Fysieke verloedering is de laatste jaren uitgegroeid tot een actueel programmapunt van menig politieke partijen, dit vanuit de optiek dat dergelijke buurten onveiligheidsgevoelens genereren en aldus de lokale leefbaarheid aantasten. Geen wonder dus dat de strijd tegen fysieke verloedering een hot item vormde in de voorbije gemeenteraadsverkiezingen. In deze scriptie gingen we dan ook op zoek naar het gevoerde beleid tegen deze problematiek op nationaal, Vlaams en lokaal niveau (Hasselt). Wat het lokale niveau betreft, opteerden we ervoor om te achterhalen hoe het in Hasselt gesteld is met de fysieke verloedering en welk beleid deze stad voert in de strijd tegen fysieke verloedering. Tevens stelden we onszelf tot doel zicht te krijgen op de rol van de criminologische theorieën binnen het gevoerde beleid op de verschillende beleidsniveaus.
Om op dit bovenstaande zicht te krijgen, combineerden we een uitgebreide literatuurstudie met een empirisch onderzoek. Dit empirisch onderzoek uitte zich voor wat betreft het nationale en Vlaamse beleid in een grondige studie en analyse van de beleidsdocumenten en – instrumenten. Wat betreft de studie van Hasselt daarentegen, combineerden we deze studie en analyse van beleidsdocumenten en – instrumenten met onze eigen kritische observatie en met halfopen interviews.
In het eerste deel van deze scriptie hebben we allereerst gepoogd een definitie van fysieke verloedering aan te reiken. Daarnaast hebben we de plaats van fysieke verloedering in het criminologisch theoretisch discours kritisch bestudeerd. Door middel van deze uitgebreide literatuurstudie werd ons vermoeden dat het verloederingsprobleem tal van andere problemen cumuleert en in die optiek een aantasting van de lokale leefbaarheid en levenskwaliteit vormt, bevestigd. Vanuit deze wetenschap, wierpen we een blik op het gevoerde beleid.
In het tweede deel van deze scriptie hebben we aan de hand van een grondige studie en analyse van beleidsdocumenten en – instrumenten een duidelijk overzicht gegeven van het nationale en Vlaamse beleidsinitiatieven die kaderen binnen de strijd tegen fysieke verloedering. Zowel het nationale als Vlaamse beleidsniveau vervult een belangrijke “regierol”, dewelke onontbeerlijk is voor het lokale niveau.
In het derde deel onderzochten we hoe het in Hasselt gesteld was met de fysieke verloedering en welk beleid er in deze stad gevoerd wordt. Binnen Hasselt was er geen sprake van een werkelijke problematische verloederingssituatie, doch is het duidelijk dat de aandacht voor dit thema niet mag verzwakken. Er dient binnen Hasselt zelfs sterker geïnvesteerd te worden in een complementair en gecentraliseerd beleid. Tot onze grote tevredenheid constateerden we de goede implementatie van nationale en Vlaamse initiatieven binnen deze stad, al primeert nog steeds de lokale autonomie. Deze lokale autonomie mag ons inziens zeker niet verslappen, aangezien de stad zelf het best geplaatst is om in te spelen op de behoeften van haar bevolking.
Wat de rol van de criminologische theorieën in deze verschillende vormen van beleid nu betreft, zien we dat dergelijke theorieën het beleid impliciet ondersteunen. In Hasselt stuitten we helaas op een te weinig doordacht en theoretisch onderbouwd beleid. In dit kader pleitten wij dan ook voor een grotere bewustwording op de verscheidene beleidsniveaus van het belang van een sterke theoretische onderbouwing.
Kortom, het Belgisch beleid is goed op weg, al is er steeds ruimte voor verbetering!
Bibliografie
Wetgeving
Wet 13 mei 1999 tot invoering van gemeentelijke administratieve sancties, B.S. 10 juni 1999.
Wet van 17 juli 2000 tot bepaling van de voorwaarden waaronder de plaatselijke overheden een financiële bijstand kunnen genieten van de Staat in het kader van het stedelijk beleid, B.S. 4 augustus 2000.
Wet van 17 juni 2004 tot wijziging van de Nieuwe Gemeentewet, B.S. 25 juni 2004.
Wet van 20 juli 2005 houdende diverse bepalingen – Ambtenarenzaken en Grootstedenbeleid – Gemeentelijke administratieve sancties (art.21-22), B.S. 29 juli 2005.
K.B. van 16 mei 1994 betreffende het Vast Secretariaat voor het Preventiebeleid, B.S. 14 juli 1994.
K.B. van 10 juni 1994 tot de vaststelling van de voorwaarden waaronder de gemeenten een veiligheidscontract kunnen sluiten of financiële hulp kunnen genieten voor de aanwerving van bijkomend personeel in het kader van hun politiedienst, B.S. 30 juni 1994.
K.B. van 27 mei 2002 tot vaststelling van de voorwaarden waaraan de gemeenten moeten voldoen om een financiële toelage van de staat te genieten in het kader van een overeenkomst betreffende criminaliteitspreventie, B.S. 11 juli 2002.
Ministeriële Omzendbrief betreffende de nieuwe initiatieven inzake stedelijke vernieuwing, richtlijnen ter attentie van de steden aangaande de in te dienen projecten 1997.
Ministeriële Omzendbrief OOP 30 aangaande de uitvoering van de wet van 13 mei 1999 betreffende de invoering van de gemeentelijke administratieve sancties (2 mei 2001), B.S. 23 mei 2001.
Monografieën
DENKERS, F.A.C.M., Criminologie en beleid: de invloed van penologische research op het strafrechtelijk beleid, Nijmegen, Dekker en van de Vegt, 1976, 296 p.
DEWINTER, F., Zerotolerantie tegen criminaliteit, Brussel, Egmont, 2003, 221 p.
FELSON, M., Crime and everyday life, London, Sage Publications, 2002, 211 p.
FRIEDMANN, R.R., Community Policing: Comparative perspectives and prospects, New York, Harvester Wheatsheaf, 1992, 261 p.
HARCOURT, B.E., The Illusion of Order: The False Promise of Broken Windows Policing, Cambridge, Harvard University Press, 2001, 294 p.
KELLING, G.L. en COLES, C.M., Fixing Broken Windows: Restoring Order and Reducing Crime in Our communities, New York, Touchstone, 1996, 319 p.
MCELROY, J.E., COSGROVE, C.A. en SADD, S., Community Policing: The CPOP in New York, London, Sage Publications, 1993, 259 p.
MEIJLAERS, S., Bouwstenen voor veilige en leefbare gemeenten, Brussel, Politeia, 2006, 71 p.
PAUWELS, L., De ene buurt is de andere niet: exploratie van mogelijkheden tot contextualisering van geregistreerde criminaliteit op buurtniveau, Brussel, VUB Press, 2002, 245 p.
SKOGAN, W.G., Disorder and Decline: Crime and the spiral of decay in American Neighborhoods, Berkeley, University of California Press, 1992, 218 p.
Verzamelwerken en artikels in verzamelwerken
BROEKMAN, H., BROUWER, H. en NELISSEN, N. (eds.), Wijk, buurt en welzijn, Alphen aan den Rijn, Samsom, 1980, 261 p.
DE DECKER, P., HUBEAU, B. en NIEUWINCKEL, S., “Stedelijke vernieuwing: eindelijk de retoriek voorbij?”, in DE DECKER, P., HUBEAU, B. en NIEUWINCKEL, S. (eds.), In de ban van stad en wijk, Berchem, Epo, 1996, 7-22.
DE HAAN, W., “Sociaal-ecologische benaderingen”, in LISSENBERG, E., VAN RULLER, S. en VAN SWAANINGEN, R. (eds.), Tegen de regels IV, Nijmegen, Ars Aequi Libri, 2001, 171-190.
DE RYNCK, F., BOUDRY, L. en CABUS, P. (eds.), De eeuw van de stad: over stadsrepublieken en rastersteden: witboek, Brussel, Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap Project Stedenbeleid, 2003, 238 p.
MATTHEWS, R., “Replacing ‘broken windows’: crime, incivilities and urban change”, in MATTHEWS, R. en YOUNG, J. (eds.), Issues in Realist Criminology, London, Sage Publications, 1992, 19-50.
MCLAUGHLIN, E., MUNCIE, J. en HUGHES, G., “Crime Control I: Criminal justice and crime prevention”, in MCLAUGHLIN, E., MUNCIE, J. en HUGHES, G. (eds.), Criminological Perspectives, London, 2003, 329-331.
PLEYSIER, S., VERVAECKE, G. en GOETHALS, J., “Het onveiligheidsgevoel onderzocht”, in BEYENS, K., GOETHALS, J., PONSAERS, P. en VERVAECKE, G. (eds.), Criminologie in actie, Brussel, 2002, 189-208.
PONSAERS, P., “De politie in de ‘community’ of de ‘community’ in de politie?, in BOUVERNE-DE BIE, M., KLOECK, K., MEYVIS, W., ROOSE, R. en VANACKER, J. (eds.), Handboek Forensisch Welzijnswerk, Gent, Academia Press, 2002, 417-456.
Tijdschriftartikels
ANDERSON, B.C., “The Illusion of Order: The False Promise of Broken Windows Policing”, Commentary – American Jewish Committee 2001, 1, 69-70.
BAETEN, R., “Verkaveling, overlapping of gelaagdheid? Grootstedenbeleid en integrale veiligheid”, Orde van de dag 2006, Afl. 35, 17-20.
BARNES, G.P., “Safer Streets at What Cost? Critics Say the Homeless and Substance Abusers Are Most Likely to Suffer when Police Crack Down on Petty Offences”, American Bar Association Journal 1998, 24.
DEVROE, E., “Overlast: containerbegrip voor onbegrip?”, De orde van de dag 2003, Afl. 24, 3-6.
DEVROE, E., “Last van overlast: volle G.A.S. vooruit?”, De orde van de dag 2003, Afl. 24, 7-32.
DE WREE, E., VANDER BEKEN, T. en PONSAERS, P., “Help, ik voel mij onveilig. Diversiteit in representaties over het ervaren van onveiligheid”, Panopticon 2006, 2, 5-29.
DE WREE, E., VERMEULEN, G. en CHRISTIAENS, J., “Aanpak op het juiste spoor: (Strafbare) overlast door jongerengroepen in het kader van openbaar vervoer”, Panopticon 2006, 6, 7-26.
ELCHARDUS, M., DE GROOF S. en SMITS W., “Rationele angst of collectieve voorstelling van onbehagen. Een vergelijking van twee paradigma’s ter verklaring van onveiligheidsgevoelens”, Mens en maatschappij 2005, (1), 48-69.
GROENEN, A. en GOETHALS, J., “Onderzoek naar de beleving van overlast in Leuven”, Panopticon 2006, 2, 75-86.
HARCOURT, B.E., “Reflecting on the subject: A Critique of the Social Influence Conception of Deterrence, the Broken Windows Theory, and Order-Maintenance Policing New York Style”, Michigan Law Review 1998, 2, 291-389.
HEBBERECHT, P., “Van preventiecontract tot veiligheids- en samenlevingscontract … of de logica van een veiligheidsstaat”, Panopticon 1997, 101-110.
HEBBERECHT, P., “De Kadernota Integrale Veiligheid van de paarse regering Verhofstadt II en het Belgisch preventiebeleid”, Panopticon 2004, 5, 1-8.
LAGRANGE, R., FERRARO, K. en SUPANCIC, M., “Perceived risk and fear of crime : role of social and physical incivilities”, Journal of Research in Crime and Delinquency 1992, 311-334.
LOOPMANS, M., “From hero to zero. Armen en stedelijk beleid in Vlaanderen, Ruimte & Planning, 2002, 39-50.
MASSING, M., “The Blue Revolution”, New York Review of Books 1998, 32-36.
MULLENERS, F., “Overlast: een postmoderne kwaal?”, De orde van de dag 2003, Afl. 24, 33-38.
NIFONG, C., “One Man’s Theory is Cutting Crime in Urban Streets”, Christian Science Monitor 1997, 1.
ROSEN, J., “Excessive Force”, New Republic 2000, 24-27.
SAMPSON, R.J., “Book reviews-Breaking away from Broken Windows: Baltimore Neighborhoods and the Nationwide Fide against Crime, Grime, Fear, and Decline”, American Journal of Sociology 2001, 2, 501-502.
SAMPSON, R.J. en RAUDENBUSH, S.W., “Systematic Social Observation of Public Spaces: A New Look at Disorder In Urban Neighborhoods, American Journal of Sociology 1999, 3, 603-651.
VAN DE BUNT, H., “Het Rotterdams veiligheidsbeleid onder de loep”, Panopticon 2006, 2, 58-67.
VAN HEDDEGHEM, K., “En nu volle GAS vooruit?- Gemeentelijke administratieve sancties moeizaam uit de startblokken”, Politiejournaal & Politieofficier 2005, 6-11.
VAN HEDDEGHEM, K., “Bestuurlijke aanpak van overlast: de gemeentelijke administratieve sancties”, Panopticon 2006, 2, 30-40.
WILLEKENS, P., “Beter één vogel in de hand dan tien in de lucht: integrale veiligheid”, De orde van de dag 2006, Afl. 35, 9-16.
WILSON, J.Q. en KELLING, G.L., “Broken windows. The police and neighborhood safety”, The Atlantic Monthly 1982, 29-38.
XU, Y., FIEDLER, M.L. en FLAMING, K.H., “Discovering the impact of community policing: the broken windows thesis, collective efficacy, and citizens’ judgment”, Journal of research in crime and delinquency 2005, 2, 147-186.
Onderzoeksrapporten
ALBERS, C. en TELLER, M., Luisteren naar mensen over onveiligheid. Algemeen verslag over onveiligheidsgevoelens, onderzoek in opdracht van Koning Boudewijnstichting, 2006, 226 p.
DE HART, J. (ed.), Zekere banden. Sociale cohesie, leefbaarheid en veiligheid, Den Haag, Sociaal en Cultureel Planbureau, 2002, 365 p.
DE RUYVER, B., ENHUS, E. (eds.), Biografische synthese: ‘Algemeen verslag over onveiligheid’, onderzoek in opdracht van de Koning Boudewijnstichting, geraadpleegd te http://www.kbs-frb.be/files/db/NL/PUB_1586_werkdocument_2.pdf, geraadpleegd op 18 december 2006, 71 p.
ELCHARDUS, M., ELCHARDUS, M., DE GROOF S. en SMITS, W., Onveiligheidsgevoelens, een literatuurstudie, geraadpleegd te http://www.kbs-frb.be/files/db/NL/PUB_1586_werkdocument_1.pdf, geraadpleegd op 17 december 2006, 70 p.
ELCHARDUS, M. en SMITS, W., “Bedreigd, kwetsbaar en hulpeloos: onveiligheidsgevoel in Vlaanderen 1998-2002, in X., Vlaanderen gepeild, 2003, Ministerie van de Vlaamse gemeenschap. Administratieve planning en statistiek, geraadpleegd te http://aps.vlaanderen.be/statistiek/publicaties/pdf/survey/gepeild2003/…, geraadpleegd op 16 december 2006, 99-136.
KUHRY, B., JONKER, J.J.J. en BUREAU ZENC, M.M.V., Maten voor gemeenten 2006. Een analyse van de presentaties van de lokale overheid, Den Haag, Sociaal en Cultureel Planbureau, 2006, 157 p.
LUNNEMAN, K., Schaarste en veiligheid: het onverzadigbare verlangen naar veiligheid, essay in opdracht van de RMO ten behoeve van de adviesaanvraag van het kabinet, geraadpleegd te http://www.adviesorgaan-rmo.nl/downloads/standard/lunnemann.doc, geraadpleegd op 18 december 2006, 26 p.
OPPELAAR, J. en WITTEBROOD, K., Angstige burgers? De determinanten van gevoelens van onveiligheid onderzocht, Den Haag, Sociaal en Cultureel Planbureau, 2006, 113 p.
SOCIAAL EN CULTUREEL PLANBUREAU, WETENSCHAPPELIJK- EN DOCUMENTATIECENTRUM en CENTRAAL BUREAU VOOR DE STATISTIEK, Jaarrapport Integratie 2005, Den Haag, Sociaal en Cultureel Planbureau, 2005, 229 p.
STEENBEKKERS, A., SIMON, C. en VELDHEER, V., Thuis op het platteland. De leefsituatie van platteland en stad vergeleken, Den Haag, Sociaal en Cultureel Planbureau, 2006, 396 p.
VAN KEMPEN, R. en BOLT, G., Tussen fysiek en sociaal. Een literatuuronderzoek naar de relatie tussen fysieke en sociale verschijnselen in steden, geraadpleegd te http://www.hetkenniscentrum.nl/assets/binaries/stip/bulk/producten/soci…, geraadpleegd op 4 januari 2007, 46 p.
Beleidsdocumenten
Federaal Regeerakkoord, een creatief en solidair België. Zuurstof voor het land, geraadpleegd te http://premier.fgov.be/nl/politics/20030710-accord_gov.pdf, geraadpleegd op 1 februari, 109 p.
Federale beleidsverklaring: luik Justitie en Binnenlandse Zaken, geraadpleegd te http://www.premier.fgov.be/nl/politics/20061016_beleidsverklaring_justi…, geraadpleegd op 7 februari 2007, 8 p.
Kadernota Integrale Veiligheid van 30 en 31 maart 2004, 119 p.
KEULEN, M., Beleidsnota Stedenbeleid 2004-2009, Brussel, Vlaams Minister van Binnenlands Bestuur, Stedenbeleid, Wonen en Inburgering, 2004, 35 p.
KEULEN, M., Beleidsbrief stedenbeleid: Beleidsprioriteiten 2005-2009, Brussel, Vlaams minister van Binnenlands Bestuur, Stedenbeleid, Wonen en Inburgering, 2005, 51 p.
MINISTERIE VAN BINNENLANDSE ZAKEN, “Veiligheidsmonitor 2006. De grote tendensen van 2006”, geraadpleegd te
http://www.polfed-fedpol.be/pub/veiligheidsMonitor/2006/reports/grote_t…, geraadpleegd op 20 februari 2007, 55 p.
MINISTERIE VAN BINNENLANDSE ZAKEN, “Veiligheidsmonitor 2006. Resultaten van de federale enquête”, geraadpleegd te http://www.polfed-fedpol.be/pub/veiligheidsMonitor/2006/reports/feden_f…, geraadpleegd op 20 februari 2007, 124 p.
MINISTERIE VAN BINNENLANDSE ZAKEN, “Veiligheidsmonitor 2006. Tabellenrapport Gemeente Hasselt”, 106 p.
PROVINCIE LIMBURG, “Welzijnsmonitor Limburg 2006”, Studiecel Limburg, geraadpleegd te http://www.limburg.be/studiecel/Welzijnsmonitor/Welzijnsmonitor_Limburg…, geraadpleegd op 1 april 2007, 251 p.
Regeerakkoord 2004: Vertrouwen geven, verantwoordelijkheid nemen, geraadpleegd te http://www2.vlaanderen.be/ned/sites/regeerakkoord/vlaamsregeerakkoord20…, geraadpleegd op 15 februari 2007, 85 p.
STAD HASSELT, Hasselt, een stad met een verhaal: Beleidsverklaring 2007-2012, Hasselt, Stad Hasselt, 2007, 25 p.
STAD HASSELT, Jaarverslag van de dienst bevolking over de Hasseltse populatie, Hasselt, Stad Hasselt, 2006, 10 p.
STAD HASSELT, Politiecodex stad Hasselt, Hasselt, Stad Hasselt, 2006, 93 p.
STAD HASSELT, Uittreksel uit het register der beraadslagingen van de gemeenteraad, Hasselt, stad Hasselt, 2001, 5 p.
Proefschriften en scripties
DEROOVER, M., Een stad in balans, onuitg., licentiaatsverhandeling in criminologie, Vrije Universiteit Brussel, 2005, 152 p.
MOSSELMANS, D., Zerotolerantie: aanpak of mispak, opuitg., licentiaatsverhandeling in criminologie, Vrije Universiteit Brussel, 2005, 96 p.
VAN VOLSEM, C.A., Mens erger je niet! Jongerenoverlast in de stad Antwerpen, onuitg. Licentiaatsverhandeling in criminologie, Vrij Universiteit Brussel, 2004, 184 p.
Internetartikels
REYNDERS, H., “Een stad met toekomst”, geraadpleegd te
http://www.de-kaai.com/pagina.php?parid=21159&id=21868, geraadpleegd op 8 april 2007, 1 p.
SAMPSON, R.J., , “Study conducted in Chicago neighborhoods calls ‘broken-windows’ theory into question”, geraadpleegd te http://chronicle.uchicago.edu/000106/neighborhoods.shtml, geraadpleegd op 5 januari 2007, 1 p.
Varia
http://www.vlaamsbelang.be/index.php?p=21&id=6, geraadpleegd op 1 december 2006.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Belgische_verkiezingen_2003, geraadpleegd op 1 februari 2007.
http://www.grootstedenbeleid.be/subsites/grootstedenbeleid/content.asp?…, geraadpleegd op 1 februari 2007.
http://www.thuisindestad.be, geraadpleegd op 15 februari 2007.
http://binnenland.vlaanderen.be/regelgeving/omzendbrieven/omz14.7.2004…, geraadpleegd op 21 februari 2007.
http://www.uitgeverijegmont.be/begin2.php?boek=8, geraadpleegd op 1 maart 2007.
http://www.thuisindestad.be/html/monograf/downloads/SM_Hasselt2002.pdf, geraadpleegd op 5 maart 2007, 161 p.
http://world.maporama.com/idl/maporama/drawaddress.aspx, geraadpleegd op 5 april 2007.
http://www.hazodi.be/hazodi/frame/nl/projecten.htm, geraadpleegd op 6 april 2007.
http://www.hasselt.be/, geraadpleegd op 7 april 2007.
http://www.de-kaai.com/pagina.php?parid=21790#, geraadpleegd op 8 april 2007.
http://www.thuisindestad.be/html/stad/downloads/projecten.pdf, geraadpleegd op 8 april 2007, 6 p.
Activiteitenverslag Algemene Directie Veiligheids- en Preventiebeleid 2002, Brussel, 2003, 93 p.
BEYENS, K., cursus Methoden van het criminologisch onderzoek deel II.
DEVROE, E., “De ontmoeting tussen criminologisch onderzoek en strafrechtelijke beleid”, Werkcollege in het kader van de cursus criminologische politiek, 2007.
HEBBERECHT, P., “Kritische denkbeelden over misdaad en misdaadcontrole in het moderne en laatmoderne België”, Lezing in het kader van de leerstoel Willy Callewaert 2006.
HET GEOGRAFISCH INFORMATIESYSTEEM, Statistische sectoren per gemeente, Limburg, GIS Provincie Limburg, geraadpleegd te http://www.limburg.be/giskaarten/frameset.html?../navigatielinks.html&…, geraadpleegd op 7 maart 2007.
Methodologische handleiding voor een lokale veiligheidsdiagnostiek: Algemene directie Veiligheid- en preventiebeleid, Vast Secretariaat voor het Preventiebeleid, geraadpleegd te http://www.vps.fgov.be/publications/publ50nl.pdf, geraadpleegd op 5 februari 2007, 85 p.
ROTTIERS, S., “Geïntegreerde lokale criminaliteitspreventie”, Gastcollege in het kader van de cursus criminologische politiek, 2007.
VAN DEN BROECK, T., “Bouwstenen voor een lokaal integraal veiligheidsplan”, Excerpten uit interne nota ontwikkeling Iv beleid Antwerpen voor de les ‘criminele politiek’, VUB, mei 2005.
Contacten met bevoorrechte getuigen
Gesprek met Michel Carlier, kabinetschef van de burgemeester op 15 maart 2007.
Interview met Ann Claes, preventieambtenaar van Hasselt op 3 april 2007.
Interview met Herman Reynders, Burgmeester van Hasselt op 2 april 2007.
Interview met Johan Tomsin, hoofdinspecteur van politie in Hasselt op 5 april 2007.
Schriftelijk contact met Miriam Pauwels, dienst Ruimtelijke Ordening op 5 april 2007.
.