Beyond the Postcolony? Investigating the Possibility of Genocide Recurring in Contemporary Rwanda.
Rwanda, gevangen in de ketenen van een koloniaal verleden?
Genocide. Bestaat er een akeligere gebeurtenis die de mensheid te beurt kan vallen? In 1994 werd Rwanda op drie maanden tijd het slachtoffer van een genocide die het leven kostte aan zo’n 800 000 Tutsi en gematigde Hutu. De moordpartijen werden georkestreerd door een elite van extremistische Hutu rond de toenmalige president Habyarimana. De wereld keek opnieuw machteloos toe op een volkerenmoord 60 jaar na de Holocaust. Vandaag, talrijke verzoeningspogingen, herintegratieprogramma’s voor daders en hulpprojecten voor slachtoffers later rest de spreekwoordelijke vraag van 1 miljoen: Kan een genocide zich opnieuw voltrekken in Rwanda?
Westerse wil blijft wet
Boegbeeld van het vroege antikoloniale verzet, Frantz Fanon, sprak de profetische woorden: “De laatste strijd van de gekoloniseerde tegen de kolonisator zal onder de gekoloniseerden zelf gevoerd worden.” Rwanda verwierf officiële politieke onafhankelijkheid in 1962, maar slaagde er nooit in om de ketenen van een koloniaal verleden van zich af te schudden.
Om een antwoord te vinden op de vraag of genocide vandaag mogelijk zou zijn, moeten we uiteraard op zoek naar de mogelijke oorzaken ervan. De wijze woorden van Fanon indachtig, schenen we ons licht daarvoor eerst op de genocide van 1994. Zou het inderdaad kunnen dat de wortels van het conflict lagen in ‘s lands koloniaal verleden? Of ging het inderdaad maar om een “ intern conflict, ergens ver weg”, zoals bronnen uit de Amerikaanse overheid toen de genocide wegzetten?
De eerste hypothese lijkt de correcte. De doorgedreven materiële en culturele invloed van het Europese imperialisme in Rwanda is de allesbepalende factor in de oorzaken die leidden tot de gebeurtenissen in 1994. Politieke onafhankelijkheid betekende de facto dat de Rwandese bevolking speelbal werd van de onverschilligheid en het zelfbelang van Rwandese en Europese postkoloniale elites.
Genocide in 1994: De olifant in de kamer
De geschiedenis van de genocide begint bij de kolonisering van het huidige Rwanda dat eind 19e eeuw wordt geclaimd door Duitse ‘ontdekkingsreizigers’. Hoezeer een land ontdekt moet worden als het reeds duizenden jaren bewoond wordt, is een vraag die we eens in de les geschiedenis moeten stellen.
In het Europa van het fin de siècle leidde de obsessie met neodarwinistische theorieën van raciale hiërarchie ertoe dat de bevolkingsgroepen Hutu, Tutsi en Twa zeer rigide afgebakend werden. Wanneer België na WOI het land als mandaatgebied toebedeeld krijgt, werd de etnische differentiëring verder geïnstitutionaliseerd. Paspoorten vermeldden sindsdien bijvoorbeeld de etnie van een persoon. Koloniale praktijken en een discours van racisme als grondstenen van de genocide.
Ten tweede is er de staat van Rwanda na de onafhankelijkheid in 1962. Wanneer een Hutu meerderheid op brutale wijze aan de macht komt, wordt een permanente staat van terreur geïnstalleerd. Voordien was het inderdaad zo dat een Tutsi elite rondom de Rwandese koning, de mwami, een relatief geprivilegieerd leven leidde. Echter, de Hutu-Tutsi tegenstelling was bijlange na niet zo doorgedreven als in (post)koloniaal Rwanda. Steunend op het racistisch discours van de oud-kolonisatoren dat Tutsi het land hadden geroofd van de oorspronkelijke inwoners, Hutu, werden Tutsi vervolgd, vermoord en het land uitgedreven.
Ook de internationale politieke economie speelt een belangrijke rol in de aanloop naar 1994. De Rwandese economie was sterk afhankelijk van de export van koffie en thee. Wanneer eind jaren ’80 onder impuls van grote Amerikaanse koffiehandelaren de prijzen op de internationale markten ineenstorten, verwordt Rwanda een economisch Mordor.
De structurele aanpassingsprogramma’s en leningen van de door het Westen gedomineerde instellingen IMF en de Wereldbank belandden enerzijds in de zakken van de elite rondom de toenmalige president en hielden de gewone bevolking anderzijds in een ongeziene economische wurggreep. De Hutu bevolking werd zo gemanipuleerd in een discours van Tutsi die de rijkdom van Rwanda kwamen stelen.
Moet het ons verbazen dat zulke retoriek weerklinkt in het discours van politieke partijen en media allerhande in een Europa dat geconfronteerd wordt met economische problemen en verhoogde migratiecijfers?
Ten laatste is er de factor van de internationale gemeenschap. De rol van Frankrijk, dat Rwanda tot elke prijs in haar Afrikaanse invloedszone wou houden, is zeker niet onbesproken. Ook de rol van de VN die via de UNAMIR vredesmissie in Rwanda aanwezig was tijdens de genocide, wordt onder de loep genomen.
Alle vier deze categorieën hebben gemeenschappelijk dat ze gedefinieerd worden door structurele dominantie van (post)koloniale praktijken en discours in internationale politieke, economische en culturele instellingen.
De weg naar vrijheid
“20 jaar geleden had Rwanda geen toekomst, enkel een verleden”, zegt Paul Kagame, huidig Rwandees president. Vandaag is het land een donor darling van de internationale gemeenschap dankzij de sterke economische ontwikkeling. Maar zijn de oorzaken die aan de grondslag lagen van de genocide in 1994 nog steeds aanwezig in Rwanda? Indien ja, is dat in zulke mate dat ze opnieuw kunnen leiden tot genocide?
Wat opvalt is dat de Rwandese overheid sterk inzet op top-down implementatie van verzoenings- en integratieprogramma’s. De uitwerkingen zijn grotendeels positief, maar vandaag ontstaan ook andere breuklijnen, zoals op economisch vlak. Wat hierbij een belangrijke rol speelt is het verschil in levensstandaard tussen urbane elites en de rurale bevolking. Etnie in Rwanda speelt weliswaar nog een belangrijke rol, maar wordt nu deels overschaduwd door andere, meer prominente problemen.
Rwanda slaagt er weliswaar wonderwel in om een eensgezinde natie te bouwen op de ruïnes van een verwoest verleden. Als economische en democratische ontwikkeling hand in hand gaan zal het land er zeker op korte en middellange termijn in slagen om genocide te vermijden. Rwanda, dat diende als offer op het altaar van een koloniaal verleden, kan enkel zo haar geschiedenis beslechten.
Bibliografie
African Union Commission. (2013). Final Report of African Union Election Observation Mission to the 16-18 September 2013 Parliamentary Elections in the Republic of Rwanda. Kigali: African Union.
Ahmad, A. (1992). In Theory: Classes, Nations, Literatures. London: Verso.
Ahmad, A. (1995). The Politics of Literary Postcoloniality. Race and Class , 36 (3), 1-20.
Andersen, R. (2000). How Multilateral Development Assistance Triggered the Conflict in Rwanda. Third World Quarterly , 21 (3), 441-456.
Ansoms, A. (2011). Rwanda's Post-Genocide Economic Reconstruction. The Mismatch between Elite Ambitions and Rural Realities. In S. Straus, & L. Waldorf, Remaking Rwanda. State Building and Human Rights after Mass Violence (pp. 240-251). Madison: University of Wisconsin Press.
Ansoms, A., & Rostagno, D. (2012). Rwanda's Vision 2020 halfway through: What the eye does not see. Review of African Political Economy , 39 (155), 427-450.
Ashcroft, B., Griffiths, G., & Tiffin, H. (2007). Post-Colonial Studies: The Key Concepts. Abingdon: Routledge.
Batte Sennoga, E., & Byamukama, B. (2014). Rwanda Economic Outlook. France: African Economic Outlook.
BBC. (2015, April 22). Rwanda genocide tribunal holds final hearings. Retrieved April 24, 2015, from http://www.bbc.com/news/world-32422217
BBC. (2015, 25 June). Rwandan media push for third term for Kagame. Retrieved July 9, 2015, from http://www.bbc.co.uk/monitoring/rwandan-media-push-for-third-term-for-k…
Buckley-Zistel, S. (2009). Nation, Narration, Unification? The Politics of History Teaching After the Rwandan Genocide. Journal of Genocide Research , 11 (1), 31-53.
Buckley-Zistel, S. (2006). Remembering to Forget: Chosen Amnesia as a Strategy for Local Coexistence in Post-Genocide Rwanda. Journal of the International African Institute , 76 (2), 131-150.
Burnell, P. (2009). The Concise Oxford Dictionary of Politics. Retrieved August 5, 2015, from http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780199207800.001.000…
Chalk, F. (1994). Redefining Genocide. In G. J. Andreopoulos, Genocide: Conceptual and Historical Dimensions (pp. 47-63). Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
Chalk, F., & Jonahsson, K. (1990). The History and Sociology of Genocide: Analyses and Case Studies. New Haven: Yale University Press.
Charney, I. W. (1994). Toward a Generic Definition of Genocide. In G. J. Andreopoulous, Genocide: Conceptual and Historical Dimensions (pp. 67-94). Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
Chimini, B. (2013, September 11). R2P and Syria: imperialism with a human face. Retrieved August 6, 2015, from https://www.opendemocracy.net/openglobalrights/bschimni/r2p-and-syria-i…
Chossudovsky, M. (1996). Economic Genocide in Rwanda. Economic and Political Weekly , 31 (15), 938-941.
Clark, P. (2008). The Rules of Engagement. The Gacaca Court, and Post-Genocide Justice, Healing & Reconciliation in Rwanda. In P. Clark, & Z. D. Kaufman, After Genocide. Transitional Justice, Post-Conflict Reconstruction and Reconciliation in Rwanda (pp. 297-320). London: Hurst & Company.
Committee to Protect Journalists. (2015, July 8). Hopes of independent press in Rwanda fade as head of media body flees. Retrieved July 18, 2015, from https://cpj.org/blog/2015/07/hopes-of-independent-press-in-rwanda-fade-…
Conroy, J. (Director). (2014). This World, Rwanda's Untold Story [Motion Picture].
De Morgen. (2015, May 16). De Croo en Reynders veroordelen presidentschap Burundi, maar wat met Congo en Rwanda? Retrieved July 17, 2015, from http://www.demorgen.be/buitenland/de-croo-en-reynders-veroordelen-presi…
Deredactie. (2014, December 21). No extra development aid cash for Rwanda. Retrieved July 2015, 2015, from http://deredactie.be/cm/vrtnieuws.english/News/1.2188854
Des Forges, A. (1999). Leave None to Tell the Story. Genocide in Rwanda. New York: Human Rights Watch.
Ezeanya, C. (2014). Indigenous Knowledge, Economic Empowerment and Entrepreneurship un Rwanda: The Girinka Approach. The Journal of Pan African Studies , 6 (10), 241-263.
Fanon, F. (2002). Les damnés de la terre. Paris: Editions La Découverte & Syros.
Fanon, F. (1952). Peau noire, masques blancs. Paris: Editions du Seuil.
Fein, H. (1990). Genocide: A Sociological Perspective. Current Sociology , 1-126.
France Diplomatie. (2015). La France et le Rwanda. Retrieved July 20, 2015, from http://www.diplomatie.gouv.fr/fr/dossiers-pays/rwanda/la-france-et-le-r…
Global Policy Forum & Rosa Luxemburg Stiftung. (2014). In Whose Name? A Critical View on te Responsibility to Protect. New York.
Global Policy Forum. (2005). Theses Towards Democratic Reform of the UN Security Council. New York.
Government of Rwanda. (2000). Rwanda Vision 2020. Kigali: Ministry of Finance and Economic Planning.
Hintjens, H. (1999). Explaining the 1994 Genocide in Rwanda. The Journal of Modern African Studies , 37 (2), 241-286.
Hintjens, H. (2008). Reconstructing Political Identities in Rwanda. In P. Clark, & Z. D. Kaufman, After Genocide. Transitional Justice, Post-Conflict Reconstruction and Reconciliation in Rwanda and Beyond. (pp. 77-99). London: Hurst & Company.
Homer-Dixon, T., & Percival, V. (1996). Environmental Scarcity and Violent Conflict: The Case of Rwanda. Journal of Environment & Development , 5 (3), 270-291.
Human Rights Watch. (2008). Law and Reality. Progress in Judicial Reform in Rwanda. New York: Human Rights Watch.
ICTR. (2006, June 20). ICTR Appeals Chamber takes Judicial Notice of Genocide in Rwanda. Retrieved March 30, 2015, from International Criminal Tribunal for Rwanda: http://www.unictr.org/en/news/ictr-appeals-chamber-takes-judicial-notic…
Ingelaere, B., & Verpoorten, M. (2014, June 2). Rwanda: could state-led mass killings ever happen again? Retrieved April 19, 2015, from http://africanarguments.org/2014/06/02/rwanda-could-state-led-mass-kill…
International Business Times. (2015, June 22). Rwanda third-term bid: Term limits 'nothing to do with democracy' says President Kagame. Retrieved July 18, 2015, from http://www.ibtimes.co.uk/rwanda-third-term-bid-term-limits-nothing-do-d…
International Criminal Court. (1998). Rome Statute of the International Criminal Court. Rome.
Kagame, P. (2014, April 6). Retrieved April 28, 2015, from http://www.paulkagame.com/index.php/speeches/national-events/1331-20th-…
Kagame, P. (2008). Preface. In P. Clark, & Z. D. Kaufman, After Genocide. Transitional Justice, Post-Conflict Reconstruction and Reconciliation in Rwanda and Beyond. (pp. xxi-xxviii). London: Hurts & Company.
Katz, S. T. (1994). The Holocaust in Historical Context. Vol I. New York: Oxford University Press.
Lemarchand, R. (2008). The Politics of Memory in Post-Genocide Rwanda. In P. Clark, & Z. D. Kaufman, After Genocide. Transitional Justice, Post-Conflict Reconstruction and Reconciliation in rwanda and Beyond. (pp. 65-76). Hurst & Company: London.
Lemarchand, R. (2008). The Politics of Memory in Post-Genocide Rwanda. In P. Clark, & Z. D. Kaufman, After Genocide. Transitional Justice, Post-Conflict Reconstruction and Reconciliation in Rwanda. (pp. 65-76). London: Hurst & Company.
Lemkin, R. (1944). Axis Rule in Occupied Europe. Washington D.C.: Carnegie Endowment for International Peace.
Lenin, V. (2008). Imperialism, the Highest Stage of Capitalism. Retrieved April 28, 2015, from https://www.marxists.org/archive/lenin/works/1916/imp-hsc/pref01.htm
Long, B. S., & Mills, A. J. (2008). Globalization, postcolonial theory, and organizational analysis. Lessons from the Rwanda genocide. Critical perspectives on international business , 4 (4), 389-409.
Longman, T. (2011). Limitations to Political Reform. The Undemocratic Nature of Transition in Rwanda. In S. Straus, & L. Waldorf, Remaking Rwanda. State Building and Human Rights after Mass Violence. (pp. 25-47). Madison: University of Wisconsin Press.
Melvern, L. (2000). A People Betrayed: The Role of the West in Rwanda's Genocide. London: Zed Books.
Melvern, L. (2006). Conspiracy to Murder: the Rwandan Genocide. London: Verso.
MINECOFIN. (2013). Economic Development and Poverty reduction Strategy II: 2013-2018. Kigali.
Ministère de l'administration locale, du développement communautaire et des affaires sociales. (2004). Dénombrement des victimes du génocide. Rapport Final. Kigali.
Mission d'Observation Electorale de l'Union Européenne . (2003). Rwanda: Election Présidentielle & Elections Législatives. Rapport Final. Bruxelles: Union Européenne.
Nkrumah, K. (1965). Neo‐Colonialism: The Last Stage of Imperialism. London: Nelson.
NURC. (2004). The Rwandan Conflict. Origin, Development, Conflict. Kigali.
Parliament of the Republic of Rwanda. (2003, June 4). Constitution of the Republic of Rwanda. Retrieved 14 2015, April, from http://www.parliament.gov.rw/fileadmin/Images2013/Rwandan_Constitution…
Parliament of the Republic of Rwanda. (2008, July 23). Rwanda: Law No. 18/2008 of 2008 Relating to the Punishment of the Crime of Genocide Ideology. Retrieved July 13, 2015, from http://www.refworld.org/docid/4acc9a4e2.html
Prosecutor v. Karemera, Ngirumpatse and Nzirorera. Decision on Prosecutor's Interlocutory Appeal of Decision on Judicial Notice., ICTR-98-44-AR73 (C) (Appeals Chamber of the International Criminal Tribunal for Rwanda June 2006, 2006).
Prugnaud, T., & De Vulpian, L. (2012). La silence turquoise. Rwanda, 1992-1994 responsabilités de l'Etat français dans le génocide des Tutsi. Paris: Don Quichotte Editions.
Prunier, G. (2005). Darfur: The Ambiguous Genocide. London: Hurst.
Prunier, G. (1997). Rwanda: 1959-1996. Histoire d'un génocide. Paris: Editions Dagorno.
Prunier, G. (1995). The Rwanda Crisis: History of a Genocide. London: C. Hurst & Co.
Purdeková, A. (2011). Rwanda’s Ingando camps. Liminality and the Reproduction of Power. Oxford: Refugee Studies Centre, Department for International Development.
Radio France Internationale. (2015, May 14). Médias au Rwanda: Fred Muvunyi a démissionné de la RMC. Retrieved July 17, 2015, from http://www.rfi.fr/afrique/20150514-medias-rwanda-fred-muvunyi-demission…
Radio France Internationale. (2014, April 7). Rwanda: la France absente des commémorations des 20 ans du génocide. Retrieved July 20, 2015, from http://www.rfi.fr/afrique/20140407-rwanda-france-commemorations-20-ans-…
Reporters Without Borders. (2015, January). World Press Freedom Index 2015. Retrieved July 17, 2015, from http://index.rsf.org/#!/
Reuters. (2012, October 17). Exclusive: Rwanda, Uganda arming Congo rebels, providing troops - U.N. panel. Retrieved April 15, 2015, from Reuters: http://www.reuters.com/article/2012/10/17/us-congo-democratic-rwanda-ug…
Reuters. (2012, October 17). Exclusive: Rwanda, Uganda arming Congo rebels, providing troops - U.N. panel. Retrieved April 15, 2015, from Reuters: http://www.reuters.com/article/2012/10/17/us-congo-democratic-rwanda-ug…
Reyntjens, F. (2011). Constructing the Truth, Dealing with Dissent, Domesticating the World: Governance in Post-Genocide Rwanda. African Affairs , 110 (438), 1-34.
Reyntjens, F. (2004). Rwanda, Ten Years On: From Genocide to Dictatorship. African Affairs , 103 (411), 177-210.
Reyntjens, F. (2015). Rwanda: Progress or Powder Keg? Journal of Democracy , 26 (3), 19-33.
Reyntjens, F. (2009). The Great African War: Congo and Regional Geopolitics. New York: Cambridge University Press.
Sachs, J., & Radelet, S. (1998). The East Asian Financial Crisis: Diagnosis, Remedies, Prospects. New York: Brookings Papers on Economic Activity.
Said, E. (2003). Orientalism. London: Penguin Books Ltd.
Said, E. W. (2003). Orientalism. London: Penguin Books.
Sands, P. (2013, March 19). What's the Difference Between "Crimes Against Humanity" and "Genocide"? (R. Coalson, Interviewer)
Semujanga, J. (2003). Origins of Rwandan Genocide. Amherst: Humanity Books.
Shaw, M. (2003). War and Genocide: Organised Killing in Modern Society. Cambridge: Polity Press.
Shaw, M. (2007). What is Genocide? Cambridge: Polity Press.
Shyaka, A. (2004). The Rwandan Genocide. Origin, Development, Exit Strategies. Kigali: NURC.
Spivak, G. C., & Harasym, S. (1990). The Post-colonial critic : Interviews, Strategies, Dialogues. New York: Routledge.
Stearns, J. (2012). From CNDP to M23. The Evolution of an Armed Movement in Eastern Congo. London: Rift Valley Institute.
Storey, A. (1999). Economics and Ethnic Conflict: Structural Adjustment in Rwanda. Development Policy Review , 17 (1), 43-63.
Storey, A. (2001). Structural Adjustment, State Power & Genocide: The World Bank & Rwanda. Review of African Political Economy , 28 (89), 365-385.
Straus, S. (2005, February). Darfur and the Genocide Debate. Foreign Affairs , pp. 123-133.
The Commonwealth. (2013). Report of the Commonwealth Expert Team. Rwanda Legislative Election 2013. The Commonwealth.
The East African. (2015, July 14). Disappointment for Green Party as MPs support scrap of term limits. Retrieved July 17, 2015, from http://www.theeastafrican.co.ke/news/Disappointment-for-Green-Party-as-…
The East African. (2013, November 16). State pushes campaign that critics say it is ethnically divisive. Retrieved July 14, 2015, from http://www.theeastafrican.co.ke/Rwanda/News/Mixed-reactions-to--Ndi-Umu…
The Economist. (2012, October 15). Speak English? Invest here. French need not apply. Retrieved July 20, 2015, from http://www.economist.com/blogs/johnson/2012/10/language-rwanda
The White House. (1994). Presidential Decision Directive/NSC-25. Washington.
The World Bank. (2015). Middle Income Countries. Retrieved July 19, 2015, from http://www.worldbank.org/en/country/mic/overview
Transparency International. (2015, February). 2014 Corruption Perceptions Index. Retrieved July 17, 2015, from http://www.transparency.org/cpi2014/results
UNESCO. (2015). What is Local and Indigenous Knowledge? Retrieved July 14, 2015, from http://www.unesco.org/new/en/natural-sciences/priority-areas/links/rela…
United Nations. (1948, December 9). Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide. Retrieved April 15, 2015, from https://treaties.un.org/doc/Publication/UNTS/Volume%2078/volume-78-I-10…
United Nations General Assembly. (2005). World Summit Outcome.
United Nations Security Council. (2014). Final report of the Group of Experts on the Democratic Republic of Congo. New York: S/2014/42.
United Nations Security Council. (2015). Final report of the Group of Experts on the Democratic Republic of the Congo. S/2015/19. New York.
United Nations Security Council. (1999). Independent Inquiry into the Actions of the United Nations During the 1994 Genocide in Rwanda. New York.
United Nations Security Council. (1994). Security Council Resolution S/RES/955. New York: UN Security Council.
Uvin, P. (1998). Aiding Violence: The Development Enterprise in Rwanda. West Hartford: Kumarian Press.
Verhofstadt, G., & Mahoux, P. (1997, December 15). Parlementaire commissie van onderzoek betreffende de gebeurtenissen in Rwanda.Verslag namens de onderzoekscommissie uitgebracht door de heren Mahoux en Verhofstadt. Retrieved 16 2015, April, from http://www.senate.be/www/?MIval=/publications/viewPubDoc&TID=16778570&L…
Verpoorten, M. (2014, October 27). Rwanda: Why the claim that 200,000 Tutsi died in the genocide is wrong. Retrieved March 18, 2015, from African Arguments: http://africanarguments.org/2014/10/27/rwanda-why-davenport-and-stams-c…
Waldorf, L. (2011). Instrumentalizing Genocide. The RPF's Campaign against "Genocide Ideology". In L. Waldorf, & S. Straus, Remaking Rwanda. State Building and Human Rights After Mass Violence. (pp. 48-66). Madison: University of Wisconsin Press.
Waldorf, L. (2009). Revisiting Hotel Rwanda: Genocide Ideology, Reconciliation, and Rescuers. Journal of Genocide Research , 11 (1), 101-125.
Wallis, A. (2014, October 2014). "Rwanda: The Untold Story": questions for the BBC. Retrieved March 15, 2015, from Open Democracy: https://www.opendemocracy.net/andrew-wallis/rwanda-untold-story-questio…
World Bank. (2014). Gini Index (World Bank estimate). Retrieved August 6, 2015, from http://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI
World Health Organisation. (2015). Trade, foreign policy, diplomacy and health: Structural Adjustment Programmes. Retrieved April 15, 2015, from http://www.who.int/trade/glossary/story084/en/
Young, R. J. (2003). Postcolonialism. A Very Short Introduction. Oxford: Oxford University Press.
Young, R. J. (2001). Postcolonialism: An Historical Introduction. Oxford: Blackwell Publishers.
Zorbas, E. (2011). Aid Dependence and Policy Independence. Explaining the Rwandan Paradox. In S. Straus, & L. Waldorf, Remaking Rwanda. State Building and Human Rights after Mass violence. (pp. 103-117). Madison: University of Wisconsin Press.
