Het visuele voorbij! Toegankelijkheid van theater voor personen met een visuele beperking.

Lennerd Carrein
Persbericht

Het visuele voorbij! Toegankelijkheid van theater voor personen met een visuele beperking.

Het visuele voorbij!

Op 23 april 2013 trok ik naar De Muntschouwburg voor de voorstelling Péléas en Melisande van Claude Debussy. Gebeten door de theatermicrobe keek ik reeds enkele maanden uit naar deze opvoering. Van de voorstelling zijn me enkel wat vage schimmen, nietszeggende details en holle woorden bij gebleven.  Helaas! Wat een topavond moest zijn, kreeg een zure nasmaak.

De regisseur, acteurs of decorbouwers betreft hier geen schuld aan de negatieve theaterervaring. Wel de visuele beperking die ik – de auteur van de scriptie & fervent theaterbezoeker - heb. ‘Hoe kan theater toegankelijker worden voor personen met een visuele beperking?’ is een vraag die me al lang bezig houdt. Een masterproef lijkt me de uitgelezen kans om op onderzoek te trekken. Met mijn theatrale en (non-)visuele ervaringen dook ik in de pen.

“’Furieuze’ of ‘dolle’ krankzinnigen”Of blinden en slechtzienden zo ‘Furieus’ of ‘krankzinnig’ zijn, blijkt niet de hoofdvraag, maar ze kunnen het wel worden bij het lezen van hun lot in diverse historische kronieken. Vanuit historisch oogpunt veranderde reeds heel wat ten aanzien van zorg voor andersvaliden. (Gelukkig maar!) Dat ze aanvankelijk de debielen van de samenleving waren, kunnen we ons anno 2015 niet meer voorstellen. Een duidelijke positieve evolutie is te merken binnen de gehandicaptenzorg, waarbij inclusie het toverwoord is. Deze inclusie is nog het best te vinden bij het optrekken van gebouwen. Een theatervoorstelling an sich die volledig toegankelijk is, blijkt andere koek. Slechtziende theatermaker Mark Swetz stelt een goed voorbeeld met In the tunnel, maar theatercollectief Ontroerend Goed maakt met Take off your Face onbewust, maar trefzeker, inclusief theater voor visueel beperkte personen.

Belangengroepen zoals Intro vzw of Demos vzw proberen deze inclusie zo goed en zo kwaad mogelijk in te vullen. Dit door de bestaande events aan te passen aan de noden voor deze visueel beperkten. De nood aan beter uitgeruste culturele plaatsen voor mensen met een beperking is niet iets wat enkel nationale organisaties bezighoudt, maar ook de mensenrechtenorganisaties. Zo lezen we in het VN-verdrag voor de Rechten van de Mens bij artikel 9 en artikel 30 dat cultuur moet toegankelijk zijn voor iedereen. En dat een persoon met een beperking zich overal moet kunnen thuis voelen en zichzelf moet kunnen zijn.

Tot slot is de notie publiek van cruciaal belang. Dit op twee manieren. Enerzijds is het publiek een factor die onderzocht moet worden als element binnen een voorstelling, maar anderzijds is de slechtziende toeschouwer een bron van informatie waar kan uit geput worden. Het Festival 5D selecteert voorstellingen op basis van visuele toegankelijkheid.

Hooggeëerd publiek!Hoe denkt het publiek er nu zelf over? Theoretische begrippen koppelen aan de praktijk is de essentie van deze verhandeling. Aan de hand van enquêtes bevraag ik de blinde of slechtziende toeschouwer over zijn of haar theaterervaringen. Het levert verrassende informatie op, die zeker een bron van informatie zijn voor verder onderzoek. Een duidelijk individuele aanpassing dringt zich op!

Ik besluit met de vaststelling dat deze thesis vanuit mijn intrinsieke motivatie zeker aan kracht gewonnen heeft. Mijn eigen visuele beperking als case voor deze thesis zorgt voor een duidelijke blik van een ervaringsdeskundige. Of theater zo toegankelijk is voor slechtzienden of blinden, is in hoofdzaak een persoonlijke kwestie. Wat mij betreft is er nog veel werk aan de winkel. De wijze woorden van John Milton kunnen hierbij zeker helpen: “To be blind is not miserable; not to be able to bear blindness, that is miserable.”

 

Bibliografie

BOEKEN

Boonen, Johan. Sofokles’ Antigone. Vertaald door J.Bilska & R. Du Bois. Leuven: ACCO, 1994.

Brook, Peter. The Empty Space. Londen: Penguin, 1968.

Davis, Leonnard. Bending Over Backwards, Dismodernism,  and Other Difficult Positions. New York: New York University Press, 2002.

Fischer-Lichte, Erika. Staging Festivity. Theater und Fest in Europa. Basel: Francke, 2009.

Freshwater, Helen. Theatre and audience. Macmillan: Palgrave, 2009.

Foster, Hal. Red. Vision and Visuality. Seatle: Bay Press, Dia Art Foundation, 1988.

Handke, Peter. Kaspar and other plays. Vertaald door Michael Roloff. New York: Farar, 1969.

Johonson, Dominic. Theatre and The Visual. Macmillan: Palgraven Macmillan, 2012.

Lane, Harlan. When the mind hears. A History of the Deaf. New York: Random House, 1984.

Langer, Susanne. Feeling and form London: Longman Publishing Group, 1977.

Lehmann, Hans-Thies. “Van logos naar landschap: tekst in de hedendaagse dramaturgie.” In Het statuut van de tekst in het post-dramatische theater, onder redactie van Claire Swyzen & Kurt Vanhoutte, 27-37. Brussel: Uitgeverij UPA, 2011.

Mirzoeff, Nicholas. Red., The visual Culture Reader, 2nd Edition. Abingdon: Routledge, 2002.

Mans, Inge. Zin der zotheid. Vijf eeuwen cultuurgeschiedenis van zotten, onnozelen en zwakzinnigen. Amsterdam: Bert Bakker, 1998.

Rancière, Jacques. The emancipated spectator. Londen: Verso, 2009.

Rushdy, Ashraf. The Empty Gardens: The Subject of Late Milton. Pittsburgh: University of Pittsbrugh, 1992.

Sieber, Tobin. Disability Aesthetics. Ann Arbor: University of Michigan press, 2010.

Sorée, Viviane. “Het Verdrag van de Verenigde Naties inzake de Rechten van Personen met een Handicap als sleutel tot meer kwaliteit van bestaan.” In Naar een inclusief burgerschap voor personen met een beperking, in redactie van Gily Coene & Kristof Uvijn, 77-93. Gent: Academia Press, 2011.

Stockman, René. Van nar tot patiënt. Een geschiedenis over de zorg van geesteszieken. Leuven: Davidsfonds, 2000.

Stockman, René. “Van sjamaan tot psychiater. Een overzicht van de evolutie van de krankzinnigenzorg tot 1800.” In Geen rede mee te rijmen, onder redactie van Paul Allegaert, René Stockman, 27-37. Gent: Museum dr. Guislain, 1989.

O. Schiller, Van Overbeek Niels Michiel. “De ondertitelbril SpraakZien- hocus pocus, sciencefiction of serieuze wetenschap?.” In Het Beste Idee van 2013, onder redactie van J.A. Baijens, 102-103. Amsterdam: Uitgeverij De Wereld, 2013.

Styan, John L.  Drama, Stage and Audience. Cambridge: Cambridge University Press, 1975.

Van Damme, Dirk. Armenzorg en de Staat. Comparatief-historische studie van de origines van de moderne verzorgingsstaat in West-Europa (voornamelijk achttiende tot begin negentiende eeuw). Gent: Uitgave in eigen beheer, 1990.

Van den Bergh, Gie. De mens voorbij. Antwerpen-Amsterdam: Meulenhoff – Manteau, 2008.

Van Hove, Geert. “Geschiedenis van de zorg voor personen met een verstandelijke beperking.” In Handboek bijzonder orthopedagogiek, onder redactie van Eric Broekaert, 17-24. Leuven-Apeldoorn: Garant, 2000.

Wiles, Davis. Greek theatre performance: An introduction. Cambridge: Cambridge University Press, 2000.

Wuyts, Ben. “Beeldvorming over mensen met een handicap vanuit historisch perspectief.” In Naar een inclusief burgerschap voor personen met een beperking, onder redactie van Gily Coene & Kristof Uvijn, 1-15. Gent: Academia Press, 2011.

Wuyts, Ben. Over narren, kreupelen, doven en blinden. Leven met een handicap van de Oudheid tot nu. Leuven: Davidsfonds, 2005.

TIJDSCHRIFTARTIKELS

Brett, Guy. “Lygia Clark: in search of the body.” Art in America 82, nr. 7 (1994), 58-64.

Fisher, Nick. “Kalos Kagathos-Kalokagathia: D’un terme de propaganda de sophistes à une notion sociale et philosophique. Etude d’histroire athénienne by F. Bourriot.” The Journal of Hellenic Studies, nr. 119 (1999): 210.

Galston, Beth. “’Light Image’: An Installation and a Performance.” Leonardo 15, nr. 5 (1982): 291.

Ananya, Suparna, Sagarmay en Gautam Mandal, Chatterjee, Bose en Ganguly. “Ocular adverse effects of Topiramate: Two case reports.” Indian Journal of Pharmacology 6, nr. 40 (2008): 278-280.

Loobuyck, Kathleen. “Theater toegankelijk maken voor personen met een verstandelijke handicap.” Vorming 13, nr. 3 (1998): 190-201.

Peeters, Jeroen. “Omtrent visualiteit, blinde vlekken en blindheid in het werk van Boris Charmatz en Deep Blue.” Etcetera 22, nr. 92 (2004): 25-30.

Sandahl, Carrie. “Black Man, Blind Man: Disability Identity Politics en Performance.” Theatre Journal 56, nr. 4 (2004): 579-602.

Van Gerrewey, Christoph. “Het dubbele verlangen van het theater,” Etcetera 25, nr. 105 (2007): 7-10.

Wuyts, Ben. “Beeldvorming en participatie van mensen met een handicap: een historisch perspectief in de West-Europese samenleving.” Ethiek en maatschappij 13, nr. 4 (2010): 7-28.

WEBPAGINA’S

““Albino’s zijn geen spoken, maar mensen”.” Laatst geraadpleegd op 14 mei 2014. http://www.demorgen.be/dm/nl/990/Buitenland/article/detail/1626635/2013….

“Acces to English for deaf children and adults.” Laatst geraadpleegd op 18 mei 2014. http://www.cuedspeech.co.uk.

“Ananya Mandal.” Laatst geraadpleegd op 13 mei 2014. http://www.yatedo.com/p/Ananya+Mandal/normal/57a7aaf6cef58f56da55f6feb0….

“Auditieve beperkingen.” Laatst geraadpleegd op 13 mei 2014. http://www.handykept.nl/Themapagina_auditieve_beperkingen.htm.

“Artbook.” Laatst geraadpleegd op 20 mei 2015. http://www.artbook.com/8881584360.html.

“Biographia.” Laatst geraadpleegd op 20 mei 2015. http://www.lygiaclark.org.br/biografiaING.asp.

“Call for Proposals: Disability/Culture: New Grounds. A Practice-Based Research Symposium. February 3rd to 6th 2015.” Laatst geraadpleegd op 29 maart 2015. http://www.firt-iftr.org/item/315-call-for-proposals-disability-culture…

“Cultuur toegankelijk maken voor iedereen.” Laatst geraadpleegd op 10 april 2014. http://www.jokeschauvliege.be/content/cultuur-toegankelijk-maken-voor-i….

“Définition de la LPC.” Laatst geraadpleegd op 18 mei 2014. http://www.lpcbelgique.be/lpc-definition/.

“Does it matter.” Laatst geraadpleegd op 20 mei 2015. http://www.doesitmatter.ugent.be/wp-content/uploads/2014/11/ABSTRACTSDA….

Encyclopedia Britannica Online. s.v. “Tiresias.” Laatst geraadpleegd op 17 mei 2014. http://www.britannica.com/EBchecked/topic/596811/Tiresias.

“foto.” Laatst geraadpleegd op 20 mei 2014. http://blindspectatorship.wordpress.com/videos/foto/.

 “Gehandicaptenbeleid in België: een overzicht.” Laatst geraadpleegd op 20 mei 2015. http://5030.fedimbo.belgium.be/sites/5030.fedimbo.belgium.be/files/expl….

Gubbels, André. “Personen met een handicap: Tegemoetkomingen en andere maatregelen.” Laatst geraadpleegd op 13 mei 2014. http://www.handicap.fgov.be/sites/5030.fedimbo.belgium.be/files/explore….

“Google Glass as a telemedicine camera vs. tool for the visually impaired.” Laatst geraadpleegd op 18 mei 2014. http://medcitynews.com/2014/03/pristine-vs-orcam/.

 “Historiek.” Laatst geraadpleegd op 20 mei 2015. http://www.blindenzorglichtenliefde.be/nl/WieZijnWij/Index/711/historiek.

“Historique.” Laatst geraadpleegd op 20 mei 2015. http://www.avh.asso.fr/rubriques/association/historique.php.

“In the tunnel.” Laatst geraadpleegd op 20 mei 2014 http://blindspectatorship.wordpress.com/videos/in-the-tunnel/.

“Il pixel rosso.” Laatst geraadpleegd op 20 mei 2015. http://www.warande.be/activiteit/il-pixel-rosso-vk.

“Jan Fabre & Vlaamse Opera.” Laatst geraadpleegd op 20 mei 2015. http://ccbrugge.be/evenement_detail.jsp?evenement=1401.

“(Licht) verstandelijke beperking.” Laatst geraadpleegd op 13 mei 2014. http://www.carehouse.nl/get/5865/173/-licht--verstandelijke-beperking.

“Louis Braille.” Laatst geraadpleegd op 20 mei 2015. http://www.vebes.be/Documentatie/Louis-Braille.aspx.

“M, A reflection.” Laatst geraadpleegd op 20 mei 2015. http://www.kaaitheater.be/nl/e1069/m-a-reflection/.

“Mark Swetz” Laatst geraadpleegd op 20 mei 2014. http://blindspectatorship.wordpress.com/about/mark-swetz/.

“Mission, Role and Pledge.” Laatst geraadpleegd op 13 mei 2014. http://www.cdc.gov/about/organization/mission.htm.

“Mitchell on the ‘Pictorial Turn’.” Laatst geraadpleegd op 20 mei 2015. http://newlearningonline.com/literacies/chapter-9/mitchell-on-the-picto….

“Nederland en het Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap.” Laatst geraadpleegd op 20 mei 2015. http://www.mensenrechten.nl/dossier/nederland-en-het-verdrag-inzake-de-….

“Official MADDSP and MADDS Surveillance Case Definitions.” Laatst geraadpleegd op 13 mei 2014. http://www.cdc.gov/ncbddd/developmentaldisabilities/casedefinitions.html.

“Projectbundel Nooit geweten, nooit zo gemeten.” Laatst geraadpleegd op 20 mei 2015. http://disabilitystudies.nl/sites/disabilitystudies.nl/files/beeld/publ….

“Projecten.” Laatst geraadpleegd op 21 mei 2014. http://www.entervzw.be/projecten.

“People.” Laatst geraadpleegd op 20 mei 2015. http://www.lsa.umich.edu/english/people/profile.asp?ID=1244.

“Pieter Verstraete.” Laatst geraadpleegd op 20 mei 2015. http://ppw.kuleuven.be/ecs/centrum-voor-historische-pedagogiek/pieter-v….

 “Ratificeren.” Laatst geraadpleegd op 20 mei 2015. http://www.europa-nu.nl/id/vi0rfdmd1eyp/ratificatie.

Relaxed Performance.” Laatst geraadpleegd op 18 mei 2014. http://www.nationaltheatre.org.uk/your-visit/access/relaxed-performances.

“Relaxed performance project conference – Case Studies.” Laatst geraadpleegd op 23 april 2014. http://www.solt.co.uk/downloads/pdfs/pubs/RP%20-%20Case%20Studies.pdf.

 “Relaxed performance project conference – Executive Summary.” Laatst geraadpleegd op 23 april 2014. http://www.solt.co.uk/downloads/pdfs/pubs/RP%20-%20Executive%20Summary….

“Romeo and Juliet – Relaxed Performance, 30 juli 2013.” Laatst geraadpleegd op 23 april 2014. http://d1wf8hd6ovssje.cloudfront.net/documents/Romeo%20&%20Juliet%20Vis….

“Ringleiding.” Laatst geraadpleegd op 18 mei 2014. http://www.intro-events.be/nl/aanbod/ringleiding.

“S:PAM.” Laatst geraadpleegd op 20 mei 2015. http://www.theaterwetenschappen.ugent.be/overspam.

“Shape.” Laatst geraadpleegd op 20 mei 2014. http://www.shapearts.org.uk.

“S-M-O-G.” Laatst geraadpleegd op 20 mei 2014. http://www.s-m-o-g.be/meer-dan-gebaren/.

“Smile off your face, review.” Laatst geraadpleegd op 20 mei 2015. http://www.theguardian.com/culture/2013/mar/04/smile-off-your-face-ontr….

“The BrasilianS.” Laatst geraadpleegd op 20 mei 2015. http://www.thebrasilians.com/?p=949.

“The Smile Off Your Face.” Laatst geraadpleegd op  20 mei 2015. http://www.ontroerendgoed.be/projecten/the-smile-off-your-face/.

“The Smile Off Your Face is more thearapy than theatre.” Laatst geraadpleegd op 20 mei 2015. http://www.theguardian.com/stage/theatreblog/2007/aug/17/thesmileoffyou….

“Toegankelijkheid voor blinden.” Laatst geraadpleegd op 20 mei 2015. http://www.ntgent.be/toegankelijkheidsaanbod#blinden.

“Unlimited.” Laatst geraadpleegd op 20 mei 2014. http://www.artscouncil.org.uk/what-we-do/our-priorities-2011-15/london-….

“VAPH.” Laatst geraadpleegd op 20 mei 2015. http://www.vaph.be/vlafo/view/nl/11151-home.html.

“Visuele beperkingen.” Laatst geraadpleegd op 13 mei 2014.  http://www.sensotec.be/audience/default.aspx?ID=13.

“Visual impairment and blindness.” Laatst geraadpleegd op 13 mei 2014. http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs282/en/.

“VN-Verdrag.” Laatst geraadpleegd op 21 mei 2015. http://www.diversiteit.be/vn-verdrag-handicap.

“Vrijetijdspas.” Laatst geraadpleegd op 21 mei 2015. http://www.roeselare.be/vrije-tijd/vrijetijdspas/wat-een-vrijetijdspas.

“Wat is audiobeschrijving?.” Laatst geraadpleegd op 23 april 2014. http://www.audiobeschrijving.be.

“Werking.” Laatst geraadpleegd op 21 mei 2014. http://www.entervzw.be/werking-1.

“What is Orcam?.” Laatste geraadpleegd op 18 mei 2014. http://www.orcam.com.

“Wie zijn we.” Laatst geraadpleegd op 20 mei 2014. http://www.toemeka.be/wie-zijn-we.htm.

“Wij zijn 5D.” Laatst geraadpleegd op 20 mei 2015. http://www.wijzijn5d.nl/wijzijn5d/.

“Your World, His View.” Laatst geraadpleegd op 20 mei 2014. http://articles.latimes.com/2001/may/27/entertainment/ca-2975.

GRIJZE LITERATUUR

Centrum voor gelijke kansen en racismebestrijding. Parallel rapport van het centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding bij het eerste periodieke rapport van België in het kader van de tenuitvoerlegging van het verdrag van de Verenigde Naties inzake de rechten van personen met een handicap. n.d. s.l. Website bewaarplaats: https://www.google.be/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&ved=0CCA…, 47.

International Classification of Functioning, Disability and Health: ICF. New York: World Health Organisation, 2001.

Kleege, Georgina. “Beauty in The Eyes of a Sightless Beholder.” Interview door Kristen Meinzer. Laatst geraadpleegd op 20 mei 2015. http://www.thetakeaway.org/story/beauty-something-you-have-see-recogniz….

Lesage, Gerez Miguel en Géraldine,  red. CAWaB – Ontwerpgids voor toegankelijke gebouwen. Brussel: Manufast, 2013.

Leyssen, Joyce. “Staring into the open – Naar een kosmopolitisch begrijpen van de relatie tussen blindheid, kunst en maatschappij” Onderzoeksrapport, KU Leuven, 2014.

Nederlandse vertaling van de ‘classification of functioning, Disability and Health’ Diegem: Bohn Stafleu Van Loghum, 2002.

Nieuwendijk, Barend. SpraakZien – Bril met ondertitels.

Shape. Understanding Disabled people as Audience. London: Shape, 2013.

Verenigde Naties. Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap. n.d., s.l.

Zenner, Caterina, De Rop, Peter en  De Meersman Katrien red. Toegankelijke evenementen en inclusieve projecten Zellik: Bart Parmentier, Intro vzw, 2013.

Universiteit of Hogeschool
Master in de Kunstwetenschappen
Publicatiejaar
2015
Kernwoorden
Share this on: