Reizen zonder coronapaspoort? Het kan... in de nieuwe zomereditie van de Vlaamse ScriptieKrant. De Vlaamse ScriptieKrant zit in een nieuw, digitaal kleedje en barst opnieuw van de boeiende onderzoeken.
Iedereen zal het ermee eens zijn: wanneer het onderwerp partnergeweld ter sprake komt, dan denk je meteen aan het ontstellende beeld van een bont en blauw geslagen vrouw en een agressieveling van een man. Het is een clichéplaatje dat tot gevolg heeft dat mannen zich jarenlang laten mishandelen zonder dat ze het zelf echt beseffen en de buitenwereld er iets van afweet.
“Waarom ik niet veel eerder ben opgekomen voor mezelf? Dat weet ik nog altijd niet. Misschien omdat ik dacht dat niemand mij zou geloven. Dat ze zouden zeggen dat ik overdreef en een mietje was”
Aan het woord is een mannelijk slachtoffer van partnergeweld dat deelnam aan het masterproefonderzoek van criminologe Fien Dossche (UGent). Dat mannen slachtoffer kunnen zijn van een vrouwelijke of mannelijke partner, is geen nieuw gegeven. Maar gevoerde studies naar dit onderwerp brengen zelden aan het licht wat zo’n man écht meemaakt.
Luisteren
Dat het belangrijk was om naar de verhalen te luisteren, blijkt uit één van de belangrijkste conclusies van het nieuwe onderzoek: het gevolg van het hierboven geschetste clichébeeld van de dominante man verhindert ook de mannen zelf ervan te geloven dat ze een slachtoffer zijn. Ze weten ergens wel dat ze ‘overleven’ in plaats van leven, maar met hun ellende naar buiten komen is voor velen van hen geen optie.
De oproep om deel te nemen aan de studie ging uiteraard gepaard met de belofte anoniem te mogen blijven. De mannen spraken vaak niet over het geweld uit schaamte en angst om uitgelachen of niet geloofd te worden. Zo verbazend is dat niet wanneer je gekscherende reacties krijgt als ‘Werd je kort gehouden?’ of het oppervlakkige ‘Laat je toch niet zo doen’. En misschien word je als aanhoorder wel écht door ongeloof overvallen wanneer een man je plots vertelt dat hij ’s nachts in de auto voor het huis slaapt, omdat hij niet meer naar binnen durft.
Een echte man slaat zijn vrouw niet
Een man die niet zelfredzaam is, dat klopt blijkbaar niet met de heersende perceptie. Daarom is het ook niet verbazingwekkend dat ook de politie al eens minder daadkrachtig optreedt, wanneer het een man is die om hulp vraagt.
In het geval van fysiek geweld wordt de zaak trouwens al eens omgedraaid, wijst de studie uit. Zeker wanneer er sprake is van wederzijds geweld, omdat de man zich heeft willen verdedigen tegenover een vrouw. Uit de interviews blijkt overigens dat mannen zich meestal laten slaan of krabben zonder zich te verweren, net omdat ze weten dat ze over het algemeen fysiek sterker zijn en het gevaar bestaat dat ze bij lichamelijke verwondingen sowieso als dader zullen worden bestempeld. Bovendien zijn veel mannen trouw aan de nobele houding: ‘een echte man slaat een vrouw niet’, ook al zijn ze slachtoffer.
Psychische terreur
Naast het inzicht dat mannen verbergen wat ze dagdagelijks meemaken, levert de studie nog een belangrijke vaststelling op. Het is sowieso een misverstand dat, ook als het om vrouwelijke slachtoffers gaat, partnergeweld altijd met klappen en schoppen gepaard gaat. Psychische terreur komt veel vaker voor, en zeker wanneer het mannen betreft, zo is duidelijk.
Als je weet dat sluipende terreur voor het slachtoffer zelf heel moeilijk te herkennen is, kun je begrijpen dat familie of vrienden er helemaal blind voor blijven. Een blauw oog is een duidelijk bewijs, een getormenteerde ziel als gevolg van het ondergaan van langdurige vernedering en manipulatief gedrag helemaal niet.
Opvallend in de gesprekken met slachtoffers, is hoe de mannen de terreur minimaliseren terwijl ze er over vertellen.
Ook al gaven ze zichzelf op om aan de studie deel te nemen, toch hoor je ze op een gegeven ogenblik toch aarzelend zeggen: ‘Geweld vind ik misschien toch een beetje een te zwaar woord.’ Controlerend gedrag, verbaal kleineren: het zijn voorbeelden van mishandelingen die voor de slachtoffers verwarrend zijn, en niet meteen met ‘geweld’ worden geassocieerd. Ook seks wordt regelmatig ingezet als manier van controle, net als dreigen met zelfmoord. Bijvoorbeeld om te beletten dat de partner afspreekt of op reis gaat met vrienden. Fien Dossche: "Zo'n dreigement kan je uiteraard niet zomaar negeren, met als gevolg dat deze mannen snel geïsoleerd raken."
Het bagatelliseren van partnergeweld tegen mannen, zowel door de slachtoffers zelf als door de buitenwereld, is nefast. Want wat de gevolgen voor de persoon in kwestie betreft, blijkt het helemaal niet uit te maken of je nu een man of een vrouw bent. Mannen verliezen evengoed hun eigenwaarde, soms ook hun werk, raken geïsoleerd en worden moe en neerslachtig. Ze klagen over migraine en gewichtsverlies.
Zoals gezegd, zijn de geïnterviewde mannen uiteindelijk toch uit de relatie gestapt. Het herstel na de mishandeling kan enkele jaren duren. Tijdens de gesprekken bleek vooral dat een nieuwe relatie aangaan moeilijk is. En ook al is de mishandeling voorbij, de angst en schaamte blijft als een schaduw hangen. Schaamte omdat ze het gevoel hebben dat het niet klopt dat ze zich als man zo lang hebben laten controleren, treiteren of zelfs slaan.
📞 1712 Meldpunt voor geweld of misbruik
📞 106 Tele-onthaal
📞 1813 Zelfmoordlijn
Onderzoek en artikel: Fien Dossche (UGent)
Promotor: prof. dr. Christophe Vandeviver
Dit artikel verscheen in Metro en in de zomereditie van de Vlaamse ScriptieKrant
Fien Dossche (UGent) nam deel aan de Vlaamse Scriptieprijs 2020. Net afgestudeerd? De Vlaamse Scriptieprijs gaat ook dit jaar op zoek naar de beste scripties en brengt ze onder de aandacht van de pers. De winnaars worden bekroond met een publicatie in Metro en prijzen tot 2.500 euro. Deelnemen? Kruip in je pen, schrijf een boeiend journalistiek artikel over je onderzoek en stuur het samen met je scriptie in. Veel succes!