Wetenschappers? "Witte mannen in een labojas”, volgens lagereschoolkinderen

Scriptie

Vlaamse lagereschoolkinderen hebben een vrij stereotiep beeld over wetenschap(pers). Als ze gevraagd worden om ‘een wetenschapper’ te tekenen, tekenen ze voornamelijk witte mannen van middelbare leeftijd of ouder met een laboratoriumjas en een bril. Dit blijkt uit een analyse van 903 tekeningen van lagereschoolkinderen uit heel Vlaanderen.

Tekening van een wetenschapper in een witte labojas met erlenmeyers op de achtergrond.

Stereotype tekening van een wetenschapper: een blanke man in een witte labojas met erlenmeyers op de achtergrond.

Teken-een-wetenschapper-test

Lise Reniers, een masterstudente van UGent, voerde dit onderzoek uit op basis van de wereldberoemde draw-a-scientist-test. Over heel de wereld analyseren onderzoekers het beeld over wetenschap(pers) aan de hand van tekeningen. In Vlaanderen werd zo’n studie nog nooit eerder uitgevoerd. Voor haar onderzoek vroeg Reniers aan 903 Vlaamse lagereschoolkinderen om iemand te tekenen die wetenschap beoefent. Tijdens de analyse bekeek ze of er bepaalde stereotiepe kenmerken aanwezig zijn zoals het dragen van een laboratoriumjas, het dragen van een bril, de aanwezigheid van onderzoekssymbolen,… Ook ging ze het geslacht en de huidskleur van de getekende wetenschapper na. Ze onderzocht ook of het beeld over wetenschap(pers) anders is naargelang het leerjaar waarin de kinderen zitten. Zo kan nagegaan worden of het beeld dat leerlingen hebben over wetenschappers verandert naargelang ze ouder worden.

Tekening van een wetenschapper in de ruimte

Ook in de ruimte worden wetenschappers vaak getekend.

De onvermijdelijke erlenmeyer

Uit het onderzoek blijkt dat de meerderheid van de kinderen een wetenschapper met een witte man associeert. Ze tekenen vaak onderzoeksymbolen zoals erlenmeyers en in een derde van de tekeningen dragen de wetenschappers een laboratoriumjas en/of bril. Dit zijn elementen die behoren tot het stereotiepe beeld van wetenschappers. Interessant is dat deze elementen vaker getekend worden naargelang de kinderen in een hoger leerjaar zitten. Dit lijkt erop te wijzen dat men een stereotiep beeld over wetenschap(pers) aanleert. Opmerkelijk is dat de overgrote meerderheid van de jongens een mannelijke wetenschapper tekent. Meisjes daarentegen tekenen ongeveer even vaak mannelijke als vrouwelijke wetenschappers. Qua specialisatieveld is chemie veruit het populairst: in meer dan de helft van de tekeningen zijn chemische elementen aanwezig. Op de tweede plaats komt astronomie, gevolgd door biologie. Ook de pandemie heeft een invloed: in een zevende van de tekeningen zijn er corona-gerelateerde elementen zoals mondmaskers, vaccins, (bekende) virologen,… aanwezig.

Tekening van een zwarte wetenschapper

Toch zien niet alle lageschoolkinderen wetenschappers op een stereotype manier, te zien aan deze tekening van een zwarte vrouwelijke wetenschapper.

Over de STEM-kloof heen

De resultaten tonen aan dat de Vlaamse lagereschoolkinderen nog een vrij stereotiep beeld over wetenschap(pers) hebben en dat ze dit beeld aanleren naarmate ze ouder worden. Dit is een belangrijk resultaat aangezien dit invloed kan hebben op hun attitude en zelfbeeld wat dan weer invloed kan hebben op de latere studiekeuze en de beroepskeuze. Als het stereotiepe beeld van een wetenschapper een (witte) man is, zullen (gekleurde) meisjes zich hier in mindere mate mee identificeren. De kans is dan kleiner dat ze later zullen doorstromen naar STEM-richtingen (science, technology, mathematics and engineering). Dit kan dan leiden tot een STEM-kloof, wat wil zeggen dat er meer mannen in STEM-domeinen vertoeven dan vrouwen, zoals nu het geval is. “Om dit effect tegen te gaan is het dus belangrijk dat er genoeg diverse, contra-stereotiepe beelden in Vlaamse televisieprogramma’s, schoolboeken, strips, gezelschapsspellen, educatief materiaal,… zitten”, zegt Reniers. Vaak zijn dat tegenwoordig witte mannen zoals bijvoorbeeld professor Gobelijn in Jommeke of professor van den Uytleg in het Ketnet-programma Dag Sinterklaas. Ook leerkrachten en ouders spelen hierin een rol. Het is belangrijk dat zij zich bewust zijn van het beeld dat zij doorgeven aan de kinderen. Door goede en diverse rolmodellen in de omgeving van de leerling te creëren, vergroot je de kans dat ze positief staan tegenover wetenschap. Zo kunnen we hopelijk ooit over de STEM-kloof heen geraken.


Dit artikel verscheen in Metro.

Lise Reniers (UGent) nam deel aan de Vlaamse Scriptieprijs 2021. Lees haar masterproef via scriptiebank.be/draw-a-scientist

Bijna afgestudeerd? De Vlaamse Scriptieprijs gaat ook dit jaar op zoek naar de beste scripties en brengt ze onder de aandacht van de pers. Deelnemers maken kans op een publicatie in Metro en prijzen tot 2.500 euro.

Deelnemen? Kruip in je pen, schrijf een boeiend journalistiek artikel over je onderzoek en stuur het samen met je scriptie in via www.scriptieprijs.be.

Meer info over de Vlaamse Scriptieprijs