Ethiopian Muslims in the Public Space of Addis Ababa since 1991
Ethiopische Moslims in de publieke ruimte van Addis Ababa sinds 1991
Het is vrijdag twaalf uur in Addis Ababa, de Ethiopische hoofdstad. Over een uurtje begint het vrijdagsgebed of Juma’a: het belangrijkste gebed van de week voor Moslims over heel de wereld. Ik bevind me in het stadscentrum en bezoek er de belangrijkste moskee: Anwar mosque. Daarvoor moet ik naar Merkato, volgens de Ethiopische bevolking de ‘grootste markt van Afrika’. Uit alle straatjes en steegjes stromen mensen naar de moskee om Juma’a bij te wonen. De gebedsruimte is echter al snel vol. Diegenen die binnen geen plaatsje hebben kunnen bemachtigen, zijn gedwongen om zich te begeven naar de ruimte rondom de moskee. Wanneer deze ook vol zit vullen de gelovigen de aanpalende straten; het verkeer wordt tegengehouden en de Moslims leggen hun gebedsmatje zij aan zij, van voetpad tot voetpad.
Het is één uur. Het anders zo drukke en rumoerige Merkato verstilt volledig, alsof de volumeknop omlaag gedraaid wordt. Dan loeit de stem van de Imam door de luidsprekers en overheerst de straten: het gebed is gestart. Geheel volgens hun traditie voeren de Moslims hun gebed uit met de citaties van de Koran door de Imam. Op bepaalde momenten reciteren de gelovigen woord voor woord, in koor, verzen uit de Koran. De honderden stemmen vullen de straten met galmende klanken. Na het gebed keert alles bruusk terug naar de normale gang van zaken: winkels gaan weer open, het verkeer wordt opnieuw doorgelaten en de commerciële activiteiten waarvoor Merkato bekend is, hernemen zich.
Mijn masterproef gaat na hoe de positie van Ethiopische Moslims in de publieke ruimte van Addis Ababa er vandaag uitziet, hoe deze de voorbije 23 jaar evolueerde en welke effect verscheidene gebeurtenissen en actoren hierop gehad hebben. Mijn onderzoek besteedt aandacht aan verschillende conflicten tussen Moslims en Christenen alsook tussen Moslims en de regering. Religieuze expressie staat centraal om de aanwezigheid van Islam waar te nemen in de publieke ruimte.
De alledaagse gebeurtenissen en problemen die beschreven worden in mijn scriptie liggen minder ver van ons bed als men denkt. In Ethiopië, net als in België, bestaan er discussies over het verbieden van de Hijab (hoofddoek) in publieke instellingen en scholen. De groeiende aanwezigheid van Islam in Ethiopië is een zorg voor zowel de regering, als voor de niet-moslims: ook deze problematiek speelt in België. Andere actuele discussies met betrekking tot Moslimterrorisme en extremisme, zijn mondiaal. Denk maar aan de huidige kwestie van de Belgische Syriëstrijders, de opkomst van de islamitische staat( IS), enzovoort. De problemen die zich opdringen in Ethiopië zijn problemen die over heel de wereld voorkomen. Mijn masterproef legt hier de nadruk op door middel van de theorieën van Doreen Massey en andere wetenschappers. Zij beschouwen de publieke ruimte en plaats als creaties van zowel lokale als globale actoren, trends en invloeden.
Islam in Ethiopië is zo oud als de Islam zelf.[1] Toen de profeet Mohammed met zijn volgelingen moest vluchten vanuit Mekka naar Medina (Hijra) stuurde hij een kleine groep naar Aksum (vandaag gelegen binnen het Ethiopisch territorium). Het is geweten dat hij deze groep een goede ontvangst en een tolerante vorst beloofde en zo geschiedde het[2]. Islam is dus een actief deel van de Ethiopische geschiedenis. Toch staat Ethiopië bekend als een Christelijk eiland in een zee van heidenen en Moslims.[3] In de loop van de geschiedenis is de Ethiopische Moslim onderworpen aan discriminatie en werd hij behandeld als tweederangsburger door de leiders van de Ethiopisch Orthodoxe Kerk en Christelijke heersers.
Voor het eerst leek hier verandering in te komen in 1991: een nieuwe regering (EPRDF) nam de macht en garandeerde etnische en religieuze tolerantie en gelijkheid. Dit heeft een enorme invloed gehad op de positie van Moslims in Ethiopië en meer specifiek op hun positie in de publieke ruimte. Talloze nieuwe moskeeën werden gebouwd en nieuwe instellingen kregen legaliteit. Ondanks deze voordelen heb ik in mijn thesis aangetoond dat er een groot verschil is tussen woord en daad. Daarbovenop wordt het duidelijk dat de houding van de regering ten opzichte van Moslims sterk aan het veranderen is. Dit blijkt uit de “anti-terror law”, de door de regering geïntroduceerde al-Ahbash en het incident in en rond het Anwolia college. En meer specifiek uit het hardnekkig optreden van de regering in deze gevallen.
De nadruk binnen mijn scriptie ligt op het conflict tussen de EPRDF, de partij die reeds 23 jaar aan de macht is, en Ethiopische Moslims, dit voornamelijk in relatie tot de publieke ruimte maar ook op sociaal-politiek vlak. De nadruk wordt gelegd op de invloed van het globale op het lokale en omgekeerd. De Ethiopische regering, bijvoorbeeld, is sinds 2001 sterk beïnvloed door de Verenigde Staten. De VS leidt de “War on terror”; zoals geweten is dit discours vooral gefocust op de dreiging van Islamitische ‘extremistische’ actoren. Dit discours is gedurende de voorbije 23 jaar sterk overgenomen door de Ethiopische regering.
Om echter de positie van Moslims in de publieke ruimte volledig te begrijpen moeten ook andere actoren en evenementen aangekaart worden: de Moslimgemeenschappen zelf, de Ethiopisch Orthodoxe Kerk, het Midden-Oosten en andere landen en actoren aanwezig in de hoorn van Afrika. Het zijn de conflicten tussen al deze actoren die verantwoordelijk zijn voor de formatie van de publieke ruimte in Addis Ababa.
De positie van Moslims in de publieke ruimte heeft een enorme transformatie gemaakt na 1991. Deze transformatie heeft voor veel nieuwe mogelijkheden gezorgd, maar ook voor nieuwe problemen en conflicten. Één van de autoriteiten op het onderwerp stelt: “The construction of almost all the major mosques in Addis Ababa (and those elsewhere in the country) was invariably preceded by opposition from the Christian residents and churches of the areas in which the mosques were intended to be built and by a protracted legal battle with the government(EPRDF)[…].”[4]
[1] Feyissa Dori, Dereje. “The potential for and signs of religious radicalization in Ethiopia”. Addis Ababa, 2011, p. 45.
[2] Hussein, Ahmed. “Reflections on Historical and Contemporary Islam in Ethiopia and Somalia: A comparative and contrastive overview”. in: Journal of Ethiopian studies, Vol. 40, 2007, 10.
[3] Hussein, Ahmed. “Reflections on Historical and Contemporary Islam in Ethiopia and Somalia: A comparative and contrastive overview”. in: Journal of Ethiopian studies, Vol. 40, 2007, 14.
[4] Hussein, Ahmed. “Reflections on Historical and Contemporary Islam in Ethiopia and Somalia: A comparative and contrastive overview”. in: Journal of Ethiopian studies, Vol. 40, 2007, 9.
Bibliografie
Secondary Literature
Abbink, Jon. “An Historical-Anthropological Approach to Islam in Ethiopia: Issues of identity and Politics”. Leiden: Taylor & Francis, 1998.
Abbink, Jon. “Religion in Public Spaces”: Emerging Muslim-Christian polemics in Ethiopia”. in: African Affairs, 2011, pp. 101- 123.
Abdellah, Abdulfetah. “Hayat Directory”. Addis Ababa January 2007, p. 535.
Abdulwehab, Kemal. “The history of Addis Ababa Mosques”. in: Annales d’Ethiopie, Vol. 26, 2011, France, pp. 311- 318.
Büscher, Karen. “Conflict, state failure Urban transformation in the eastern Congolese periphery: The case of Goma”. Ghent: Ghent University, 2011.
De Cordier, Bruno. “The (in)visible hand of Muhajirat: a field observation on labor migration, social change and religion in the Vakhsh Valley, Tajikistan”. in: Handbook of research on development and religion, United Kingdom, 2013, pp. 521- 538.
Desplat, Patrick. “The articulation of religious identities and their boundaries in Ethiopia: labelling differences and processes of contextualization in Islam”. in: Journal of Religion in Africa, Vol. 35, 2005, pp. 482- 505.
Desplat, Patrick Et. al. “Prayer in the city: The Making of Muslim Sacred Places and Urban Life”. Bielefeld, Transaction Publishers, 2012, p. 314.
Desplat, Patrick and Ostebo, Terje. “Muslim Ethiopia: Christian legacy, Identity politics and Islamic reformism”. Palgrave Macmillan Ltd, 2013, p. 140.
Di Masso, A. et.al. “On the contested nature of space ‘Figuera’s Well’, ‘The Hole of Shame’ and the ideological struggle over public space of Barcelona”. in: journal of environmental psychology, Vol. 31, 2011, pp. 231- 244.
Di Nunzio, Marco. “We are good at surviving: street Husteling in Addis Ababa’s inner city”. in: Urban forum, 2012, pp. 433- 447.
Emerson, Robert et.al.. “Writing ethnographic fieldnotes”. Chicago, University of Chicag press, 1995.
Feyissa Dori, Dereje. “The transnational politics of the Ethiopian Muslim diaspora”. Londen:
Routledge, 2011.
Feyissa Dori, Dereje. “Setting a social reform agenda : the peacebuilding dimension of the rights movement of the Ethiopian Muslims diaspora”. in: DIASPEACE working paper 9, Jyväskylä: University of Jyväskylä, 2011, pp. 1- 39.
Feyissa Dori, Dereje. “The potential for and signs of religious radicalization in Ethiopia”. Addis Ababa, 2011, p. 45.
Feyissa Dori, Dereje. “The politics of Representing Ethiopia’s Religious Past”. Presented at the 4th European Conference on African Studies, Uppsala, 2011, p. 34.
Feyissa Dori, Dereje. “Integration through Conflict Ethnographic evidence from Ethiopia”. Presented at Max Planck Institute for social anthropology, 2011, p. 27.
Feyissa Dori, Dereje and Lawrence, Bruce. “Renegotiating Marginality: Muslim politics in Contemporary Ethiopia". in: Journal of the Muslim World, pp.1- 30.
Feyissa Dori, Dereje. “Muslims struggling of recognition in Contemporary Ethiopia”. 2013, pp. 25- 46.
Finessi, Martina. “Muslims’ participation in Ethiopian civil society”. Bologna, 2011.
Geenen, Kristien. “De slaap neemt geen plaats in”. Gent: Academia press, 2009.
Grills, Scott. “Doing ethnographic research: fieldwork settings”. Thousand Oaks, Sage, 1998.
Haggai, Erlich. “Saudi Arabia & Ethiopia: Islam, Christianity & Politics Entwined”. 2007, p. 249.
Haustein, Jörg and Ostebo, Terje. “ERPDF’s revolutionary democracy and religious plurality: Islam and Christianity in Post- Derg Ethiopia”. Florida: Center for African Studies and Department of Religion, University of Florida, 2011.
Hove, Mediel, Et. Al. “The urban crisis in sub-Sahara Africa: A threat to Human Security and Sustainable Development”. in: Stability, Vol. 2, pp. 1-14.
Hussein, Ahmed. “Trends and issues in the history of Islam in Ethiopia”. in: Islam in Africa: Proceedings of Islam in Africa in Ethiopia, 1993, pp. 205- 220.
Hussein, Ahmed. “Islam and Islamic discourse in Ethiopia”. Ibadan: Spectrum Books, 1993.
Hussein, Ahmed. “The Historiography of Islam in Ethiopia”. London: Centre of Ethiopian studies, 1997.
Hussein, Ahmed. “Coexistence and/or confrontation?: Towards a reappraisal of Christian-Muslim encounter in Contemporary Ethiopia”. in: Journal of Religion in Africa, Vol. 36, Leiden, 2006, pp. 4-22.
Hussein, Ahmed. “Reflections on Historical and Contemporary Islam in Ethiopia and Somalia: A comparative and contrastive overview”. in: Journal of Ethiopian studies, Vol. 40, 2007, pp.261- 276.
Johnson, Jeffrey. “Selecting ethnographic informants”. Londen, Sage, 1990..
Landman, Karina. “Privatising public space in post-apartheid south African cities through neighbourhood enclosures”. in: Geojournal, vol. 66, 2006, pp. 133- 146.
Lecompte, Margeret et.al.. “Analyzing and interpreting ethnographic data”. Walnut Creek, AltaMira press, 1999.
Lecompte, Margeret. et.al.. “essential ethnographic methods: observation, interviews, and questionnaires”. Walnut Creek, AltaMira press, 1999.
Lecompte, Margaret et.al.. “Designing & conducting ethnographic research”. New York, AltaMira press, 1999.
Lorenz, C., “Unstuck in time. Or: sudden presence of the past”. In: Performing the past. Memory, History and identity in Modern Europe, Amsterdam, Amsterdam University Press, 2010, pp. 67-105.
Massey, Doreen. “For space”. Londen, Sage, 2005.
Masud, Muhammad Khalid. “Travellers in faith”. Leiden, BRILL, 2000.
Marcus, Herald. “A History of Ethiopia”. California, University of California press, 1994.
Meijer, Roel. “Global salafism: Islam’s New Religious Movement”. United Kingdom, 2009.
Moore, Dale. “Christianity in Ethiopia”. in: Church History, Vol. 5, No. 3, Cambridge History Press, 1936, pp. 271-284.
Mohammed, Jawar, Et.Al. “The civil rights movement of Ethiopian Muslims”. Belgium, LEBMA vzw, 2013, p.185.
Ostebo, Terje. “The question of Becoming: Islamic Reform Movements in Contemporary Ethiopia”. In: Journal of Religion in Africa, Vol. 38, Norway, 2008, pp. 416- 446.
Ostebo, Terje. “Islamism in the Horn of Africa: Assessing Ideology, Actors and objectives”. in: ILPI Report, Norway, 2010, p. 71.
Ostebo, Terje. “Islam and state relations in Ethiopia: From containment to the production of a governmental Islam”. In: Journal of American Academy of Religion, Vol. 81, 2013, pp. 1029- 1060.
Philips, M. S., “Rethinking Historical Distance: From Doctrine to Heuristic”. In: History and theory, vol. 50, 2011, pp. 11-23.
Tsing, Anna. “An ethnography of global connection”. Princeton, Princeton University Press, 2004, p. 313.
Tsing, Anna. “The global situation”. In: Cultural anthropology, Vol. 15, 2000, pp. 327- 360.
Salzbrunn, M. “The occupation of public space through religious and political events: How Senegalese migrants became part of Harlem, New York”, in: Journal of religion in Africa, Vol. 34, 2004, pp. 468- 492
Segal, R. and Verbakel E., “cities of Dispersal”. London, Wiley and sons, 2008, p. 163.
Spencer, J. “Islam in Ethiopia”. Oxford, Oxford University Press, 1952
Sumeya, Abu. “History of Addis Ababa mosques from Minilik III- EPRDF”. Addis Ababa, 2004, p.157.
Van der Beken, Christophe. ”Unity in Diversity-Federalism as a
Mechanism to Accommodate Ethnic Diversity: the Case of Ethiopia”.
Munster, Lit Verlag, p. 352.
Van der Veen, Roel. “Afrika: van de koude oorlog naar de 21ste eeuw”. Kit Publishers, Nederland, 2002, p. 456.
Institutional sources
Ethiopian Government, “Proclamation No. 652: Anti- Terrorism Proclamation”, in: Federal Negarit Gazeta, 2009, pp. 4827- 4842.
Ethiopia government, “Proclamation No. 621: Charities and societies Proclamation”, in Federal Negarit Gazeta, 2009, pp. 4521- 4567.
Ethiopian government, “Proclamation No. 590: A proclamation to provide for freedom of the mass media access to information”, in: Federal Negarit Gazeta, 2008.
Ethiopian government, “Proclamation No. 1: the constitution of the federal Democratic Republic of Ethiopia”, 1995, p.126.
Primary literature
The Ethiopian Herald, “Mosque violence alleged instigators appear before court”, 15 January 1995.
The Ethiopian Herald, “Individuals accused of allegedly instigating unrest at Grand Mosque appear before court”, 20 January 1995.
The Ethiopian Herald, “Group claims responsibility for terrorist attack”, 5 July 1995.
The Ethiopia Herald, “Acts of International terrorism said on the decline”, 10 July 1995.
The Ethiopian Herald, “Terrorists involved in Mubarak assassination attempt arrested”, 2 August 1995.
The Ethiopian Herald, “Historian says river mereb marks Ethio-Eritrean border”, 05 June 1998.
The Ethiopian Herald, “Badme-Isaias Obsession”, 15 July 1998.
The Ethiopian Herald, “Eritrea prevents Ethiopians from returning home”, 28 July 1999.
The Ethiopian Herald, “Somali militants thread to world: Meles”, 3 November 1999.
The Ethiopian Herald, “Terrorism: a menace to world peace”, 9 January 2005
The Ethiopian Herald, “The Somalia Jihadists: While the world looks on they prepare to plan and execute terrorist actions”, 5 November 2006..
The Ethiopian Herald, “Fundamentalist force in Somalia declares intensified attacks on Ethiopia”, 13 December 2006.
The Ethiopian Herald, “Tolerance Ethiopia, Christianity and Islam from a historical perspective”, 17 December 2006.
The Ethiopian Herald, “UIC says finalizing plans to wage declared war against Ethiopia”, 20 December 2006.
The Ethiopian Herald, “Forced to go to war”, 26 December 2006.
The Ethiopian Herald, “Fundamentalists in Somalia retreating in disarray”, 26 December 2006.
The Ethiopian Herald, “Ethiopia said showing new way of solving problems with terrorism”, 28 December 2006.
The Ethiopian Herald, “Operation in Somalia achieves set targets: Premier”, 3 January 2007.
The Ethiopian Herald, “Eid-Al-Adha colourfully celebrated”, 20 December 2007.
The Ethiopian Herald, “The need to create terrorist intolerant society”, 22 December 2007.
The Ethiopian Herald, “Prime minister Meles holds talks with Somalia”. 18 January 2008.
Interviews
Interview Abdu 24/01/2014.
Interview Bakr 25/01/2014
Interview Ahmed 28/01/14.
Interview Solomon 28/01/14.
Interview Solomon 02/02/2014.
Interview Ahmed 03/02/2014.
Interview Mohammed 03/02/2014.
Interview Bakr 05/02/2014.
Interview Rashid 08/02/2014.
Interview Zayd 08/02/2014.
Interview Zayd 09/02/2014.
Interview Mahmoud 12/02/2014.
Interview Ahmed 12/02/2014.
Interview Fatima 13/02/14.
Interview Rashid 13/02/2014.
Interview Iziz 14/02/2014.
Interview Ahmed 15/02/2014.
Informal conversation Miran 16/02/2014.
Interview Hussein 17/02/2014.
interview Van den Beke 18/02/2014.
Interview Rashid 19/02/2014.
Street interviews 20/02/2014.
Interview Mahmoud 21/02/2014.
Interview Mahmoud 22/02/2014.
Focus group of five Female Muslims 24/02/2014.
Interview Bakr 28/02/2014.
Focus group different ethnicities and religions 04/03/2014.
Interview Government official 04/03/2014.
Informal conversation Rashid 08/03/2014.
Interview Rashid 08/03/2014.
Street interviews 08/03/2014.
Interview Zayd 10/03/2014.
Websites
Blog for Ethiopian Muslims on which they can venerate their ideas and frustrations.
http://blog.ethiopianmuslims.net/?p=2169 consulted 12/04/2014.
Documentary about the developments in the USA and within al-Qaida put in comparison, this documentary was made by the BBC.
http://topdocumentaryfilms.com/the-power-of-nightmares/ consulted 25/01/2014.
Website which collects quotes from famous individuals and collects them based on the subject these quotes touch.
http://www.brainyquote.com/quotes/authors/g/george_w_bush.html consulted 27/04/2014.
Website of the Human Rights Watch. Article about Abeba.
http://www.hrw.org/news/2014/03/25/witness_price-mass-surveillance consulted 06/06/2014.
This documentary was made by the government with the goal of delegitimizing the Ethiopian Muslim Demonstrations.
https://www.youtube.com/watch?v=g4SxGOS5y88 consulted 27/04/2014.
History of the city of Addis Ababa as found on the website of the City Government of Addis Ababa
http://www.addisababacity.gov.et/index.php/en/about-addis/history consulted 05/04/2014.
