Niet te beroerd
Niet te beroerd
Elk half uur één. Dat is het ijltempo waaraan Belgen door een beroerte getroffen worden. En dat terwijl een beroerte in veel gevallen te voorkomen is. Patiënten, (para)medici en een politica analyseren de pijnpunten in de preventie van beroerte. Moedige mensen. Niet te beroerd om het taboe rond beroerte te doorbreken.
Ze werd wakker en voelde zich wat versuft. Een glas water, dat zou haar opkrikken. Het glas glipte uit haar rechterhand. Wat zou dat nu? Ze had geen kracht meer in die hand. Klanken en onvolledige woorden vloeiden uit haar mond. “Moeder?” klonk het geschrokken aan de andere kant van de lijn. De kracht in haar rechterhand keerde terug, haar spraak niet. Ze was niet langer de goedlachse vrouw met een wervelende woordenvloed en het temperament van een Spaanse doña. De sprankeling in haar ogen verdween. Aan niets zag je nog dat ze het leven zo gretig omarmd had, dat ze elke dag geleefd had alsof het haar laatste was. Elke dag krijgen 52 Belgen een beroerte. Dat zijn er 19.000 per jaar. Daarvan sterven 9.000 binnen het jaar en blijven 6.000 levenslang gehandicapt. Beroerte is niet alleen een menselijk drama, het is ook een financiële aderlating voor de maatschappij. De kost van beroerte in België wordt op een half miljard euro per jaar geschat. Dat komt neer op 50 euro per inwoner per jaar. En het probleem wordt alleen maar groter in de toekomst. Louter ten gevolge van de vergrijzing is beroerte tegen 2020 niet langer de derde maar tweede doodsoorzaak in België en Europa.
Beroerde kennis
Een beroerte of cerebrovasculair accident, afgekort cva, is letterlijk ‘een accident in de bloedvaten van de hersenen’. Een klonter verstopt een bloedvat (herseninfarct) of een bloedvat scheurt open (hersenbloeding). Delen van de hersenen krijgen geen bloed en dus ook geen zuurstof meer. Een Belg op vier kent de alarmsymptomen nauwelijks of helemaal niet. Een beroerte begint altijd plots en de eerste verschijnselen kunnen heel verschillend zijn, maar vaak treedt verlamming op: een scheve mondhoek en een arm of been waaruit de kracht lijkt weggevloeid. Spreken gaat vaak moeilijk of helemaal niet meer. Wanneer die verschijnselen langer dan 20 minuten aanhouden, moet de patiënt in allerijl naar het ziekenhuis. Nochtans denkt 1 Belg op 2 dat er geen haast bij is. “In tegenstelling tot een hartinfarct is een herseninfarct meestal pijnloos. Daarom wordt het vaak niet als ernstig of levensbedreigend ervaren”, vertelt neuroloog Geert Vanhooren (AZ St.-Jan Brugge). “ Nochtans kan alleen een spoedbehandeling binnen de 3 uur mogelijke hersenschade voorkomen of beperken.” In de meeste gevallen is een beroerte zelfs te voorkomen, maar 1 Belg op 4 kent de risicofactoren niet. De belangrijkste zijn roken en een hoge bloeddruk, maar ook hoge suiker- en cholesterolwaarden, overgewicht, te weinig lichaamsbeweging en meer dan 2 alcoholische consumpties per dag. Beroerd. Zo kan je de kennis van de Belgische bevolking over beroerte omschrijven. “En in de rest van Europa is de situatie niet rooskleuriger”, vertelt Arne Hagen, voorzitter van Safe (Stroke Alliance for Europe), in het Europees Parlement.
Povere prikacties
Hoe komt het dat een groot deel van de Belgische bevolking zo weinig van beroerte afweet? Verenigingen van artsen en patiënten voeren nochtans af en toe publiekscampagnes. “Het blijft beperkt tot prikacties, want campagnes kosten ontzettend veel geld en dat moeten de verenigingen vaak bij farmaceutische firma’s sprokkelen”, vertelt huisarts Paul De Cort (Kumtich). “Geld voor een langdurige grootscheepse campagne is er niet.”
Vrijblijvende gezondheidpromotie
Maar preventie en voorlichting is toch ook een opdracht van de overheid? “De overheid voert geen campagnes tégen beroerte, maar vóór gezonde voedings- en leefgewoonten. Op die manier steunt zij de strijd tegen álle beschavingsziekten”, zegt professor Stephan Van den Broucke (Vlaamse Gezondheidsraad). Maar zetten zulke gezondheidspromotiecampagnes mensen ertoe aan om hun voedings- en leefgewoonten te veranderen? Men zou tegelijkertijd de gevolgen van ongezonde gewoonten moeten benadrukken, klinkt het vanuit wetenschappelijke hoek. In 2005 lanceerde de Belgian Stroke Council (Belgische artsenvereniging tegen beroerte) een tv-spot die enkel de verwoestende gevolgen van een beroerte toonde. Een evenwichtig mengsel van positieve, gezondheidsbevorderende boodschappen en negatieve, waarschuwende prikkels zou in theorie het meest effectief zijn om de gewoonten van mensen te veranderen.
Aandacht voor alarmtekens
En waarom verspreidt de overheid geen tv-spot of folder aan huis over de alarmtekens van een beroerte? Dat doet ze toch voor borstkanker. Nochtans sterven meer vrouwen aan een beroerte dan aan borstkanker. “Het is voor de artsen telkens weer een race tegen de tijd”, vertelt neuroloog Vanhooren. “Mensen arriveren te laat in het ziekenhuis, omdat ze de alarmtekens van een beroerte niet kennen. Ze lopen daardoor het risico op onomkeerbare hersenschade.”
Struisvogelpolitiek
Er zijn naar schatting een miljoen Belgen die niet weten dat ze aan hoge bloeddruk lijden. “Veel mensen doen aan struisvogelpolitiek”, zegt kamerlid Maya Detiège (sp.a). “Zoals de meeste vrouwen zich door een mammografie en uitstrijkje op borst- en baarmoederhalskanker laten screenen, zou ook het bewustzijn moeten groeien dat een regelmatige bloeddrukcontrole veel beroerteleed kan voorkomen. Bij vrouwen én mannen uiteraard. Mannen lopen zelfs nog een iets groter risico op een beroerte.” Detiège pleit ervoor dat de huisarts, de bedrijfsarts en het medische schooltoezicht systematisch hoge bloeddruklijders opsporen. Beroerte treft vooral mensen boven de 50 jaar, maar de preventie moet al op jonge leeftijd starten. Detiège: “Er zijn nu al 6,5% jongeren tussen de 16 en 20 jaar die aan hoge bloeddruk lijden en volgens specialisten zal dat cijfer alleen nog maar stijgen.” Een ander aandachtspunt in Detièges voorstel van resolutie is het zoutgehalte in voedingsmiddelen: “Dat moet beter aangegeven en strenger gecontroleerd worden.”
“Match van mijn leven”
“Ik leefde voor de sport, aan een ijltempo, terwijl mijn lichaam eigenlijk om een andere levensstijl vroeg. Mijn nieren werken niet optimaal, waardoor mijn bloeddruk al snel te hoog is. Maar hoe overtuig je een sportman om het wat kalmer aan te doen?” Rik kreeg een beroerte toen hij 28 was. “We geven het fluitsignaal om de grootste match van je leven te spelen. Zonder handleiding, want die hebben we niet. En we kunnen evenmin in een glazen bol zien waar je zult geraken. Dat ligt vanaf nu in jouw handen.” Dat is wat de artsen mij vertelden en is precies wat een sportman nodig heeft, lacht Rik. Na 6 jaar revalideren wil zijn linkerbeen nog altijd niet helemaal mee. Vanuit zijn eigen ervaring spreekt hij voor studenten. “Ik probeer hen een spiegel voor te houden en moedig hen aan om stil te staan bij hun manier van leven. Dat beroerte niet alleen oude mensen treft, daar schrikken ze van.”
Bibliografie
Referenties wetenschappelijke inleiding
Bandura, A. (1986). Social foundations of thought and action: A social cognitive theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
Bossuyt, N., Van Oyen, H. (2001). Gezondheidsrapport: Socio-economische verschillen in gezondheid. Brussel: Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid, Afdeling Epidemiologie. Beschikbaar (mei 2007) via: http://www.iph.fgov.be/epidemio/epinl/santenl/socionl.pdf
Boulay, M., Storey, J. D., & Sood, S. (2002). Indirect exposure to a family planning mass media campaign in Nepal. Journal of Health Communication, 7(5), 379–399.
Bouman, M.P.A. (1999).The turtle and the peacock: collaboration for prosocial change: the entertainment-education strategy on television. Wageningen: Universiteit van Wageningen.
Bouman, M.P.A. (2002). Turtles and peacocks: collaboration in entertainment-education television. Communication Theory, 12, 225-44. Beschikbaar (mei 2007) via: http://www.enter-educate.nl/TnPcoll.pdf
Campbell, M., Fitzpatrick, R., Haines, A. et al. (2000). Framework for design and evaluation of complex interventions to improve health. BMJ, 321, 694-6.
Cavill, N., Bauman, A. (2004). Changing the way people think about health-enhancing physical activity: do mass media have a role? Journal of Sports Sciences, 22, 771-90.
Contento, I., Balch, G.I., Bronner, Y.L., Lytle, L.A., Maloney, S.K., Olson, C.M., Swadener, S.S. (1995). Theeffectiveness of nutrition education and implications for nutrition education policy, programs and research: a review of research. Journal of Nutrition Education, 27(6), 277-418.
De Jong, W. (2002) The role of mass media campaigns in reducing high-risk drinking among college students. Journal of Studies on Alcohol, 14, 182-94.
De Nooijer, J., Oenema, A., Kloek, G. et al. (2005) Bevordering van gezond gedrag via Internet; nu en in de toekomst. Universiteit Maastricht. Beschikbaar (mei 2007) via: http://ws5.e-vision.nl/congres/files/19_%20J_%20de%20Nooijer.pdf
Derzon, J.H., Lipsey, M.W. (2002) A meta-analysis of the effectiveness of mass-communication for changing substance-use, knowledge, attitudes, and behaviour. In: Crano WD, Burgoon M (eds). Mass media and drug prevention: classic and contemporary theories and research. Mahwah: Lawrence Erlbaum.
Detweiler, J.B, Bedell, B.T, Salovey, P., Pronin, E., Rothman, A.J. (1999). Message framing and sunscreen use: gain-ramed messages motivate beach-goers. Health Psychologie, 18, 189–96.
Elder, R.W., Shults, R.A., Sleet, D.A. et al. (2004) Effectiveness of mass media campaigns for reducing drinking and driving and alcohol-induced crashes. A systematic review. American Journal of Preventive Medicine, 27, 57-65.
Hafstad, A. & Aaro, L. E. (1997). Activating interpersonal influence through provocative appeals: Evaluation of a mass media-based antismoking campaign targeting adolescents. Health Communication, 9(3), 253–272.
Hornik, R.C. (2002). Public health communication: Making sense of contradictory evidence. In R.C. Hornik (Ed.), Public health Communication: Evidence for behavior change (pp. 1-22). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum.
Kools, M., Van de Wiel, M.W.J., Ruiter, R.A.C, et al. (2006) The effect of graphic organizers on subjective and objective comprehension of a health education text. Health Education and Behavior, 33, 760-772.
MacLean, P.D. (1973). A triune concept of the brain and behaviour. Toronto, Cananda: University of Toronto Press.
McPhee, S.J, Nguyen, T., Euler, G.L., Mock, J., Wong, C. et al. (2003). Successful promotion of hepatitis B vaccinations among Vietnamese-American children ages 3 to 18: results of a controlled trial. Pediatrics, 111, 1278–88.
Medisurf. (2005) Positieve resultaten, maar de hoogdringendheid van CVA blijft miskend. Medisurf Nieuwsarchieven, 8 november. Beschikbaar (juni 2007) via http://nl.medisurf.be/protected/publications/web/2005/11/e847c5ef-852c-… (enkel toegankelijk voor medisch korps)
Medisurf. (2007) Eén student op de vijf lijdt aan hypertensie. Medisurf Actualiteit, 1 juni. Beschikbaar (juni 2007) via: www.medisurf.be (enkel toegankelijk voor medisch korps).
Moreau, C., Bajos, N., & Bouyer, J. (2002). Evaluation of a mass media campaign on contraception in France. The European Journal of Contraception and Reproductive Health Care,7(2), 105–113.
Mullen, P.D., Simons-Morton, D.G., Ramirez G. et al. (1997). A meta-analysis of trials evaluating patient education and counselling for three groups of preventive behaviours. Patient Education and Counseling, 32, 157-73.
Nederlandse Gezondheidsraad. (2006). Plan de campagne: Bevordering van gezond gedrag door massamediale voorlichting. Den Haag: Nederlandse Gezondheidsraad. Publicatienummer 2006/16. Beschikbaar (mei 2007) via: http://www.healthcouncil.nl/pdf.php?ID=1454&p=1
Noar, S.M. (2006) A 10-year retrospective of research in health mass media campaigns: where do we go from here? Journal of Health Communication, 11, 21-42.
Palmgreen, P., Donohew, L., Lorch, E.P., Hoyle, R.H., Stephenson, M.T. (2001). Television campaigns and adolescent marijuana use: Tests of sensation seeking targeting. American Journal of Public Health, 91, 292–296.
Petty, R.E., Cacioppo, J.T., (1986). The elaboration likelihood model of persuasion. Advances in experimental social psychology, 19, 123-205.
Randolph, W., Viswanath, K. (2004). Lessons learned from public health media campaigns: marketing health in a crowded world. Annual Review of Public Health, 25, 419-37.
Reger, B., Wootan, M. G., Booth-Butterfield, S. (1999). Using mass media to promote healthy eating: A community-based demonstration project. Preventive Medicine, 29(5), 414–421.
Ruiter, R.A.C., Schmitt, B., Wouters, L. (2003) Attention effects during perception of threatening health video scenes: an event related potential approach. Document gepresenteerd op the 4de vergadering van de Society for Personality and Social Psychology. Los Angeles, 6-8 februari 2003.
Schneider, T.R., Salovey, P., Apanovitch, A.M., Pizarro, J., McCarthy, D. et al. (2001). The effects of message framing and ethnic targeting on mammography use among low-income women. Health Psychology, 20, 256–66.
Snyder, L.B., Hamilton, M.A. (2002). A meta-analysis of U.S. health campaign effects on behavior: Emphasize enforcement, exposure, and new information, and beware the secular trend. In R. C. Hornik (Ed.), Public health communication: Evidence for behaviour change (pp. 357–384). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum.
Spruijt-Metz, D., van Gageldonk, A. (2000). What determines the effectiveness of mass media health campaigns targeting adolescent tobacco, alcohol and drug use? A review. Utrecht: Trimbos Institute.
Tegenbos, G. (2006, 23 juni). Vervotte en Demotte weer in de clinch. De Standaard.
Van den Broucke, S. (2006) 25 jaar preventiebeleid in Vlaanderen: Van kronkelende holle paden naar moderne digitale snelwegen. Nota’s bij lezing voor symposium’25 jaar Vlaamse gezondheidszorg: preventie is samenzorg’. Vlaams parlement, 18 maart 2006. Beschikbaar (mei 2007) via: http://doktersgildvanhelmont.be/documenten/25%20jaar%20Vlaamse%20Gezond…
Whittingham, J., Ruiter, R., Zimbile, F. et al. (2004) Experimental pretesting of public health campaigns: a test of the Dutch Safe Sex public campaign. Psychology and Health, 19, S182.
Whittingham, J., Ruiter, R.A.C., Kok, G. (2006) Experimental pretesting of a theory-based brochure to increase knowledge: two studies on alcohol abuse among undergraduate students. Psychology and Health, 21, S162.
Witte, K., Allen, M. (2000). A meta-analysis of fear appeals: implications for effective public health campaigns. Health Education & Behavior, 27, 591–615.
Worden, J.K., Flynn, B.S. (2002). Using mass media to prevent cigarette smoking. In R. C.Hornik (Ed.), Public health communication: Evidence for behavior change (pp. 23–34). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum.
World Health Organization. (1986) Ottowa charter for health promotion. Beschikbaar (mei 2007) via: http://www.euro.who.int/aboutwho/policy/20010827_2
Zhou, F., Euler, G.L., McPhee, S.J., Nguyen, T., Lam, T., et al. (2003). Economic analysis of promotion of hepatitis B vaccinations among Vietnamese-American children and adolescents in Houston and Dallas. Pediatrics, 111, 1289–96.
Referenties journalistiek dossier
Andlin-Sobocki, P., Jönsson, B., Wittchen, H.U. et al. (2005) Costs of Disorder of the Brain in Europe. European Journal of Neurology, 12 (1), 1-27. Beschikbaar via: http://www.sinapsa.org/Osnova/Materiali/Cost-paper-EBC.pdf
Avendano, M., Boshuizen, H.C., Schellevis, F.G., Mackenbach, J.P., van Lenthe, F.J., van den Bos, G.A.M. (2007) Verschillen in preventieve zorg door huisartsen verklaren sociaal-economische verschillen in de incidentie van CVA niet. Huisarts en Wetenschap, 50 (5).
Blom, J. (2001) Gedetailleerde uitkomsten DASH-Natrium studie: Zuivelrijke voeding en zoutrestrictie verlagen bloeddruk. VoedingsMagazine, 2. Beschikbaar (juni 2007) via: http://www.voedingsmagazine.nl/artikel.asp?id=139&uitgaveid=15
Coene, I. (2005) Hoge bloeddruk: Belang van gezonde eet- en leefstijl. Nutrinews, 4, 3-10. Beschikbaar (juni 2007) via: http://www.nice-info.be/html/PROF/NUTRINEWS_PDF/NN1205/01hogebloeddruk1…
Devroey, D., Van Casteren, V., Buntinx F. (2005) De morbiditeit en mortaliteit van cerebrovasculaire incidenten in België. Tijdschrift voor Geneeskunde, 61 (19), 1328-1338.
Finoulst, M. (2006) Dossier gezondheid: Beroerte. Knack, 41 (11/10), 59- 66.
Kolb, B., Whishaw, I.Q. (2001). An Introduction to Brain and Behaviour. New York: Worth Publishers.
Laloux, P. (2003) Cost of acute stroke, a Review. Act neurol.belg. 103, 71-77.
Mancia, G., Grassi, G. (2003) Tolerability and treatment compliance with angiotensin II receptor antagonists. American Heart Journal 16, 1066-73.
Nawrot, T., Hoppenbrouwers, K., Den Hond, E. et al. (2004) Prevalence of hypertension, hypercholesterolemia, smoking and overweight in older Belgian adolescents. The European Journal of Public Health, 14 (4), 361-365.
Websites (beschikbaar juni 2007)
Belgische artsenvereniging tegen beroerte, Belgian Stroke Council: http://www.neuro.be/bsc/ Luik voor het grote publiek, persmededelingen: www.beroerte.org
Belgische patiëntenvereniging tegen beroerte: www.strokenet.be
De Kamer. Voorstel van resolutie betreffende een betere preventie van het cerebrovasculair accident: http://www.dekamer.be/kvvcr/showpage.cfm?section=flwb&language=nl&cfm=/…
Europese patiëntenvereniging tegen beroerte: www.safestroke.org
Gezondheidssite voor Vlaanderen. Dossier beroerte (15/11/2005): http://www.gezondheid.be/index.cfm?fuseaction=art&art_id=1348
Maya Detiège: http://www.mayadetiege.be/ Parlementair werk. Maya Detiège strijdt tegen hoge bloeddruk: http://www.mayadetiege.be/index.php?option=com_content&task=blogcategor…
Medinet, Belgische gids met actueel gezondheidsnieuws: www.medinet.be Nieuwsarchieven (2006, 27 oktober) Belgica Stroke en Maya detiège doen een oproep aan de politieke wereld en aan de artsen: http://www.medinet.be/shownews.asp?ID=2287
Medisurf, medisch nieuws, enkel toegankelijk voor medisch korps: www.medisurf.be Nieuwsarchieven (2005, 8 oktober). Positieve resultaten, maar de hoogdringendheid van CVA blijft miskend. Nieuwsarchieven (2006, 28 augustus). Trombolyse te weinig toegepast!
Nationaal Instituut voor Statistiek. Doodsoorzaken: http://statbel.fgov.be/figures/d364_nl.asp#1
Neurochirurgisch Centrum Zwolle. Hersenbloedingen (08/2004):
http://www.neurochirurgie-zwolle.nl/bloeding.html?CFID=1649613&CFTOKEN=…
Vlaamse Gezondheidsraad. Adviezen aan Vlaamse regering: http://www.wvc.vlaanderen.be/vgr/adviezen/index.htm
Vlaams minister van volksgezondheid Inge Vervotte: http://www.ingevervotte.be/home/ Beleidsnota 2004-2009: http://www.ingevervotte.be/images/File/Beleidsnota%20Welzijn,%20Volksge… Beleidsbrief 2006-2007: http://www.ingevervotte.be/beleid/beleidsbrief/
