Vernacularisatie in drie Portugese sociale huisvestingsprojecten van Álvaro Siza tijdens de jaren '70.

Elise
Jacops

ABSTRACTVanuit mijn fascinatie voor Portugese regionale architectuur en de interesse voor hoe ‘Collectieve identiteit’ in sociale huisvesting wordt bereikt, besloot ik om enkele realisaties van de dienst SAAL (Serviço Ambulatório de Apoio Local, de Portugese dienst voor sociale huisvesting) tijdens de economisch en politiek kritieke jaren ’70 te onderzoeken. Deze dienst presenteert zich in de recente geschiedenis van sociale huisvesting als één van de meest interessante en unieke processen. De dienst impliceert o.a. de vernieuwende betrokkenheid en inzet van de bewoners in haar ontwikkeling die zich baseert op de samenwerking en de bereidheid van technici over het hele land en op de inspraak van de architecten van SAAL. Eén van de interessantste en beste werken die tot stand kwamen onder en net na SAAL zijn de drie specifieke wijken van verschillende schaalgrootte ontworpen door arch. Álvaro Siza: São Victor, Bouça en Quinta da Malagueira. De vernacularisatie in Portugal zal ik onderzoeken a.d.h.v. een kwalitatieve benadering, nl. een literatuuronderzoek en een belevingsonderzoek met observaties ter plaatse. In de Portugese architectuur van de jaren ’70 blijkt vernacularisatie een belangrijk thema te zijn. Sociale huisvesting staat nl. vaak synoniem voor het stereotiepe beeld van anonimiteit of het gebrek aan een collectieve identiteit. Kunnen uit de ontwerpstrategie van vernacularisatie dan toch karaktervolle en kwalitatieve projecten ontstaan? ‘Vernacularisatie’ is een architecturale term die refereert naar een proces van opname van lokale elementen als: bouwtechnieken, gebouwde vormen en het gebruik van bepaalde materialen bij een specifieke locatie. Vernacularisatie is daarmee de essentie van het loyaal zijn aan de lokale traditie en regionale diversiteit. Het is een uitkomst door beïnvloeding van historische, sociale en culturele processen. De manier van behandelen en het behouden van ruimtes wordt daarbij geobserveerd. Ook een onderzoek tussen landschap en context en naar de nieuwe relatie ermee is vereist. Uiteindelijk voorziet vernacularisatie het gebruik van archetypes bij het tot stand komen van nieuwe architectuur. Vernacularisatie wordt bovendien daarbij als een zeer belangrijke factor beschouwd voor de onmiddellijke invloed op de collectieve identiteit van de bewoners in deze nieuwe architectuur dat voor verbondenheid met de locatie, architectuur en met elkaar zal zorgen.    SLEUTELWOORDEN:  Portugal, SAAL, sociale huisvesting, jaren ’70, Revolução dos Cravos (Anjerrevolutie),  coöperatie, Álvaro Siza, São Victor, Bouça, Quinta da Malagueira, vernacularisatie, kritisch regionalisme, vernaculaire tradities, vernaculair, collectieve identiteit.

Bibliografie

Bibliografie

 

Februari 2014

-           VAN HERCK Karina, AVERMAETE Tom, Wonen in welvaart. Woningbouw en wooncultuur in Vlaanderen, 1948-1973, Antwerpen, Rotterdam: Uitgeverij 010 (2006), 286.

(AP Artesis Plantijn Hogeschool Antwerpen: campus Mutsaardstraat)

 

-           MOURA GADELHO TAVARES Bruno Miguel, Estudo da Operação SAAL-Da teoria à prática. Carácter da sua execução no Porto, Porto, Porto: Universidade Lusíada do Porto (2011), 142.

-           Deze bijdrage is gebaseerd op de film            As Operações SAAL (2009) onder regie van João Dias, prodcutie van Midas Filmes, redactie van Maria de Lurdes Oliveira.

 

Maart 2014

-           DOLING John, “A European Housing Policy?”, European Journal of Housing Policy, York, York: University of York 6 (2006), 335-349.

(Universiteit Antwerpen)

 

-           ALLEN Judith, “Welfare Regimes, Welfare Systems and Housing in Southern Europe”, European Journal of Housing Policy, York, York: University of York 6 (2006), 251-277.

            (Universiteit Antwerpen)

 

-           DOLING John, FORD Janet, Globalisation & Home Ownership: Experiences in Eight Member States of the European Union, Delft, Delft: DUP Science (2003), 233.

            (Universiteit Antwerpen)

 

-           VERVLOESSEM Els, GOETHALS Marleen, Construire (FR), Paris, Leuven: STUK (2014), 6 maart.

 

April 2014

-           BALCHIN Paul, Housing Policy in Europe, Londen, New York: Routledge (1996), 349.

            (Universiteit Gent: Faculteitsbibliotheek economie en bedrijfskunde)

 

-           ANGELILLO Antonio, Álvaro Siza. Writings on Architecture, Milaan, London: Thames and Hudson (1997), 207.

            (AP Artesis Plantijn Hogeschool Antwerpen: campus Mutsaardstraat)

 

-              FRAMPTON Kenneth, PORTAS Nuño, ALVES COSTA Alexander, NICOLIN Pierluigi, Alvaro Siza Poetic profession, Italia, New York: Rizzoli International Publications Inc. (1983), 188.

 

-           FRAMPTON Kenneth, Álvaro Siza, London, London: Phaidon (2000), 620.

-           JODIDIO Philip, Álvaro Siza, Spain, Köln: Benedikt Taschen Verslag GmbH (1999),175.

            (Universiteit Antwerpen: Stadscampus )

 

-           MACHABERT Dominique, Siza au Thoronet, Marseille, Provence-Alpes-Côte d’Azur: Éditions Paranthèses (2007), 123.

            (AP Artesis Plantijn Hogeschool Antwerpen: campus Mutsaarstraat)

 

-           SERRA Nuno, Território e Habitação em Portugal, Coimbra, Coimbra: Oficina do Centro de Estudos Sociais (1997), 18.

-           “Álvaro Siza 1958-1994”, El Croquis No. 68/69, Madrid, Madrid: El Croquis Editorial (1994), 256.

            (Openbare bibliotheek Antwerpen Permeke)

 

-           DEGROS Aglaée, Brussel (her)overt haar buitenruimte. De openbare ruimte in de Duurzame Wijkcontracte,. Brussel, Antwerpen: VAI (2014), 1 april.

-           SOCIÉTÉ LIBRE D’EMULATION, Aires Mateus Architects (PT), Lissabon, Luik: Théatre de Liège (2014), 28 april.

-           VERVLOESSEM Els, GOETHALS Marleen, Lacaton&Vassal (FR), Paris, Leuven: STUK (2014), 24 april.

-           ÁLVARO SIZA VIEIRA QUOTES

http://www.quoteauthors.com/quotes/alvaro-siza-vieira-quotes.html, geraadpleegd op 19 april 2014.

-           SLIDESHARE

http://www.slideshare.net/dotks/analisis-quintas-de-malagueira-del-arq-…, geraadpleegd op 3 april 2014.

-           YOUTUBE https://www.youtube.com/watch?v=hrtIKeRj6kg&list=PL072sgBgCOiD3hWZjYcJRqNz16iIBHbjX, geraadpleegd op 09 april 2014.

-           YOUTUBE https://www.youtube.com/watch?v=sgCIFTbTk8Q&list=PL072sgBgCOiD3hWZjYcJRqNz16iIBHbjX, geraadpleegd op 09 april 2014.

-           YOUTUBE https://www.youtube.com/watch?v=QZLAqrNzJ1I&list=PL072sgBgCOiD3hWZjYcJR…, geraadpleegd op 09 april 2014.

 

Mei/Juni 2014

-           DOS SANTOS José Paulo, Alvaro Siza Works & Projects 1954-1992, Barcelona, Barcelona: Editorial Gustavo Gili S.A. (1993), 311.

            (Universiteit Gent: Faculteitsbibliotheek architectuur)

 

-           FIGUEIRA Jorge, Álvaro Siza. Modern Redux, Ostfildern, Ostfildern: Hatje Cantz Verlag (2008), 205.

            (AP Artesis Plantijn Hogeschool Antwerpe: campus Mutsaardstraat)

 

-           FRAMTON Kenneth, PORTAS Nuno, ALVES COSTA Alexander, NICOLIN Pierluigi, Alvaro Siza Poetic profession, Italia, New York: Rizzoli International Publications Inc. (1983), 188.

            (Universiteit Gent: Faculteitsbibliotheek architectuur)

 

-           HARVARD UNIVERSITY GRADUATE SCHOOL OF DESIGN, Alvaro Siza Figures and Configurations Buildings and Projects 1986-1988, New York, New York: Rizzoli International Publications (1988), 95.

            (Sint-Lucas Gent)

 

-           JODIDIO Philip, Álvaro Siza Complete Works 1952-2013, Germany, Germany: Taschen (2013), 520.

            (Universiteit Antwerpen: Stadscampus)

 

-           MACHABERT Dominique, BEAUDOUIN Laurent, Álvaro Siza Une question de mesure, Paris, Paris: Editions Le Moniteur (2008), 277.

            (Sint-Lucas Gent)

 

-           SMEETS Huub, DUBOIS Marc, STRIK Berend, New Orleans Álvaro Siza Rotterdam, Maastricht, Maastricht: Vesteda Architectuur (2010), 131.

            (Sint-Lucas Gent)

 

-           TESTA Peter, Álvaro Siza, Basel, Basel: Birkhäuser (1996), 192.

            (Openbare bibliotheek Antwerpen Permeke)

 

-           “Álvaro Siza 2008-2013”, El Croquis No. 168/169, Madrid, Madrid: El Croquis Editorial (2013), 374.

(AP Artesis Plantijn Hogeschool Antwerpen: campus Mutsaardstraat)

 

-           ALVES COSTA A., “Alvaro Siza Architectures 1980-1990”, Album de l’exposition Centre Georges Pompidou, Paris, Lisbonne: Impresa Nacional -  Casa da Moeda (1990), 45.

            (Sint-Lucas Gent)

 

-           DE VOS Els, “Socialist Housing in the Eastern Bloc”, Technology and Culture, Belgium, Belgium: Society for the History of Technology, Johns Hopkins University Press (2012), 465-469.

            (Universiteit Antwerpen)

-           VAREA ORO Aitor, “El barrio de São Victor de Álvaro Siza: entre la teoría y la práctica de las operaciones SAAL”, Revista Proyecto Progresso Arquitectura, Spain, Spain: Publisher Proyecto Progresso Arquitectura (2013), 18.

            (Universiteit Antwerpen)

 

-           FLECK Brigitte, WANG Wilfried, “O’NFM­_1: Bouça Residents Association Housing Porto 1972-77 2005-06 Álvaro Siza,”, O’Neil Ford Series, Canada, Germany: Sole Distributor (2008), 144.

            (Universiteit Gent: Faculteitsbibliotheek architectuur)

 

-           YOSHIDA Yoshio, “Alvaro Siza 1954-1988”, A+U  E8906 1989 June Extra Edition, Tokyo, Tokyo: a+u Publishing Co Ltd. (1989), 239.

            (Universiteit Antwerpen: Stadscampus)

 

-           MODULOR, PIOVENEFABI (IT), Milano, Antwerpen: Universiteit Antwerpen (2014), 14 mei.

-           VAN ACKER Maarten, GOETHALS Marleen, MUST/BIC (NL), Amsterdam, Antwerpen: Universiteit Antwerpen (2014), 5 mei.

-           ALGARVE PRIMEIRO

            http://www.algarveprimeiro.com/d/debate-encerra-exposicao-do-projecto-s…, geraadpleegd op 13 mei 2014.

 

-           ISCTE

http://www.iscteiul.pt/departamentos/44/Conferences_and_other_events/Ex…, geraadpleegd op 13 mei 2014.

 

-           HOUSING PROTOTYPES

            http://housingprototypes.org/project?File_No=POR001, geraadpleegd op 19 mei 2014.

 

-           HOUSING PROTOTYPES

            http://housingprototypes.org/project?File_No=POR002, geraadpleegd op 19 mei 2014.

 

-           HOUSING PROTOTYPES

            http://housingprototypes.org/project?File_No=POR003, geraadpleegd op 19 mei 2014.

 

-           LAC

http://www.lac.org.pt/comemoracoes-do-40o-aniversario-do-25-de-abril/, geraadpleegd op 13 mei 2014.

 

 

-           PLANET ALGARVE

http://planetalgarve.com/2014/04/07/projeto-saal-em-exposicao-nas-comem…, geraadpleegd op 13 mei 2014.

 

-           PUBLICO

            http://www.publico.pt/politica/noticia/arquitectos-que-protagonizaram-s…, geraadpleegd op 13 mei 2014.

 

-           NOTÍCIAS AO MINUTO

http://www.noticiasaominuto.com/cultura/215714/arquitetos-que-protagoni…, geraadpleegd op 13 mei 2014.

 

-           SCRIBD

            http://es.scribd.com/doc/13-332ecd7bd8, geraadpleegd op 3 april 2014.

 

-           SCRIBD

            http://es.scribd.com/doc/41802509-Pensar-Una-Habitacion-Portugues, geraadpleegd op 3 april 2014.

 

-           SCRIBD

            http://es.scribd.com/doc/70304332-ALVARO-SIZA-print, geraadpleegd op 3 april 2014.

 

-           SCRIBD

            http://es.scribd.com/doc/75474676-Arkitekturbok-0print, geraadpleegd op 3 april 2014.

-           SCRIBD

            http://es.scribd.com/doc/138359785-Siza-Bouca-Typology3D-2200, geraadpleegd op 3 april 2014.

-           SCRIBD

            http://es.scribd.com/doc/151972524-TD-EduardoFernandes-Final, geraadpleegd op 3 april 2014.

-           SCRIBD

            http://es.scribd.com/doc/169330832-arqa58-p044-053, geraadpleegd op 3 april 2014.

-           SCRIBD

            http://es.scribd.com/doc/171244988-La-Ciudad-Viva-03-Jornadas-Obsolescencias-Urbanas-2010, geraadpleegd op 3 april 2014.

-           SCRIBD

            http://es.scribd.com/doc/178847473-Alvaro-Siza-y-Rafel-Moneo, geraadpleegd op 3 april 2014.

-           SCRIBD

            http://es.scribd.com/doc/188447388-DESPUES-DEL-MOVIMIENTO-MODERNO, geraadpleegd op 3 april 2014.

-           SCRIBD

            http://es.scribd.com/doc/48430808-Pedrobarbs, geraadpleegd op 3 april 2014.

-           SCRIBD

            http://es.scribd.com/doc/69521455-Guia-de-Arquitectura-Evora, geraadpleegd op 3 april 2014.

-           SCRIBD

            http://es.scribd.com/doc/74994218-EL-Croquis-Alvaro-Siza, geraadpleegd op 3 april 2014.

-           SCRIBD

            http://es.scribd.com/doc/144355316-Alvaro-Siza-Case, geraadpleegd op 3 april 2014.

-           SCRIBD

            http://es.scribd.com/doc/162322632-Mal-Ague-Ira, geraadpleegd op 3 april 2014.

-           SCRIBD

            http://es.scribd.com/doc/185839459-Customizing-mass-housing-a-discursive-grammar-for-Siza-s-Malagueira-houses, geraadpleegd op 3 april 2014.

-           SCRIBD

            http://es.scribd.com/doc/202176335-4-locuinta-colectiva, geraadpleegd op 3 april 2014.

-           SCRIBD

            http://es.scribd.com/doc/206954633-Alvaro-Siza-Resumen, geraadpleegd op 3 april 2014.

-           SCRIBD

            http://es.scribd.com/doc/208415293-Malagueira-Urban-Plan, geraadpleegd op 3 april 2014.

-           SCRIBD

            http://es.scribd.com/doc/arquitextos 008.11_ The ..”, geraadpleegd op 3 april 2014.

-           SCRIBD

            http://es.scribd.com/doc/Dissertação de Mestrado _ Raquel Monteiro Martins _ 2009, geraadpleegd op 3 april 2014.

-           SERRALVES

            http://www.serralves.pt/pt/actividades/simposio-saal-em- retroprospetiva/?menu=799#tabs0-html, geraadpleegd op 13 mei 2014.

 

 

Juli/Augustus/September 2014

 

-           AMSAB, Rode daken: De Goede Werkmanswoning 75 jaar, Gent, Gent: AMSAB (1998), 144.

            (Openbare bibliotheek Antwerpen Permeke)

-           BARATA  MARTINGS J.P., Arquitectura Popular Portuguesa, Portugal, Portugal: Correios e Telecomunicações de Portugal (1989), 95.

            (FAUP: Faculdade de Arquitectura Universidade do Porto)

 

-           CIANCHETTA Alessandra, MOLTENI Enrico, Álvaro Siza Private Houses 1954-2004, Milano, Milano: Skira Editore S.p.A. (2004), 231.

            (Universiteit Antwerpen: Stadscampus)

 

-           DE BONT Yves, STRAUVEN Francis, Architectuur in de golden sixties: de Turnhoutse School, Tielt, Tielt: LannooCampus (2012), 351.

            (Erfgoedbibliotheek Hendik Conscience Antwerpen)

 

-           DE VOS Els, Hoe zouden we graag wonen? Woonvertogen in Vlaanderen tijdens de jaren zestig en zeventig, Leuven, Leuven: Universitaire Pers (2012), 326.

            (Erfgoedbibliotheek Hendik Conscience Antwerpen)

 

-           LAUREYS Dirk, AERTS Willem, EYCKERMAN Tijl, GRIETEN Stefaan, MIGOM Serge, SPITAELS Els, Bouwen in beeld. De collective van het Architectuurarchief van de Provincie Antwerpen. Antwerpen. Beernem: De Windroos (2004), 333.

 

-           LOUREIRO DE MATOS Fátima, VELOSO VIEIRA RODRIGUES Rosa Maria, As ilhas de Porto: lugares de resistência, Porto, Porto: Universidade do Porto (2009), 25.

 

-              MACHADO Carlos, Álvaro Siza, Japan, Japan: TOTO Shuppan (2007), 359.

                (Sint-Lucas Gent)

 

-              MINISTERIE VAN DE VLAAMSE GEMEENSCHAP, Huiszoeking: een kijkboek sociale woningbouw, Brussel, Brussel: Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap (1999), 191.

                (Openbare bibliotheek Antwerpen Permeke)

 

-           NUYENS Sabine, (Sociale) huisvesting. Een evolutie aan de hand van casestudies in Antwerpen, Antwerpen, Antwerpen: Hogeschool Antwerpen (2002), 152.

            (AP Artesis Plantijn Hogeschool Antwerpe: campus Mutsaardstraat)

 

-           RIETMAN H.C.I, Volkshuisvesting in Nederland en België: een vergelijking van de wet- en regelgeving na de Tweede Wereldoorlog, Zwolle, Zwolle: Tjeenk Willink (1993), 331.

            (Openbare bibliotheek Antwerpen Permeke)

 

-           SERVIÇO DE APOIO AMBULATÓRIO LOCAL, Livro Branco do SAAL1974-1976/  Serviço de Apoio Ambulatório Local : 1974-1976, Porto, Porto: SAAL (1976),

 

-           Shank, 2006 in: Mortelmans 2007

-           SMETS Marcel, Onzichtbaar aanwezig. Sociale huisvesting in Vlaanderen, vandaag, Gent, Gent: New Goff (2008), 220.

            (AP Artesis Plantijn Hogeschool Antwerpe: campus Mutsaardstraat)

 

-           VLAAMSE HUISVESTINGSMAATSCHAPPIJ, Bouwstenen van sociaal woonbeleid: de VHM bekijikt 50 jaar volkshuisvesting in Vlaanderen, Deel 1, Brussel, Brussel: VHM (1997), 403.

            (Openbare bibliotheek Antwerpen Permeke)

 

-              HUET Bernard, “Portugal”, AA  L’architecture d’aujourd’hui 185, Paris, Paris: Groupe Expansion (1976), 113.

-              Deze bijdrage is gebaseerd op de lessen van VALLET Nathalie, Master Stedenbouw: Onderzoeksmethodes: kwalitatieve methode, Antwerpen, Antwerpen: Universiteit antwerpen (2014), februari-juni.

-              Deze bijdrage is gebaseerd op de lessen van VAN GEEL Hendrik, Master Stedenbouw: Onderzoeksmethodes: kwantitatieve methode, Antwerpen, Antwerpen: Universiteit antwerpen (2014), februari-juni.

-           DE BALANS VAN BRAEM

                http://www.debalansvanbraem.be/braem_over_bouwen/monumentenzorg_bewaren…, geraadpleegd op 7 oktober 2014.

 

-           DE BALANS VAN BRAEM

            http://www.debalansvanbraem.be/braem_over_bouwen/de_turnhoutse_school, geraadpleegd op 7 oktober 2014.

 

-           KRITISCH REGIONALISME - ARCHIPEDIA

http://www.architectenweb.nl/aweb/archipedia/archipedia.asp?id=18513, geraadpleegd op 6 september 2014.

 

-           ISSUU

http://issuu.com/rbdavies/docs/ifla50_proceedings_part_a_web/129, geraadpleegd op 25 augustus 2014.

-              STUDYMODE

http://www.studymode.com/essays/Highlighting-The-Architectural-Collecti…, geraadpleegd op 25 augustus 2014.

 

-           VMSW

            http://www.vmsw.be/nl/algemeen/publicaties/tentoonstelling-geschiedenis, geraadpleegd

            op 7 oktober 2014.

 

 

Oktober 2014

 

-           BRINCKERHOFF JACKSON JOHN, Discovering the Vernacular Landscape, New

Haven, Corm.: Yale University Press (1984), 91.

(Universiteit Gent: Faculteitsbibliotheek architectuur)

 

 

-           BANDEIRINHA José António, O Processo SAAL e a Arquitectura no 25 de Abril de

            1974, Coïmbra, Coïmbra: Imprensa da Universidade de Coïmbra (2007), 448.

            (Departemento de Arquitectura da Faculdade de Ciência e Tecnologia da Universidade de Coimbra)

 

-           CORTE REAL FERREIRA DE LIMA Maria Eugénia, Operações SAAL, uma política urbana vanguardista. O caso do SAAL no bairro do Casal das Figueiras, em Setúbal, Lisboa, Lisboa:Instituto Superior Técnico, Universidade Técnica de Lisboa (2011), 167.

            (Instituto Superior Técnico, Universidade Técnica de Lisboa)

-           COSTA Rui, Conceitos e experimentação de desenho urbano em Portugal: do modernismo à revisão dos modelos, Coimbra, Coimbra: Departemento de Arquitectura da Faculdade de Ciência e Tecnologia da Universidade de Coimbra (2006), 273.

            (Departemento de Arquitectura da Faculdade de Ciência e Tecnologia da Universidade de Coimbra)

-           SWINNEN Peter, Pilootprojecten Wonen. Nieuwe vormen van collectiviteit, Brussel, Brussel: Vlaams Bouwmeester (2013), 77.

 

-           SWINNEN Peter, Pilootprojecten Wonen. Vijf masterplannen uit de startblokken, Brussel, Brussel: Vlaams Bouwmeester (2013), 72.

 

-           TALL Deborah, “Dwelling, Making peace with space and place”, Rooted in the Land: Essays on Community and Place, Yale, Yale: Yale University Press (1996), 104-112.  

 

-           UMBACH Maiken, HÜPPAUF Bernd, Vernacular Modernism: Heimat, Globalization and the Built Environment, California, Stanford: Stanford University Press (2005), 280.

            (KU Leuven: campus Arenberg)

 

-           VAN HERCK Karina, DE MEULDER Bruno, Wonen in Meervoud. Groepswoningbouw in Vlaanderen 2000-2010, Leuven, Amsterdam: Uitgeverij SUN en auteurs (2009), 207.

            (De Slegte)

 

-           SAMENHUIZEN

            http://www.samenhuizen.net/wiki/doku.php?id=definitie, geraadpleegd op 26 oktober 2014.

 

-           SAMENHUIZEN

            http://www.samenhuizen.be/startgids, geraadpleegd op 26 oktober 2014.

 

-              STAD EN ARCHITECTUUR

            http://www.stadenarchitectuur.be/#/nl/artikel/2/330, geraadpleegd op 12 november 2014.

 

 

December 2014

 

-           DE WETENSCHAPSWINKEL, Handleiding bij het schrijven van een thesis, Antwerpen, Brussel: VUB (2005), 23.

 

-           DE VOS Els, Gender & Planning. Ruimtelijke patronen voor diversiteit in parken, scriptie Stedenbouw en Ruimtelijke Planning, Katholieke Universiteit Leuven (2002), 144.

 

-           DE VRIEZE Melanie, “Dossier COHOUSING. Wonen anders bekeken”, Beter bouwen en verbouwen, Brussel, Brussel: Knack November (2012), 13-40.

 

 

Januari 2015

 

-           CORDEIRO SANTOS Ana, TELES Nuno, SERA Nuno, “Cadernos do observatório”, Finança e habitação em Portugal, Lisboa, Lisboa: Observatório sobre Crises e Alternativas CES Lisboa 2 (2014), 61.

-           LYPPENS Glenn, Het dilemma van de collectieve actie, Antwerpen, Antwerpen: UAntwerpen (2013), 332.

 

-           TZONIS Alexander, LEFAIVRE Liane, Architecture in Europe since 1968, London, London: Thames and Hudson Ltd (1992), 312.

 

                        (KU Leuven: campus Arenberg)

 

-           TZONIS Alexander, LEFAIVRE Liane, De oorsprong van de modern architectuur. Een geschiedenis in documenten, Delft, Nijmegen: Uitgeverij SUN (1984), 451.

            (KU Leuven: campus Arenberg)

 

-           TZONIS Alexander, LEFAIVRE Liane, “Why Critical Regionalism Today?”, Architecture and Urbanism, New York, New York: Princeton Architectural Press 236 (1990), 22-33.

 

-           ARCHITECTENWEB

            http://www.architectenweb.nl/aweb/archipedia/archipedia.asp?ID=18102, geraadpleegd op 27 december 2014.

 

-           BAIRRO DA QUINTA DA CALÇADA

            http://bairrodaquintadacalcada.blogspot.be/2012/09/bairro-da-quinta-da-…, geraadpleegd op 18 januari 2015.

 

 

Februari 2015

 

-           BOUDON Philippe, “Pessac de Le Corbusier”, Collection Aspects de l’Urbanisme, Paris, Paris:

            Dunod (1977), 176.

            (Universiteit Antwerpen: Stadscampus)

 

-           TZONIS Alexander, LEFAIVRE Liane, Architecture in Europe since 1968: memory and invention, London, London: Thames and Hudson Ltd. (1997),  312.

 

-           VAN DEN HEUVEL D., MESMAN M., QUIST W., The Challenge of Change : Dealing with the Legacy of the Modern Movement: Proceedings of the 10th International DOCOMOMO Conference, Delft, Amsterdam: IOS Press BV (2008), 568.

 

-              Deze bijdrage is gebaseerd op de lessen van LINGUAPOLIS, Workshop: ‘Schrijven van een academische paper’, Antwerpen, Antwerpen: Universiteit antwerpen (2015), 5/12/19 maart.

-           PUBLICO

            http://www.publico.pt/culturaipsilon/noticia/a-primeira-guerra-mundial-…, geraadpleegd op 17 februari 2015.

 

 

 

 

 

 

Maart 2015

 

-           DE CAUTER Lieven, HEYNEN Hilde, LOECKX André, VAN HERCK Karina, ‘Dat is architectuur’, Antwerpen, Rotterdam: Uitgeverij 010 (2009), 893.

            (Universiteit Antwerpen: Stadscampus)

 

-           FOSTER Hal, Postmodern culture, London, London: Pluto Press (1985), 162.

 

-           GALEMA Wijnand, VOLLAARD Piet, Rotterdam herzien: dertig jaar architectuur, 1977-2007, Rotterdam, Rotterdam: Uitgeverij 010 (2007), 278.

 

-           VLAAMSE HUISVESTINGSMAATSCHAPPIJ, Bouwstenen van een sociaal woonbeleid: de VHM bekijkt 50jaar volkshuisvesting in Vlaanderen, Deel 1,  Brussel, Brussel: Vlaamse Huisvestingsmaatschappij (1997), 418.

            (Openbare bibliotheek Antwerpen Permeke)

 

-           VAN DER HEIJDEN Hans, Tuindorp Kethel Schiedam. Noddy, Noddier, Noddiest,  Rotterdam, Bussum: Uitgeverij THOTH (2004), 107.

            (Els De Vos)

 

-           MOTA Nelson, “Between Populism and Dogma: Álvaro Siza’s Third Way”, Footprint: Delft architecture theory journal, Delft, Delft: Tu Delft (2011), 35-58.

                (Universiteit Antwerpen: Stadscampus)

 

-           AGAREZ Ricardo, 'Peripherical building bureaucracy: modernism, regionalism and architecture in the south of Portugal 1925-1965.' (PT), Gent, Gent: Vakgroep Architectuur en Stedenbouw Universiteit Gent (2015), 10 maart.