Religiositeit in het werk van Wannes Van de Velde
Religiositeit in het werk van Wannes Van de Velde
In de maat van de seizoenen vloeit den tijd ’lijk een rivier. ‘k Heb dat wel eens meer gezongen, maar vanavond zing ’k het hier. Die gedachte geeft me krachten voor de wegen te begaan zonder al te veel conflicten met de lichtheid van ’t bestaan.
’t Is een eeuwige beweging, een onsterfelijke reis, zonder doel, zonder bestemming, zonder hel of paradijs.In de maat van de seizoenen, in het ritme van de taal, planten mensen hun blazoenen, metafysisch of banaal.
Zanger, componist, dichter, flamencogitarist, poppenspeler, columnist, graficus, filosoof, autobiograaf... de hoedanigheden van Wannes Van de Velde (1937-2008) zijn legio. Ondanks zijn vrijzinnige leefwereld kunnen we in talloze van zijn teksten impliciete of expliciete verwijzingen naar religiositeit terugvinden. Daarin valt een onderscheid te maken tussen commentaren op de godsdienst(geschiedenis) enerzijds (bewondering en afkeuring) en getuigenissen van een doorleefd verlangen naar religiositeit anderzijds.
Primaire bronnen van deze masterscriptie zijn in de eerste plaats Wannes’ liedteksten en dichtbundels, zijn drie gepubliceerde dagboeken en enkele ongepubliceerde toneelstukken. Het eerste uitgegeven dagboek begint in 1987, Wannes is dan vijftig jaar. Het artistieke werk dat we daar tegenover plaatsen behelst dus ook diezelfde periode, al zullen we de afbakening ervan niet strikt vanaf 1987 houden. Er is immers geen enkele reden om aan te nemen dat Van de Velde in de jaren ’80 grote levensbeschouwelijke of religieuze veranderingen onderging. Verder is ook zijn postuum uitgegeven essay Over zingen een bron van argumenten.De onderzoeksvraag kunnen we eenvoudig als volgt formuleren: zijn er artistieke invullingen van het begrip religiositeit in het oeuvre van Wannes Van de Velde? Zo ja, welke en hoe worden die uitgewerkt? Aangezien religiositeit en filosofie (in zijn breedste betekenis als levensbeschouwelijke reflectie) mijns inziens onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn, zullen we ook enkele filosofische beschouwingen aandragen, met name over poppen en over tijd.
De indeling van deze scriptie wil opzettelijk vanuit de concrete wereld richting levensbeschouwing en metafysica evolueren. Religiositeit zonder werkelijkheid is een leeg woord. Na een theoretische omkadering van de begrippen religie en religiositeit in het tweede hoofdstuk, volgt in hoofdstuk drie een overzicht van Wannes’ groei naar zijn kunstenaarschap. In het vierde hoofdstuk wordt Van de Veldes literair oeuvre (liederen, dagboekfragmenten poëzie, toneel) onderzocht op sporen van religiositeit. In het laatste hoofdstuk trachten we een slotbeschouwing en een aantal aanbevelingen voor verder onderzoek te formuleren.
Verder wil deze toelichting zich niet laten lezen als een aantal biografische aanvullingen bij zogenaamde hiaten in het leven van de auteur. Daarvoor is de emotionele en religieuze beleving van een kunstenaar – en bij uitbreiding van ieder individu – te persoonlijk. Zo kunnen we stellen dat Wannes Van de Velde in zijn artistiek werk een houding van atheïstische religiositeit aanneemt, die doordrongen is van een diep ethisch bewustzijn en een groot sterfelijkheidsbesef. Zich een goed beeld vormen van iemands religiositeit bestaat er in dit geval dus in om zijn teksten te lezen, te herlezen en er blijvend over te reflecteren.
Bibliografie
Bibliografie
Apostel 1998
Leo Apostel, Atheïstische Spiritualiteit. Brussel, VUBPress, 1998.
Atran 2002
Scott Atran, In God We Trust The Evolutionary Landscape of Religion. Oxford, University Press USA, 2002.
Boyer 2001
Pascal Boyer, Religion Explained The Evolutionary Origins of Religious Thought. New York, Basic Books, 2001.
Buelens 2014
Geert Buelens. „Het fenomeen Wannes” in De Standaard, 31 januari 2014.
De Cauter 1999
Isabelle Schepens. Histories, portret van Wannes Van de Velde. VRT, 23 september 1999).
De Smet 2007
Jan De Smet. „Theater in Vlaanderen: de tien belangrijkste producties "Mistero Buffo" in Knack, 25 juli 2007.
De Vos 2010
De vrienden van de Zwarte Panter, red. Lukas De Vos. „Struinend langs erezerken.” in Buiten het bereik van Farisese handen, 60 jaar Arkprijs van het Vrije Woord. Antwerpen, De vrienden van de Zwarte Panter vzw, 2010.
De Waal 2015
Frans De Waal, De Bonobo en de tien geboden. Amsterdam, Atlas Contact, 2015.
Festinger 1957
Leon Festinger, A Theory of Cognitive Dissonance. Evanston, Il, Row, 1957.
Fryns 2003
Dirk Fryns, „Tegen de eenheidsmortadella.” in Financieel Economische Tijd, 5 februari 2003.
Groot 2003
Ger Groot, “Verlos ons van de hoge. Het intolerante gelijk van seculier Nederland.” in NRC Handelsblad, 20 juni 2003.
Huxley 2007
Aldous Huxley, Music at Night. New Delhi, Viva Books Private Limited,
Libraries Express, 2007.
Kruithof 1985
Jaap Kruithof, De mens aan de grens: over religiositeit, godsdienst en antropocentrisme. Antwerpen, EPO, 1985.
Kruithof 1992
Jaap Kruithof, Ingaan op de dingen, over het gedrag van de moderne westerling. Antwerpen, Dedalus, 1992.
Luyten 1999
Anna Luyten en Lieve Blancquaert, „Het nest, Wannes Van de Velde over zijn wortels.” in Knack, 3 maart 1999.
Peremans 2013
Dree Peremans, Wannes Van de Velde Groot Liedboek. Leuven, Van Halewyck, 2013.
Philipse 2006
Herman Philipse, Godsdienstfilosofie een hoorcollege over religie tussen wonder en wetenschap. Den Haag, Home Academy Publishers, 2006.
Pinxten 2000
Rik Pinxten, Goddelijke fantasie, over religie, leren en identiteit. Antwerpen, Houtekiet, 2000.
Rinckhout 2006
Eric Rinckhout. “Kwetsbaarheid is een antwoord op agressie.” De Morgen, 23 november 2006.
Simons 2013
Ludo Simons, Het boek in Vlaanderen sinds 1800, een cultuurgeschiedenis. Tielt: Lannoo, 2013.
Unesco Centrum Vlaanderen 2005
Marc Jacobs & Dree Peremans, red. Remco Devroede en Thierry Foubert, Wannes Van de Velde, Cahier 8. Antwerpen, Unesco Centrum Vlaanderen vzw & Uitgeverij P, 2005.
Van de Casteele 2009
Guy Van de Casteele, De Poesje, traditioneel Volkspoppentheater. Antwerpen, Artus, 2009.
Van de Velde 1966
Wannes Van de Velde, Gedichten. Antwerpen, Lepel, 1966.
Van de Velde, 1989
Wannes Van de Velde, Man in landschap. Antwerpen, Nioba Uigevers, 1989.
Van de Velde 1993
Wannes Van de Velde, Ketter onder de maan. Antwerpen, Fantom, 1993.
Van de Velde 1997
Wannes Van de Velde, Omtrent Edmund Rössler. Brugge, Theater De Korre, 1997.
Van de Velde 1999
Wannes Van de Velde, De klank van de stad. Antwerpen, Houtekiet, 1999.
Van de Velde 2000
Wannes Van de Velde, In de tijd (Notities 1987-1993). Antwerpen, Paradox Pers, 2000.
Van de Velde 2001
Wannes Van de Velde, Flamencoschetsen. Leuven, Uitgeverij P, 2001.
Van de Velde 2004
Wannes Van de Velde, Tijdsnede: notities 1994-2000. Leuven, Uitgeverij P, 2004.
Van de Velde 2007
Wannes Van de Velde, Beloken dagen 2001-2003. Leuven, Uitgeverij P, 2007.
Van de Velde 2009
Wannes Van de Velde, 3cd-box+dvd. Brussel, Universal Music Belgium, 2009.
Van de Velde 2011
Van de Velde, Wannes, Live. Kobbegem, Hans Kusters Music NV 2011.
Van de Velde 2014
Wannes Van de Velde, Over zingen. Leuven, Uitgeverij P, 2014.
Van der Velde 2011
Koert Van der Velde, Flirten met God, Religiositeit zonder geloof. Utrecht, Ten Have, 2011.
Van Saane 1998
Joke Van Saane, De rol van gevoelens en emoties in de religieuze ervaring. Kampen, Kok, 1998.
Wilson 2002
David Sloan Wilson, Darwin's Cathedral: Evolution, Religion, and the Nature of Society. Chicago, University of Chicago Press, 2002.
Ongepubliceerd typoscript
Archief Wannes Van de Velde, in het bezit van de rechtmatige erfgenamen, Antwerpen.
Geraadpleegde websites
Elias 2014
Elias, Willem. http://belgischekunst.be/2012/09/de-narratieve-schilderkunst/ (geopend 23 november 2014).
Protetant.nu
http://www.protestant.nu/Encyclopedie/tabid/359/Default.aspx?page=Narratieve%20theologie (geopend 8 juli 2014).
Nederlandse Liederenbank
http://www.liederenbank.nl/bronpresentatie.php?zoek=1000011&lan=nl (geopend 11 november 2014).
Nederlandse Liederenbank
http://www.liederenbank.nl/genre_categorielijst.php (geopend 6 november 2014).
Cobra 2010
http://cobra.be/cm/cobra/videozone/archief/podium/1.917042. (geopend 9 oktober 2014)
Statenvertaling
http://www.biblestudytools.com/svv/johannes/1.html (geopend 4 augustus 2014).
