Wordt de SEO-R² doodgeknuffeld door de SEO-V?
Volwassenen met een verstandelijke beperking hebben vaak een vertraging in de emotionele ontwikkeling. Een volwassene van 40 jaar kan bijvoorbeeld op emotioneel vlak functioneren als een kind van 7 jaar. De fysieke, cognitieve, sociale en emotionele ontwikkeling zijn niet in evenwicht met elkaar, wat zich kan uiten in hun gedrag. Zicht hebben op de emotionele ontwikkeling is dan ook nodig om het gedrag te begrijpen. Pas dan kan de meest passende ondersteuning aangeboden worden.
Er werden al verschillende instrumenten ontwikkelt voor de inschaling van de emotionele ontwikkeling, maar slechts een beperkt aantal voor volwassenen met een verstandelijke beperking: “Schema voor het niveau van de emotionele ontwikkeling”[1], “Schaal voor Emotionele Ontwikkeling”[2] (SEO), “Schaal voor Emotionele Ontwikkeling - Revised”[3] (SEO-R) en “Schaal voor Emotionele Ontwikkeling - Revised²”[4] (SEO-R²). Door de nood aan zo’n instrumenten, ontwikkelde de Network of Europeans on Emotional Development-groep (NEED-groep) de “Schaal voor Emotionele Ontwikkeling – Verkort”[5] (SEO-V). Dit is een verkorte versie van de SEO-R². Zoals bij elk nieuw instrument, rijzen enkele vragen op: Meet dit instrument correct? Hoe ervaren professionals het werken met de SEO-V? Kan de SEO-R² vervangen worden door deze verkorte versie? …
In de scriptie “Onderzoek naar psychometrische kenmerken en bruikbaarheid van de Schaal voor Emotionele Ontwikkeling – Verkort (SEO-V)”, wordt naar antwoorden gezocht op deze vragen. Naast het onderzoek van Niehoff [6], vormt deze scriptie een eerste beeld van de psychometrische kenmerken en de bruikbaarheid van de SEO-V. Het onderzoek sluit aan bij de doctoraatsstudie van Filip Morisse en verloopt in samenwerking met Hogeschool Gent en vzw SEN. Verder kadert deze scriptie binnen een grootschalig onderzoek van de NEED-groep, waarvoor bijkomend descriptieve data werd verzameld.
In eerste instantie is het belangrijk om te benadrukken dat de SEO-V niet ontworpen werd met de intentie om de SEO-R² te vervangen. Ontwerpers van deze schaal benadrukken dat zowel de SEO-V als de SEO-R² naast elkaar moeten bestaan. Beide instrumenten hebben andere doeleinden. De SEO-R² werd ontworpen als uitgebreide discussietool om in gesprekken een breder inzicht te krijgen in de emotionele ontwikkeling van een volwassene met een verstandelijke beperking. Met dit inzicht kan de individuele ondersteuning geoptimaliseerd worden in pedagogische settings voor dagelijkse ondersteuning. De SEO-V dient eerder als een snelle screener voor de inschatting van de emotionele ontwikkeling bij het vaststellen van psychische stoornissen of gedragsproblemen in klinisch-therapeutische settings voor diagnostiek en behandeling [5].
Om na te gaan of de SEO-V de emotionele ontwikkeling correct inschaalt, werden de scores van de SEO-V vergeleken met deze van zijn voorganger. Hiervoor vonden 50 SEO-V afnames plaats in vzw Tordale. De resultaten tonen aan dat de SEO-V gemiddeld hoger scoort. Dit betekent dat de emotionele ontwikkeling vaker hoger wordt ingeschaald met de SEO-V dan met de uitgebreide discussietool.
Een mogelijke verklaring voor de hogere inschaling van de SEO-V is dat bij dit instrument enkel gescoord wordt op basis van waarneembaar gedrag, dus enkel datgene wat men effectief ziet. Er wordt niet naar de achterliggende betekenis gezocht, terwijl dit kan verschillen naargelang de emotionele ontwikkeling. Een volwassene met een verstandelijke beperking kan bijvoorbeeld luid “nee” roepen omdat het niet duidelijk is wat gebeuren zal (eerste socialisatiefase, 6-18 maanden). Hij kan ook roepen omdat hij zijn eigen mannetje wil staan en zelf wil beslissen (eerste individuatiefase, 18-36 maanden). Daarnaast is de SEO-V het recentste instrument in een reeks van verschillende versies van de Schaal voor Emotionele Ontwikkeling. Al enkele jaren wordt de emotionele ontwikkeling ingeschaald om de ondersteuning te verbeteren. De ondersteuning kan dus reeds geoptimaliseerd zijn waardoor de emotionele ontwikkeling van een volwassene met een verstandelijke beperking gestabiliseerd is en dus hoger scoort op de SEO-V die op heden wordt afgenomen.
Ten slotte blijkt uit de interviews met de betrokken professionals in vzw Tordale dat er in de praktijk geen uitgesproken voorkeur is voor de SEO-V of de SEO-R². Welk instrument gebruikt wordt, hangt sterk af van de situatie. De ene is van mening dat de SEO-V geschikt is om te starten, terwijl de ander de SEO-R² bij voorkeur gebruikt voor een eerste inschaling om onmiddellijk een uitgebreid beeld te hebben van iemand zijn emotionele ontwikkeling. Elk instrument heeft zijn voor- en nadelen die telkens opnieuw dienen afgewogen te worden. Het gebruik van zo’n instrument mag geen evidentie worden. Over het algemeen zijn de professionals wel positief over de SEO-V. De belangrijkste reden hiervoor is de korte tijdsduur. De SEO-V neemt ongeveer 1 uur in beslag, terwijl de SEO-R² ongeveer 2,5 uur duurt. De korte tijdspanne kan echter ook een struikelblok zijn. Doordat het een snelle screener is, is er minder ruimte voor discussie. Bij ingewikkelde casussen is er meer nood aan interactie, wat ontbreekt bij de SEO-V. Indien er doorheen een inschaling nood is aan ruimte voor discussie, zouden professionals de SEO-R² erbij nemen ter aanvulling.
De SEO-V biedt tal van mogelijkheden om de emotionele ontwikkeling snel te screenen. Het is echter niet de bedoeling dat de SEO-R² aan de kant wordt geschoven. Elk instrument dient met een kritische blik te worden gehanteerd. Er dient gezocht te worden naar een evenwicht zodat de SEO-R² niet doodgeknuffeld wordt door de SEO-V.
[1] Došen, A. (1990). Psychische en gedragsstoornissen bij zwakzinnigen. Amsterdam: Boom.
[2] Došen, A. (2005). Psychische stoornissen, gedragsproblemen en verstandelijke handicap. Assen: Van Gorcum.
[3] Claes, L. & Verduyn, A. (Red.) (2012). SEO-R Schaal voor Emotionele Ontwikkeling bij mensen met een verstandelijke beperking – Revised. Antwerpen: Garant.
[4] Morisse, F. & Došen, A. (Red.) (2016). SEO-R² Schaal voor Emotionele Ontwikkeling van mensen met een verstandelijke beperking – Revised ². Antwerpen: Garant.
[5] Morisse, F., Sappok, T., De Neve, L. & Došen, A. (2017). SEO-V, Schaal voor Emotionele Ontwikkeling van mensen met een verstandelijke beperking - Verkort. Antwerpen: Garant.
[6] Niehoff, I. (2018). Een onderzoek naar de Schaal Emotionele Ontwikkeling – verkort. Kan de SEO-V ingezet worden ter vervanging van de SEO-R2 om het emotionele ontwikkelingsniveau van mensen met een verstandelijke beperking te beoordelen binnen de Twentse Zorgcentra? Onuitgegeven bachelorproef neergelegd tot het behalen van de graad van Bachelor in de Psychologie, afstudeerrichting Toegepaste Psychologie, Saxion Hogeschool Deventer.
