Geneesmiddelentekorten in de openbare apotheek

Help, mijn geneesmiddel is weeral niet beschikbaar?!

LIER 1/10/2015 - Stel dat u vandaag dringend medicatie nodig hebt. Je gaat met een voorschrift naar de apotheker, maar die kan u niet helpen want het geneesmiddel is niet beschikbaar. Het klinkt misschien onrealistisch, maar dit overkomt dagelijks meerdere patiënten. Het kan hierbij gaan om een zeer specifiek geneesmiddel tegen kanker, maar ook medicijnen tegen depressie, hoge bloeddruk of diabetes ontbreken regelmatig.

Apothekers trekken aan de alarmbel

“Ik kon als officina-apotheker al drie dagen geen Cellcept® (geneesmiddel om afstoting na transplantatie te voorkomen) bestellen omdat het geneesmiddel niet beschikbaar was. Hierdoor zat een patiënt van mij zonder therapie. De dag nadien kreeg ik de echtgenoot over de vloer met de vraag of ik het geneesmiddel eindelijk had. Ik moest ontkennen en kreeg prompt als antwoord: Tja, ik heb gisteren mijn vrouw met spoed naar het ziekenhuis gebracht, ze zweeft daar nu tussen leven en dood. Eer jij die pillen ooit gaat leveren is ze wellicht al dood.”

Dit is maar één van de vele voorbeelden van tekorten. Het probleem bestaat al geruime tijd, maar is de laatste jaren sterk toegenomen. Apothekers worden wekelijks tot zelfs dagelijks met het probleem geconfronteerd en klasseren het dan ook als “ernstig” tot “zeer ernstig”. Ze trekken aan de alarmbel omdat het zo niet verder kan.

Productieproblemen en winst maken

Problemen met de productie van medicijnen zijn een belangrijke oorzaak van tekorten. Tijdens het fabricageproces kan een bepaalde stap mislopen, waardoor de geneesmiddelen niet voldoen aan de kwaliteitseisen. Zulke productieproblemen kunnen ervoor zorgen dat bepaalde loten van geneesmiddelen worden afgekeurd en het geneesmiddel dus tijdelijk niet beschikbaar is.

Daarnaast kampen we in België ook met heel wat problemen door de wetgeving rond de geneesmiddelprijzen. Elke Europese lidstaat moet autonoom haar geneesmiddelprijzen bepalen waardoor er prijsverschillen kunnen ontstaan. Dit opent de deur voor lucratieve handel. Geneesmiddelen worden van goedkopere landen, waaronder België, ergens in de distributieketen doorverkocht aan duurdere landen. In Europa bestaat vrij verkeer van goederen waardoor deze praktijken zonder problemen mogen toegepast worden.

Bovendien trekken ook steeds meer farmaceutische firma’s uit België weg naar landen waar ze meer winst kunnen maken. Hierdoor verdwijnen bepaalde geneesmiddelen definitief van de Belgische markt.

Meer dan 200 geneesmiddelen per maand

Volgens de minister van Volksgezondheid, Maggie De Block (Open VLD), zouden er gemiddeld 42 geneesmiddelen per maand ontbreken. Dit antwoordde ze eind juni 2015 op een schriftelijke vraag van federaal parlementslid Yoleen Van Camp (N-VA) en apotheker studente Eline Moors (Universiteit Antwerpen). Na onderzoek blijkt dat deze cijfers een zware onderschatting zijn van de realiteit. Sinds 2014 heeft het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG) een centraal meldpunt waar firma’s tekorten moeten melden. Deze informatie wordt gebundeld en gepubliceerd op haar website. Daaruit blijkt dat er gemiddeld geen 42 geneesmiddelen per maand ontbreken, maar meer dan 200. En ook vandaag (1 oktober 2015) staan er reeds 211 geneesmiddelen op de teller. Alhoewel het melden van tekorten verplicht is, doen nog lang niet alle firma’s dit even consequent waardoor het aantal tekorten in de praktijk nog hoger zal liggen.

Geneesmiddelen die vallen onder de noemer “zenuwstelsel” zijn duidelijk de belangrijkste groep. Deze groep bevat onder andere de antipsychotica, antidepressiva en middelen tegen afhankelijkheid. Op plaats twee en drie volgen middelen voor de behandeling van infecties (bv. antibiotica) en geneesmiddelen voor het cardiovasculair stelsel (bv. medicijnen voor een hoge bloeddruk). Zelfs een eenvoudige pijnstiller kan ontbreken dus gaat het niet enkel om heel specifieke of dure medicatie.

Apothekers spenderen vele uren aan de tekorten

De apotheker speelt een centrale rol bij het oplossen van tekorten. Ze nemen in eerste instantie contact op met verschillende groothandels, firma’s en collega’s om het ontbrekende product alsnog te verkrijgen. Is het nergens meer beschikbaar dan wordt er gekeken of er generieken bestaan. Ze gaan ook na of het geneesmiddel in het buitenland kan besteld worden of dat ze het eventueel zelf magistraal kunnen bereiden. In samenspraak met de arts wordt dan het beste alternatief bepaald. Nadien moet de patiënt ingelicht worden over het correct gebruik van het alternatieve geneesmiddel. Uit de resultaten van een enquête blijkt dat meer dan de helft van de apothekers tussen de 1 à 5 uur per week spenderen aan het oplossen van tekorten. De resultaten komen overeen met de gegevens van de Algemene Pharmaceutische Bond (APB) waaruit ook blijkt dat apothekers gemiddeld 5 uur per week hiermee bezig zijn.

Therapieën worden uitgesteld of stopgezet

Helaas kunnen niet alle tekorten zomaar opgelost worden. Afhankelijk van de patiënt en het soort geneesmiddel kan de patiënt wel degelijk hinder ondervinden. Door omschakeling naar een alternatief medicijn kan er bij de patiënt verwarring ontstaan waardoor de verkeerde medicatie wordt stopgezet of ingenomen. Verder bestaat de kans dat een alternatieve behandeling meer bijwerkingen heeft of minder efficiënt is. Bijna 80% van de ondervraagde apothekers heeft ervaring met een tekort waarbij er geen goede of evenwaardige oplossing kon gevonden worden. Patiënten moesten hun therapie uitstellen of volledig stoppen met soms ernstige gevolgen.

19 parlementaire vragen later….

… lijkt het probleem alleen maar erger geworden. Ondanks het feit dat de voormalige minister van volksgezondheid, Laurette Onkelinx (PS), deze problematiek prioritair vond, is er weinig of niets veranderd. Pas sinds 2014 is er een centraal meldpunt opgericht waar firma’s tekorten moeten melden maar ook dit staat nog in de kinderschoenen. Het is ook dringend tijd dat de bevoegde instanties structurele veranderingen doorvoeren in het belang van de volksgezondheid.

De situatie heeft lang genoeg aangesleept. We mogen de vraag stellen: “Hoe lang zal deze situatie aanhouden? Hoe veel slechter moet het worden alvorens er ingegrepen wordt?”