In Praise of the Common

Philippe
Breels


Geen puur wetenschappelijk werk, maar een persoonlijke zoektocht en een terugblik. Dat is het doel dat ik voor ogen had bij het schrijven van mijn scriptie. In een architectuuropleiding is weinig plaats voor reflectie, nochtans is architectuur een persoonlijk en gevoelsmatig vak. In mijn scriptie overschouw ik wat is bijgebleven uit de opleiding én wat ik herken tegen de achtergrond van een veranderende wereld. Deze kritische insteek en dit breed onderzoeksveld vond ik terug in de kunststroming romantiek, de rode draad van het hele onderzoek.
 Het romantische besef
"Een verbeeldingskracht die de toeschouwer vleugels geeft en het beste tevoorschijn haalt uit het beschouwde: een kwalitatieve potentiëring." De definitie die romantisch schrijver Novalis gaf van de kunststroming. Een kunststroming die, toen de verlichting in de achttiende eeuw welig tierde, een terughoudende reactie had. Een stroming die niet alles wilde weggooien en vervangen door verlichte ratio, maar waardes voorop stelde als emotie, fantasie, het verleden. Novalis’ definitie vat voor mij samen wat architectuur kan zijn: gevoelsmatig de potenties van een plek herkennen en deze potenties gebruiken om een ingreep te doen. Een zoektocht in vierluikIk besloot de doorwerking van de romantiek te (onder)zoeken in de hedendaagse kunst- en architectuurwereld. Deze doorwerking liet zich vatten in vier domeinen die als matroesjka’s uit elkaar vallen. Na het omvattende thema van het gevoelsmatige, een hoofdkenmerk van de romantiek, volgde het sublieme als deelaspect hiervan. In de romantiek is het sublieme een ontzaglijk gevoel van beroering. Dit sublieme bekeek ik vervolgens met het intercontextuele en de ruïne. De emotieToen architectuurcriticus Ada Louise Huxtable als student in Rome was, zag ze een barokke kerk en piazza bij maanlicht. Haar reactie vat perfect samen wat het emotionele in architectuur is: "I had no idea at the time that cities could be so devastatingly beautiful, that stone could be so sensuous, that architects dealt in such sublime stage sets for human drama, that space could move one to such strong emotions, that architecture could make men so much larger than life." Ergens voel je intuïtief aan dat architectuur emotie is, dat architectuur kan ontroeren, hoewel het moeilijk te bewijzen valt. Het werk van Zwitsers architect Peter Zumthor hielp hierbij. Hij stelt dit emotionele enerzijds te vinden in de emotie die de ontwerper legt in de architectuur en haar band met de omgeving. Anderzijds zit het emotionele in het gebouwde zelf en het gebruik ervan: het slijt erop, de inwerking van tijd. Het emotionele laat beseffen dat architectuur een kracht bezit, maar ook maar een achtergrond is voor menselijk leven. Het subliemeDeze kracht zit in de sublimering van de omgeving. Het sublimeren, in de chemie een term voor de overgang van vaste stof naar gas, toont de verheffing. Waarmee we weer bij Novalis belanden: architectuur kan tonen wat de potenties zijn van een plek, deze tastbaar maken en een plek verheffen. Hiervoor is het grote gebaar niet noodzakelijk, een fout die snel gemaakt wordt in hedendaagse architectuur die almaar groter, transparanter en opvallender moet. Japans auteur Junichiro Tanizaki schrijft reeds in 1993 met In Praise of Shadows over de invloed van een oprukkende Westerse moderniteit op de esthetiek van zijn land. Tanizaki beschrijft zijn ervaring in tegenstelling met het westen en toont misschien iets wat dit westen is kwijt geraakt onderweg: "Paper, I understand was invented by the Chinese; but Western paper is to us no more than something to be used, while the texture of Chinese paper and Japanese paper gives us a certain feeling of warmth, of calm and repose. […] Western paper turns away the light, while our paper seems to take it in, to envelop it gently, like the soft surface of a first snowfall." Wanneer ik het woord paper door architecture zou vervangen, merk ik de relevantie van Tanizaki’s essay. In Praise of Shadows toont dan ook de andere ervaring die een architecturale ruimte kan opwekken, minder blits en dynamisch, meer poëtisch en subliem. Het intercontextueleDeze romantische sublimering kon dan ook gevonden worden in the common: dit gewone, dit bestaande, deze continuïteit die ik het intercontextuele ging noemen. Frans filosofe Julia Kristeva benoemt het intertextuele als een tekst die wordt zingegeven door een andere tekst. Het intertextuele bevindt zich aldus op twee assen: een horizontale as die de auteur met de lezer verbindt; en een verticale as die de tekst met andere teksten verbindt. Wanneer ik dit doortrek zit intercontextuele architectuur enerzijds op de horizontale as die de architect met de bewoners en de plek verbindt; en een verticale as die de architectuur met andere architectuur verbindt. Op die manier, is intercontextuele architectuur romantisch gezien ze uitgaat van het bestaande én zichzelf binnen het grotere verhaal van de architectuur plaatst. De ruïneVan deze continuïteit en intercontextualiteit is geen beter voorbeeld te vinden dan de ruïne. In de romantische eeuw werden door een toename in reizen en literatuur overal ter wereld ruïnes herontdekt en esthetisch geapprecieerd. Diezelfde waardering die de romantici vonden in de herontdekte ruïnes, meen ik ook vandaag te herkennen. 
In de nasleep van de economische crisis, ziet men de ruïnes van leegstand en onafgewerkte projecten. Net als in de verlichting had men een te groot vertrouwen in de vooruitgang en economisch hubris. De romantici zagen de ruïnes van Rome als een vooruitspiegeling van hun eigen bouwwerken. Wij zijn vandaag opgezadeld met de ruïnes van oude industrieën, de leegloop van ouder wordende steden of de leegstand van kerken. De grootste gelijkenis (denk aan herbestemmingen die hoogtij vieren): we waarderen het nog ook. ExitIk zag het als een plusplunt om als methode een persoonlijk werk te leveren binnen een wetenschappelijk kader. Ik heb daarom enerzijds gefocust op het bronmatetiaal zelf een anderzijds op mijn reflectie ervan. De diepgang zit volgens mij in de reflectie, wat vanuit wetenschappelijk oogpunt misschien minder interesant is, maar vanuit persoonlijk standpunt des te meer. Het hielp om een visie neer te zetten als ontwerper met besef voor het romantische aspect van architectuur.

Bibliografie

Geschreven bronnen

Bibliografie

  • Bedaux, P. (2013). Rijksmuseum Amsterdam. de Architect, 44 (4), pp. 28–40.

  • BOZAR (2014). Michaël Borremans. As sweet as it gets [Tentoonstellingsgids]. Brussel,

    België.

  • Breels, P. en De Geyndt, R. (2014). Curating The Library. 14 boek 1. Hasselt: AZ Printz.

  • C–mine (2014). Nieuwe Nuchterheid. Een confrontatie met het wonen

    [Tentoonstellingsgids]. Genk, België.

  • Caruso, A. (2004). Traditions. OASE, nr. 65, pp. 67–89.

  • De Bleeckere, S. en De Ridder, R. (2014). Het open kerkgebouw. Kalmthout: Uitgeverij

    Pelckmans.

  • DeSingel (2014). Pasticcio – Continuïteit in de Europese architectuur

    [Tentoonstellingsgids]. Antwerpen, België.

  • Dillon, B. (2011). Ruins. London: Whitechapel Gallery.

  • Fernandez, e.a. (2005). Caruso St John Architects: As Built. a+t ediciones, nr. 25, pp.

    16–25.

  • Friedrich, J. (2005). Unwanted Heritage: Various faces of the Architectural Modernity in

    Gdańsk and Sopot [Tentoonstellingsgids]. Gdańsk, Polen.

  • Helsen, V. (2014). De Nieuwe Nuchterheid. Knack, 44 (40), pp. 41–61.

  • Heynen, e.a. (2009). ‘Dat is architectuur’. Sleutelteksten uit de twintigste eeuw.

    Rotterdam: Uitgeverij 010.

  • Jencks, C. (1975). Le Corbusier and the Tragic View of Architecture. Harvard:Harvard

    University Press.

  • Morley, S. (2010). The Sublime. London: Whitechapel Gallery.

  • Neyns, K. (2013). Balanceren op een verloren verleden, Scriptie. Hasselt: Provinciale

    Hogeschool Limburg.

  • Ongenae, C. (2014). Oorlogsgruwel in shocking pink. Knack, 44 (28), pp. 78–80.

  • Pallasmaa, J. (2014). De Sublieme Ervaring. Aplus, nr. 250, pp. 30–32.

  • Query, P. (2003). Building Pictures: Hiroshi Sugimoto on Visual Culture. Postmodern

    Culture, 16 (2), pp. 5–9.

  • Safranski, R. (2009). Romantiek – Een Duitse affaire. Amsterdam: Uitgeverij Atlas.

  • Sala, N., Cappallato, G. (2013). The generative approach in the Botta’s San Carlino, Paper.

    Mendrisio: Università della Svizzera italiana.

  • Somers, D. (april–mei 2014). Ringland. Aplus, nr. 247, pp. 16.


  • Somers, D. (oktober–november 2014). Eerlijk liegen. Aplus, nr. 250, pp. 18.

  • St John, P. (2000). Shaping Earth. Wolverhampton, UK: MN Associates and the

    University of Wolverhampton.

  • Stroom Den Haag (2010). Speak, Memory [Tentoonstellingsgids]. Den Haag,

    Nederland.

  • Tanizaki, J. (1977). In Praise of Shadows. Branford: Island Books.

  • Ullrich, W. (2015). Preussen in Kambodscha. art, 36 (2), pp. 76–77.

  • VAi (2012). Architectuurboek Vlaanderen N°10. Radicale Gemeenplaatsen. Europese

    architectuur uit Vlaanderen. Gent: Graphius Group.

  • VAi(2014).ArchitectuurboekVlaanderenN°11.Architectuurmiddenin.Gent:Graphius

    Group.

  • Van Der Speeten, G. (18.04.2008). Toen architectuur een scheldwoord was. De

    Standaard, p. 12–13.

  • Van Reeth, B. (1983). bOb van reeth. teksten van en over. Gent: FTW/UGent.

  • VanReeth,B.(2012).Goedearchitectuur?OASE,nr.90,pp.118–120.

  • van Synghel, K. (2007). Op zoek naar integere gebouwen. Ons Erfdeel, 42 (1), pp. 41–

    51

  • Zumthor, P. (2010). Thinking Architecture. Basel: Birkhäuser.

    Online bronnen

  • 24EAP (2013). Participants 2013, via http://www.eap–pea.org/Participants [geraadpleegd op 8 januari 2015].

  • Archdaily (2010). Bunker 599 / RAAAF + Atelier de Lyon, via http://www.archdaily.com/? p=256984 [geraadpleegd op 27 december 2014].

  • Archdaily (2013). Rijksmuseum / Cruz y Ortiz Arquitectos, via http:// www.archdaily.com/?p=357590 [geraadpleegd op 27 december 2014].

  • Artangel (1994). Rachel Whiteread: House, via http://www.artangel.org.uk//projects/ 1993/house/about_house/about_the_project [geraadpleegd op 15 januari 2015].

  • Beccaria, M. (2013). Remember The Weather Project?, via http://www.tate.org.uk/ context–comment/articles/the–weather–project [geraadpleegd op 22 januari 2015].

  • Bush, L. (2013). REVIEW – BUNKER ARCHAEOLOGY BY PAUL VIRILIO, via http:// www.disphotic.com/review–bunker–archaeology–by–paul–virilio/ [geraadpleegd op 19 januari 2015].


  • Chandler, D. (2014). Semiotics for Beginners. Intertextuality, via http://visual– memory.co.uk/daniel/Documents/S4B/sem09.html [geraadpleegd op 1 februari 2015].

  • Cooke , R. (2003). The br ightest and the best, via http: //www. theguardian. com/ theobserver/2003/oct/19/features.review17 [geraadpleegd op 15 januari 2015].

  • Danzig–online.pl (2015). 1945 – death of the city, via http://www.danzig–online.pl/ 1945e.html [geraadpleegd op 24 januari 2015].

  • De Silva, S. (2014). Beyond Ruin Porn: What’s Behind Our Obsession with Decay?, via http://www.archdaily.com/?p=537712 [geraadpleegd op 14 augustus 2014].

  • de Zutter, J. (2014). München van Luc Tuymans: een feestzaal voor de Allegorie van de Twijfel, via http://www.knack.be/nieuws/belgie/munchen–van–luc–tuymans–een– feestzaal–voor–de–allegorie–van–de–twijfel/article–normal–143045. html [geraadpleegd op 15 januari 2015].

  • Egan, C. (2013). Neuroscience & The Phenomenology of Architecture, via https://
    prezi. com/–k–c3giau1zd/architecture–moves–us–it–can–comfort–us–or–intimidate– us/ [geraadpleegd op 27 december 2014].

  • Frearson, A. (2011). Folly for a Flyover by Assemble, via http://www.dezeen.com/ 2011/07/05/folly–for–a–flyover–by–assemble/ [geraadpleegd op 22 januari 2015].

  • Frearson, A. (2012). Flying Houses by Laurent Chéhère, via http://www.dezeen.com/

    2012/11/18/flying–houses–by–laurent–chehere/ [geraadpleegd op 14 januari 2015].

  • Frearson, A. (2013). Astley Castle renovation by Witherford Watson Mann, via http:// www. dezeen. com/2013/07/20/astley–castle–renovationby–witherford–watson–

    mann/ [geraadpleegd op 27 december 2014].

  • Griffiths, A. (2014). Snøhetta architect says 9/11 attacks led to "a reawakening of

    architecture in New York", via http://www.dezeen.com/2014/05/19/rebuilding–after– 911–attacks–has–led–to–a–reawakening–of–architecture–in–new–york–city–says– snohetta–architect/ [geraadpleegd op 14 januari 2015].

  • Herzog & de Meuron. (2015). Geraadpleegd op 15 januari 2015, van Wikipedia: en. wikipedia. org/wiki/Herzog_%26_de_Meuron

  • Holland, L. (2013). Architecture and the Kantian Sublime, via https://
    onpremises. wordpress. com/2013/04/27/architecture–and–the–kantian–sublime/ [geraadpleegd op 27 december 2014].

  • Hor ton, G. (2013). The Indicator : In Praise of Shadows , via http: //www. archdaily. com/? p=316262 [geraadpleegd op 15 januari 2015].


  • Judenplatz Holocaust Memorial (2015). Geraadpleegd op 15 januari 2015, van Wikipedia: http://en.wikipedia.org/wiki/Judenplatz_Holocaust_Memorial

  • Kellner, D. (2004). Baudrillard, Globalization and Terrorism, via http://
    pages. gseis. ucla. edu/faculty/kellner/essays/baudrillardglobalizationterror. pdf [geraadpleegd op 18 januari 2015].

  • Legierska, A. (2014). The Grand Opening of the Gdańsk Shakespeare Theatre, via http:// culture. pl/en/article/the–grand–opening–of–the–gdansk–shakespeare–theatre [geraadpleegd op 24 januari 2015].

  • Lucas, T. (2012). Jean–François Lyotard, 'Le sublime et l’avant–garde' en 'Représentation, présentation, imprésentable', via http://blogtjerkjelucas.blogspot.be/2012/12/jean– francois–lyotard–le–sublime–et.html [geraadpleegd op 27 december 2014].

  • Maidman, D. (2013). In Praise of the Bean: Anish Kapoor's "Cloud Gate," Millennium Park, Chicago, via http://www.huffingtonpost.com/daniel–maidman/in–praise–of–the–bean– anish–kapoor–cloud–gate_b_2695938.html [geraadpleegd op 27 december 2014].

  • Mairs, J. (2014). Concrete house by Nickisch Sano Walder. Architects built from remnants of a log cabin, via http://www.dezeen.com/2014/09/05/refugi–lieptgas–concrete–cabin– nickish–sano–walder–architects–swiss–alps/ [geraadpleegd op 22 januari 2015].

  • Manaugh, G. (2008). Bunker Archaeology, via http://www.dwell.com/post/article/ bunker–archaeology [geraadpleegd op 19 januari 2015].

  • MARKROTHKO.ORG (2014). Rothko Chapel, by Mark Rothko, via http:// www.markrothko.org/rothko–chapel/ [geraadpleegd op 8 januari 2014].

  • MAS (2014). Nieuw werk van Luc Tuymans in MAScollectie, via http://www.mas.be/ Museum_MAS_NL/MASNL/Nieuws/Actueel/Actueel–2014/Luc–Tuymans–in– MAScollectie.html [geraadpleegd op 27 december 2014].

  • Muylle, L. (2014). Kunstschilder Michaël Borremans: as sweet as it gets, via http:// www. erasmix. be/content/kunstschilder–micha%C3% ABl–borremans–sweet–it–gets [geraadpleegd op 14 januari 2015].

  • nrclux (2015). Over nut en nadeel van geschiedenis voor het leven, via http:// www. nrclux. nl/over–nut–en–nadeel–van–geschiedenis–voor–het–leven–f–van– nietzsche/nl/product/110311/ [geraadpleegd op 24 januari 2015].

  • Phaidon (1995). Rachel Whiteread's House, via http://de.phaidon.com/store/art/rachel– whitereads–house–9780714834597/ [geraadpleegd op 15 januari 2015].

  • Pose, F. (2012). When Art Makes Us Cry, via http: //www. nybooks. com/blogs/nyrblog/ 2012/sep/06/marina–abramovic–when–art–makes–us–cry/ [geraadpleegd op 27 december 2014].

  • Reeves, C. (2014). Modesty's Rare Victory, via http://www.arcspace.com/articles/ touring–the–world–of–architecture–week–15/ [geraadpleegd op 24 januari 2015].

  • Shaw, P. (2013). Sublime Destruction: Barnett Newman’s Adam and Eve, via http:// www. tate. org. uk/art/research–publications/the–sublime/philip–shaw–sublime– destruction–barnett–newmans–adam–and–eve–r1140520 [geraadpleegd op 22 januari 2015].

  • Soane (2014). Past Exhibitions. Cities and Other Ruins – Reflections on Astley Castle by Witherford Watson Mann, via http://www.soane.org/exhibitions/cities–and–other– ruins–reflections–on–astley–castle–by–witherford–watson–ma [geraadpleegd op 24 januari 2015].

  • Soane (2015). The Museum, via http: //www. soane . org/museum [geraadpleegd op 24 januari 2015].

  • Sooke , A. (2010). The r ise & r ise of Anish Kapoor Inc . , via http: //www. telegraph. co. uk/ journalists/alastair–sooke/7546719/The–rise–and–rise–of–Anish–Kapoor–Inc..html [geraadpleegd op 27 december 2014].

  • Southwark (2015). Bankside urban forest, via http://www.southwark.gov.uk/info/ 200189/frameworks_strategies_and_programmes_of_work/1230/ bankside_urban_forest [geraadpleegd op 24 januari 2015].

  • Steenhuis, P. (1997). Eens was dit het rijk van de hel, via http://www.trouw.nl/tr/nl/ 4512/Cultuur/archief/article/detail/2654963/1997/09/27/Eens–was–dit–het–rijk–van– de–hel.dhtml [geraadpleegd op 8 januari 2015].

  • Sugimoto, H. (2015). Seascapes, via http://www.sugimotohiroshi.com/seascape.html [geraadpleegd op 15 januari 2015].

  • Tate (2003). About the installation: understanding the project, via http://www.tate.org.uk/ whats–on/exhibition/unilever–series–olafur–eliasson–weather–project/ understanding–project [geraadpleegd op 22 januari 2015].

  • Tate (2005). Rachel Whiteread: Biography, via http://www.tate.org.uk/whats–on/tate– modern/exhibition/unilever–series–rachel–whiteread–embankment/rachel– whiteread–0 [geraadpleegd op 22 januari 2015].

  • Taylor–Foster, J. (2013). Tate Britain Millbank renovation by Caruso St John completed, via http://www.archdaily.com/?p=452466 [geraadpleegd op 22 januari 2015].


  • Berben, J. (4 februari 2014). Context and Connections. Università IUAV di Venezia, Venetië.

  • De Ridder, R. (15 mei 2014). Cursus Nieuwe Nuchterheid. C–Mine, Genk.

  • Lindekens, J. (11 maart 2014). ONO Architectuur. Z33, Hasselt.

  • Mann, W. (25 februari 2014). Astley Castle. Z33, Hasselt.

  • Mann, W. (25 februari 2014). Witherford Watson Mann Architects. Universiteit Hasselt,

    Diepenbeek.

  • Minten, D. (3 februari 2015). INLEIDING ERFGOEDZORG. Universiteit Hasselt,

    Diepenbeek.

  • Somers, D. (18 maart 2014). Pasticcio. deSingel, Antwerpen.

  • Vekemans, T. (18 februari 2014). PASTICCIO. DE SINGEL. Universiteit Hasselt,

    Diepenbeek.

    Videobeelden


• Burden, A. (2014). Amanda Burden: How public spaces make cities work [Video bestand], viahttp://www.ted.com/talks/ amanda_burden_how_public_spaces_make_cities_work#t–962971 [geraadpleegd op 4 december 2014].


• Shargaa, J. (2014). Jill Shargaa: Please, please, people. Let's put the 'awe' back in ‘awesome’ [Video bestand], via https://www.ted.com/talks/ jill_shargaa_please_please_people_let_s_put_the_awe_back_in_awesome [geraadpleegd op 8 januari 2015]. 

 

Download scriptie (7.16 MB)
Universiteit of Hogeschool
Universiteit Hasselt
Thesis jaar
2015