Iedereen West-Vlaams?
Iedereen West-Vlaams?
“Boy means sweater” is een West-Vlaamse uitdrukking die ondertussen wel bij velen een belletje zal doen rinkelen. Het West-Vlaams is in het afgelopen jaar uitermate veel aan bod gekomen in de media, maar hoe staat de Vlaming hier nu eigenlijk tegenover? En kunnen we wel spreken over ‘hét West-Vlaams’?
West-Vlaams: hot or not?
West-Vlaams is tegenwoordig erg populair, maar toch staat het bij veel mensen bekend als de onverstaanbare en platte vorm van het Nederlands. Series als Eigen Kweek en Bevergem hebben West-Vlaams terug op de kaart gezet en de Provincie West-Vlaanderen haalde zelfs het nieuws met hun succesvolle campagne Iedereen West-Vlaams. Even leek het alsof ze de wereld waren aan het overnemen, of toch tenminste Vlaanderen. Maar waarom dan die negatieve houding?
Hoewel er de voorbije jaren een groot proces van dialectverlies aan de gang was in Vlaanderen, is dit nooit zozeer het geval geweest in West-Vlaanderen: volgens studies uit 2006 en 2008 sprak nog 89% tot 100% van het ondervraagde publiek vlotjes hun eigen dialect. Die speciale status van het regiolect – een overkoepelende term voor taal die eigen is aan een regio – heeft geleid tot de vraag hoe Vlamingen daar nu eigenlijk tegenover staan. Meer nog: misschien wordt er een helemaal andere houding aangenomen tegenover Vlamingen met een West-Vlaams accent, en degenen die voluit dialect spreken?
In voorbije onderzoeken wordt weinig onderscheid gemaakt tussen accent en dialect, maar wordt er enkel gesproken over ‘het dialect’. Toch is hier een groot verschil. Een regionaal accent lijkt best wel veel op standaardtaal, maar hier zijn het vooral de typisch West-Vlaamse klank en uitspraak die het meest kenmerkend zijn. Dialect heeft ook diezelfde karakteristieken, maar bezit daarnaast nog andere specifieke taalstructuren en daarbovenop een heel karakteristieke woordenschat. Kort gezegd: iemand die de g en h omwisselt, is vooral een accentspreker, maar iemand die “tis e prènte!” zegt, zal eerder een dialectspreker zijn.
De Vlaamse student onder de loep
Om de houding tegenover West-Vlaams te meten, werd er bij 529 Vlaamse studenten een online enquête afgenomen waarbij de respondenten verschillende sprekers scores moesten geven op hoe intelligent, aangenaam, duidelijk, etc. ze hen vonden klinken. De studie werd gelanceerd onder het mom van een onderzoek naar ‘De Taal van Politici’ – in de hoop dat de deelnemers niet bevooroordeeld zouden zijn voordat ze aan de enquête begonnen. Ook politici en (jongeren)partijen werden om de tuin geleid om zo veel mogelijk mensen te bereiken. Van de deelnemers werd ook hun leeftijd, geslacht, woonplaats (provincie) en opleiding geanalyseerd om te zien hoe die variabelen hun perceptie van het West-Vlaams beïnvloedden.
Maar waar bestaat die houding ten opzichte van het West-Vlaams nu juist uit? Vier factoren bleken hier belangrijk om te bepalen of een houding positief of negatief is: 1) een publieksfactor: “is de taal geschikt voor publieke sprekers?”; 2) typiciteit: “is het een kenmerkende taal voor de regio?”; 3) intelligentie: “lijkt het taalgebruik intelligent?”; en 4) de sociale waarde: “klinkt de taal sympathiek of aangenaam?”. De leeftijd en het geslacht van de deelnemers hadden hier weinig invloed op. Of ze een bachelor- of masterstudent waren, al dan niet aan de universiteit of hogeschool, was eveneens van weinig belang. Wat wel van groot belang bleek voor de houding tegenover het West-Vlaams, waren de woonplaats en de opleiding van de betrokken deelnemers.
De provinciestrijd
Studenten natuurwetenschappen, zowel aan de hogeschool als universiteit, geven algemeen gezien negatievere oordelen, en dat vooral ten opzichte van het dialect. Humane wetenschappers daarentegen geven de beste scores. Nog opvallender en significant zijn de onderlinge verschillen tussen de provincies. Antwerpse studenten zijn vrij neutraal en vallen niet erg op in hun mening. Limburgers vinden het West-Vlaams minder sympathiek en aangenaam, terwijl het voor Vlaams-Brabant zelfs zo ver gaat dat deze studenten het als aanzienlijk minder intelligent beoordelen.
Als meest positieve studenten komen uiteindelijk de Oost-Vlamingen uit de bus en… uiteraard ook de West-Vlamingen zelf! Iets wat hierbij waarschijnlijk een grote rol speelt, is het feit dat de Oost-Vlamingen aangaven veel contact te hebben met West-Vlamingen. Zo wordt de studentenstad Gent soms ook wel de “Vijfde Grootste West-Vlaamse Stad” genoemd en bestaan er uitspraken zoals “bluvn plakn in hent”. Het lijkt een mogelijkheid dat hoe vaker je in contact komt met sprekers van een ander regiolect, hoe positiever je houding zal zijn.
Hét West-Vlaams?
Wat echter het duidelijkst naar voor komt na de studie is het grote verschil tussen West-Vlaams als accent en als dialect. Voor de publieks- en intelligentiefactor kregen accentsprekers de hoogste scores. Dialectsprekers kregen echter wel hele goede punten wanneer het ging over typiciteit en zij klinken dus het meest kenmerkend voor hun regio. De enige factor waar de twee elkaar (bijna) ontmoetten, was die van de sociale factor. Voor West-Vlamingen zelf klonk het accent even aangenaam en vriendelijk als het dialect, terwijl er voor de andere provincies een lichte voorkeur voor het accent aanwezig was. Al bij al is het merkwaardig dat er een dergelijk verschil tussen accent en dialect bestaat, aangezien ze beiden gewoonlijk vallen onder ‘hét West-Vlaams’.
Iedereen West-Vlaams!
Uit het onderzoek blijkt dat er veel nuances bestaan binnen de houding tegenover West-Vlaams. Hoewel het accent en dialect ook positieve scores kregen, blijft het imago van ‘onverstaanbaar, boertig taaltje’ hangen, zoals dat lachend bekritiseerd werd door Gerrit Callewaert uit Bavikhove. Die negatieve attitude kan echter bijgesteld worden op vele manieren. Zo toonde positieve, overtuigende reclame in de media al aan dat West-Vlaams erg hip kan zijn. Een andere factor die doorslaggevend kan zijn voor een positieve houding is de omgang en het contact met West-Vlaams, zoals dat het geval is bij Oost-Vlaamse studenten. Als de Provincie West-Vlaanderen zo doorgaat en er een sequel van Bevergem komt, wie weet is iedereen dan binnenkort een beetje West-Vlaams!
Bibliografie
Agheyisi, Rebecca, en Joshua A. Fishman. “Language Attitude Studies: A Brief Survey of Methodological Approaches.” Anthropological Linguistics 12.5 (1970): 137–157. Print.
Allport, Gordon W. “Attitudes.” Readings in Attitude Theory and Measurement. Ed. Martin Fishbein. New York: NY Wiley, 1967. 3–14. Print.
Bader, Markus, en Jana Häussler. “Toward a model of grammaticality judgments.” Journal of Linguistics 46.2 (2010): 273–330. Web. 20 dec 2014.
Barbiers, Sjef e.a. Syntactische atlas van de Nederlandse dialecten. Amsterdam: Amsterdam University Press, 2005. Print.
Bard, Ellen Gurman, Dan Robertson, en Antonella Sorace. “Magnitude Estimation of Linguistic Acceptability.” Language 72.1 (1996): 32–68. Web. 20 dec 2014.
Berger, Claudia Bucheli, Elvira Glaser, en Guido Seiler. “Is a Syntactic Dialectology Possible? Contributions from Swiss German.” Methods in Contemporary Linguistics. Ed. Andrea Ender, Adrian Leemann, en Bernhard Wälchli. Berlijn: de Gruyter Mouton, 2012. 93–119. Print.
Brouwer, Dédé, en Rosalien Schenk-van Witsen. Sekseverschillen in taalgebruik en taalattitude. Amsterdam: Universiteit van Amsterdam - Instituut voor Algemene Taalwetenschap, 1983. Print.
Brouwer, Dédé, en Annette Van der Post. Taal en sexe: verschillen in taalgebruik en taalattitude tussen vrouwen en mannen. Amsterdam: Universiteit van Amsterdam - Instituut voor Algemene Taalwetenschap, 1976. Print.
Campbell, Donald T. “The Indirect Assessment of Social Attitudes.” Readings in Attitude Theory and Measurement. Ed. Martin Fishbein. New York: NY Wiley, 1967. 163–179. Print.
Cantos Gómez, Pascual. Statistical Methods in Language and Linguistic Research. Sheffield: Equinox, 2013. Print.
Chambers, Jack K., en Peter Trudgill. Dialectology. Cambridge: Cambridge University Press, 1984. Print.
Cotton, John W. Analyzing within-Subjects Experiments. Mahwah: Erlbaum, 1998. Print.
De Bo, Leenaart Lodewijk. Westvlaamsch idioticon. Torhout: Flandria Nostra, 1984. Print.
Debrabandere, Frans. Het Kortrijkse dialekt : een verzameling radiolezingen van wijlen Dr. Jan Soete. Kortrijk De Leiegouw, 1986. Print.
---. West-Vlaams etymologisch woordenboek: de herkomst van de West-Vlaamse woorden. 2de dr. Amsterdam: Veen, 2002. Print.
Degrendele, Griet. “Standaard of dialect? Een sociolinguïstisch onderzoek in West-Vlaanderen naar taalgebruik, taalattitudes en opvoedingstaal.” 2000. Print.
De Pourcq, Elke. “13 signalen dat West-Vlamingen de wereld aan het overnemen zijn.” newsmonkey.be. 12 dec. 2015. Web. 13 dec. 2015.
De Schutter, Georges e.a. Morfologische atlas van de Nederlandse dialecten. Amsterdam: Amsterdam University Press, 2005. Print.
Devos, Magda. “Genese en structuur van het Vlaamse dialectlandschap.” Structuren in talige variatie in Vlaanderen. Ed. Johan De Caluwe en Magda Devos. Gent: Academia Press, 2006. 35–58. Print.
Devos, Magda, en Reinhild Vandekerckhove. West-Vlaams. Tielt: Lannoo, 2005. Print.
Edwards, Allen L., en Kathryn Claire Kenney. “A Comparison of the Thurstone and Likert Techniques of Attitude Scale Construction.” Readings in Attitude Theory and Measurement. Ed. Martin Fishbein. New York: NY Wiley, 1967. 249–256. Print.
Fishbein, Martin. Readings in Attitude Theory and Measurement. Ed. Martin Fishbein. New York: NY Wiley, 1967. Print.
Geerts, Guido, S. Hellemans, en Koen Jaspaert. Standaardnederlands en dialect : Een sociolinguïstisch onderzoek in Leuven. Leuven: KU Leuven Departement Linguistiek, 1983. Print.
“Gent is vijfde grootste West-Vlaamse stad.” Gentblogt.be. 22 jan. 2009. Web. 5 nov. 2015.
Goossens, Jan, Johan Taeldeman, en G. Verleyen. Fonologische atlas van de Nederlandse dialecten. Gent: Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde, 1998. Print.
Grondelaers, Stefan, en Roeland Van Hout. “Is Standard Dutch with a regional accent standard or not? Evidence from native speakers’ attitudes.” Language Variation and Change 22.2 (2010): 221–239. Web. 15 apr. 2015.
Grondelaers, Stefan, Roeland Van Hout, en Mieke Steegs. “Evaluating Regional Accent Variation in Standard Dutch.” Journal of Language and Social Psychology 29.1 (2010): 101–116. Web. 26 apr. 2015.
Guilford, J. P. “Response Biases and Response Sets.” Readings in Attitude Theory and Measurement. Ed. Martin Fishbein. New York: NY Wiley, 1967. 277–281. Print.
Guttman, Louis, en Edward A. Suchman. “Intensity and a Zero Point for Attitude Analysis.” Readings in Attitude Theory and Measurement. Ed. Martin Fishbein. New York: NY Wiley, 1967. 267–276. Print.
Harman, Harry H. Modern Factor Analysis. 2nd ed., Chicago: University of Chicago Press, 1970. Print.
Hatch, Evelyn Marcussen, en Hossein Farhady. Research Design and Statistics for Applied Linguistics. Rowley: Newbury House, 1982. Print.
Have, Paul Ten. Sociologisch veldonderzoek. Meppel: Boom, 1977. Print.
Heijmer, Tessa, en Roos Vonk. “Effecten van een regionaal accent op de beoordeling van de spreker.” Nederlands tijdschrift voor de psychologie en haar grensgebieden 57 (2002): 108–113. Print.
Hoger Onderwijs. Vlaamse Overheid, 2015. Web. 10 jun. 2015.
Hogeronderwijsregister. Nederlands-Vlaamse AccreditatieOrganisatie, 2015. Web. 10 jun. 2015.
Hoppenbrouwers, Cor, en Geer Hoppenbrouwers. De indeling van de Nederlandse streektalen : dialecten van 156 steden en dorpen geklasseerd volgens de FFM. Assen: Van Gorcum, 2001. Print.
Hovland, Carl I., en Muzafer Sherif. “Judgemental Phenomena and Scales of Attitude Measurement.” Readings in Attitude Theory and Measurement. Ed. Martin Fishbein. New York: NY Wiley, 1967. 236–248. Print.
Impe, Leen, en Dirk Speelman. “Vlamingen en hun (tussen)taal: een attitudineel mixed guise-onderzoek.” Handelingen van de Koninklijke Maatschappij voor Taal- en Letterkunde en Geschiedenis Vol. LXI (2007): 109–128. Print.
Jacobs, Jozef. Het Westvlaamsch van de oudste tijden tot heden. Groningen: Wolters, 1927. Print.
kidr. “App ‘Iedereen West-Vlaams’ al 40.000 keer gedownload”. De Standaard 8 jun. 2012. Web. 5 nov. 2015.
Kline, Paul. An Easy Guide to Factor Analysis. London: Routledge, 1994. Print.
km. “Kijkcijfers Bevergem in de lift.” De Standaard 8 okt. 2015. Web. 5 nov. 2015.
Kuijper, Henk, en Henk Münstermann. “Verandering van taalattitudes in het onderwijs: enkele bevindingen in onderzoek en praktijk.” Toegepaste taalwetenschap in artikelen: Taalnorm en taalattitude Vol. 16A (1983): 126–147. Print.
“Lijst van Vlaamse politici.” Wikipedia 28 mei 2014. Web. 21 aug. 2015.
Likert, Rensis. “The Method of Constructing an Attitude Scale.” Readings in Attitude Theory and Measurement. Ed. Martin Fishbein. New York: NY Wiley, 1967. 90–95. Print.
Litosseliti, Lia. Research Methods in Linguistics. London: Continuum, 2010. Print.
McGuire, William J. “The Current Status of Cognitive Consistency Theories.” Readings in Attitude Theory and Measurement. Ed. Martin Fishbein. New York: NY Wiley, 1967. 401–421. Print.
Osgood, Charles E., George J. Suci, en Percy H. Tannenbaum. The Measurement of Meaning. 8th print. Urbana: University of Illinois Press, 1971. Print.
Peeters, Raf. “Taalgebruik en taalattitudes ten opzichte van dialect en standaardtaal bij leerlingen van het ASO en het TSO in een Herentalse school.” N.p., 2001. Print.
Pée, Willem. Dialect-atlas van West-Vlaanderen en Fransch-Vlaanderen. Antwerpen: De Sikkel, 1946. Print.
Podesva, Robert J., en Devyani Sharma. Research Methods in Linguistics. Cambridge: Cambridge University Press, 2013. Print.
“Provincie West-Vlaanderen wint gouden DMA-award voor ‘Iedereen West-Vlaams op reis’.” west-vlaanderen.be. 26 nov. 2015. Web. 11 mei 2015.
Rasinger, Sebastian M. Quantitative Research in Linguistics: An Introduction. Reprint. London: Continuum, 2010. Print.
Rietveld, Toni, en Roeland van Hout. Statistical Techniques for the Study of Language and Language Behaviour. Berlin: de Gruyter Mouton, 1993. Print.
---. Statistics in Language Research: Analysis of Variance. Berlin: de Gruyter Mouton, 2005. Print.
Ryckeboer, Hugo. Frans-Vlaams. Tielt: Lannoo, 2004. Print.
---. “Het Nederlands van de Franse westhoek : situatie en situering.” Taal en Tongval 29 (1977): 50–66. Print.
Särndal, Carl-Erik, en Sixten Lundström. Estimation in Surveys with Nonresponse. Reprint. Chichester: Wiley, 2006. Print.
Soete, Nel. “Dialect als tweede taal bij Ieperse jongeren. Een studie naar de dialectkennis van twee generaties Ieperlingen.” Universiteit Gent, 2013. Print.
Speelman, Dirk e.a. “Language Attitudes Revisited: Auditory Affective Priming.” Journal of Pragmatics 52 (2013): 83–92. Print.
---. Taalkundige Enquêtering en Experiment. KU Leuven, 2015. Print.
Sprouse, Jon. “A Test of the Cognitive Assumptions of Magnitude Estimation: Commutativity does not Hold for Acceptability Judgments.” Language 87.2 (2011): 274–288. Print.
Taeldeman, Johan. “Taalattitudes, taalgebruik en sekse in Vlaanderen.” Ed. Inge Ardeel en Nathalie De Bleeckere. Verslagen van het RUG-centrum voor genderstudies Vol. 5 (1996): 7–32. Print.
Theuns, Koen. “Grappige T-shirts in West-Vlaams veroveren de wereld.” De Standaard 23 dec. 2014. Web. 20 jan. 2015.
Thurstone, L. L. “Attitudes Can Be Measured.” Readings in Attitude Theory and Measurement. Ed. Martin Fishbein. New York: NY Wiley, 1967. 77–89. Print.
---. “The Measurement of Social Attitudes.” Readings in Attitude Theory and Measurement. Ed. Martin Fishbein. New York: NY Wiley, 1967. 14–25. Print.
Toye, Jolien. “Sociolinguïstische Monitoring bij Vlaamse Kinderen en Adolescenten: Een Attitudineel Mixed Guise Onderzoek.” Universiteit Gent, 2010. Print.
Vallaeys, André. Spraakkunst van het Poperings. Poperinge: Stadsbestuur, 1997. Print.
Vandenhende, Annemie. “Taalattitude bij studenten : een onderzoek naar de houding van Vlaamse studenten tegenover het Standaardnederlands en haar dialecten.” 2001. Print.
Van de Velde, Lieve. “Hoe TV-makers omgaan met de Vlaamse dialecten. ‘Hoe meer tongvallen, hoe rijker een reeks’.” De Standaard 11 mei 2015: D5. Print.
Vankersschaever, Sarah. “Es ’t bie gieder wok ol ruze?” De Standaard 5 nov. 2015. Web. 5 nov. 2015.
Verstraete, Alexander. “Provincie West-Vlaanderen jaagt op West-Vlaamse ‘moedertaal’ in het buitenland”. deredactie.be 10 aug. 2015. Web. 5 nov. 2015.
Vandenweghe, Hanne. “Daarom is het West-Vlaams een wereldtaal.” Het Nieuwsblad 10 aug. 2015. Web. 5 nov. 2015.
Wescott, Thomas, en Gisbert Fanselow. “On the Informativity of Different Measures of Linguistic Acceptability.” Language 87.2 (2011): 249–273. Print.
Willemyns, Roland. “Dialectverlies in West-Vlaanderen.” Met taal om de tuin geleid. Een bundel opstellen voor Georges De Schutter. Ed. Steven Gillis, Jan Nuyts, en Johan Taeldeman. Antwerpen: Universitaire Instelling Antwerpen, 2000. 483–491. Print.
---. “Diglossie en taalcontinuum: twee omstreden begrippen.” Brussels Boeket. Liber Discipulorum A. van Loey. Ed. Roland Willemyns. Brussel: VUB-Press, 1985. 187–229. Print.
---. “Variëteitenkeuze in de Westhoek.” Taal en Tongval 60 (2008): 51–71. Print.
Wilson, J., en D. Bayard. “Accent, gender, and the elderly listener: evaluation of NZE and other English accents by rest home residents.” Te Reo 35 (1992): 19–56. Print.
