Een exploratief onderzoek naar het effect van Engelstalig onderwijs op de ontwikkeling van de Nederlandse taalvaardigheid.

François Staring
Persbericht

Een exploratief onderzoek naar het effect van Engelstalig onderwijs op de ontwikkeling van de Nederlandse taalvaardigheid.

Schrijfvaardigheid van masterstudenten aan de Vrije Universiteit Brussel (VUB).Een exploratief onderzoek naar het effect van Engelstalig onderwijs op de ontwikkeling van Nederlandse taalvaardigheid

Sinds het Bolognadecreet van 1999, dat de Amerikaanse bachelor-masterstructuur in Europa introduceerde, heeft de verengelsing van het hoger onderwijs een enorme vaart gekregen. “Tussen 2002 en 2008 verdubbelde het aantal Engelstalige opleidingen aan universiteiten en hogescholen met ruim 168%. En ook tussen 2011 en 2013 kenden het aantal volledig Engelstalige opleidingen (42%) en deels Engelstalige opleidingen (19%) nog een opmerkelijke groei” (Brenn-White & Feathe 2013). Ook in Vlaanderen en Nederland kan deze opstoot van het Engels algemeen genoemd worden. Is de verengelsing van het hoger onderwijs in Vlaanderen en Nederland echter wel op dezelfde manier verlopen? En wat is de invloed van dit Engelstalig onderwijs op de kennis van de Nederlandse taalvaardigheid van studenten aan het einde van hun studie? Zo klinken de twee vragen die in deze masterscriptie centraal gesteld worden.

  1. De Vlaams-Nederlandse taalsituatie

Wanneer we de taalsituatie in twee taalgebieden – in dit geval dus Vlaanderen en Nederland – ten aanzien van het gebruik van het Engels als voertaal in het hoger onderwijs willen vergelijken, dan is het belangrijk om naar de volgende drie taalniveaus te kijken: taalbeleid, taalgedrag en taalattitude. Taalbeleid verwijst naar de geëxpliciteerde normen en regels die het taalgedrag sturen; taalgedrag verwijst naar de taal of taalvariëteit en de omstandigheden waarin deze gebruikt wordt; taalattitude ten slotte behelst de houding van taalgebruikers ten aanzien van hun eigen taalbeleid en taalgedrag.

            Voert de Europese Unie een duidelijk meertaligheidsbeleid, dan blijkt uit analyse van de Vlaamse en de Nederlandse wetgeving dat beide taalgebieden vreemde taalonderwijs – ofwel onderwijs in het Engels – op een totaal verschillende manier ontvangen. Legt de Vlaamse wetgeving namelijk, naast procentuele beperkingen, een hele reeks voorwaarden op waaraan een instelling of opleiding moet voldoen om onderwijs in een vreemde taal te kunnen aanbieden, dan is dit in Nederland niet het geval. Ook het Vlaams-Nederlandse taalgedrag is erg verschillend. Biedt Nederland namelijk al meer dan zes jaar met ruime voorsprong het meeste aantal Engelstalige opleidingen aan in heel Europa, dan volgt België op een tiende plaats (zie figuur 1 in bijlage). Verder blijkt ook dat het Nederlands als voertaal van het hoger onderwijs een sterkere positie bekleedt in Vlaanderen dan in Nederland. Wat betreft de taalattitudes is de houding van Vlaamse en Nederlandse studenten en docenten tegenover de verengelsing van het hoger onderwijs daarentegen over het algemeen vrij positief. Toch staan Vlamingen net iets vijandiger tegenover vreemde talen dan Nederlanders. Dit heeft alles te maken met de verschillende historische ontwikkeling in beide taalgebieden sinds de Val van Antwerpen in 1585. Werd het Nederlands in het protestantse Nederland vanaf dan namelijk al gebruikt in alle domeinen, dan moest het Nederlands in het katholieke Vlaanderen wachten tot ruim na de Tweede Wereldoorlog alvorens definitief uit “de klauwen van de Franse dominantie” van Napoleon en anderen te kunnen ontsnappen.

  1. Effect van Engelstalig onderwijs op de Nederlandse taalvaardigheid

Naar het effect van Engelstalig onderwijs op de Nederlandse taalvaardigheid van studenten is nog geen onderzoek gebeurd. Wel heeft de academische wereld een uitgesproken mening over de mogelijke gevolgen van de verengelsing van het hoger onderwijs. Wijzen sommige critici op kwaliteitsverlies van het onderwijs, een verhoging van de moeilijkheidsgraad voor studenten en functieverlies van het Nederlands als het onderwijs in het Engels plaatsvindt, dan wordt daar tegenovergesteld dat meertaligheid tot een hoger taalbewustzijn leidt en daarmee tot een hogere taalvaardigheid in de moedertaal. Ook onderzoek naar de taalvaardigheid van studenten op het einde van hun studie is voorlopig nog onbestaande in Vlaanderen en Nederland.

            In het tweede deel van deze masterscriptie is het effect van Engelstalig onderwijs op de Nederlandse taalvaardigheid van studenten aan het einde van hun opleiding daarom empirisch onderzocht. In totaal namen 39 studenten uit twee masteropleidingen van de VUB – één Nederlandstalige (Rechten) en één Engelstalige (Geografie) – deel aan een exploratieve schrijfvaardigheidstest. In deze vernieuwende studie werden de schrijfproducten vergeleken op drie aspecten: tekstlengte (het aantal woorden per tekst), lexicale rijkdom (het percentage verschillende woorden in de gehele tekst) en schrijffouten. De belangrijkste bevinding uit het onderzoek is dat het aantoont dat Engelstalig onderwijs de kennis van de moedertaal niet negatief beïnvloedt. Beide groepen scoorden voor alle onderzochte aspecten namelijk ongeveer even hoog (zie figuren 2, 3 en 4 in bijlage). Het aantal taalfouten dat masterstudenten maken is echter wel opmerkelijk hoog (gemiddeld vijftien taalfouten per honderd woorden), en dit bovendien nog tegen erg basale elementen van taalvaardigheid zoals zinsgrammatica en woordenschat.

Op basis van deze resultaten, doet deze masterscriptie de volgende aanbevelingen aan de Vlaamse en de Nederlandse overheden, bevoegd voor Onderwijs:

  1. Waarborg de positie van het Nederlands in een meertalig  hoger onderwijsklimaat waarin de instellingen vrij zijn in de mate waarin ze onderwijs in vreemde talen aanbieden. Schaf de maximumpercentages voor vreemde taalonderwijs af en vervang deze door minimumpercentages voor onderwijs in de nationale landstalen.
  1. Sensibiliseer de instellingen voor hoger onderwijs om (gezamenlijk) aan een integraal taalbeleid te werken. Zorg voor een taalbeleid dat voorziet in de talige begeleiding en ontwikkeling van studenten vanaf het begin van hun opleiding tot op het moment dat ze afstuderen om ze voldoende taalvaardigheid mee te geven voor het beginnende beroepsleven.

Gaat u als regering of lezer akkoord met deze aanbevelingen of niet? Maak dat voor uzelf uit als u nog steeds niet voldoende geprikkeld was om de volledige scriptie te lezen!

 

Bibliografie

Bibliografie

 

1. Geraadpleegde literatuur

Alladin, E. & W. Van der Westen (2009). ‘Taalontwikkelend lesgeven in het hoger onderwijs’, in: Mottart, A. & S. Vanhooren (reds.), Drieëntwintigste Conferentie Het Schoolvak Nederlands (pp. 164-168). Gent: Academia Press.

Arntz, R. (2010). ‘Moedertaal of vreemde taal: bekeken vanuit een ander taalgebied’, in: Oosterhof, A., W. Martin, J. Roukens & E. Ruijsendaal (reds.), Nederlands in hoger onderwijs en wetenschap? (pp. 73-80). Gent: Academia Press.

Backus, A., D. Gorter, K. Knapp, R. Schjerve-Rindler, K. Swanenberg, J. D. ten Thije & E. Vetter (2013). ‘Inclusive multilingualism: concept, modes and implications’, in: European Journal of Applied Linguistics 1 (2), 179-215.

Baker, C. (2006). Foundations of Bilingual Education and Bilingualism. 4e editie. Clevedon: Multilingual Matters. 

Baltzer, J., K. De Glopper & E. Van Schooten (1989). ‘De taalvaardigheid van eerstejaars HBO-studenten’, in: Tijdschrift voor Taalbeheersing 11 (4), 241-263.

Berckmoes, D. & H. Rombouts (2009). Intern rapport verkennend onderzoek naar knelpunten taalvaardigheid in het hoger onderwijs. Antwerpen: Universiteit Antwerpen.

Bonset, H. & H. de Vries (2009). Talige startcompetenties Hoger Onderwijs. Enschede: SLO.

Bonset, H. (2010a). ‘Deel 1. Nederlands in het voortgezet en hoger onderwijs: hoe sluit dat aan?’, in: Levende Talen Magazine 3, 16-22.

Bonset, H. (2010b). ‘Deel 2. Nederlands in het voortgezet en hoger onderwijs: hoe sluit dat aan?’, in: Levende Talen Magazine 4, 4-9.

Brenn-White, M. & E. Feathe (2013). English-Taught Master’s Programs in Europe: A 2013 Update. Institute of International Education.

Brenn-White, M. & E. van Rest (2012). English-Taught Master-s Programs in Europe: New Findings on Supply and Demand. Institute of International Education.

Commissie Cultureel Verdrag Vlaanderen-Nederland (1995). Verdrag inzake de samenwerking op het gebied van cultuur, onderwijs, wetenschappen en welzijn tussen het Koninkrijk der Nederlanden en de Vlaamse Gemeenschap in het Koninkrijk België. Antwerpen: CVN. Laatst geraadpleegd op 23 juli 2014.

http://cvn.be/over-cvn/het-verdrag/het-verdrag-in-detail/

Commissie Cultureel Verdrag Vlaanderen-Nederland (2001). Het gebruik van het Engels in het hoger onderwijs. Brussel: CVN.

Commissie Cultureel Verdrag Vlaanderen-Nederland (2002). Brief aan Vlaamse en Nederlandse bewindslieden. Brussel: CVN. Laatst geraadpleegd op 23 juli 2014.

http://www.cvn.be/algemeen/act_0029_posnedeur.htm

Commissie Cultureel Verdrag Vlaanderen-Nederland (2014). Over CVN. Brussel: CVN. Laatst geraadpleegd op 23 juli 2014.

http://cvn.be/over-cvn/

 Commissie Nederlands als wetenschapstaal (2003). Nederlands, tenzij… Tweetaligheid in de geestes- en de gedrags- en maatschappijwetenschappen. Amsterdam: Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen.

http://www.dbnl.org/tekst/_com002nede01_01/

Couzy, M. (2009). ‘Googlegeneratie kan niet spellen’, in: het Parool, 6 februari 2009. Laatst geraadpleegd op 23 juli 2014.

http://www.parool.nl/parool/nl/4/AMSTERDAM/article/detail/155061/2009/02/06/Googlegeneratie-kan-niet-spellen.dhtml

Coyle, D. (2007). ‘Content and language integrated learning: towards a connected research base’, in: International Journal of Bilingual Education and Bilingualism 10 (5), 543-562.

Crystal, D. (1997). English as a global language. Cambridge: Cambridge University Press.

Cummins, J. (2008). ‘BICS and CALP: Empirical an theoretical status of the distinction’, in: Street, B. & N. H. Hornberger (reds.), Encyclopedia of Language and Education, 2nd Edition, Volume 2: Literacy (pp. 71-83). New York: Springer Science & Business Media LLC.

Daems, F. & W. van der Westen (2008). ‘Doorlopende leerlijn taal? Dan ook in het hoger onderwijs! Conceptuele uitgangspunten voor een taalbeleid in het hoger onderwijs’, in: Vanhooren, S. & A. Mottart (reds.), Tweeëntwintigste conferentie Het Schoolvak Nederlands (pp. 100-104). Gent: Academia Press.

Daems, F. (2009). ‘Op weg naar integraal taalbeleid in universiteit en hogeschool’, in: Dag van het onderwijs, 31 maart 2009.

Daems, F., G. Leroy & R. Rymenans (1990). Taalvaardigheid van afgestudeerden van het secundair onderwijs. Wat denk ‘men’ ervan? Interimrapport 1. Wilrijk: UIA.

De Vries, H. & W. Van der Westen (2008). ‘Talige startcompetenties in het hoger onderwijs’, in: Van Hooren, S. & Mottart, A. (reds.), Tweeëntwintigste conferentie Het Schoolvak Nederlands (pp. 115-120). Gent: Academia Press.

De Wachter, L. & C. Van Soom (2011). Academisch schrijven. Een praktische gids. Leuven: Acco.

De Wachter, L., J. Heeren, S. Marx & S. Huyghe (2013). ‘Taal: noodzakelijke maar niet enige voorwaarde tot studiesucces. Correlatie tussen resultaten van een taalvaardigheidstoets en slaagcijfers bij eerstejaarsstudenten aan de KU Leuven’, in: Levende Talen Tijdschrift 14 (4), 28-36.

De Wachter, L., L. Cuppens & J. Heeren (2012). ‘Taalvaardig aan de Start: taaltest en begeleiding van eerstejaarsstudenten, KU Leuven’, in: Diversiteitsprakrijken in het hoger onderwijs. Gent: Steunpunt diversiteit & leren.

Devreese, J. (2010). ‘Kwaliteit drijf boven, ook in het Nederlands’, in: Oosterhof, A., W. Martin, J. Roukens & E. Ruijsendaal (reds.), Nederlands in hoger onderwijs en wetenschap? (pp. 47-50). Gent: Academia Press.

Draaisma, D. (2010). ‘Het verdriet van kosmopoliet’, in: Oosterhof, A., W. Martin, J. Roukens & E. Ruijsendaal (reds.), Nederlands in hoger onderwijs en wetenschap? (pp. 93-106). Gent: Academia Press.

Ellis, R. (1997). ‘Second language acquisition’, in: Widdowson, H.G. (red.), Oxford Introductions to Language Study. Oxford: Oxford University Press.

European Confederation of Language Centres in Higher Education (2011). Standpunt over Taalbeleid in het Hoger Onderwijs in Europa. Luminy: CercleS.

Europese Unie (1999). The Bologna Declaration of 19 June 1999. Bologna: The European Higher Education Area. Laatst geraadpleegd op 23 juli 2014.

http://www.ond.vlaanderen.be/hogeronderwijs/bologna/documents/MDC/BOLOGNA_DECLARATION1.pdf

Europese Unie (2001). The Common European Framework of Reference for Languages: Learning, Teaching, Assessment. Straatsburg: Taalbeleidsdivisie. Laatst geraadpleegd op 23 juli 2014.

http://www.coe.int/t/dg4/linguistic/source/framework_en.pdf

Europese Unie (2008). ‘Multilingualism: An asset for Europe and a shared commitment’, in: 18.09.2008, COM (2008) 566 final. Laatst geraadpleegd op 23 juli 2014.

www.ec.europa.eu

Frijns, C. (2011). ‘“Laat elke leerling openbloeien.” Interview met Lies Strobbe over het CLIL-proeftuinenproject in het secundair onderwijs’, in: Nieuwsbrief 9 Taal & Onderwijs, december 2011.

http://www.cteno.be/downloads/publicaties/nieuwsbrief_9_clil.pdf

Geeraerts, D. (2001). ‘Een zondagspak? Het Nederlands in Vlaanderen: gedrag, beleid, attitudes’, in: Ons Erfdeel 44 (3), 337-343.

Goossens, J. (2000). ‘Over de toekomst van  het Nederlands in Vlaanderen’, in: Ons Erfdeel 43 (1), 3-13.

Grondelaers, S. & R. van Hout (2011). ‘The standard language situation in the Low Countries: Top-down and bottum-up variations on a diaglossic theme’, in: Journal of Germanic Linguistics 23 (2), 199-243.

Hebbrecht, J. & W. Van der Westen (2009). ‘Drie jaar Nederlands/Vlaams Platform Taalbeleid Hoger Onderwijs. Opbrengsten en toekomstdromen’, in: Vanhooren, S. & A. Mottart (reds.), Drieëntwintigste conferentie Het Schoolvak Nederlands (pp. 152-157). Gent: Academia Press.

Herelixka C. & S. Verhulst (2014). Nederlands in het hoger onderwijs. Een verkennende studie naar taalvaardigheid en taalbeleid. Den Haag: Nederlandse Taalunie.

Housen, A., S. Janssens & M. Pierrard (2003). Le francçais face à l’anglais dans les écoles secondaires en Flandre. Louvain-la-Neuce : Duculot.

Hulstijn, J. (2005). ‘Theoretical and empirical issues in the study of implicit and explicit second-language learning: Introduction’, in: Studies in Second Language Acquisition 27 (2), 129-140.

Lasagabaster, D. (2008). ‘Foreign language competence in content and language integrated courses’, in: The Open Applied Linguistics Journal 1, 31-42.

Leest, B., & H. Wierda-Boer (2011). Talen in het hoger onderwijs, februari 2011. In opdracht van de Onderwijsraad. Nijmegen: IOWO van de Radboud Universiteit Nijmegen.

Lievens, J. (2011). ‘Naar een taalbeleid dat het verschil maakt’, in: Vanhooren, S. & A. Mottart (reds.), Vijfentwintigste conferentie Het Schoolvak Nederlands (pp. 142-146). Gent: Academia Press.

Martin, W. (2010). ‘Het Nederlands als vaktaal’, in: Oosterhof, A., W. Martin, J. Roukens & E. Ruijsendaal (reds.), Nederlands in hoger onderwijs en wetenschap? (pp. 115-126). Gent: Academia Press.

Martyniuk, W. (2008). ‘CLIL – At the core of plurilingual education?’, in: Wilkinson, R. & V. Zegers (reds.), Realizing Content and language Integration in Higher Education (pp. 13-18). Maastricht: Maastricht University.

Meestringa, T. (2010). Propedeutische schrijftaken. Analyse van 18 schrijftaken uit Nederlandse en Vlaamse opleidingen hoger onderwijs. Enschede: SLO.

Met, M. (1998). ‘Curriculum decision-making in content-based second language teaching’, in: Genesee, F. & J. Cenoz (reds.), Beyond Bilingualism: Multilingualism and Multilingual Education. Clevedon: Multilingual Matters.

Nederlandse Overheid (2000). Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek. Gepubliceerd op 8 oktober 1992. Laatst gewijzigd op 1 januari 2000. Laatst geraadpleegd op 29 december 2013.

http://wetten.overheid.nl/BWBR0005682/Hoofdstuk7/Titel1/Paragraaf1/Artikel72/geldigheidsdatum_20-12-2013

Nederlandse Taalunie (2011). Engels in het hoger onderwijs: Rapportage. Den Haag: Nederlandse Taalunie.

Nederlandse Taalunie (2013). Startnotitie Nederlands in het hoger onderwijs, 23 juni 2013. Den Haag: Nederlandse Taalunie. Laatst geraadpleegd op 23 juli 2014.

http://taalunie.org/organisatie/raad-der-nederlandse-letteren/verslagen/startnotitie-nederlands-hoger-onderwijs?utm_source=nieuwsbrief&utm_medium=e-mail&utm_campaign=juli2013

Nederlandse Taalunie (2014). Wie we zijn. Den Haag: Nederlandse Taalunie. Laatst geraadpleegd op 23 juli 2014.

http://taalunie.org/organisatie/wat-is-de-taalunie

Onderwijsraad (2011). Weloverwogen gebruik van het Engels in het hoger onderwijs. Advies. Den Haag: Colofon.

Oosterhof, A. (2007). Het Engels voertaal aan onze universiteiten? Een inventariserend onderzoek. Brussel: CVN. 

Oosterhof, A. (2009). ‘English in European higher education, an overview with particular reference to Flanders and the Netherlands’, in: Language Diversity and National Languages in Higher Education, 19-20 december 2009. Fran Ramovs Institute of the Slovenian Language, European Association for Terminology. European Federation of National Institutions for Language (EFNIL). Slovenië: Ljubjana.

Oosterhof, A. (2010). ‘Hoger onderwijs in het Engels: Over enquêteresultaten en stellingnames’, in: Oosterhof, A., W. Martin, J. Roukens & E. Ruijsendaal (reds.), Nederlands in hoger onderwijs en wetenschap? (pp. 19-33). Gent: Academia Press.

Peeters, Y. (2010). ‘De verengelsing van het onderwijs en wetenschap in het Nederlands taalgebied: de internationale context’, in: Oosterhof, A., W. Martin, J. Roukens & E. Ruijsendaal (reds.), Nederlands in hoger onderwijs en wetenschap? (pp. 63-72). Gent: Academia Press.

Peters, E., Van Houtven, T. & Z. El Morabit. (2010). ‘Hoe staat het met de taal van studenten? Exploratieve studie naar begrijpend lezen en samenvatten bij instromende studenten in het hoger onderwijs’, in: Levende Talen Tijdschrift 11 (3), 29-44.

Roukens, J. (2010). ‘Nederlandstalig hoger onderwijs. Inleiding’, in: Oosterhof, A., W. Martin, J. Roukens & E. Ruijsendaal (reds.), Nederlands in hoger onderwijs en wetenschap? (pp. 1-7). Gent: Academia Press.

Roukens, J. (2013). Kort verslag van het internationale symposium ‘National Languages in Higher Education, Science and Technology’ te Athene, 7 november 2013, 24 november 2013, Brussel.

http://taalunieversum.org/sites/tuv/files/downloads/Kort_verslag_symposium_Athene_7-11-2013.pdf

Ruijsendaal, E. (2010). ‘Het Nederlands en het hoger onderwijs’, in: Oosterhof, A., W. Martin, J. Roukens & E. Ruijsendaal (reds.), Nederlands in hoger onderwijs en wetenschap? (pp. 167-175). Gent: Academia Press.

Sercu, L. & K. Put (2003). De introductie van het Engels als Onderwijstaal aan de Katholieke Universiteit van Leuven. Intern rapport. Leuven: Faculteit Letteren.

Sercu, L. & L. Strobbe (2011). Wetenschappelijke begeleiding en evaluatie van de CLIL-projecten in he secundair onderwijs in Vlaanderen, april 2011. In opdracht van de Vlaamse minister van Onderwijs. Brussel: Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming.

Sercu, L. (2010). ‘Geven wij binnenkort allemaal les in het Engels? Implicaties voor he Secundair Onderwijs van het gebruik van het Engels als onderwijstaal in het Hoger Onderwijs’, in: Oosterhof, A., W. Martin, J. Roukens & E. Ruijsendaal (reds.), Nederlands in hoger onderwijs en wetenschap? (pp. 155-166). Gent: Academia Press.

Smeets, Rik (2001). Naar een samenhangend taalbeleid voor het Nederlands vanuit Europees perspectief. In samenwerking met de andere leden van de Werkgroep Europa en de Raad voor de Nederlandse Taal en Letteren. Den Haag: Nederlandse Taalunie.

Smet, P. (2013a). ‘Nadenken over Engels als derde officiële taal in Brussel’, in: De Standaard, 20 maart 2013. Laatst geraadpleegd op 23 juli 2014.

http://www.standaard.be/cnt/dmf20130320_018

Smet, P. (2013b). Conceptnota. Samen taalgrenzen verleggen, 25 oktober 2013. Brussel: Vlaamse Overheid.

http://www.ond.vlaanderen.be/nieuws/2011/doc/talennota_2011.pdf

Smit, U. & E. Dafouz (2012). Integrating Content and Language in Higher Education: Gaining Insights into English-medium instruction at European universities. Amsterdam: John Benjamins.

Tahon, K. (2013). Schrijfvaardigheid van eerstejaarsstudenten aan de KU Leuven. Een analyse van types taalfouten in papers uit verschillende opleidingen. Masterscriptie. Leuven: KU Leuven.

Van de Craen, P. (2001). ‘Naar een Europese taalpolitiek of taalbeleid als breekijzer’, in: Handelingen 14. Brussel: Koninklijke Zuid-Nederlandse Maatschappij voor Taal- en Letterkunde en Geschiedenis.

Van de Craen, P. (2004). ‘De driedubbele paradox van meertaligheid en meertalig onderwijs’, in: De Caluwé, J., G. De Schutte, M. Devos & J. Van Keymeulen (reds.), Schatbewaarder van de taal (pp. 803-817). Gent: Academia Press.

Van de Craen, P., E. Ceuleers & K. Mondt (2007a). ‘Cognitive development and bilingualism in primary schools: teaching maths in a CLIL environment’, in: Bach, G., S. Breidbach & D. Wolff (reds.), Diverse Contexts - Converging Goals. CLIL in Europe, from Mehrsprachigkeit in Schule und Unterrich (pp. 185-200). Frankfurt am Main: Peter Lang.

Van de Craen, P., E. Ceuleers & L. Allain (2005). ‘Vier jaar stimulerend meertalig onderwijs in Brussel (STIMOB). Resultaten en toekomstvisie’, in: School en samenleving 10, 1-16.

Van de Craen, P., E. Ceuleers, K. Lochtman, L. Allain & K. Mondt (2007b). ‘An interdisciplinary research approach to CLIL learning in primary schools in Brussels’, in: Dalton-Puffer, C. & U. Smit (reds.), Empirical perspectives on CLIL classroom discourse, from Sprache im Kontext (pp. 253-274). Frankfurt am Main: Peter Lang.

Van de Craen, P., J. Surmont, E. Ceuleers & L. Allain. (2013). ‘The influence of policy on multilingual education and the impact of multilingual education on practices’, in: Berthoud, A.C., F. Grin & G. Lüdi (reds.) Exploring the Dynamics of Multilingualism. The DYLAN project (pp. 353-372). Amsterdam: John Benjamins.

Van de Craen, P., J. Surmont, K. Mondt & E. Ceuleers (2012). ‘Twelve years of CLIL practice in multilingual Belgium’, in: Egger, G. & C. Lechner (reds.), Primary CLIL Around Europe. Learning in Two Languages in Primary Education. Marburg: Tectum, 81-97.

Van den Branden, K. (2004). ‘Taalbeleid: een hefboom voor gelijke onderwijskansen?’, in: School en samenleving 5, 49-66.

Van der Horst, J. (2010). ‘Over de maakbaarheid van taal’, in: Oosterhof, A., W. Martin, J. Roukens & E. Ruijsendaal (reds.), Nederlands in hoger onderwijs en wetenschap? (pp. 127-133). Gent: Academia Press.

Van der Westen, W. & D. Wijsbroek (2011). ‘Slecht in taal, slecht in studie? Resultaten van een onderzoek naar de relatie tussen taalvaardigheid en studiesucces’, in: Vanhooren, S. & A. Mottart (reds.), Vijfentwintigste conferentie Het Schoolvak Nederlands (pp. 118-1123). Gent: Academia Press.

Van der Westen, W. (2003). ‘Ondersteunend Onderwijs Nederlands: het perspectief op een goede taalvaardigheid’, in: Van Gelderen, A. (red.), Zestiende conferentie Het Schoolvak Nederlands (pp. 207-219). Gent: Academia Press.

Van der Westen, W. (2007). ‘Van nul tot platform: Taalbeleid in het hoger onderwijs’, in: Van Gelderen, A. (red.), Eenentwintigste conferentie Het Schoolvak Nederlands (pp. 58-65). Gent: Academia Press.

Van der Westen, W. (2009). Taalbeleid en toetsbeleid II. Drie soorten schrijftaken in een hbo-opleiding. Intern scholingsmateriaal. Den Haag: De Haagse Hogeschool.

Van Eerden, A. & M. van Es (2014). Meten en maximaliseren van basale schrijfvaardigheid bij eerstejaarsstudenten in het hoger beroepsonderwijs. Proefschrift. Groningen: Rijksuniversiteit Groningen.

Van Keymeulen, J. (2010). ‘Over het Engels en culturele diversiteit. intern scholingsmateriaal’, in: Oosterhof, A., W. Martin, J. Roukens & E. Ruijsendaal (reds.), Nederlands in hoger onderwijs en wetenschap? (pp. 81-91). Gent: Academia Press.

Van Marle, J. (2010). ‘Dreigt marginalisering van het Nederlands?’, in: Oosterhof, A., W. Martin, J. Roukens & E. Ruijsendaal (reds.), Nederlands in hoger onderwijs en wetenschap? (pp. 37-46). Gent: Academia Press.

Van Schooten, E. & Y. Emmelot (2004). De integratie van taal- en vakonderwijs, december 2004. In opdracht van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum, Ministerie van Justitie. Amsterdam: Universiteit van Amsterdam.

Van Splunder, F. (2014). ‘Negotiation multilingualism in Flemish higher education’, in: Unger, J.W., M. Kryzanowski & R. Wodak (reds.), Multilingual Encounters in Europe’s Institutional Spaces (pp. 221-242). Bloomsbury Academic.

Van Spunder, F. (2010). English as a Medium of Instruction in Flemish Higher Education. Language and identity Management in a Dutch-Speaking Context. Proefschrift. Lancaster University.

Van Straalen, E. (2008). De Taaltoets Nederlands van de Vrije Universiteit. Talencentrum Vrije Universiteit Amsterdam.

Vandenbussche, W. (2006). ‘Geen Engels, geen diploma? Engels als onderwijs- en onderzoekstaal in onze universiteiten’, in: De nieuwe Gemeenschap 1, 11-13.

Vandenbussche, W. (2010). ‘CVN-rapport over het Engels in het hoger onderwijs’, in: Oosterhof, A., W. Martin, J. Roukens & E. Ruijsendaal (reds.), Nederlands in hoger onderwijs en wetenschap? (pp. 15-18). Gent: Academia Press.

Vanderswalmen, R. (2008). ‘Studenten hoger onderwijs weten niet dat ze spelfouten maken’, in: Artevelde Hogeschool. Laatst geraadpleegd op 23 juli 2013.

http://www.arteveldehs.be/emagiC_msgBoard/main.asp?pageId=2258&cat=01.01&subcat=01.01&pageTo=15&archive=&mode=

Vanneste, A. (2010). ‘Anglofilie, anglomanie of anglofobie? Enkele bedenkingen omtrent de onderwijstaal aan de universiteit’, in: Oosterhof, A., W. Martin, J. Roukens & E. Ruijsendaal (reds.), Nederlands in hoger onderwijs en wetenschap? (pp. 133-153). Gent: Academia Press.

Verhulst, S. (2005). ‘Wetenschap in je moerstaal. Verengelsing van het hoger onderwijs belemmert popularisering wetenschap’, in: Transfer, vakblad over internationalisering in het hoger onderwijs, februari 2005.

Vlaamse Gemeenschap (1991). Decreet betreffende de universiteiten in de Vlaamse Gemeenschap. Goedgekeurd op 4 juli 1991. Gepubliceerd op 3 oktober 1991. Laatst geraadpleegd op 23 juli 2014.

http://www.ond.vlaanderen.be/edulex/database/document/document.asp?docid=12831

Vlaamse Gemeenschap (1994). Decreet betreffende de hogescholen in de Vlaamse Gemeenschap. Goedgekeurd op 13 juli 1994. Gepubliceerd op 31 augustus 1994. Laatst geraadpleegd op 23 juli 2014.

http://www.ond.vlaanderen.be/edulex/database/document/document.asp?docid=12458

Vlaamse Gemeenschap (2003). Decreet betreffende de herstructurering van het onderwijs in Vlaanderen (2003). Goedgekeurd op 4 april 2003. Gepubliceerd op 14 augustus 2003. Laatst geraadpleegd op 13 juli 2013.

http://www.ond.vlaanderen.be/edulex/database/document/document.asp?docid=13425

Vlaamse Onderwijsraad (2013). Advies over de implementatie van de nieuwe taalregeling, 20 maart 2013. Brussel: Raad Hoger Onderwijs.

Wächter, B. & F. Maiworm (2008). English-Taught Programmes in European Higher Education in 2007. ACA Papers on International Cooperation in Education. Bonn: Lemmens.

Witboek (1995). Onderwijs en leren. Naar een cognitieve samenleving. Brussel: Europese Commissie.

2. Geraadpleegde deskundigen

Vlaanderen:

Sonja Callay, hoofd Taalbeleid aan de Vrije Universiteit Brussel. In gesprek op 23 september 2014.

Elisabeth D’Halleweyn, senior projectleider bij de Nederlandse Taalunie. In gesprek op 14 november 2013.

Ellen Fernhout, senior projectleider bij de Nederlandse Taalunie. In gesprek op 14 november 2013.

Lieve De Wachter, professor Academisch Nederlands en Taalbeheersing aan de KU Leuven en promotor van het project ‘Taalvaardig aan de Start’. E-mail van 11 februari 2014.

Esli Struys, doctoraatsstudent aan de Vrije Universiteit Brussel. In debat op de thesisdag 14 februari 2014.

Frans Daems, emeritus aan de Universiteit van Antwerpen. E-mail van 20 februari 2014.

Albert Oosterhof, docent aan de Katholieke Universiteit Leuven. E-mail van 27 februari 2014.

Frank Van Splunder, docent aan de Universiteit van Antwerpen. E-mail van 14 maart 2014.

Machteld De Metsenaere, docent Gender en Diversiteit aan de Vrije Universiteit Brussel. In gesprek op 23 april 2014.

Piet Van de Craen, docent aan de Vrije Universiteit Brussel. Promotor van deze masterproef.

Nederland:

Wilma Van der Westen, voorzitter van het Nederlands-Vlaams Platform Taalbeleid Hoger Onderwijs. E-mail van 15 februari 2014.

Angeniet Kam, docent aan de Technische Universiteit Delft. E-mail van 3 maart 2014.

Folkert Kuiken, Leerstoel Nederlands als tweede taal, Universiteit van Amsterdam. E-mail van 5 maart 2014.

Charlotte Rommes, projectleider bij Commissie Cultureel Verdrag Vlaanderen-Nederland. Collega tijdens mijn stage bij CVN van februari 2014 tot en met juni 2014.

3. Vergaderingen en bijeenkomsten

3e vergadering van de werkgroep Nederlands in het hoger onderwijs van de Raad voor de Nederlandse Taal en Letteren, 14 november 2013. Rotterdam.

4e vergadering van de werkgroep Nederlands in het hoger onderwijs van de Raad voor de Nederlandse Taal en Letteren, 28 januari 2014. Antwerpen.

Expertbijeenkomst ‘Taalvaardig door het hoger onderwijs’ georganiseerd door de werkgroep Nederlands in het hoger onderwijs van de Raad voor de Nederlandse Taal en Letteren, 19 maart 2014. Rotterdam.

5e vergadering van de werkgroep Nederlands in het hoger onderwijs van de Raad voor de Nederlandse Taal en Letteren, 11 juni 2014. Amsterdam.

 

Universiteit of Hogeschool
Taal- en Letterkunde tweetalencombinatie: Nederlands-Frans
Publicatiejaar
2014
Kernwoorden
Share this on: