Meertaligheid en intertalige beïnvloeding bij migrantenjongeren

Ihsane
Chioua Lekhli

Rond allochtonen en taalvaardigheid bestaan er heel wat vooroordelen. Allochtonen zouden slecht Nederlands kunnen en Turks of Marokkaans als moedertaal wordt door sommigen als iets negatief beschouwd. Maar is die extra taal dan ook geen meerwaarde? Is het kennen van Turks of Marokkaans niet net bevorderend voor de taalvaardigheid? En zijn allochtone jongeren dan echt zwakkere taalleerders dan hun leeftijdsgenoten?

Meertalig? Uiteraard!

Meertaligheid is vandaag de dag niets nieuws meer. In Vlaanderen kennen bijna alle jongeren meer dan één taal doordat ze onder andere op school in contact komen met Engels en Frans. Allochtone jongeren kennen meestal nog een taal meer aangezien de taal van hun ouders vaak niet het Nederlands is. Met het onderzoek dat is uitgevoerd in het kader van mijn eindverhandeling wilden we de taalvaardigheid van allochtone jongeren nagaan en eveneens de intertalige invloed bij deze jongeren bekijken. We zochten het antwoord op vragen als: kunnen allochtonen minder goed Nederlands dan autochtonen? Heeft de kennis van Marokkaans of Turks een slechte invloed op de Nederlandse taalvaardigheid? Op welke manier beïnvloeden de talen die de leerlingen kennen elkaar? Welke taal oefent de meeste invloed uit op de andere gekende talen van de leerlingen? Dankzij de medewerking van 90 leerlingen uit het secundair onderwijs hebben we op dergelijke vragen een antwoord kunnen formuleren.

Voor dit onderzoek hebben we ons met betrekking tot allochtone jongeren beperkt tot jongeren van Marokkaanse en Turkse origine, aangezien deze de meest besproken groepen allochtonen zijn. Daarnaast hebben we ook gewerkt met Vlaamse leerlingen om enige grond van vergelijking te hebben. In totaal waren er 90 proefpersonen: 30 Turkse leerlingen, 30 Marokkaanse en 30 Vlaamse. Al deze proefpersonen zaten in de tweede graad van het beroepsonderwijs of het technisch secundair onderwijs. Op basis van een vragenlijst en een schrijf- en vertaaloefening hebben we de nodige gegevens verzameld.

“He crossed the street and a car override him”: resultaten van het onderzoek.

De vragenlijst die de leerlingen kregen, peilde naar verscheidene individugebonden gegevens zoals het taalgebruik met bepaalde personen, de gekende talen en de zelfinschatting per taal, de motivatie, de frequentie van gebruik van de talen enz. De schrijf- en vertaaloefening bestond uit een korte strip (“Thijs gaat naar het ziekenhuis”) op basis waarvan de leerlingen een korte tekst moesten schrijven in de moedertaal. Vervolgens werd hen gevraagd deze basistekst te vertalen naar alle andere gekende talen. Deze tekstjes werden verbeterd en geanalyseerd, de fouten werden geteld en er werd een beoordeling gegeven per tekst. Dit leidde tot heel wat interessante bevindingen. Belangrijk hierbij is wel dat deze niet zomaar veralgemeend mogen worden, gezien het beperkte aantal proefpersonen.

Zo blijkt dat de meeste allochtone jongeren in de taal van de ouders worden opgevoed. Met betrekking tot de talenkennis kwamen we te weten dat de jongeren gemiddeld nog twee of drie talen kennen naast de moedertaal/moedertalen. Deze talen worden echter niet allen even goed beheerst. De talen die het meest frequent werden opgegeven als gekende taal zijn het Nederlands, Frans en Engels.

De allochtone jongeren maakten meer fouten in het Nederlands dan de Vlaamse leerlingen, ze maakten vooral beduidend meer spelfouten. Allochtone leerlingen hebben dus meer moeite met de Nederlandse spelling, ook al hebben ze het lager onderwijs in Vlaanderen doorlopen. Er is echter geen tendens waarbij de Vlaamse leerlingen het in elke taal beter deden. Zo zijn het bijvoorbeeld de Turkse leerlingen die in het Engels en het Frans het best scoorden. Allochtone jongeren zijn dus geen zwakkere taalleerders.

Het aantal interferentiefouten[1] in het Nederlands lag erg laag bij alle leerlingen, in het Engels werden de meeste interferentiefouten gemaakt. De brontaal voor deze interferentiefouten was in 86 % van de gevallen het Nederlands. Bvb.: ‘The nurse give him a prick’. De doeltaal van deze zin is het Engels, maar wegens een gebrek aan kennis van een bepaald woord (injection), werd er een woord uit het Nederlands ingepast in deze zin (prik à prick).

De interferentiefout die het meest gemaakt werd, is ‘borrowing’ of het gebruiken van een leenwoord. Bij het gebrek aan kennis van een bepaald woord gebruikten de jongeren eenvoudigweg een woord uit een andere taal, zoals in bovenstaande voorbeeldzin.

Het Turks was voor geen enkele interferentie de brontaal en het Arabisch was dat slechts voor één interferentie, deze talen oefenden dus geen negatieve invloed uit op de kennis van andere talen in de vorm van interferentiefouten.

Naast de fouten en interferenties werden er ook een aantal correlaties onderzocht. Een eerste correlatie die werd onderzocht, was die tussen geslacht en taalvaardigheid. Daaruit kwamen geen significante verschillen naar voren. Uit de vergelijking van de resultaten van leerlingen uit het TSO en BSO bleek dat de leerlingen uit het TSO telkens iets beter scoren. Het taalvaardigheidsniveau in het technisch onderwijs ligt dus hoger dan dat in het beroepsonderwijs, zoals te verwachten viel. Daarnaast bleek er ook een correlatie te zijn tussen de taalvaardigheid in de moedertaal en de andere talen: wie de moedertaal goed beheerste, scoorde ook beter in de andere talen.


Implicaties voor het onderwijs en de nood aan verder onderzoek.

Uit de bevindingen van het onderzoek kunnen er enkele besluiten getrokken worden. Een eerste conclusie is dat aan de spelling van het Nederlands meer aandacht moet worden besteed in het secundair onderwijs. Spelling is het punt waarop allochtone jongeren in het Nederlands het slechtst scoren, hoewel ook de Vlaamse leerlingen blijvende ondersteuning nodig hebben op dat vlak. 

Verder zou er een andere visie moeten komen op de extra taal die de allochtone jongeren kennen. Er wordt meestal enkel gewezen op de negatieve invloed van het Marokkaans of Turks als moedertaal, terwijl de kennis van deze talen ook een meerwaarde heeft. Deze kennis kan gestimuleerd worden door het aanbieden van Arabisch en Turks op middelbare scholen (bvb. als keuzevak). Op die manier kunnen jongeren hun kennis in die taal verder ontplooien wat ook hun algemene taalvaardigheid ten goede zal komen, aangezien uit het onderzoek blijkt dat jongeren met een betere kennis van de moedertaal ook beter scoren in de andere talen.

Tot slot is er zeker meer en uitgebreider onderzoek nodig naar de taalvaardigheid van allochtone jongeren in Vlaanderen. Vooral de taalachterstand met betrekking tot het Nederlands moet nog verder onderzocht worden. Uitgebreider onderzoek naar de kennis van het Nederlands en van vreemde talen bij allochtone leerlingen zal meer interessante resultaten opleveren die het onderwijs ten goede zullen komen.

[1] Fouten die veroorzaakt zijn door de invloed van de ene taal op de andere.

 

Bibliografie

Arabski, Janusz (2006) Language transfer in language learning and language contact. In Arabski, Janusz (ed) Cross-linguistic influences in the second language lexicon. (p. 12 – 21) Clevedon: Cromwell Press Ltd.

 

Brizíc, Katharina (2006) The secret life of languages. Origin-specific differences in L1/L2 acquisition by immigrant children. In International journal of applied linguistics. Vol. 16, Issue 3. (p. 339 – 362)

 

Cenoz, Jasone (2001) The effects of linguistic distance, L2 status and age on cross-linguistic influence in third language acquisition. In Cenoz, Jasone, Britta Hufeisen en Ulrike Jessner (eds) Cross-linguistic influence in third language acquisition: psycholinguistic perspectives. (p. 8-20) Clevedon: Multilingual Matters.

 

Cenoz, Jasone, Britta Hufeisen en Ulrike Jessner (eds) (2001) Cross-linguistic influence in third language acquisition: psycholinguistic perspectives. Clevedon: Multilingual Matters.

 

De Angelis, G. en L. Selinker (2001) Interlanguage transfer and competing linguistic systems in the multilingual mind. In Cenoz, Jasone, Britta Hufeisen en Ulrike Jessner (eds) Cross-linguistic influence in third language acquisition: psycholinguistic perspectives. (p. 8-20) Clevedon: Multilingual Matters.

 

De Bot, Lowie en Verspoor  (2005) Second language acquisition. An advanced resource book.  Cornwall: Routledge applied linguistics.

 

Dechtert, Hans (2006) On the ambiguity of the notion ‘Transfer’. In Arabski, Janusz (ed) Cross-linguistic influences in the second language lexicon. (p. 3 – 11) Clevedon: Cromwell Press Ltd.

 

De Rynck, Patrick (2007) Slaagkansen van allochtone jongeren in het Vlaamse onderwijs. Betrokkenen aan het woord. Rapport Koning Boudewijnstichting. 44 p. <http://www.kbs-frb.be/CODE/page.cfm?id_page=153&id=436&lang=NL&gt; (03/04/2007)

 

Devos, Filip (1997) Het Nederlands van migranten. Foutenanalyses over de mondelinge Nederlandse taalvaardigheid van Turkse en Marokkaanse migranten. Gent: Studia Germanica Gandensia.

 

Dewaele, Jean-Marc (2001) Activation or inhibition? The interaction of L1, L2 and L3 on the language mode continuum. In Cenoz, Jasone, Britta Hufeisen en Ulrike Jessner (eds) Cross-linguistic influence in third language acquisition: psycholinguistic perspectives. (p69 - 89) Clevedon: Multilingual Matters.

 

Ecke, Peter (2001) Lexical retrieval in a third language: evidence from errors and tip-of-the-tongue states. In Cenoz, Jasone, Britta Hufeisen en Ulrike Jessner (eds) Cross-linguistic influence in third language acquisition: psycholinguistic perspectives. (p. 90 - 114) Clevedon: Multilingual Matters.

 

Extra, Guus en Yagmur, Kutlay (2006) Immigrant minority languages at home and at school: a case study of the Netherlands. In European education. Vol. 38, Issue 2. (p. 50 – 63)

 

Flynn, S., Foley C. and Vinnitskaya I. (2004) The cumulative-enhancement model for language acquisition: comparing adults' and children's patterns of development in first, second and third language acquisition of relative clauses. In The international journal of multilingualism. Vol. 1. Nr. 1. (p. 3 – 16)

 

Gabrys-Barker, Danuta (2006) The interaction of languages in the lexical search of multilingual language users. In Arabski, Janusz (ed) Cross-linguistic influences in the second language lexicon. (p. 144 – 166) Clevedon: Cromwell Press Ltd.

 

Gass, Susan and Selinker, Larry (2001) Second language acquisition. An introductory course. Mahwah: Lawrence Erlbaum Associates Inc., Publishers.

 

Giltay, Karel. Als je geen woordenboek hebt, bevestig je vooroordelen.  <http://www.umut.nl/magazine/nummer3/uzun.html&gt; (01/04/2007)

 

Hakansson, G., Pienemann, M. en Sayehli, Susan (2002) Transfer and typological proximity in the context of second language processing. In Second language research. Vol. 18, Issue 3. (p. 250 – 273)

 

Hammarberg, Björn (2001) Role of L1 and L2 in L3 production and acquisition. In Cenoz, Jasone, Britta Hufeisen en Ulrike Jessner (eds) Cross-linguistic influence in third language acquisition: psycholinguistic perspectives. (p. 21 - 41) Clevedon: Multilingual Matters.

 

Herdina, Philip en Jessner, Ulrike (2002) A dynamic model of multilingualism. Perspectives of change in psycholinguistics. Clevedon: Multilingual matters.

 

Hermans, Dirk en Opdenakker, Marie-Christine (2005) Allochtonen in het basis- en het secundair onderwijs in Vlaanderen. <http://www.statbel.fgov.be/studies/thesis_nl.asp?q=01&gt; (31/03/2007)

 

Herwig, Anna (2001) Plurilingual lexical organisation: evidence from lexical processing in L1-L2-L3-L4 translation. In Cenoz, Jasone, Britta Hufeisen en Ulrike Jessner (eds) Cross-linguistic influence in third language acquisition: psycholinguistic perspectives. (p. 115 - 137) Clevedon: Multilingual Matters.

 

Jacobs, Dirk en Rea, Andrea (2007) Prestaties van de leerlingen van buitenlandse herkomst in België volgens de PISA-studie. Vergelijking tussen de Franse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschap. Rapport Koning Boudewijnstichting.

<http://www.kbs-frb.be/code/page.cfm?id_page=153&id=438&lang=NL&gt; (01/04/2007)

 

Jessner, Ulrike (2003) The nature of cross-linguistic interaction in the multilingual system. In Cenoz, Jasone, Britta Hufeisen en Ulrike Jessner (eds) The multilingual lexicon. (p. 45 - 55) Dordrecht: Kluwer Academic Publishers.

 

Lasabagaster, David (2005) Bearing multilingual parameters in mind when designing a questionnaire on attitudes: does this affect the results? In The international journal of multilingualism. Vol. 2, nr. 1. (p. 26 – 51)

 

Müller-Lancé, Johannes (2003) A strategy model of multilingual learning. In Cenoz, Jasone, Britta Hufeisen en Ulrike Jessner (eds) The multilingual lexicon. (p. 117 - 132) Dordrecht: Kluwer Academic Publishers.

 

Murphy, Shirin (2003) Second language transfer during third language acquisition. In Working papers in TESOL en applied linguistics. Vol. 3 nr. 1. <http://journals.tc-library.org/index.php/tesol/search/titles?searchPage…;

 

Ringbom, Hakan (2001) Lexical transfer in L3 production. In Cenoz, Jasone, Britta Hufeisen en Ulrike Jessner (eds) Cross-linguistic influence in third language acquisition: psycholinguistic perspectives. (p. 59 - 68) Clevedon: Multilingual Matters.

 

Singleton, David (2003) Perspectives on the multilingual lexicon: a critical synthesis. In Cenoz, Jasone, Britta Hufeisen en Ulrike Jessner (eds) The multilingual lexicon. (p. 167 - 176) Dordrecht: Kluwer Academic Publishers.

 

Tielens, Maarten (2005) Van a tot z achterop. De achterstelling van allochtonen in onderwijs en werk. < http://www.statbel.fgov.be/studies/thesis_nl.asp?q=01&gt; (31/03/2007)

 

Türkmen, Kadir, Dorleijn, Margreet en Lamers, Hanneke (1988) Standaard Turks. Een leergrammatica. Muiderberg: Dick Coutinhou.

 

Vallen, Ton (2001) Meertaligheid op school. Vanzelfsprekendheid of statuskwestie? In Taal en tongval. Jrg. 53. Nr. 1. (p. 2 – 21)

 

Van Bruinessen, Martin (2002) Het Koerdisch, een problematische taal. In Koerdisch-Nederlands Woordenboek. Beschikbaar via

<http://www.umut.nl/magazine/nummer3/uzun.html&gt; (01/04/2007)

 

Van Craen, Maarten en Almaci, Meyrem (2005) De ondervertegenwoordiging van allochtonen in het universitair onderwijs. Cijfers, oorzaken en remedies. <http://www.statbel.fgov.be/studies/thesis_nl.asp?q=01&gt; (01/04/2007)

 

Van Tubergen, F. en Kalmijn, M. (2005) Destination-language proficiency in cross-national perspective: a study of immigrant groups in nine western countries. In American journal of sociology. Vol. 110, Issue 5. (p. 1412 – 1457)

 

Wei, Longxing (2003) Activation of lemmas in the multilingual mental lexicon and transfer in third language learning. In Cenoz, Jasone, Britta Hufeisen en Ulrike Jessner (eds) The multilingual lexicon. (p. 57 - 70) Dordrecht: Kluwer Academic Publishers.

 

Website dienst vreemdelingenzaken: statistieken vreemdelingen. <http://www.dofi.fgov.be/nl/statistieken/Stat_ETR_nl.htm&gt; (31/03/2007)

 

De immigratie in België: aantallen, stromen en aarbeidsmarkt. Rapport 2006. <http://www.meta.fgov.be/WorkArea/showcontent.aspx?id=4318&gt; (31/03/2007)

 

Wikipedia. <http://nl.wikipedia.org/wiki/Hoofdpagina&gt;

 

Download scriptie (1.38 MB)
Winnaar Klasseprijs
Universiteit of Hogeschool
KU Leuven
Thesis jaar
2007
Promotor(en)
Prof. Dr. Lies Sercu