Democratie is het begin van alles

Democratie is het begin van alles

 

De voorbije drie jaar waren erg bewogen. Denk hierbij aan het brexit-referendum van 2016, de eenzijdige onafhankelijkheidsverklaring van Catalonië in 2017 en de recente federale en Europese verkiezingen. Al deze gebeurtenissen hebben een link met democratie, iets waar men altijd mee in aanraking zal komen.

“Democracy is the best form of the worst type of government"

Zoals toenmalig premier van het Verenigd Koninkrijk, Winston Churchill, het zo mooi verwoordde: “democratie is de beste vorm van de slechtste regeringstypes”. Democratie evolueert steeds, ook nu zijn er nog problemen en gevaren waarmee het te maken krijgt. Zijn er handelingen die wij als burger kunnen verrichten om de democratie te verbeteren? Of is de democratie nu op zijn beste vorm?

Als Vlaming is de tegenstelling Vlaanderen-Wallonië wellicht gekend. Hierbij kan de vergelijking gemaakt worden met de Spaanse regio Catalonië. Kan Vlaanderen het voorbeeld van Catalonië volgen? Is het haalbaar om onafhankelijk te worden? Wat heeft democratie hier mee te maken?

Gevaren, problemen en oplossingen in verband met democratie

Zoals gezegd spelen wij als burger een cruciale rol in de democratie. Helaas is het vertrouwen van de burger in de politiek erg zwak. Hierbij moet vermeld worden dat politiek sterk verbonden is met democratie, denk maar aan de verkiezingen. Dit lage vertrouwen kan te wijten zijn aan het gevoel van onmacht dat heerst bij de burger.

Men zou dit kunnen opkrikken door middel van burgerparticipatie en door bewustzijn te creëren bij burgers.

Het tweede probleem omvat het democratisch tekort van de Europese Unie waarbij niet te ontkennen valt dat de EU een complexe organisatie is en transparantie ook als probleem wordt ervaren.

Veel mensen weten niet dat de EU inspraakmogelijkheden biedt, waaronder openbare raadplegingen. Dit moet ervoor zorgen dat de kloof tussen de Europese Unie en haar burgers dichter wordt.

Als we in Europese sfeer blijven, is er het eerste gevaar voor de democratie. Euroscepticisme waarbij een exit uit de EU het voornaamste doel is. De Britten hebben een primeur, ze zijn namelijk de eerste die uit de EU willen stappen. Dit gevaar dient genuanceerd te worden omdat eurosceptische partijen al sinds 1979 zetelen in het Europees Parlement. Het is geen nieuw fenomeen en een hoge groei is er ook niet gekomen sinds de laatste verkiezingen.

Als derde probleem zijn er de kiesdrempels en de stemplicht. Beide kennen zowel voordelen als nadelen. Een belangrijke afweging moet gemaakt worden om te besluiten wat het beste zou zijn voor de democratie.

Het voorlaatste probleem betreft de tirannie van de meerderheid. De meerderheid regeert en de minderheid voelt zich weinig democratisch bestuurd. Dit kan verholpen worden doordat de meerderheid niet in haar eigen deelbelang beslist, maar in het belang van het hele volk.

Als laatste is er de functionering van de scheiding der machten (de uitvoerende macht, de wetgevende macht en de rechterlijke macht). In België zijn de uitvoerende macht (de regering) en de wetgevende macht (het parlement) niet volledig onafhankelijk van elkaar. De regering moet namelijk het vertrouwen krijgen van het parlement, anders valt zij.

De bovenstaande opsomming is niet-limitatief. Het gaat over de meest algemeen gekende situaties waarmee het merendeel van burgers zich kunnen vergelijken. Verschillende filosofen en juristen houden zich tot op heden bezig met het vraagstuk ‘democratie’.

Catalonië en Vlaanderen

Om onafhankelijk te worden, moeten er afwegingen gemaakt worden. De eerste afweging gaat over het referendum dat georganiseerd wordt om ervoor te zorgen dat de burgers inspraak krijgen. In Catalonië is 42,3% gaan stemmen, hiervan heeft 90% vóór een onafhankelijkheid gestemd. Dit is niet democratisch, aangezien de helft van de Catalaanse bevolking, de meerderheid, niet is gaan stemmen.

De vraag kan ook gesteld worden of het referendum niet moest plaatsvinden over heel Spanje, wat democratischer zou zijn. Natuurlijk wisten de Catalanen dat het een negatieve uitslag zou worden voor hun.

Daarnaast is er de internationale erkenning. Er zijn drie basisvoorwaarden volgens het internationaal recht waaraan voldaan moet worden vooraleer men een staat kan zijn:

• er moet een grondgebied zijn;
• er moet een permanente bevolking zijn;
• er moet gezag zijn.

Hieraan voldeed Catalonië, maar een ander element dat niet uit het oog verloren mag worden is de volgende: de staat waarvan men onafhankelijk wil worden, in dit geval Spanje, moet zijn erkenning geven. Spanje was tegen heel dit gebeuren, dus Catalonië kon de onafhankelijkheid eigenlijk niet uitroepen.

De laatste overweging is economie. Als Catalonië niet meer bij Spanje hoort, zal zij een munt moeten kiezen, moet ze beslissen hoe ze zal omgaan met het betalingsverkeer in de EU en wat ze zal doen nadat ze buiten de douane-unie vallen. Veel bedrijven zijn ondertussen weggegaan uit Catalonië, wat een negatieve impact heeft op haar economie.

Als Vlaanderen onafhankelijk wil worden, moet zij de afwegingen van hierboven ook maken. Onafhankelijkheid is een federale aangelegenheid in België, waardoor een eventueel referendum over heel België zou moeten plaatsvinden.

Conclusie

Democratie is iets van alle tijden en u krijgt er dagelijks mee te maken. Het streven naar de beste democratie zal een levenslang proces zijn met burgers in de hoofdrol.

Het is dus van uiterst belang om deel te nemen aan de mogelijkheden die u worden geboden door de politieke instellingen. Breng uw stem uit, laat u horen zodat u uw rol kan vervullen als actieve burger binnen de democratie.