Self-control in student course selection: The impact of a ‘major’ life decision

Liever lui dan moe? Studenten en keuzevakken

“Studenten kiezen te vaak gemakkelijke keuzevakken” kopte de Leuvense studentenkrant Veto eind vorig jaar. Het artikel berichtte over de groeiende tendens onder studenten om gemakkelijke keuzevakken boven nuttige te verkiezen. Een doorn in het oog van vele faculteiten en een nieuwe deuk in het imago van de student. Maar is onze jeugd echt zo lui als criticasters beweren of zit er meer achter deze opmerkelijke trend. De masterscriptie ‘Self-control in student course selection’ zocht het uit en bracht het hoe en waarom aan het licht.

Naast een verplicht programma, wordt studenten vandaag een waaier aan mogelijkheden geboden om eigen accenten te leggen in hun gekozen studierichting. Zo bepaalt een major of minor de richting waarin de student wil specialiseren en wordt het programma verder vervolledigd met aanvullende vakken die de student interessant vindt of nuttig acht voor zijn toekomst. Bij deze laatstgenoemde keuzevakken ontstaat echter een opvallend fenomeen. Studenten opteren er namelijk niet langer voor interessante vakken die iets toevoegen aan hun persoonlijke ontwikkeling, maar kiezen liever gemakkelijke vakken die hoge punten opleveren voor weinig moeite.

Academische paradox

Het fenomeen is tegenstrijdig aan de universitaire gedachte waarbij studenten worden geacht zich zo goed mogelijk voor te bereiden op hun professionele leven. Korte termijndoelen als comfort en gemakkelijkheid stroken maar weinig met die langetermijnvisie en zijn vermeend geen goede basis om te kiezen, laat staan te leren. De trend dwong Leuvense faculteiten als Geneeskunde en Rechten recent tot het invoeren van een systeem van begeleide keuze waarbij studenten niet langer zelf hun keuzevakken kunnen kiezen. De gedachtegang is echter niet zo onlogisch als hij lijkt, stelt de masterproef van Michiel Van Crombrugge (KU Leuven). Studenten studeren in de eerste plaats dan wel om hun toekomst te verzekeren, maar ze bevinden zich anderzijds in een omgeving die een sociaal leven stimuleert en hen de kans biedt te genieten van hun jeugd.  In die context worden gemakkelijke vakken en de bijhorende vrije tijd meteen een stuk aantrekkelijker. Zo ontstaat bij de jeugd een moreel conflict tussen nuttige vakken die bijdragen tot hun ontwikkeling doch enige moeite vergen, en gemakkelijke vakken die uitmonden in meer vrije tijd, maar weinig toegevoegde waarde bieden.

Deugd en ondeugd

Onderzoek naar consumentengedrag heeft aangetoond dat dit dilemma tussen een slechte, doch aantrekkelijke keuze en het goede, doch moeilijkere alternatief kan teruggevonden worden in elke vorm van menselijke besluitvorming. In de psychologie spreekt men van een keuze tussen deugd en ondeugd. Zo maken we in de supermarkt wel vaker de moeilijke keuze tussen rijst of frietjes en beslissen stoppende rokers elke dag tussen hervallen of volhouden. De uitkomst wordt bepaald door onze mate aan zelfcontrole. Interessanter wordt het wanneer zulke keuzes elkaar opvolgen en daarbij beïnvloeden. Zo lijkt op restaurant de keuze voor een lekker dessert gemakkelijker wanneer we daarvoor reeds de steak béarnaise lieten staan voor een slaatje. Het is hier dat de analogie met studiekeuze kan gemaakt worden, legt het onderzoek uit. Het kiezen van vakken mag dan soms chaotisch verlopen, het blijft een sequentieel proces waarbij sommige vakken gekozen worden voor anderen. Zo kiezen studenten vaak eerst de major- en minorvakken en pas daarna de aanvullende keuzevakken. In dit keuzeproces ontstaat vaak een verlies aan zelfcontrole.

Zelfcontrole in de balans

In samenwerking met de Leuvense faculteit Rechtsgeleerdheid werden 114 masterstudenten bevraagd naar hun gemaakte studiekeuzes en achterliggende motivatie. Uit de enquête blijkt inderdaad dat studenten majorvakken toekomstgericht kiezen met factoren als persoonlijke interesse en carrièremogelijkheden als motivatie. Heel anders gaat het bij het kiezen van keuzevakken. Hier ligt voor studenten de focus op gemakkelijkheid en een comfortabel werkschema en verdwijnen carrière en toekomst naar de achtergrond. Een belangrijke vraag is nu waarom deze verschuiving in motivatie plaatsvindt. Bezitten studenten over zo weinig zelfcontrole dat een aangehouden toekomstgerichte visie onmogelijk is? Nee, zo stelt het onderzoek. Aannemelijker is de reeds aangehaalde duale identiteit van de hedendaagse student. Die is namelijk enerzijds academicus met intellectuele vooruitgang als doel, maar anderzijds ook jongvolwassene met heel andere prioriteiten zoals sociaal contact en studentikoos plezier. Om beide doelen te kunnen verwezenlijken balanceren studenten hun curriculum graag tussen nuttige majorvakken en gemakkelijke keuzevakken.

Het belang van belang

Maatregelen als begeleide keuze tonen aan dat universiteiten studenten liefst hun volledige potentieel zien benutten en niet afdwalen richting vakken buiten hun interessegebied of carrièreplanning. De deugdzame keuze verplichten is echter controversieel en gaat in tegen de definitie van wat een keuzevak is. Het onderzoek suggereert dat studenten eigenhandig de juiste keuze kunnen maken en verwijst hiervoor naar eerdere experimenten waarbij een initiële vorm van zelfcontrole een volgende kan versterken. De voorwaarde daarbij is dat beide beslissingen voldoende op elkaar gelijken. Zo kan het voorbeeld worden aangehaald van iemand op dieet die eerst een taartje afslaat en daarna ook een stuk cake. Omdat het beide om desserts gaat wordt zelfcontrole in het keuzeproces versterkt. Wanneer datzelfde taartje echter gevolgd wordt door een Irish coffee is de beslissing veel moeilijker omdat het niet langer om een gelijke keuzesituatie gaat. Eenzelfde redenering zou kunnen gelden voor studiekeuzes. Omdat de perceptie rond majorvakken en keuzevakken nu niet gelijk is, is aangehouden zelfcontrole moeilijk. In de bevraging gaven studenten inderdaad aan de majorkeuze als veel belangrijker te aanzien.  

De resultaten van het onderzoek schetsen niet het beeld van de ideale modelstudent. Niettegenstaande is het een realistisch beeld van wat het vandaag betekent student te zijn, besluit het onderzoek. Sociale druk en prestatiedrang zijn niet zonder toeval sleutelwoorden in het leven van generatie Y en studenten lijken hier nog het meest onder te lijden. Voor hen betekent een uitdagend majorvak combineren met een milder keuzevak dan ook vaak de beste manier om dat moreel conflict te bevredigen.