Masterproef “Toepassing van de rechten van het kind in het Vlaams basisonderwijs” - Casestudy van ‘kinderrechtenscholen’

Masterscriptie als inspiratiebron (5/07/2013)
Nieuw denkkader legt focus op kinderrechten in de basisschool

Enkele Vlaamse scholen dragen de rechten van het kind bijzonder hoog in het vaandel en groeien uit tot ware ‘kinderrechtenscholen’. Plan België begeleidt, samen met VORMEN vzw, scholen bij de installatie van een kinderrechtenvriendelijk klimaat en beloont hun inspanningen met een kinderrechtenlabel.

Hilde De Vleeschouwer, kersvers Master in de Opleidings- en Onderwijswetenschappen aan de Universiteit Antwerpen, onderzocht de werking van dergelijke ‘kinderrechtenscholen’ en ontwierp een denkkader dat andere basisscholen inspireert om hun eigen werking meer kindvriendelijk en kinderrechtengericht te maken. 

De Vleeschouwer stelt vast dat de ‘kinderrechtenscholen’ resoluut kiezen voor een verrijking van het onderwijsaanbod, hierbij aangestuurd door het kinderrechtenverdrag. Kinderrechtenscholen vullen de ‘gewone’ leerinhouden aan met kennis en inzichten omtrent de rechten van het kind of focussen in bijzondere projecten op de kinderrechten.

Opvallend is ook de uitbouw van een doorgedreven leerlingparticipatie in de kinderrechtenscholen. Leerlingen krijgen er werkelijk een stem in het school- en klasgebeuren en mogen meedenken en meebeslissen over zaken die hen aanbelangen.

Daarnaast voorzien veel van deze scholen een systematische aanpak van sociale en emotionele aspecten, waaronder bijvoorbeeld een anti-pestbeleid, maar evenzeer het betrekken van kinderen bij het uitzetten van hun individueel zorgtraject. De meeste van deze scholen werken vrij ervaringsgericht en hebben aandacht voor interculturele competenties en mondiaal onderwijs. Ze hechten daarnaast veel belang aan actief engagement, hetzij binnen de lokale gemeenschap, hetzij via nationale acties met een ruimer bereik.

Rechten en plichten

‘Kinderrechtenscholen’ zijn sterk gericht op sociale betrokkenheid en integratie binnen de gemeenschap. Naast de rechten van het kind in het kader van het Kinderrechtenverdrag, besteden de scholen ook aandacht aan de plichten van kinderen,  met het oog op burgerschapsvorming. Scholen geven aan dat leerlingen de aandacht voor hun rechten meedragen naar de vriendjes in de buurt én naar huis. Het werken rond de rechten van kinderen, al dan niet gecombineerd met plichten, brengt wat in beweging bij de ouders van deze kinderen. Er komt vaak minstens een dialoog op gang en in heel wat scholen verhoogt de ouderbetrokkenheid naar aanleiding van de kinderrechtenwerking.  

Geen ééndagsvliegen

Nadat het label verworven is, blijft het hele schoolteam met een open blik op de wereld en de nodige zelfkritische zin, permanent voortbouwen aan een op kinderrechten gebaseerde kindvriendelijke school. Al bij al blijkt dit niet bijzonder veel extra werk voor leerkrachten met zich mee te brengen. Het vraagt vaak wel een vernieuwde kijk op kinderen en op de eigen onderwijsopdracht. Na de transformatie van ‘gewone’ school tot ‘kinderrechtenschool’ willen de schoolteams blijvend aandacht besteden aan de rechten van kinderen én zijn ze bereid hun ervaringen te delen met anderen, omdat ‘elke school een kinderrechtenschool zou moeten zijn’.

Ook voor jouw school?

De bewuste toepassing van de kinderrechten staat los van de aard van de school en is mogelijk binnen eender welk pedagogisch project, stelt De Vleeschouwer. Het fundament voor een kinderrechtenvriendelijk beleid in een school ligt immers in de erkenningsvoorwaarden en de regelgeving van het Vlaams onderwijs. De kinderrechtenscholen werken volledig binnen de krijtlijnen van de eindtermen én volgens hun eigen visie en pedagogisch project.

Scholen die hun actuele werking willen aftoetsen aan het concept ‘kinderrechtenschool’ en op zoek zijn naar inspiratie voor de uitbouw van een eigen op kinderrechten gebaseerd kindvriendelijk beleid, vinden in het door De Vleeschouwer uitgewerkte kader wellicht een eerste aanzet hiervoor.

Bijkomende informatie:

Masterproef “Toepassing van de rechten van het kind in het Vlaams basisonderwijs” 

Casestudy van ‘kinderrechtenscholen’

Hilde De Vleeschouwer:  hilde.de.vleeschouwer@telenet.be

Promotor prof. dr. Gracienne Lauwers: glauwers@me.com