De gemeentelijke begraafplaats aan de Gasthuisstraat te Temse
Vissen naar de dood: de begraafplaats van Temse
Niet minder dan 86 grafmonumenten op de begraafplaats van Temse heeft kunsthistoricus Ann Depestel onderzocht voor haar thesis. Maar veel veldwerk en grasduinen in vergeten archieven hebben duidelijk hun vruchten afgeworpen: beetje bij beetje kwam een verborgen historische schat bloot te liggen en daarmee het rijke verleden van Temse en haar inwoners.
Met toegeknepen neus
Net als in andere streken, was er ook in Temse een evolutie van kerkhof naar begraafplaats. Tot het einde van de achttiende eeuw vonden vooral de rijken een laatste rustplaats in het kerkgebouw zelf. Dat leverde echter problemen op: Er zijn meldingen terug te vinden van een penetrante lijklucht die het gebouw leek uit te wasemen. Vooral ’s ochtends, na een nacht met gesloten deuren, was de stank vaak nauwelijks te harden. Minder bemiddelde Temsenaren werden rondom het kerkgebouw begraven, wat na verloop van tijd tot een nijpend plaatstekort leidde. Het gebrek aan hygiëne en plaats gaf aanleiding tot de oprichting van een nieuwe begraafplaats buiten de dorpskom. De verhuizing kreeg enkele wettelijke duwtjes in de rug door decreten die Jozef II en Napoleon achtereenvolgens uitvaardigden. De gemeente ontruimde het oude kerkhof en in 1820 werd de nieuwe begraafplaats in de Gasthuisstraat ingewijd.
Tot op vandaag blijft de site, in tegenstelling tot haar bewoners, in beweging: ze werd ommuurd, meerdere keren uitgebreid en van de nodige accommodatie voorzien. De aangelegde beplanting zorgt vandaag de dag voor een schilderachtige uitstraling die bijna intiem te noemen is.
Doden met grootheidswaanzin en spiegels van het leven
Uit het onderzoek van Ann Depestel blijkt dat heel wat namen op de geselecteerde grafmonumenten vroeger een vooraanstaande positie bekleedden in het politieke, industriële of socio-economische leven van Temse en soms ver daarbuiten. Het standenverschil, toen veel duidelijker uitgetekend dan nu, eindige echter niet met de dood. Vooral de opper- en middenklasse lieten imposante grafmonumenten oprichten, het liefst in de meest duurzame materialen, om de toeschouwer te herinneren aan de status die zij bij leven bezaten. De rijksten onder hen trokken hun eigen pralerige grafkapel op en omzeilden zo het verbod om in de kerk begraven te worden.
Maar enkel een minderheid kon zich een duur grafmonument veroorloven. Het overgrote deel van de geselecteerde graven bezitten eerder een vrij sober karakter. Hiervoor zijn twee redenen: de minder kapitaalkrachtigen hadden gewoonweg het geld niet voor dergelijke grootheidswaanzin. Andere families hadden wel genoeg kapitaal, maar vonden het onnodig dit te besteden aan hun laatste rustplaats. Dat de biografieën vooral berichten over vrome, katholieke families is hier wellicht niet vreemd aan.
De christelijke symboliek heeft dan ook duidelijk de bovenhand op de begraafplaats van Temse. Daarnaast houden symbolische elementen of attributen vaak verband met de mentaliteit, levenswandel of ideologie van de overledenen. En niet zelden ook met hun beroep. Een mooi voorbeeld hiervan is het graf van de familie Wilford. Het grafperceel, opgericht door stamvader William, lijkt wel een verhaal te vertellen. William Wilford was een uit Groot-Brittannië uitgeweken industrieel, die met andere notoire Temsenaren een scheepvaartdienst verzorgde tussen Antwerpen en Temse. Het middenlichaam van het monument bevat een jongeman, afgebeeld met anker en tandwiel, beiden verwijzingen naar het mechanische karakter van de scheepvaart. Onder zijn benen ontwaart de aandachtige bezoeker een papieren rol, verwijzend naar het vaartuigontwerp. Enkele planten staan dan weer symbool voor de zeildoekenweverij van de Wilfords.
Gewapend met een oplettende blik valt dus meer af te lezen van de grafstenen dan we vaak denken. Bepaalde thema’s worden in verschillende stijlen, op de meest diverse materialen en in een andere vormgeving telkens opnieuw uitgebeeld.
Toen, nu en alles daartussen
De grafmonumenten in Temse zijn op elk denkbaar punt ongelooflijk uiteenlopend. Het hele negentiende- en begin twintigste eeuwse vormenalfabet is er vertegenwoordigd. Van kapel over muurplaat tot sarcofaag, allen hebben er hun plaatsje uitgezocht en gevonden. Een opvallende voorkeur voor de stèle en het kruisbeeld illustreert echter opnieuw de religieuze ingesteldheid van de oud-Temsenaren.
Maar ook op stilistisch vlak ontdekken we een allegaartje uit de historische kunstrichtingen: de klassieke, romaanse, christelijk-gotische, renaissance en barokke stijl staan er zij aan zij tentoongesteld. Ook de eclectische stijlvermenging is er rijkelijk vertegenwoordigd. Rond de eeuwwisseling geraakte art nouveau in zwang, gevolgd door de art déco die meteen het einde van een rijke, funeraire traditie inluidde.
Af en toe deed Ann Depestel zelfs een opmerkelijke ontdekking. Op de begraafplaats van Temse vond ze een graf terug dat een exacte kopie is van een gedenkteken op het roemruchte Père Lachaise in Parijs. Niet zelden haalde men inspiratie uit platenboeken of kerkhofwandelingen. Inspiratieloze of gekopieerde graven wisselen elkaar echter zonder probleem af met fantastische creaties, ontsproten aan de ontwerpers en opgekruid met de smaak en extravaganza van de opdrachtgevers.
Afbrokkelen en wegwezen?
De begraafplaats van Temse vormt een representatief beeld van onze rijke dodencultus in de negentiende en begin twintigste eeuw. Het zou letterlijk doodzonde zijn moest dit alles verloren gaan. Nu al bevinden sommige grafmonumenten zich in slechte staat, maken ze een afgetakelde indruk of zijn delen ervan afgebrokkeld.
Vandaag de dag hebben we andere opvattingen over dood, begrafenis en alles daarrond. Dit mag ons echter niet tegenhouden het verleden verder te onderzoeken en te bewaren wat er ons nog rest. Graven en tombes, ouder dan 50 jaar, dreigen te worden afgebroken om plaats te maken voor nieuwe graven.
Voor de 86 onderzochte grafmonumenten hoopt het gemeentebestuur op een erkenning als monument of landschap. Op die manier kunnen de graven met subsidies hersteld en onderhouden worden. Dankzij haar thesis gidst Ann Depestel momenteel een reeks kerkhofwandelingen voor geïnteresseerden en inwoners van Temse. Het stadsbestuur heeft haar bovendien gevraagd een boek samen te stellen over haar bevindingen.
Ann Depestel
Bibliografie
- Ariès, P. Het beeld van de dood, Nijmegen, Sun, 1983.
- Ariès, P., Het uur van de dood, duizend jaar sterven, begraven, rouwen en gedenken, Amsterdam/Antwerpen, De Arbeiderspers, 2003.
- Bok, L., Attema, Y., Begraafplaatsen als cultuurbezit, sdu uitgevers, Den Haag, 2003.
- Busschaert, L.,“Clement D’Hooghe (1899-1951)”. Gemeentemuseum van Temse, Jrb. 1983
- Capiteyn, A., Decavele, J., In steen en brons van leven en dood, Gent, 1981
- Celis, M., Funeraire symbolen. De Taal van de dood, in: Symbolen, Open Monumentdag Vlaanderen 2002, stichting Kunstboek, 2002.
- Celis, M., Vandenbreeden, J. Kerkhof van Laken, Brussel, epitaaf, 1990
- De Potter, F., Broeckaert, J, Geschiedenis van de gemeenten der Provincie Oost-Vlaanderen, III e reeks, Arrondissement Sint-Niklaas, 4de deel, Temse, Gent, 1881.
- De Rijcke, E., Memento Mori. Kerkhoven en begraafplaatsen van groot-Hamme, Hamme, Heemkundige Kring Osschaert, 1996.
- Dressen, R., Dusar, M., Groessens, E., Natuursteen als historisch bouwmateriaal, in: Steen. Grondstof, stof tot nadenken, Open monumentendag Vlaanderen, 2003
- Frampton, K., Moderne architectuur een kritische geschiedenis, Nijmegen, 1995
- Hall, J., Hall’s geïllustreerde encyclopedie van symbolen in Oosterse en Westerse Kunst, Leiden: Primavera Pers, 1996. Nederlandse vertaling door Theo Veenhof in 1996
- Haslinghuis, E.J., Bouwkundige termen: verklarend woordenboek van de Westerse architectuur- en bouwhistorie, Leiden, Primavera, 2001
- Hernalsteen, A. De Westerbegraafplaats van Gent, een uitgave van Provinciebestuur, Oost-Vlaanderen, Dienst 92 – Monumentenzorg en cultuurpatrimonium, L. Vanmelle nv. Mariakerke, 2000.
- Kok, H.L.; Wille, A.; Boerhof, G., Begraven en begraafplaatsen, monumenten van ons bestaan, Utrecht, Stichting Teleac, 1998.
- Schoeters, S., Archiefbeelden Schoonselhof, Gloucestershire, Tempus Publishing Group Ltd, 2004
- Schokkaert, L., Biografisch repertorium van de priesters van het bisdom Gent, Leuven, 1997.
- Steels, P., Romaans, uitgever / 01 , 1996.
- Stynen, H., Omtrent het Onze-Lieve-Vrouwvoorplein in Laken, (Monumenten Beleven), Brussel, Koning Boudewijnstichting, 1994
- Tresidder, J., XYZ van de symbolen, Antwerpen, The House of books, Vianen, 2003
- Vandenbreeden, J., Dierkens – Aubry, De 19de eeuwse eeuw in België, Architectuur en interieurs, Tielt: Uitgeverij Lannoo, 1994
- Vandervelde, C., La nécropole de Bruxelles.Etude de l’architecture et de la sculpture funéraire, des symboles et des épitaphes. Inventaires. Brussel, s.n., 1991
- Van Eeeden, Ed, Het Kleine boekje van de dood, tradities en gebruiken rond het sterven, Amsterdam, Forum, 2003.
- Van Reeth, A., Peeters, G., Büch, B., Weerheeijen, T., Herinneringen in steen, De Haan, Unieboek, 1988
- Watkin, D., De Westerse architectuur, een geschiedenis, Nijmegen, Sun, 1994
- Dubbele wegwijzer der Stad Gent en der Provincie Oost-Vlaanderen voorhet jaar 1875, 106e jaar , Gent, uitgeverij E. Vanderhaeghen, 1850/1875/1881
- Een introductie tot de zorg voor het funerair erfgoed, Zesde ontmoetingsdag van de Vlaamse Contactcommissie Monumentenzorg, Antwerpen, Prometheuscentrum, Brussel, VCM, 1999.
- Religie en de dood. Momentopnamen uit de geschiedenis van de westerse omgang met de dood. Red. Guido Van Heeswijck en Walter van Herck, Kapellen/Kampen, 2004.
- Repertorium van de architectuur in België van 1830 tot heden, Mercatorfonds, Antwerpen, 2003.
- Op leven en dood: Het Grafmonument, tentoonstellingscatalogus, ICC i.s.m. Epitaaf, Antwerpen, 1987.
- Van Lennep, J., De 19de eeuwse Belgische beeldhouwkunst, tentoonstellingscatalogus Generale Bank, Brussel, 1990, Vol. 1&2
Modelboeken en platenbundels
- Broussard, J. , Recueil des tombeaux les plus remarquables exécutés de nos jours et representés en perspective, J. Baudry, Parijs, ca 1865.
- Daly, C., Architecture funéraire contemporaine, Ducher et compagnie, Parijs, 1871
- De Folimont, F.T., Les mausolées français ou recueil des tombeaux les plus remarquables , élevés dans les nouveaux cimetières de Paris, F. Didot, Parijs, 1823.
- Fonteyne, J. Recueil d’architecture funéraire. Spécimens de tombeaux, chapelles funéraires, mausolées, sarcophages, pierres tombales, croix etc., J. Bouwers, Brussel, ca 1879-1889
- Lecocq, J., Sépultures modernes, H. Vial, Parijs.
- Normand, L., Monuments funéraires choisis dans les cimetières de Paris et des Principales villes de France, A. Morel, Parijs, 1863
- Salmain et fils, L’art funéraire moderne, Brussel.
- Architecture funéraire, 25 planches gravées. Extraites du Moniteur des architectes, Paris 1867 – 1900
- Choix de documents pratiques, extraits de la revue générale d’architecture et des travaux publics. Chapelles funéraires, tombeaux. Parijs, Schmid
- N., J.B. J. Mti, Manuels Roret : Nouveau manuel complet du marbrier, du constructeur et du proprétaire de maisons, Parijs, Atlas, librairie encyclopédique de Roret
Internetadressen
- http://www.dodenakkers.nl/symboliek/figuur.html
-http://www.uitvaart.org/info/clipart/symbolen/
- http://www.maverick-ics.be/03_epitaaf/epitaaf_2.htm.
- http://nl.wikipedia.org/wiki/stèle
- http://www.mathys-bvba.be/bouwinfo
- http://www.architectuurgids.nl/bouwmateriaal.htm
- http://www.ster.kuleuven.ac.be/janv/belgië/wbrabant/Fauquez.php
- www.temse.be/Formulieren/ INFO200403/gemeentehuis%20100.doc
- www.temse.be/toerisme_kunsthistorie.htm
- bcs.fltr.ucl.ac.be/FE/11/Antic.html
-www.katholieknederland.nl/archief/rkkerk/ media/rkkerk_gedrukt/index_rkkerk_nl_archief_1999_4143.html - 17k –
Tijdschriften -en krantenartikels
- Capiteyn, A., Kunst na het leven: grafmonumenten van de middeleeuwen tot in de negentiende eeuw, De 19 e eeuw, Grafmonumenten in openlucht: christelijk en profaan. In: Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen, jaargang 21, nr. 3, 1983
- Celis, M., Waar tijd van geen tel is: de vakafdeling funerair erfgoed, in: Monumenten en Landschappen. Tweemaandelijks tijdschrift van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Afdeling Monumenten en Landschappen, Jg. 21, 2001, nr. 1
- Celis, M., ‘Nascentes Morimor. Funeraire symbolen’, in : Monumenten en landschappen. Tweemaandelijks tijdschrift van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Afdeling Monumenten en landschappen, Jg. 21, 2001, nr. 1
- De Meulemeester, J. , Over de dood heen. Beschouwingen rond begrafenis, dood en grafmonumenten vanaf de middeleeuwen tot in de negentiende eeuw, in Vlaanderen, jg. 48 nr. 5, 1999
- De Schepper, ‘Een prinselijke begrafenis’, Het Nieuwsblad van Temse, 8/11/1959.
- Havermans, A., Parkbegraafplaats Schoonselhof, Ik hecht mij of ik sterf, in Openbaar Kunstbezit Vlaanderen, nr. 4, 2004
- Laleman, M.C., Steenhouwer Nicolas Paternotte, in: Stadsarcheologie, 1989, nr. 1
- Vissers, P. , Heirman, M. , Het Sint – Fredeganduskerkhof te Deurne, “Is er leven na de dood”, in: Monumenten en Landschappen, tweemaandelijks tijdschrift van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap: Afdeling monumenten en landschappen, jaargang 11, 1992, nr. 3
- Temse kiest voor Industrie, in: een speciale editie van het Vrije Waasland, week 22, 31 mei 1996.
Bronnen
- Anné, D., Temse, op weg naar de industriële tijd – economisch-sociale microstudie 1830-1900, licentiaatsverhandeling voor de universiteit van Gent, 1980-1981
- Celis, M., Van Dodenakker tot Elyzische Velden: Het erfgoed van de zandloper, op de contactnamiddag “Funerair Ergoed”, 4 oktober 2005.
- De Groote, S., Het Campo Santo van Sint-Amandsberg. Kunsthistorische studie van de site en van de graftekens tijdens de periode 1847-1878, Onuitgegeven Licenciaatsverhandeling Universiteit Gent, Vakgroep Kunst- Muziek- en Theaterwetenschappen, 1992.
- De Schoutheete de Tervarent, A., L’épithaphien Wasien. Collection d’inscriptions tombales dans les églises et cimetières de l’ancien pays de Waes. In: De annalen van de oudheidkundige Kring, Deel 5, 1873-1875
- Havermans, A. , Grafmonumenten door de stad Antwerpen overgebracht naar de nieuwe stedelijke begraafplaats Schoonselhof, Onuigegegeven licentiaatverhandeling Universiteit Gent, Vakgroep Kunst- Muziek- en theaterwetenschappen, 2000
- Hernalsteen, A., De Westerbegraafplaats, Onuitgegeven licentiaatverhandeling Universiteit Gent, Vakgroep Kunst-, Muziek- en Theaterwetenschappen, 1992.
- Vaes, L., Het Sint-Fredeganduskerkhof te Deurne - Antwerpen, (onuitgegeven licentiaatsverhandeling Universiteit Gent, Vakgroep Kunst-, Muziek- en Theaterwetenschappen, 1993
- Van Acker, M., De vaktaal van de steenhouwer in Oostelijk Oost-Vlaanderen, Deel I, Onuitgegeven licentiaatsverhandeling Universiteit Gent, Faculteit Letteren en Wijsbegeerte, 1983
- Van Santvoort, L., Cursus Geschiedenis van de Bouwkunst III: College 19e eeuwse grafmonumenten, 21.12.2005.
- Vanden Berghe, V., De Stedelijke begraafplaats aan de Nieuwpoortsesteenweg te Oostende, Onuitgegeven licentiaatverhandeling Universiteit Gent, Vakgroep Kunst- Muziek- en Theaterwetenschappen, 2001
- Verlinde, A., De stedelijke begraafplaats aan de Nieuwpoortsesteenweg te Oostende, onuitgegeven licentiaatsverhandeling Universiteit Gent, Vakgroep Kunst-Muziek- en Theaterwetenschappen, 2002
- Begraafplaatsbeheer van de burgerlijke stand van de gemeente Temse
- G.A.T.: Boel, J.L., Bouwkundig erfgoed van Temse van de 18e eeuw tot 1939, 1985
- G.A.T. : Boel, M., De Ryck, L., Felix, E.,Hemelaer, L., Machiels, B.,Peleman, L., Smet, J., Van Buynder, L., Temse, Toeristische cursus 1984-1985, gemeentebestuur van Temse, 1985.
- G.A.T.: Coppieters, D., Jules de frangh, Oorlogsburgemeester van Temse (1943-1944).
- G.A.T.: Van Bosch, I., Biografie van Dionysius Andries, 1987/1988, verhandeling voor de rijksuniversiteit van Gent, 1e kan geschiedenis.
- G.A.T.: Heldenhulde: Verslag over het oorlogsleven der gesneuvelde oud studenten, voorgelezen op de vergadering van 10 augustus 1920 door Flor Fierens, een uitgave van het Klein Seminarie te Hoogstraten, oud – studentenbond.
- G.A.T., Jaarboeken van het gemeentemuseum
- G.A.T., Georges Hebbinckhuys,“Vrijwilliger 1914-1918”, Gemeentemuseum van Temse, Jaarboek 2004
- G.A.T., Gemeenteraadsverslagen 1809-1822.
- G.A.T.: Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement St. Nicolaas, Gemeente – Temsche, Vergrooting van het Kerkhof, Proces Verbaal van onderzoek de commodo – Incommodo, 24 maart 1847.
- G.A.T.: Gemeenteraadsverslag, Nr. 84, Bouwing van een grafkelder, Temse, 1863.
- G.A.T., Provincie Oostvlaanderen, gemeente Temsche, kerkhof van O.L.Vrouwe, Antwoord op de inlichtingen gevraagd bij aanschrijving van den heer Minister van Binnenlandsche Zaken, gedagteekend 14 november 1871 (provincie en gemeentezaken, nr. 36), Temse, 22 januari 1872.
- G.A.T., Gemeenteraadsverslag, Temse, 23 juni 1875
- G.A.T.: Document ‘Begraafplaats – Columbarium’ dat ondertekend werd door de burgemeester en de gemeentesecretaris van Temse die gericht is aan de Gouverneur van Oost-Vlaanderen, 8 november 1978.
- G.A.T., Gemeenteraadsverslag, Temse, 2 augustus 1882.
- G.A.T.: Document ‘Herstel 2 kalvariekruisen kerkhof 2690 Temse, dat werd opgesteld door Gemeentearchitect – urbanist Marc Boel op 14 augustus 1989 dat werd gericht aan het College van Burgemeester en Schepenen van en te 2690 Temse.
- G.A.T.: Uittreksel uit het notulenboek van het Schepencollege; dagorde: Gemeentelijke begraafplaatsen – Ontbeenderingswerken op het kerkhof van de kerngemeente Temse – toewijzing, zitting van 5 maart 1991.
- G.A.T.: Toelichtingsnota Gemeenteraad van 27 januari 1997, Gemeentelijke begraafplaatsen – Uitrustings- en onderhoudswerken – machtiging aan het college.
- G.A.T.: Uittreksel uit het notulenboek van de Gemeenteraad, Dagorde: Gemeentelijke begraafplaatsen – Uitrustings- en onderhoudswerken machtiging aan het college, zitting van 26 januari 1998.
- G.A.T.: Uittreksel uit het notulenboek van de Gemeenteraad, Dagorde: Gemeentelijke begraafplaatsen – Uitrustings- en onderhoudswerken machtiging aan het college, zitting van 25 januari 1999.
- G.A.T.: Uittreksel uit het notulenboek van de Gemeenteraad, Dagorde: Gemeentelijke begraafplaatsen – Uitrustings- en onderhoudswerken machtiging aan het college, zitting van 31 januari 2000.
- G.A.T.: Uittreksel uit het notulenboek van de Gemeenteraad, Dagorde: Gemeentelijke begraafplaatsen – Uitrustings- en onderhoudswerken machtiging aan het college, zitting van 22 januari 2001.
- G.A.T.: Uittreksel uit het notulenboek van de Gemeenteraad, Dagorde: Gemeentelijke begraafplaatsen – Uitrustings- en onderhoudswerken machtiging aan het college, zitting van 25 februari 2002.
- G.A.T.: Rouwbrieven:
- G.A.T.: Rouwbrief Hippoliet Frederic Albertus Van Den Staepele.
- G.A.T.: Rouwbrief Joseph Eugène Braeckman-Vydt
- G.A.T.: Rouwbrief Auguste Wauters
- G.A.T.: Rouwbrief Paul Euphrasie Marie Faldonie Wauters
- G.A.T.: Rouwbrief Auguste-Marie-Adolphe Wauters
- G.A.T.: Rouwbrief Josepha Marie Isabelle Emilie Wauters
- G.A.T.: Rouwbrief Gabriël Maria Pius Juliaan August Wauters
- G.A.T.: Rouwbrief Joseph Jean Marie Gommaire Wauters
- G.A.T.: Rouwbrief Adolphe-Marie-Leon Wauters
- G.A.T.: Rouwbrief Anna Maria Josepha Valentina Wauters
- G.A.T.: Rouwbrief Josepha Marie Isabelle Emilie Wauters
- G.A.T.: Rouwbrief Anna Maria Josepha Valentina Wauters
- G.A.T.: Rouwbrief Pierre Louis Nathalis Ghislain Van Raemdonck
- G.A.T.: Rouwbrief Leopold Justin Polydore Nathalis Ghislain Van Raemdonck.
- G.A.T.: Rouwbrief Colette Van De Perre
- G.A.T.: Rouwbrief Jan Baptiste De Nayer
- G.A.T.: Rouwbrief Adelaide Van Der Gucht
- G.A.T.: Rouwbrief Maria Jozefa Victoria De Nayer
- G.A.T.: Rouwbrief Leon Marie Joseph De Nayer
- G.A.T.: Rouwbrief Richard Jozef Marie De Nayer
- G.A.T.: Rouwbrief Emma Maria Leonida Van Haelst
- G.A.T.: Rouwbrief Leo Maria Jozef Cornelius De Nayer
- G.A.T.: Rouwbrief Yvonne Marie Jozefa Justina Clementina De Nayer
- G.A.T. : Rouwbrief Richard Jozef Marie De Nayer
- G.A.T. : Rouwbrief Florimond Benoit Seghers
- G.A.T.: Rouwbrief Augustinus Seghers
- G.A.T.: Rouwbrief Mildred Wilford
- G.A.T.: Rouwbrief Conrad Ernest Decimus Wilford
- G.A.T.: Rouwbrief Joseph Van Gansberghe
- G.A.T.: Rouwbrief Amélie Thérèse Van De Vreken
- G.A.T.: Rouwbrief Aline Marie Van Gansberghe
- G.A.T.: Rouwbrief Amandine Van Gansberghe
- G.A.T.: Rouwbrief August De Meester
- G.A.T.: Rouwbrief Maria Joanna Pauwels
- G.A.T.: Rouwbrief Auguste Wittock
- G.A.T.: Rouwbrief Jean François Wittock
- G.A.T.: Rouwbrief Celestine Adelaïde Wittock
- G.A.T.: Rouwbrief Emmanuel Honoré Wittock
- G.A.T.: Rouwbrief Luciaan Orlay
- G.A.T.: Rouwbrief Anna Delphina Orlay
- G.A.T.: Rouwbrief Mathilde Orlay
- G.A.T.: Rouwbrief Karel Niklaas Orlay
- G.A.T.: Rouwbrief Mathilde Orlay
- G.A.T.: Rouwbrief Luciaan Orlay
- G.A.T.: Rouwbrief Luciaan Maria Antoon Reynaerts
- G.A.T.: Rouwbrief Maria Eleonara Van Strydonck
- G.A.T.: Rouwbrief Luciaan Reynaerts
- G.A.T.: Rouwbrief Karel Marie Van de Perre
- G.A.T.: Rouwbrief Paul, Emile, Charles, Marie Van de Perre
- G.A.T.: Rouwbrief Maria Josepha Louis Caroline Van de Perre
- G.A.T. Rouwbrief Jozef Frans Ghisleen Marie Van de Perre
- G.A.T.: Rouwbrief Kamiel Marie Van de Perre
- G.A.T.: Rouwbrief Benedikt Louis Frans Janssens
- G.A.T : Rouwbrief Jeannette, Théodore, Véronique, Cornélie Smits
- G.A.T.: Rouwbrief Antonius Maria Petrus Janssens de Varebeke
- G.A.T.: Rouwbrief Clementina Coleta Josepha Van der Gucht
- G.A.T.: Rouwbrief Omer Edmond De Maeyer
- G.A.T.: Rouwbrief Anna Clementina Amelberga Van der Gucht
- G.A.T.: Rouwbrief Leopoldina Maria Braeckman
- G.A.T.: Rouwbrief Valentine Mathilde Marie Françoise Reinilde De Coninck
- G.A.T., Rouwbrief Anna Maria Victoria Helena De Coninck
- G.A.T.: Rouwbrief Azarie Marie Vitaline De Landtsheer
- G.A.T.: Rouwbrief Marie Alice Amandine De Landtsheer
- G.A.T.: Rouwbrief Isidoor Van De Perre
- G.A.T.: Rouwbrief Gustave Kamiel Verbruggen
- G.A.T.: Rouwbrief John James Wilford
- G.A.T.: Rouwbrief Simonne Wilford
- G.A.T.: Rouwbrief Frederik Michaël Van Der Gucht
- G.A.T.: Rouwbrief Joanna Clementina Felix
- G.A.T.: Rouwbrief Auguste Constant Marie Muys
- G.A.T.: Rouwbrief Celeste Muys
- G.A.T.: Rouwbrief Petrus Paulus Raphaël Hinderdael
- G.A.T.: Rouwbrief Antoinette Dubois
- G.A.T.: Rouwbrief Leon Lesage
- G.A.T.: Rouwbrief Charles Wilford.
- G.A.T.: Rouwbrief Melania Josefina Bosteels
- G.A.T.: Rouwbrief Albert Karel Gustaaf Wilford.
- G.A.T.: Rouwbrief Henry Wilford
- G.A.T.: Rouwbrief Emile Louis Achille Wilford.
- G.A.T.: Rouwbrief John Wilford
- G.A.T.: Rouwbrief Leopold Justin Polydore Nathalis Ghislain Van Raemdonck
- G.A.T.: Rouwbrief Clotilde Marie Ghislaine Justine Bauwens
- G.A.T.: Rouwbrief Karel Theodoor August Marie Ghisleen Van Raemdonck
- G.A.T.: Rouwbrief Jean François Wittock
- G.A.T : Rouwbrief Adolfine Nyssen
- G.A.T.: Rouwbrief Louis Antoon Van de Perre
- G.A.T.: Rouwbrief Joanna Maria Vertongen
- G.A.T.: Rouwbrief Paul Van der Schueren
- G.A.T.: Rouwbrief Fernanda Catherina Arthur Amelberga Maes.
- G.A.T.: Rouwbrief Benny, Marie, Alfons Van Os.
- G.A.T.: Rouwbrief Franciscus Aloysius Tony Van Os.
- G.A.T.: Rouwbrief Juliaan Poppe
- G.A.T.: Rouwbrief Mathilde Vermeirssen.
- G.A.T.: Rouwbrief Amédée Braeckman
- G.A.T.: Rouwbrief Euphrasie Henriette Marie De Buysscher
- G.A.T.: Rouwbrief Arthur Joseph Antoine Braeckman
- G.A.T.: Rouwbrief César –Marie-Auguste Braeckman.
- G.A.T.: Rouwbrief Eugenie Cnockaert
- G.A.T.: Rouwbrief Jozef Frans Marie Boel
- G.A.T.: Rouwbrief Irma Francisca Roobroeck
- G.A.T.: Rouwbrief Bernard Van Geyt
- G.A.T.: Rouwbrief Jozef Frans Marie Boel
- G.A.T.: Rouwbrief Maria Rosalie Goffa en Alfons De Leenheer
- G.A.T.: Rouwbrief Dionysius Florentinus Franciscus Andries
- G.A.T.: Rouwbrief Maria Josefa Johanna Hendrika Andries
- G.A.T.: Rouwbrief Theodoor Jozef Antoon Maria De Decker
- G.A.T.: Rouwbrief Paulina Josephina Wuytack
- G.A.T.: Rouwbrief Eugénie Maria De Ryck.
- G.A.T.: Rouwbrief Leo Maria Lodewijk De Ryck
- G.A.T. : Rouwbrief Christiane, Lucienne, Lea, Jean, Marie, Ghislain Hellebaut.
- G.A.T.: Rouwbrief Esther Pauline Florence Marie Hellebaut
- G.A.T.: Rouwbrief Jules Lodewijk Maria Amelberga De Frangh
- G.A.T.: Rouwbrief Maria Ermelindis Bernaerts
- G.A.T.: Rouwbrief Karel, Adriaan, Arthur, Jozef Beeckx
- G.A.T.: Rouwbrief Maria Amelberga De Parade
- G.A.T.: Rouwbrief Kamiel D’Hondt
- G.A.T.: Rouwbrief Edward Eugeen Marie De Landtsheer
- G.A.T.: Rouwbrief Achille Benoit Florent Brys.
- G.A.T.: Bidprent Josephus Permentier
- G.A.T.: Bidprent Antonius Spruyt
- G.A.T.: Bidprent Robert Bernard Ghislain Van Hoeylandt.
- G.A.T.: Bidprent Bernard August Van Hoeylandt
- G.A.T.: Bidprent Elisa Marie Virginie Gabrielle Wauters
- G.A.T.: Bidprent Pierre-Augustin Sloor
- G.A.T.: Bidprent August Marie Jan Sloor
- G.A.T.: Bidprent Petrus Augustinus Van Den Broeck
- G.A.T.: Bidprent Isidoor Marie, Joseph Van Den Broeck
- G.A.T.: Bidprent Stéphanie Marie Joséphine Van Den Broeck
- G.A.T.: Bidprent Isidore Marie Joseph Van Den Broeck
- G.A.T.: Bidprent Charles Van De Perre
- G.A.T.: Bidprent Joseph De Schrijver
- G.A.T.: Bidprent Barbara Lauwers
- G.A.T.: Bidprent Adelaïde Van Der Gucht
- G.A.T.: Bidprent Florimond Benoit Seghers
- G.A.T.: Bidprent Johanna Justina Sergoyenne
- G.A.T.: Bidprent Maria Cesarina Coleta Joanna CamilleVan Gansberghe
- G.A.T.: Bidprent Marie Jeanette Amandine Van Gansberghe
- G.A.T.: Bidprent August Emiel Aimé De Meester
- G.A.T.: Bidprent Amélie Thérèse Van De Vreken
- G.A.T.: Bidprent Joanna Meeus
- G.A.T.: Bidprent Jacobus Augustus De Sutter
- G.A.T.: Bidprent Desideer Van Hoeck
- G.A.T.: Bidprent Maria Celestina Van Hoeck
- G.A.T.: Bidprent Karel Lodewijk Van Hoeck
- G.A.T.: Bidprent Maria Eugenia Carolina De Ryck
- G.A.T.: Bidprent Maria Josephina Poppe
- G.A.T.: Bidprent Juliaan Poppe.
- G.A.T.: Bidprent Leon Le Jeune
- G.A.T.: Bidprent Marie Rosalie Goffa en Alfons De Leenheer
- G.A.T.: Bidprent Maria Josephine Constance Van Bergen
- G.A.T.: Bidprent Hendrik Maria Jozef De Ryck
- G.A.T.: Bidprent Leo Maria Lodewijk De Ryck.
- G.A.T.: Bidprent Mathilde Rosalie Hellebaut
- G.A.T.: Bidprent Kamiel Hellebaut
- G.A.T.: Bidprent Ursule Caroline Iris Hellebaut
- G.A.T.: Bidprent Amedée Gérard Hellebaut
- G.A.T.: Bidprent Augustinus Constantinus Marie Muys
- G.A.T.: Bidprent Petrus Paul Raphaël Hinderdael
- G.A.T.: Bidprent Celeste Muys
- G.A.T.: Bidprent Severin Hinderdael
- G.A.T.: Bidprent Clothilde Maria Ghislena Justina Bauwens
- G.A.T.: Bidprent Leopold Justinus Polydoor Nathalis Ghislenus Van Raemdonck
- G.A.T.: Bidprent Jozef Bunneghem
- G.A.T.: Bidprent Georges Dominique Marie Hebbinckhuys
- G.A.T. : Personaliamap Van Den Staepele
- G.A.T. : Personaliamap Permentier
- G.A.T. : Personaliamap Braeckman
- G.A.T. : Personaliamap Wauters
- G.A.T. : Personaliamap Van Strydonck.
- G.A.T. : Personaliamap Van Der Heyden, J.B. .
- G.A.T. : Personaliamap Sloor
- G.A.T. : Personaliamap Van De Perre
- G.A.T. : Personaliamap De Schrijver
- G.A.T. : Personaliamap De Nayer
- G.A.T. : Personaliamap Van De Vijver
- G.A.T. : Personaliamap Wilford
- G.A.T. : Personaliamap Pycke
- G.A.T. : Personaliamap Wittock/Van Landeghem
- G.A.T. : Personaliamap Orlay
- G.A.T. : Personaliamap Edward Poppe
- G.A.T. : Personaliamap familie Reynaerts
- G.A.T. : Personaliamap Janssens de Varebeke.
- G.A.T. : Personaliamap David Van Landeghem
- G.A.T.: Personaliamap De Ryck
- G.A.T. : Personaliamap De Coninck
- G.A.T. : Personaliamap Gustaaf Kamiel Verbruggen.
- G.A.T. : Personaliamap Frederik Michiel Van Der Gucht.
- G.A.T. : Personaliamap Karel Theophiel Van Der Biest
- G.A.T. : Personaliamap Paul Van der Schueren
- G.A.T.: Personaliamap August Maes
- G.A.T.: Personaliamap Van Os
- G.A.T. : Personaliamap Karel Van Hoeylandt.
- G.A.T. : Personaliamap Buysrogge
- G.A.T.: Personaliamap Braeckman
- G.A.T.: Personaliamap De Nayer.
- G.A.T.: Personaliamap D’Hooghe
- G.A.T.: Personaliamap Frans Boel.
- G.A.T.: Personaliamap Dionysius Andries
- G.A.T.: Personaliamap Theodoor De Decker
- G.A.T.: Personaliamap Jules De Frangh
- G.A.T.: Personaliamap Karel Aubroeck
- G.A.T.: Personaliamap Jules De Schepper
- G.A.T.: Personaliamap Florent Beeckx
- G.A.T.: Personaliamap Clémens de Landtsheer.
- G.A.T.: Personaliamap Achiel Brys
- Registers van de Burgerlijke stand, overlijdensakten, 1837, Ludovicus Franciscus Hellebaut.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1854, Charles Alexander Van Raemdonck.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1856, Josephus Van De Vijver.
- Registers van de burgerlijk stand, overlijdensakten, 1858, Antonius Spruyt.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1863, Franciscus Augustinus Van De Vijver.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1864, Leonardus Maria Antoinette Reynaerts.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1865, Amadeus Van Hoeylandt.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1868, Renee Maria Antoinette Reynaerts.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1869, Petrus Augustinus Van Den Broeck
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1870, Franciscus Reynaerts.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1874, Carolus Van Hoeylandt.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1875, Petrus Augustinus Sloor.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1878, Carolus Alexander Augustinus Sloor.
- Registers van de Burgerlijke stand, overlijdensakten, 1881, Amedeus Gerardus Hellebaut.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1883, Ludovicus Carolus Lodewijk Van De Vijver.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1884, Michiel Varendonck
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1888, Leopoldus Justinus Polydorus Nathalis Ghislenus Van Raemdonck.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1888, Petrus Gordijn.
- Registers van de Burgerlijke stand, overlijdensakten, 1888, August Eduard Eugeen Le Jeune.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1890, Karel Lodewijk Boodts.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1891, Joseph Van Gansberghe.
- Registers van de Burgerlijke stand, overlijdensakten, 1892, Gustaaf Jozef Hellebaut.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1894, François Augustien Joseph De Coninck.
- Registers van de Burgerlijke stand, overlijdensakten, 1896, Karel August Le Jeune.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1898, Petrus Frans De Buysscher.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1898, Frederik Meersman.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1899, Frederik Michel Van der Gucht
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1899, Cesar Marie August Braeckman.
- Registers van de Burgerlijke stand, overlijdensakten, 1901, Karel Lodewijk De Ryck
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1901, Constantinus Augustinus Maria Muys
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1902, Jan Frans Wittock.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1903, Leo Maria Joannes Boodts
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1903, Karel Van De Vijver.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1903, Basilius Maria Antonius.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1904, Hubert Van de Perre
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1905, Florimond Seghers
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1906, Desideer Van Hoeck.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1906, Valerius Josephus Frans Maria.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1911, Leo Maria August Lodewijk Lesage.
- Registers van de Burgerlijke stand, overlijdensakten, 1913, August Leo Jan Marie.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1913, Emiel Van de Vijver.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1914, Karel Lodewijk De Vree.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1914, Alfons De Leenheer
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1917, Augustien Seghers.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1917, Jacob August De Sutter
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1919, Karel Lodewijk Van Hoeck
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1920, Renatus Jozef De Vree.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1924, Antoon Van De Perre.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1927, Leo Lambrechts.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1927, Florimond Louis Joseph Van de Perre.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1927, Theophiel Pieters.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1930, Arthur Josephus Antonius Braeckman.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1933, August Emiel Amatus Jozef De Meester.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1933, Jan Adolf Poort.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1934, Petrus Paulus Raphaël Hinderdael
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1941, Ghisleen Lodewijk Maria Verbeke.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1941, Robert Bernard Ghisleen Van Hoeylandt.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1949, Bernardus August Van Hoeylandt.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1952, Kamiel D’Hondt.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1953, Kamiel Theophiel De Schrijver.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1956, Theophiel Huyben.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1957, Petrus Johannes De Dycker.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1958, Raymond Antoine Eleodorus Cornelissens
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1959, Juliaan Maria De Schrijver.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1960, Arthur Achilles De Vree.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1960, Edgard Jozef Lodewijk Bertrand
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1961, Alfons De Malsche.
- Registers van de Burgerlijke stand, overlijdensakten, 1962, Jozef Hortensia Clemens Amandus Leo Ghisleen De Ryck.
- Registers van de burgerlijke stand, overlijdensakten, 1866, Benjamin Gordijn.
- Registers van de burgerlijke stand, bevolkingsregister, Telling ’47-’65, Boek 3, Joannes Eduardus Franciscus De Coninck.
- Registers van de burgerlijke stand, bevolkingsregister, Telling ’66-’99, Boek 2, Frederiek Michiel Van der Gucht.
- Registers van de burgerlijke stand, bevolkingsregisters, telling ‘66-‘99, Boek 8, David Van Landeghem
- Registers van de burgerlijke stand, bevolkingsregisters, Telling 1931-1947, Boek 9, François Emile Felicien Augustien Clement Sloor.
- G.A.T.: Documentatiemap: Temse, Historiek sociaal-economisch.
- G.A.T.: Documentatiemap: Toerisme Algemeen.
- G.A.T.: Documentatiemap: Temse, Toerisme.
- G.A.T.: Documentatiemap: Temse, Industrieel verleden.
- G.A.T.: Documentatiemap: Temse, Historiek.
- G.A.T.: Documentatiemap: Temse, Historiek cultuur- en Toerismebeleid.
- G.A.T.: Documentatiemap: Temse: Van kerkhof tot markt.
- G.A.T.: Documentatiemap: Temse: Toeristische gidsen.
- G.A.T.: Documentatiemap: Kerhhof oud
- G.A.T.: Documentatiemap: Temse Prentkaarten.
- G.A.T.: Map: Kerkhof oud: Kelder
- Jerome Smet: Voormalig Gemeente-archivaris te Temse
- Digna Coppieters: Huidig Gemeente-archivaris te Temse
- Wim Vereecken: Hoofd van de Groendienst te Temse
- Luc De Ryck: Burgemeester van Temse
- Tony van Wauwe: Zaakvoerder van Marmer – Steenhouwerij Van Wauwe
- Robert heirbaut: Voormalig grafdelver op de begraafplaats van Temse
- Eerwaarde Heer Schrijen: Deken
- Professor doctor Linda VanSantvoort: Professor binnen het vakgebied Geschiedenis van de Bouwkunst en Monumentzorg, aan de Universiteit van Gent.
- Erik de Rijcke: Auteur van Memento Mori. Kerkhoven en begraafplaatsen van groot-Hamme, Hamme, Heemkundige Kring Osschaert, 1996.
