Niet te beroerd

Niet te beroerd

Elk half uur één. Dat is het ijltempo waaraan Belgen door een beroerte getroffen worden. En dat terwijl een beroerte in veel gevallen te voorkomen is. Patiënten, (para)medici en een politica analyseren de pijnpunten in de preventie van beroerte. Moedige mensen. Niet te beroerd om het taboe rond beroerte te doorbreken.

Ze werd wakker en voelde zich wat versuft. Een glas water, dat zou haar opkrikken. Het glas glipte uit haar rechterhand. Wat zou dat nu? Ze had geen kracht meer in die hand. Klanken en onvolledige woorden vloeiden uit haar mond. “Moeder?” klonk het geschrokken aan de andere kant van de lijn. De kracht in haar rechterhand keerde terug, haar spraak niet. Ze was niet langer de goedlachse vrouw met een wervelende woordenvloed en het temperament van een Spaanse doña. De sprankeling in haar ogen verdween. Aan niets zag je nog dat ze het leven zo gretig omarmd had, dat ze elke dag geleefd had alsof het haar laatste was. Elke dag krijgen 52 Belgen een beroerte. Dat zijn er 19.000 per jaar. Daarvan sterven 9.000 binnen het jaar en blijven 6.000 levenslang gehandicapt. Beroerte is niet alleen een menselijk drama, het is ook een financiële aderlating voor de maatschappij. De kost van beroerte in België wordt op een half miljard euro per jaar geschat. Dat komt neer op 50 euro per inwoner per jaar. En het probleem wordt alleen maar groter in de toekomst. Louter ten gevolge van de vergrijzing is beroerte tegen 2020 niet langer de derde maar tweede doodsoorzaak in België en Europa.

Beroerde kennis

Een beroerte of cerebrovasculair accident, afgekort cva,  is letterlijk ‘een accident in de bloedvaten van de hersenen’. Een klonter verstopt een bloedvat (herseninfarct) of een bloedvat scheurt open (hersenbloeding). Delen van de hersenen krijgen geen bloed en dus ook geen zuurstof meer. Een Belg op vier kent de alarmsymptomen nauwelijks of helemaal niet. Een beroerte begint altijd plots en de eerste verschijnselen kunnen heel verschillend zijn, maar vaak treedt verlamming op: een scheve mondhoek en een arm of been waaruit de kracht lijkt weggevloeid. Spreken gaat vaak moeilijk of helemaal niet meer. Wanneer die verschijnselen langer dan 20 minuten aanhouden, moet de patiënt in allerijl naar het ziekenhuis. Nochtans denkt 1 Belg op 2 dat er geen haast bij is. “In tegenstelling tot een hartinfarct is een herseninfarct meestal pijnloos. Daarom wordt het vaak niet als ernstig of levensbedreigend ervaren”, vertelt neuroloog Geert Vanhooren (AZ St.-Jan Brugge). “ Nochtans kan alleen een spoedbehandeling binnen de 3 uur mogelijke hersenschade voorkomen of beperken.” In de meeste gevallen is een beroerte zelfs te voorkomen, maar 1 Belg op 4 kent de risicofactoren niet. De belangrijkste zijn roken en een hoge bloeddruk, maar ook hoge suiker- en cholesterolwaarden, overgewicht, te weinig lichaamsbeweging en meer dan 2 alcoholische consumpties per dag. Beroerd. Zo kan je de kennis van de Belgische bevolking over beroerte omschrijven. “En in de rest van Europa is de situatie niet rooskleuriger”, vertelt Arne Hagen, voorzitter van Safe (Stroke Alliance for Europe), in het Europees Parlement.

Povere prikacties

Hoe komt het dat een groot deel van de Belgische bevolking zo weinig van beroerte afweet? Verenigingen van artsen en patiënten voeren nochtans af en toe publiekscampagnes. “Het blijft beperkt tot prikacties, want campagnes kosten ontzettend veel geld en dat moeten de verenigingen vaak bij farmaceutische firma’s sprokkelen”, vertelt huisarts Paul De Cort (Kumtich). “Geld voor een langdurige grootscheepse campagne is er niet.”

Vrijblijvende gezondheidpromotie

Maar preventie en voorlichting is toch ook een opdracht van de overheid? “De overheid voert geen campagnes tégen beroerte, maar vóór gezonde voedings- en leefgewoonten. Op die manier steunt zij de strijd tegen álle beschavingsziekten”, zegt professor Stephan Van den Broucke (Vlaamse Gezondheidsraad). Maar zetten zulke gezondheidspromotiecampagnes mensen ertoe aan om hun voedings- en leefgewoonten te veranderen? Men zou tegelijkertijd de gevolgen van ongezonde gewoonten moeten benadrukken, klinkt het vanuit wetenschappelijke hoek. In 2005 lanceerde de Belgian Stroke Council (Belgische artsenvereniging tegen beroerte) een tv-spot die enkel de verwoestende gevolgen van een beroerte toonde. Een evenwichtig mengsel van positieve, gezondheidsbevorderende boodschappen en negatieve, waarschuwende prikkels zou in theorie het meest effectief zijn om de gewoonten van mensen te veranderen.

Aandacht voor alarmtekens

En waarom verspreidt de overheid geen tv-spot of folder aan huis over de alarmtekens van een beroerte? Dat doet ze toch voor borstkanker. Nochtans sterven meer vrouwen aan een beroerte dan aan borstkanker. “Het is voor de artsen telkens weer een race tegen de tijd”, vertelt neuroloog Vanhooren. “Mensen arriveren te laat in het ziekenhuis, omdat ze de alarmtekens van een beroerte niet kennen. Ze lopen daardoor het risico op onomkeerbare hersenschade.”

Struisvogelpolitiek

Er zijn naar schatting een miljoen Belgen die niet weten dat ze aan hoge bloeddruk lijden. “Veel mensen doen aan struisvogelpolitiek”, zegt kamerlid Maya Detiège (sp.a). “Zoals de meeste vrouwen zich door een mammografie en uitstrijkje op borst- en baarmoederhalskanker laten screenen, zou ook het bewustzijn moeten groeien dat een regelmatige bloeddrukcontrole veel beroerteleed kan voorkomen. Bij vrouwen én mannen uiteraard. Mannen lopen zelfs nog een iets groter risico op een beroerte.” Detiège pleit ervoor dat de huisarts, de bedrijfsarts en het medische schooltoezicht systematisch hoge bloeddruklijders opsporen. Beroerte treft vooral mensen boven de 50 jaar, maar de preventie moet al op jonge leeftijd starten. Detiège: “Er zijn nu al 6,5% jongeren tussen de 16 en 20 jaar die aan hoge bloeddruk lijden en volgens specialisten zal dat cijfer alleen nog maar stijgen.” Een ander aandachtspunt in Detièges voorstel van resolutie is het zoutgehalte in voedingsmiddelen: “Dat moet beter aangegeven en strenger gecontroleerd worden.”

“Match van mijn leven”

“Ik leefde voor de sport, aan een ijltempo, terwijl mijn lichaam eigenlijk om een andere levensstijl vroeg. Mijn nieren werken niet optimaal, waardoor mijn bloeddruk al snel te hoog is. Maar hoe overtuig je een sportman om het wat kalmer aan te doen?” Rik kreeg een beroerte toen hij 28 was. “We geven het fluitsignaal om de grootste match van je leven te spelen. Zonder handleiding, want die hebben we niet. En we kunnen evenmin in een glazen bol zien waar je zult geraken. Dat ligt vanaf nu in jouw handen.” Dat is wat de artsen mij vertelden en is precies wat een sportman nodig heeft, lacht Rik. Na 6 jaar revalideren wil zijn linkerbeen nog altijd niet helemaal mee. Vanuit zijn eigen ervaring spreekt hij voor studenten. “Ik probeer hen een spiegel voor te houden en moedig hen aan om stil te staan bij hun manier van leven. Dat beroerte niet alleen oude mensen treft, daar schrikken ze van.”