DE RICHTLIJN 2011/24 EN DE WEG NAAR EEN GRENSOVERSCHRIJDENDE SAMENWERKING TUSSEN DE PATIENTEN EN DE ZIEKENHUIZEN IN VLAANDEREN,
DE RICHTLIJN 2011/24 EN DE WEG NAAR EEN GRENSOVERSCHRIJDENDE SAMENWERKING TUSSEN DE PATIENTEN EN DE ZIEKENHUIZEN IN VLAANDEREN,
Belgische ziekenhuizen zijn klaar voor buitenlandse patiënten
De Richtlijn 2011/24 markeert een nieuwe evolutie binnen het vrij verkeer van medische diensten. Deze Richtlijn kwam niet uit de lucht gevallen. Sedert de arresten Kohll en Decker sprak het Europees Hof van Justitie zich meermaals uit omtrent het vrij verkeer van medische diensten waarbij het Hof zijn rechtspraak steeds verder uitwerkte en nader preciseerde.
Door de introductie en uiteindelijke implementatie van de Richtlijn zal er waarschijnlijk sprake zijn van een toename van het aantal buitenlandse patiënten in de Belgische ziekenhuizen, maar een ware stormloop ligt niet meteen binnen de verwachtingen, hoewel de Richtlijn uitgaat van het principe van geen voorafgaande toestemming voor het ontvangen van gezondheidszorg in een ziekenhuis in een andere lidstaat.
Ook vóór de Richtlijn 2011/24 was er reeds in min of meerdere mate sprake van een toenemende patiëntenmobiliteit in België. De impact van de patiëntenmobiliteit op de ziekenhuizen na de implementatie van de Richtlijn zal daardoor niet opvallend groot zijn in vergelijking met de situatie op vandaag. Ondanks de minieme impact van de Richtlijn in de praktijk betekent deze vaststelling niet dat er geen nood zou zijn aan grensoverschrijdende gezondheidszorg. Samenwerkingsovereenkomsten kunnen een oplossing vormen op de behoefte aan grensoverschrijdende gezondheidszorg; deze overeenkomsten zijn dit in zekere zin vandaag al.
Eén van de hoofdstukken die in de Richtlijn 2011/24 betreffende grensoverschrijdende gezondheidszorg is opgenomen heeft specifiek betrekking op de situatie van samenwerking tussen de lidstaten op het gebied van gezondheidszorg.
Artikel 10, tweede lid van de Richtlijn bepaalt dat de lidstaten de samenwerking moeten bevorderen bij de verlening van grensoverschrijdende gezondheidszorg zowel op regionaal als op lokaal niveau, tussen de zorgaanbieders, zorginkopers en regelgevers, in het bijzonder in de grensregio’s.
De overheden van de lidstaten moeten de ziekenhuizen eveneens aanmoedigen om grensoverschrijdende samenwerkingen aan te knopen, vooral in de grensregio’s. In deze regio’s kan grensoverschrijdende dienstverlening de meest efficiënte wijze zijn om de gezondheidsdiensten voor de plaatselijke bevolking langs de landsgrenzen te organiseren.
In de grensregio’s met België zijn er al enkele projecten op touw gezet, zoals het Raamakkoord grensoverschrijdende samenwerking op het vlak van gezondheidszorg tussen België enerzijds en Frankrijk anderzijds. Het creëert de wettelijke basis voor het afsluiten van samenwerkingsovereenkomsten en de oprichting van grensoverschrijdende gezondheidszones “ZOAST” ( “Zone Organisée d’Accès aux Soins Transfrontalières) zonder administratieve of financiële belemmeringen voor toegankelijkheid.
Enkele Vlaamse ziekenhuizen, zoals het AZ Sint-Jan Brugge, ZOL Genk en het AZ Onze-Lieve-Vrouw ter Linden Knokke, hebben samenwerkingsovereenkomsten met Nederlandse zorgverzekeraars.
Daarnaast hebben andere Vlaamse ziekenhuizen, onder andere het AZ Groeninge Kortrijk, het Yan Yperziekenhuis en het AZ Sint-Augustinus Veurne, samenwerkingsovereenkomsten met Franse ziekenhuizen.
Na ondervraging van deze ziekenhuizen blijkt dat er voor hen geen veranderingen hoeven te komen na de implementatie van de Richtlijn 2011/24. Ze zijn van mening dat er geen noodzakelijke veranderingen moeten doorgevoerd worden. Hun samenwerking met enerzijds Frankrijk en anderzijds met Nederland verloopt uitstekend. Enkel op financieel vlak zijn er enkele nadelen voor de Belgische patiënt en voor de niet-geconventioneerde artsen. Dit zien de ziekenhuizen in de toekomst liever anders.
De samenwerkingscontracten zelf hebben echter wel enkele inhoudelijke tekortkomingen. In geen enkel contract zijn afspraken te vinden rond het aantal buitenlandse patiënten die behandeld zullen worden en wanneer het contract zal worden stopgezet indien er capaciteitsproblemen zich zouden voordoen. Ook ontbreekt er vaak een bepaling omtrent de kwaliteit van de zorg, wordt er ook weinig belang gehecht aan de nabehandeling, de communicatie met de patiënt en de uitwisseling van medische gegevens. Dit zal aangepast moeten worden, willen de samenwerkingsovereenkomsten conform Richtlijn 2011/24 zijn.
Ten slotte kan de samenwerking op termijn misschien wel leiden tot ziekenhuisaccociaties, groeperingen of fusies over de grenzen heen. In ieder geval moet het einddoel een verbetering zijn van de kwaliteit van de gezondheidszorg in alle lidstaten, zoals voorgestaan door de Richtlijn 2011/24.
Bibliografie
1. Wetgeving
Verordening betreffende het vrije verkeer van werknemers binnen de Gemeenschap ( 1612/68/EEG)
Verordening betreffende de toepassing van de socialezekerheidsregelingen op werknemers en zelfstandigen, alsmede op hun gezinsleden, die zich binnen de Gemeenschap verplaatsen ( 1408/71/EG)
Verordening betreffende de coördinatie van de socialenzekerheidsstelsels ( 883/2004/EG)
Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie
Raamovereenkomst tussen de Regering van het Koninkrijk België en de Regering van de Franse Republiek betreffende de grensoverschrijdende samenwerking inzake gezondheidszorg, ondertekend te Moeskroen op 30 september 2005, bekrachtigd bij Wet van 9 februari 2009 houdende instemming met het Raamakkoord tussen de Regering van het Koninkrijk België en de Regering van de Franse Republiek betreffende de grensoverschrijdende samenwerking inzake gezondheidszorg, ondertekend te Moeskroen op 30 september 2005, BS 18 februari 2011.
Richtlijn 2011/24 betreffende de toepassing van de rechten van patiënten bij grensoverschrijdende gezondheidszorg
Wet van 19 maart 2013 houdende diverse bepalingen inzake gezondheid (I), BS 29 maart 2013.
Memorie van toelichting bij het wetsontwerp houdende diverse bepalingen inzake gezondheid, Parl. St. Kamer 2012-13, 4-6.
Vr. en Antw. Senaat, 26 juli 2012, Vr. 5/6806, D. PIETERS.
2. Rechtspraak
HvJ 11 juli 1974, Jur. 1974, 837
HvJ arrest in de zaak 33/74 van 3 december 1974, Jur. 1974, 1299 ( van Binsbergen)
HvJ C-158/96, Kohll, 1998
HvJ C-120/95, Decker, 1998
HvJ 12 juli 2001, Jur. 2001, 5363 (Vanbraekel)
HvJ C- 411/98, Ferlini, 2000
HvJ C-157/99 Geraets-Smits en Peerbooms, 2001
HvJ C-8/02, Leichtle, 2004
3. Rechtsleer
België
a. (Bijdragen in) boeken
CANTILLON, B., De welvaartstaat in de kering, Kapellen, Pelckmans, 1999, 317 p.
CORNELISSEN, R., “De sociale zekerheidsproblematiek van Belgische werknemers in het buitenland en van buitenlandse werknemers in België” in M. RIGAUX (ed.), Actuele problemen van het arbeidsrecht 2, Antwerpen, Kluwer Rechtswetenschappen, 1987, 450 p.
DE BUYSER, J., “Grensoverschrijdende gezondheidszorg” in Y. JORENS (ed.), Grensarbeid. Sociaalrechtelijke en fiscaalrechtelijke aspecten, Brugge, Die Keure, 1997, 281 p.
DE COCK, J. en TEUNKENS, E, “Les soins de santés dans la sécurité sociale – aspects nationaux” in P. NIHOUL en A.-C. SIMON (eds.), L’ Europe et les soins de santé. Marché intérieur, sécurité sociale, concurrence, Leuven, Larcier, 2005, 405 p.
DILLEMANS, R., Buitencontractuele aansprakelijkheid, Kluwer, Mechelen, 1999, 433 p.
DIRIX,E., MONTAGNIE , Y., en VANHEES, H., Handels- en economisch recht in hoofdlijnen, Intersentia, Antwerpen, 355 p.
DREESMANN, M. en VAN HOOGENBEMT, H., “Het grensarbeidersstatuut en het vrij verkeer van werknemers: het spanningsveld tussen sociale zekerheid-fiscaliteit” in Y. JORENS (ed.), Grensarbeid. Sociaalrechtelijke en fiscaalrechtelijke aspecten, Brugge, Die Keure, 1997, 281 p.
JORENS, Y., Wegwijs in het Europees sociale zekerheidsrecht, Brugge, Die Keure, 1992, 258 p.
JORENS, Y., “Grensarbeid: algemene situering en probleemstelling” in Y. JORENS (ed.), Grensarbeid. Sociaalrechtelijke en fiscaalrechtelijke aspecten, Brugge, Die Keure, 1997, 281 p.
JORENS, Y., “De toepassing in België van Verordening (EEG) nrs. 1408/71 en 574/72. Algemeen rapport” in Y. JORENS en S. GEENEN (eds.), De toepassing van de Verordening (EEG) Nr. 1408/71 in België, Brugge, Die Keure, 1999, 428 p.
JORENS, Y., “The Right to Health Care across Borders” in M. McKEE, E. MOSSIALOS en R. BAETEN (eds.), The Impact of EU Law on Health Care Systems, Brussel, Peter Lang, 2002, 314 p.
JORENS, Y., “Europa en het recht op gezondheidszorg: een vrij verkeer van patiënten?” in R. JANVIER, A. VAN REGENMORTEL en V. VERVLIET, Actuele problemen van het sociale zekerheidsrecht, Brugge, Die Keure, 2003, 597 p.
LENAERTS, K., Europees Recht in hoofdlijnen, Antwerpen en Apeldoorn, Maklu, 2003, 900 p.
NIHOUL, P. en SIMON, A.-C. (eds.), L’ Europe et les soins de santé. Marché intérieur, sécurité sociale, concurrence, Leuven, Larcier, 2005, 405 p.
PENNINGS, F.J.L., Grondslagen van het Europese socialezekerheidsrecht, Deventer, Kluwer, 2005, 415 p.
PIETERS, D., SCHOUKENS, P. en CORVELEYN, F., “Europees Sociaal zekerheidsrecht: wetgeving en rechtspraak” in D. SIMOENS en J. PUT (eds.), Ontwikkelingen van de sociale zekerheid 1996-2001. Wetgeving-rechtspraak, Brugge, Die Keure, 2001, 1202 p.
PIETERS, D., en SCHOUKENS, P., Triptiek sociale zekerheid: de beginselen van sociaalzekerheidsrecht en hun toepassing in België en Nederland, Acco, Leuven, 2006, 288 p.
REMANS, J., De hemel op aarde: over de betaalbaarheid van gezondheidszorgen in België, Acco, Leuven, 2003, 126 p.
SCHOUKENS, P., “Coördinatiebepalingen inzake gezondheidszorg: het communautaire recht” in D. PIETERS D. (ed.), Gezondheidsverzekering en Europa, Antwerpen, Kluwer rechtswetenschappen, 1992 53 p.
SCHOUKENS, P., “Actuele ontwikkelingen Europees socialezekerheidsrecht: detachering, gelijktijdige tewerkstelling en grensoverschrijdende gezondheidszorg”, in J. PUT en D. SIMOENS (eds.), Socialezekerheidsrecht, Brugge, Die Keure, 2005, 99 p.
SIMON, A.-C.,“La mobilité des patients en droit européen” in P. NIHOUL en A.-C. SIMON (ed.), L’ Europe et les soins de santé. Marché intérieur, sécurité sociale, concurrence, Leuven, Larcier, 2005, 405 p.
VAN DE GRONDEN, J.W., Zorg tussen lidstaten en interne markt: zorgverzekeringen, EG-recht en particulier initiatief, Kluwer, Mechelen, 2004, 133p.
VAN DER MEI, A.P., “Vrij verkeer en gezondheidszorg” in J. MEEUSEN, M.-C. FOBLETS en B. HUBEAU, Migratie en migrantenrecht. Recente ontwikkelingen, Brugge, Die Keure, 2004, 420 p.
VANROELEN,C., Nieuwe kwetsbare groepen in de Belgische gezondheidszorg, Academia Press, Gent, 2004, 277 p.
VERSCHUEREN, H., “Definities en conflictregels m.b.t. grensarbeid in EG-Verordening Nr. 1408/71 (Coördinatie sociale zekerheid)” in Y. JORENS (ed.), Grensarbeid. Sociaalrechtelijke en fiscaalrechtelijke aspecten, Brugge, Die Keure, 1997, 281 p.
VAN EECKOUTTE,W., Handboek Belgische Sociaalzekerheidsrecht, Kluwer, Mechelen, 2009, 461 p.
b. Tijdschriftartikelen
ANKAERT, E., “Eigen bijdragen in de gezondheidszorg: kostprijs van een exploderende ziekteverzekering?”, TSR 2006, afl.4, 569-611.
BAETEN, R., “Gezondheidszorgbeleid: een plaats op de Europese agenda?”, BTSZ 2000, 861-883.
BAETEN, R., “Over patiëntenmobiliteit en hoe het EU-beleid hierop reageert.”, BTSZ 2002, 863-880.
CALLENS, S., “Aansprakelijkheid van het ziekenhuis”, T. Gez. 2003-04, afl. 2, 125-130.
CALLENS, S. en TER HEERDT, J., “Juridische beschouwingen bij telegeneeskunde”, T. Gez. 1999-2000, 310-321.
COUCHEIR, M., “Gezondheidszorgverstrekking als economische activiteit in de zin van het EG-Verdrag: over gevrijwaarde solidariteit en (semi-)territorialiteit”, TSR 2005, 147-210.
COUCHEIR, M., “Naar een codificatie van de rechtspraak van het Hof van Justitie inzake patiëntenmobiliteit”, TSR 2006, 65-169.
DE BRUYCKERE, L., “De rechtsverhouding tussen patiënt en ziekenhuis”, T. Gez. 1999-2000, 293-294.
DE RUYSSCHER, D., “Mededelingsplichten van en informatieverstrekking door het ziekenfonds”, TSR 2004, afl. 2, 301-330.
DE PAUW, B. en VAN LIMBERGHEN, G., “Aanduiding van de toepasselijke sociale-zekerheidswetgeving”, TSR 2004, 635-703.
DE PETTER, R., “Les Communautés Européennes et la Sécurité Sociale”, TSR 1989, 241-248.
DEVOS, M. en MATTHYS, E., “Vrij verkeer van werknemers na de uitbreiding van de Europese Unie”, TSR 2004, 461-495.
FEDERALE COMMISSIE “RECHTEN VAN DE PATIËNT”, “Advies in verband met de “nota betreffende de therapeutische relatie” opgesteld door de werkgroep G19 van het eHealth-platform”, T. Gez. 2009-10, 165-177.
FORNACIARI, D., “Diensten van algemeen belang in de Belgische gezondheidszorg”, RW 2011, p. 126-138.
GOYENS, F., “Vlaamse zorg in EG-Verordening Nr. 1408/71”, TSR 2002, 28-69.
GOVAERE, I., “De Bolkestein-richtlijn in de context van het acquis communautaire: evolutie of revolutie?”, TSR 2006, 2-24.
HEIDBREDER, P., “Het vrije verkeer van werknemers binnen de Europese Economische Gemeenschap en de gevolgen ervan op het recht op uitkeringen van de ziekte- en invaliditeitsverzekering”, inf. R.I.Z.I.F. 1989, 301-314.
JORENS, Y., “De nieuwe EG-Verordening 1408/71 inzake de sociale zekerheid van migrerende personen: naar een vereenvoudiging en modernisering?”, TSR 2004, 193-231.
JORENS, Y., “Het voorstel ‘Bolkestein-Richtlijn’: een gevaar voor het Belgisch Sociaal Recht?”, TSR 2006, 27-63.
LEWALLE, H. en PALM,W., “De toegang tot de gezondheidszorg in de Europese Unie: impact van de Europese rechtspraak”, TSZ 2001, 445-464.
NYS, H., “Vrij verkeer van patiënten voor ambulante behandelingen”, Act. Hosp. 1998, 69-71.
PALM, W.,“De betekenis van de herziening van Verordening 1408/71 voor de gezondheidssector”, BTSZ 2004, 679-692.
PEETERS, M., “Richtlijn 2011/24 betreffende de toepassing van de rechten van patiënten bij grensoverschrijdende gezondheidszorg: impact op de (Belgische) gezondheidszorg”, T. Gez. 2011-12, 94-112.
PEETERS, M., “Vrij verkeer van patiënten: Verlegt Europa de grenzen van de Belgische nomenclatuur?” (noot onder Arbh. Antwerpen (vierde kamer) 22 juni 2005), T. Gez. 2006-2007, afl. 5, 356-360.
SCHOUKENS, P. en PEETERS, M., “Europese goederenmarkt; stok in de wielen van Belgische terugbetalingsregeling voor rolstoelen”, T. Gez. 2005-2006, 202-207.
SCHREIBER, D. “Geneeskundige verstrekkingen in het buitenland en de territorialiteit van de verstrekkingen”, Inf. R.I.Z.I.F 1980, 237-241.
SCHULTE, B., “Europees sociaal recht”, BTSZ 2001, 687-732.
TER HEERDT, J., “Information to patients: de doos van Pandora?”, T. Gez. 2009-2010, 3-4.
VAN OVERMEIREN, F., “Kohll en Decker anders bekeken: de mobiliteit van gezondheidsmedewerkers in de Europese Unie”, TSR 2004, 331-383.
c. Andere
BORMANS,E., “Grensoverschrijdende gezondheidszorg. De ervaring met Nederlandse patiënten in het ZOL” in Studiedag impact van grensoverschrijdende zorg op het ziekenhuisbeleid, Leuven, 16 maart 2012.
CARNOTENSIS, P., “Richtlijn 2011/24 over de toepassing van de rechten van de patiënt bij grensoverschrijdende gezondheidszorg”, CM-Informatie, afl. 244, http://www.cm.be/binaries/grensoverschrijdende%20gezondheidszorg_tcm375-102203.pdf, 21 p.
DE MARS, B., BOULANGER, K., SCHOUKENS, P., SEMEUS, W., VAN DE VOORDE, C., VRIJENS, F., en VINCK, I., Geplande zorg voor buitenlandse patiënten: impact op het Belgische gezondheidszorgsysteem- Synthese. Health Services Research (HSR), Brussel, Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg ( KCE), 2011, KCE Reports 169A. D/2011/10.273/73.
GLINOS, I.A., BOFFIN, N. en BAETEN, R., “Contracteren voor grensoverschrijdende gezondheidszorg in Belgische ziekenhuizen: een analyse van gezichtspunten van Belgische, Nederlandse en Engelse betrokken spelers”, Brussel, Observatoire social européen, 2005, www.ose.be.
HERBOTS, K., “ Medisch toerisme uit buurlanden stijgt fors”, De Morgen 6 augustus 2013, http://www.demorgen.be/dm/nl/993/Gezondheid/article/detail/1681851/2013/08/06/Medisch-toerisme-uit-buurlanden-stijgt-fors.dhtml.
KAHIL-WOLFF, B. en GREBER, P.-Y., « Sécurité sociale: aspects du droit national, interational et européen » in C. KADDOUS en P. MERCIER (eds.), Dossiers de droit européen, Brussel, Bruylant, 2006, 389 p.
KCE, Jaarverslag 2011, https://kce.fgov.be/sites/default/files/page_documents/KCE_Jaarverslag_2011_0.pdf, 73 p.
KESENNE,J., “Grensoverschrijdende zorg in ziekenhuisbeleid. Perspectief van de ziekenfondsen” in Studiedag impact van grensoverschrijdende zorg op het ziekenhuisbeleid, Leuven, 16 maart 2012.
LEWALLE, H., “ZOAST URSA”, Centrum voor Ziekenhuis – en Verplegingswetenschap, Permanente vorming 2011-2012.
LUYCKX, E.,“Impact van de grensoverschrijdende zorg op het ziekenhuisbeleid” in Studiedag impact van grensoverschrijdende zorg op het ziekenhuisbeleid, Leuven, 16 maart 2012.
MARTENS,N., “Grensoverschrijdende zorg: kans of bedreiging?” in Studiedag impact van grensoverschrijdende zorg op het ziekenhuisbeleid, Leuven, 16 maart 2012.
VAN DE VOORDE,C., Grensoversschrijdende patiëntenstromen: hoeveel, waarom en waar naar toe? in Studiedag impact van grensoverschrijdende zorg op het ziekenhuisbeleid, Leuven, 16 maart 2012.
JAN YPERMAN ZIEKENHUIS IEPER, "Academische zitting", zaterdag 11 oktober 2008
OBSERVATORIUM VOOR PATIËNTENMOBILITEIT, Jaarverslag 2012, http://www.riziv.fgov.be/information/nl/studies/study67/pdf/rapport.pdf , 63 p.
X, Over de Sociale Zekerheid, https://www.socialsecurity.be/site_nl/socialsecurity/Infos/general/index.htm (consultatie 19 februari 2013).
X, De geneeskundige verzorging in de Europese Unie, http://www.riziv.be/information/nl/studies/study09/pdf/study09.pdf (consultatie 24 maart 2013).
X, INTERREG IV in de Europese Unie, http://www.interreg-fwvl.eu/nl/page.php?pageId=240 (consultatie 24 april 2013).
X, Zorg in een algemeen ziekenhuis, https://www.socialsecurity.be/CMS/nl/citizen/displayThema/health/SANTH_4/SANTH_4_7/SANTH_4_7_2.xml (consultatie 25 juli 2013).
X, Overzicht kosten opname, http://www.uzleuven.be/node/10483 (consultatie 25 juli 2013).
X, “Frans-Belgische territoriale samenwerking - Wegwerken van grenzen”, http://ec.europa.eu/regional_policy/sources/docgener/panorama/pdf/mag24/mag24_nl.pdf, 21 p.
Ander land
a. (Bijdragen in) boeken
AMTENBRINK, F. en VEDDER, H.H.B., Recht van de Europese Unie, Den Haag, Boom Juridische uitgevers, 2006, 581 p.
BARENTS, R. en BRINKHORST, L.J., Grondlijnen van Europees Recht, Deventer, W.E.J. Tjeenk Willink, 2001, 619 p.
DE BURCA, G., “Towards European Welfare” in G. DE BURCA, EU Law and the Welfare State, In Search of Solidarity in P. ALSTON, G. DE BURCA en B. DE WITTE Academy of European Law, Oxford, Oxford University Press, 2005, 250.
HERVEY, T. en McHALE, J., Health Law and the European Union, Cambridge, Cambridge University Press, 2004, 540 p.
b. Tijdschriften
PEETERS, M., “Free movement of patients: Directive 2011/24 on the Application of Patients’ Rights in Cross-Border Healthcare”, European Journal of Health Law 2012, 29-60.
THION, P., “Wetgeving en waarheid. Over de regulatieve beheersbaarheid van de sociale werkelijkheid”, CDPK 2007, afl. 4, 469-488.
VAN DER MEI, A.P., “Decker en Kohll: op weg naar een vrij verkeer voor patiënten in de Europese Gemeenschap?”, NTSR 1998, 187-196.
VAN DER MEI, A.P., “Cross-Border Access to Health Care within the European Union: Some Reflections on Geraerts-Smits and Peerbooms and Vanbraekel, MJ 2002, afl.2, 189-213.
VAN DER MEI, A.P., “Zorg over de grens: noodhulp versus toestemmingshulp”, NTER 2003, 109-113.
WYATT, D., “The Social Security Rights of Migrant Workers and their families”, CMLR 1977, 411.