Mareros and pandilleros in Honduras: the reintegration of youth gang members

EEN UITWEG UIT JONGERENBENDES: GOD OF DE DOOD?

 “Hier in Honduras kunnen jongeren slechts voor twee redenen een bende verlaten: door zich te bekeren tot de kerk of doordat ze worden vermoord.”

Honduras ligt geografisch gezien in het midden van Centraal-Amerika en wordt samen met El Salvador en Guatemala ook wel ‘de geweldadige driehoek’ genoemd. Honduras staat bekend als het land met de meeste moorden ter wereld. Niet minder dan 90 per 100.000 inwoners worden ieder jaar vermoord (ter vergelijking, in België gaat het om minder dan 2 per 100.000 inwoners). Veel van dit geweld wordt gewijd aan de jongerenbendes die zowel in Honduras, als El Salvador en Guatemala in grote mate aanwezig zijn.

Maar waarom willen jongeren tot een bende behoren? En eens ze tot een bende behoren, hoe kunnen ze uit deze bende geraken zonder hierbij het leven te moeten laten?

Een bende als surrogaat familie?

Niet minder dan 20% van de jongeren in Honduras gaan niet naar school of heeft geen werk. Er zijn weinig recreatieve mogelijkheden en meer dan de helft van de jongeren groeit op in armoede; 36% moet het zelfs stellen met minder dan $2 per dag. Kinderen moeten dus vaak na schooltijd (of sommigen zelfs tijdens de schooluren) werken, bijvoorbeeld als straatverkoper, om te helpen hun gezin te onderhouden. Dat is toch beter dan deel uit te maken van een bende, denkt u? En wat als je hetzelfde weekloon op slechts een paar uur tijd kan verdienen? Voor kinderen of jongeren is bij een bende gaan vaak geen kwestie van keuze. Een bende lijkt al gauw aantrekkelijk als je weet dat ze jou kunnen steunen op financieel, vriendschappelijk en familiaal vlak. Daarenboven verwerf je als bendelid een bepaalde macht status binnen de samenleving.

Uit een bende stappen is als tekenen voor je eigen doodvonnis?

De redenen om bij een bende te gaan, in een context van armoede, materiële en/of emotionele deprivatie of zelfs verwaarlozing en mishandeling, zijn dus niet moeilijk te rechtvaardigen. Maar hoe zit het dan met de mogelijkheid om uit een bende te stappen? Hangen hier bepaalde voorwaarden aan vast?

Eerst en vooral willen we te weten komen voor welke redenen jonge bendeleden hun bende willen en kunnen verlaten. Daarnaast is het belangrijk te weten te komen welke interventie methoden hierbij het best gebruikt kunnen worden.

Jongeren die in een bende zitten, ontdekken al gauw dat de voordelen vaak niet opwegen tegen de nadelen. Een bende moet worden onderhouden en dit wordt vaak bekostigd door diefstal, afpersing of de verhandeling van wapens en drugs. Daarnaast gaan de jongeren meestal gebukt onder geweld; zowel intern door de eigen bende, bijvoorbeeld bij het inwijdingsritueel, als extern door andere bendes of de politie. Andere redenen om de bende te willen verlaten zijn bij de persoonlijke ontwikkeling van de jongeren zelf terug te vinden. Zo is er het natuurlijke proces van ‘ontgroeiing’, waarbij jongeren ouder worden en andere prioriteiten, zoals bijvoorbeeld een gezin, voorop gaan stellen.

Een lange weg uit het bendeleven: is er een alternatief?

Er blijken dus verschillende redenen te zijn om een bende te willen verlaten, maar zijn er ook evenveel wegen uit het bendeleven? Volgens het voorliggende onderzoek kunnen jongeren slechts op twee manieren een bende verlaten: door zich te bekeren tot God en dagelijks naar de kerk te gaan of door er het leven bij te laten. Om een bende te verlaten moet hoe dan ook toestemming gevraagd worden aan de bendeleider of men moet bescherming zoeken in een instelling of het land verlaten.

Eens een ex-bendelid zijn bende heeft verlaten, kan hij zich re-integreren in de samenleving. Of toch niet? Ex-bendeleden worden geconfronteerd met verschillende vormen van discriminatie, zowel op vlak van tewerkstelling, als op school en in het sociale leven. De discriminatie wordt zelfs erger wanneer een ex-bendelid getatoeëerd is en dus duidelijke kentekenen van zijn vroegere bende met zich meedraagt.

NGOs en andere organisaties proberen ex-bendeleden te steunen in hun re-integratie in de maatschappij. Organisaties werken vaak op een holistische wijze, gebaseerd in de lokale gemeenschap (hoewel hier ook uitzondering op zijn). Binnen deze gemeenschap is het van belang om verschillende actoren, zoals de familie, school en kerk, bij de re-integratie te betrekken. Op psychologisch vlak moet er onder andere gewerkt worden aan het zelfvertrouwen van de jongere. Sommige organisaties houden zich bezig met het verwijderen van tattoes, om de jongeren meer kansen op de arbeidsmarkt te bieden. Maar anderen stellen vast dat: “de samenleving degene is die getattoeëerd is. De sociale tattoe is aanwezig onder de bevolking; want zij geven de jongeren niet de kans om te re-integreren.”