Langer thuis met dementie
Kent u de mogelijkheden tot thuisverpleging voor iemand met dementie thuis? Of weet u welke andere disciplines er een ondersteunende rol kunnen spelen ter ondersteuning voor iemand met dementie thuis? Weet u eigenlijk dat u mantelzorger bent als u voor iemand zorgt met dementie thuis? En veel belangrijker, wist u dat u als mantelzorger ondersteuning kan krijgen? Mensen staan zelden stil bij de druk die mantelzorgers met zich meedragen. Het is niet uitzonderlijk dat men zijn of haar partner vastbindt op een stoel wanneer men het niet meer aan kan. Denk er maar eens bij na wanneer je een partner zou hebben die geen minuut stilzit, overal dingen doet die niet horen en waarmee je niet meer buiten kan komen.
Door een stijgende levensverwachting zijn er steeds meer ouderen in onze samenleving. We spreken van een vergrijzing. Het aantal 65-plussers zal tussen 2013 en 2030 toenemen met 4%. In 2014 waren twee miljoen Belgen 65 jaar en ouder. In 2030 zullen dat er bijna 2,7 miljoen zijn. De vergrijzing zet zich het sterkst door in Vlaanderen. Wallonië komt op de tweede plaats en Brussel zal pas vanaf 2020 van vergrijzing kunnen spreken.
De vraag naar ondersteuning zal toenemen aangezien er een stijgend aantal personen zal zijn met langdurige aandoeningen en afhankelijkheidsproblemen. Heel wat chronische ziekten zullen meer aandacht eisen. Deze bachelorproef is enkel gericht op dementie.
Een indrukwekkend cijfer van 165 000 toont aan dat er heel wat mensen met dementie waren in 2014 in België. 100 000 ervan wonen in Vlaanderen. Dat aantal zal tegen 2050 verdubbelen. Maar liefs 70% van alle personen met dementie wonen thuis. Meer dan 90% van de senioren wil oud worden in eigen omgeving. Enerzijds omdat er meer privacy, vrijheid en familiariteit is. Anderzijds omdat institutionalisering geassocieerd wordt met verlies van vrijheid en privacy en afname van persoonlijke contacten. De toekomst van de zorg voor ouderen is steeds afhankelijker van de beschikbaarheid van mantel- en vrijwilligerszorg. De druk op de mantelzorgers en vrijwilligers neemt steeds toe.
Vooraan in de bachelorproef kan u lezen wie mantelzorger is. Zorg van een mantelzorger is geen vrijwilligerswerk of professionele hulpverlening maar vertrekt vanuit een sociale relatie met de zorgvrager. 85% tot 90% van de mantelzorgers is de partner van de persoon met dementie. Dat betekent dat de mantelzorger vaak ouder zal zijn dan 65 jaar. Zij zullen dus minder energie en kracht hebben om continu verantwoordelijk te zijn voor iemand met dementie. Een stijgend aantal ouderen in de samenleving vraagt meer zorgpersoneel. Omdat dat een probleem is in onze samenleving, ontstond artikel 107 van de wet betreffende de ziekenhuizen en andere verzorgingsinstellingen. Het artikel zegt dat opnames zo kort mogelijk moeten gehouden worden zodat men kan investeren in alternatieve zorgvormen. Thuisverpleging is daar één van de belangrijkste van. Hoe mantelzorgers ondersteund en begeleid kunnen worden, kunt u lezen in het eindwerk.
Nadat er over mantelzorgers wordt gesproken, komen verschillende disciplines aan bod die een belangrijke rol kunnen spelen voor iemand met dementie thuis. Onder andere thuisverpleegkundigen spelen een belangrijke rol. Referentiepersonen dementie zijn professionele hulpverleners die andere professionele collega's begeleiden over wat betreft dementie. Zij staan dus niet in voor zorgverlening maar zij zorgen ervoor dat personen met dementie zorg op maat krijgen. Verder heeft een referentieverpleegkundige de opdracht om de directie bij te staan bij het opstellen van vormingen voor het personeel, tenminste als het te maken heeft met dementie. Ook dementie-experten spelen een ondersteunende rol. Dit zijn onafhankelijke specialisten waar referentieverpleegkundigen terecht kunnen met vragen. Daar waar de ergotherapeut aan huis vooral aandacht zal hebben voor dagelijkse activiteiten, zullen maatschappelijk werkers eerder naar de organisatie van de thuissituatie kijken.
Minister Vandeurzen startte op twaalf maar 2015 het contactpunt dementie op. De diensten maatschappelijk werk van de ziekenfondsen lanceerden dit contactpunt samen met hem. De bedoeling van die oprichting is om hulp- en zorgverleners, zoals thuisverpleegkundigen, te helpen bij het signaleren van mensen met dementie en hun omgeving die extra ondersteuning kunnen gebruiken. De maatschappelijke diensten van de ziekenfondsen kunnen dus aangesproken worden door professionelen en zij moeten de verdere begeleiding doen. In het eindwerk wordt er aangegeven wat er reeds georganiseerd wordt door verschillende mutualiteiten.
Wanneer er gesproken wordt over dementievriendelijk moet er niet alleen gekeken worden naar de materiële omgeving, maar ook naar de sociale omgeving. In de bachelorproef wordt daarom ook gesproken over de communicatie met personen met dementie en over een dementievriendelijke omgeving. Dit was een meerwaarde voor het eindwerk omdat veel mensen geconfronteerd worden met personen met dementie en vaak niet weten hoe ze moeten reageren. Alle tips en tricks die vermeld worden kunnen gebruikt worden door vrijwilligers, verpleegkundigen, familie, vrienden, maatschappelijk werkers, kinesisten, ergotherapeuten, studenten...
Uit deze bachelorproef kan geconcludeerd worden dat het belangrijk is om professionele hulp in te schakelen bij personen met dementie die thuis blijven wonen. Mantelzorgers hebben anders een te groot risico op overbelasting. Thuisverpleegkundigen vormen een ondersteunende rol maar moeten leren samenwerken met andere disciplines. Maatschappelijk werkers, referentieverpleegkundigen, dementie-experten, ergotherapeuten aan huis... zijn daar voorbeelden van. Communicatie met alle betrokken partijen is cruciaal. Niet alleen de sociale omgeving is belangrijk, ook de materiële omgeving van iemand met dementie speelt een rol. Enkele eenvoudige aanpassingen kunnen de levenskwaliteit van iemand met dementie verhogen.
Referentielijst
Baele, C., Dely, H., Janssens, S. & Lecoutere, K. (2014). Geraadpleegd op 1 februari 2016 via http://www.mantelluisteren.be/index.php/zorgverleners/wat-is-mantelzorg.
Baeyens, A., Vlaeminck, H., De Waele, N., Van Eynde, D., Sleurs, G., Janssens, A., Michiels, R., Meganck, W., Goossens, L., Vanden Borre, K. & Desmet, K. (2010). Grenzen in de thuiszorg. Leuven: Acco.
Bardelmeijer, E. & Schols, J. (2008). Ouderenmishandeling. Tijdschrift voor VerpleeghuisGeneeskunde, 33 (3), 68-71.
Bond Moyson. (z.j.) Dementie: onze diensten en advies voor jou. Geraadpleegd op 4 april 2016 via http://www.bondmoyson.be/ovl/gezond actief/ZiektesBehandelingen/Dementie/Pages/Dementie---diensten-en-advies.aspx.
Constant, O. (2014). Dementie ook in België belangrijkste doodsoorzaak in de toekomst? Geraadpleegd op 17 februari 2016 via http://www.standaard.be/cnt/dmf20140624_01153362.
Christelijke Mutualiteit. (2013). Omgaan met dementie. Geraadpleegd op 25 januari 2016 via http://www.cm.be/over cm/cm steunt/music for life/cm vergeet dementie niet.jsp.
Christelijke Mutualiteit. (2014). Vergrijzing en ouderenzorg. Geraadpleegd op 29 februari 2016 via https://www.cm.be/binaries/CM Informatie 258 ouderenzorg_tcm375 148817.pdf.
Deltour, B. (2011). Dementiewijzer. Brugge: Vandamme.
Dementie. (2014). Dementie ook in België belangrijkste doodsoorzaak in de toekomst? Geraadpleegd op 2 december 2015 via http://www.standaard.be/cnt/dmf20140624_01153362.
de Schepper, E. (2012). Els de Schepper. Geraadpleegd op 1 februari 2016 via http://www.onthoumens.be/ambassadeurs/els-de-schepper.
Dienst Psychosociale Gezondheidszorg. (2008). Gids naar een betere geestelijke gezondheidszorg. Geraadpleegd op 5 maart 2016 via http://www.psy107.be/index.php/nl/.
Dumoulin, R. & Heylen, L. (2015). Een gedroomde samenwerking. Tijdschrift voor Gerontologie en Geriatrie, 46 (3), 160-167.
Eggenberger, E., Heimer, K & Bennett, M.I. (2013). Communication skills training in dementia care: a systematic review of effectiveness, training content, and didactic methods in different care settings. Intenational Psychogeriatrics, 25 (3), 345-358.
Expertisecentrum dementie Vlaanderen. (2012). Campagnetraject Geraadpleegd op 12 februari 2016 via http://www.onthoumens.be/help mee/gerealiseerde initiatieven.
Figueiro, M.G., Plitnick, B.A., Lok, A., Jones, G.E., Higgins, P., Hornick, T.R., Rea, M.S. (2014). Tailored lighting intervention improves measures of sleep, depression, and agitation in persons with Alzheimer’s disease and related dementia living in longterm care facilities. Clinical Interventions in Aging, 9, 1527-1537.
Fleming, R. & Purandare, N. (2010). Long-term care for people with dementia: environmental design guidelines. International Psychogeriatrics, 2 (7), 1084-1096. doi: 10.1017/S1041610210000438.
Fonds Psychische Gezondheid. (2015). Draaglast en draagkracht. Geraadpleegd op 1 februari 2016 via http://www.psychischegezondheid.nl/draaglast-draagkracht.
Garre-Olmo, J., López-Pousa, S., Turon-Estrada, A., Juvinyà, D., Ballester, D., Vilalta-Franch, J., (2012). Environmental Determinants of Quality of Life in Nursing Home Residents with Severe Dementia. The American Geriatrics Society, nr. 60, pp. 1230-1236.
Geelen, R. (2010). Praktijkboek dementiezorg. Houten: Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media.
Health at a Glance: Europe. (2012). Geraadpleegd op 5 februari 2016 via http://dx.doi.org/10.1787/888932703677.
Hoogeveen, F. (2013). ‘Ik was als mantelzorger heel eenzaam’. De missie van Joke van Driel. Denkbeeld, 2 (3), 18-21.
Huis in het Veld, J.G., Verkaik, R., Mistiaen, P., van Meijel, B. en Francke, A.L. (2015). The effectiveness of interventions in supporting self-management of informal caregivers of people with dementia; a systematic meta review. Geraadpleegd op 1 februari 2016 via http://bmcgeriatr.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12877-015-0145 6.
Innes, A., Kelly, F., Dincarslan, O., (2011). Care home design for people with dementia: What do people with dementia and their family carers value. Ageing and Mental Health, 15, nr. 5, pp. 548-556.
Jansen, A.P.D., van Hout, H.P.J., Nijpels, G., Rijmen, F., Dröes, R.M., Pot, A.M., Schellevis, F.G., Stalman, W.A.B., van Marwijk, H.W.J. (2011). Effectiveness of case management omong older adults with early symptoms of dementia and their primary informal caregivers: a randomized clinical trial. International Journal of Nursing Studies, 48, 933-943.
Kennispunt mantelzorg Howest. (z.j.) Overbelasting bij mantelzorgers. Geraadpleegd op 4 april 2016 via http://www.mantelluisteren.be/attachments/article/77/Addendum%20onderwi….
Kerr, D. (2012). Zelfstandiger door kleuren en contrasten. Geraadpleegd op 5 februari 2016 via http://www.innovatiekringdementie.nl/a 504/zelfstandiger door kleuren en contrasten.
Kirkman, A. M. (2006). Dementia in the news: the media coverage of Alzheimer’s disease. Geraadpleegd op 27 januari 2016 via http://www.readcube.com/articles/10.1111%2Fj.1741 6612.2006.00153.x?r3_referer=wol&tracking_action=preview_click&show_checkout=1&purchase_referrer=onlinelibrary.wiley.com&purchase_site_license=LICENSE_DENIED.
Koning Bouwdewijnstichting. (2011). Framing en reframing: anders communiceren over dementie. Geraadpleegd op 27 januari 2016 via http://www.onthoumens.be/sites/default/files/u16/studie_van_gorp.pdf.
Kronkels. (2014). De meerwaarde van ergotherapie aan huis bij mensen met dementie en hun mantelzorger? Geraadpleegd op 15 maart 2016 via https://www.arteveldehogeschool.be/elpa/ergotherapie/ondersteuningscent….
Liberale Mutualiteit. (2012). Wie zijn wij. Geraadpleegd op 26 januari 2016 via http://www.lieverthuislm.be/wiezijnwij.htm.
Liberale Mutualiteit. (2015). Thuisoppas alzheimerpatiënten. Geraadpleegd op 26 januari 2016 via http://www.lm.be/Oost Vlaanderen/Rubrieken/Voordelen en diensten/Thuiszorg/Thuisoppas alzheimerpati%C3%ABnten/Pages/thuisoppas voor alzheimerpatienten.aspx.
Maria Rustoord vzw. (2015). Boekje fingerfood. Geraadpleegd op 15 maart 2016 via http://www.wzcingelmunster.be/boekje-fingerfood/.
Marquardt, G., Bueter, K, Motzek, T. (2014). Impact of the Design of the Built Environment on People with Dementia: An Evidence-Based Revieuw. Health environments research & design journal, 8 (1), 127-157.
Muijen, M. (2012). The state of psychiatry in Europe: facing the challenges, developing consensus. International review of psychiatry, 24 (4), 274-277.
Muurinen, S., Savikko, N., Soini, H, Suominen, M, Pitkälä, K. (2015). Nutrition and psychological well-being among long-term care residents with dementia. J Nutr Health Aging, 19 (2), 178-182.
Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn. (2005). Mantelzorgers en dementie. Geraadpleegd op 5 maart 2016 via http://www.nationaalkompas.nl/object_binary/o3057_Factsheet%20Mantelzor….
OCMW Gent. (2015). Ouderenbeleidsplan 2014-2019. Geraadpleegd op 13 maart 2016 via http://www.ocmwgent.be/OCMW/Wat doen we/Ouderenbeleidsplan 2014 2019.html.
OECD. (2012) Health at a Glance: Europe 2012. Geraadpleegd op 2 december 2015 via http://ec.europa.eu/health/reports/docs/health_glance_2012_en.pdf.
Onafhankelijk Ziekenfonds. (2016). Dementie. Geraadpleegd op 26 januari 2016 via https://www.oz.be/gezondheid/dossiers/dementie.
Oost-Vlaams Netwerk Ambulante Ergotherapie. 2015. Geraadpleegd op 15 maart 2016 via http://www.ergothuis.be/.
Opbouw aanvullend pensioen. (2014). Geraadpleegd op 13 februari 2016 via http://ethischbeleggen.com/opbouwaanvullendpensioen/.
Partena. (z.j.) Langer thuis. Geraadpleegd op 4 april 2016 via http://www.partena ziekenfonds.be/nl/advies op maat/ziekte en verzorging/langer thuis.
Pelfrene, E. (2005). Ontgroening en vergrijzing in Vlaanderen 1990-2050. Geraadpleegd op 29 februari 2016 via https://www.vlaanderen.be/nl/publicaties/detail/ontgroening en vergrijzing in vlaanderen-1990-2050.
Pouyet, V., Giboreau, A., Benattar, L. & Cuvelier, G. (2014). Attractiveness and consumption of finger foods in elderly Alzheimer’s disease patients. Food Quality and Preference, 34, 62-69.
Roelofs, E. & Verhoeven, M. (2010). Gemengde gevoelens: ervaringen van mantelzorgers van mensen met een verstandelijke beperking en psychische beperking met professionele zorg- en dienstverstrekking. Tsg, 88 (6), 300-303.
Samenwerkingsinitiatief eerstelijnsgezondheidszorg & Gezondheidsoverlegarrondissement Leuven. (2014). Geraadpleegd op 15 maart 2016 via http://www.selgoal.be/samenwerking/transitieplan_dementie/overlegplatfo… dementie/.
Samenwerkingsinitiatief eerstelijnsgezondheidszorg. (2016). Praatcafé dementie. Geraadpleegd op 28 maart 2016 via http://www.selamberes.be/praatcafa dementie/.
Scheres, W. & De Rijdt, C. (2011). Ondersteunend communiceren bij dementie. Amsterdam: Reed Business.
Securex. (2014). Dementie: het ziekenfonds Securex staat klaar voor patiënten én mantelzorgers. Geraadpleegd op 4 april 2016 via http://www.securex mut.be/nl/nieuws/news 20150922 Dementie Securex staat klaar-voor-patienten-en-mantelzorgers/.
Steels, K. (2012). Kristien Steels. Geraadpleegd op 1 februari 2016 via http://www.onthoumens.be/ambassadeurs/kristien-steels.
Stroobants, E. & Verhaest, P. (2012). Architectonica. Eent thuis voor mensen met dementie. Nederland: Epo.
Vandenbulcke, M. & Vandenberghe, R. (2011). Beeldvorming van taal en communicatie bij dementie. Tijdschrift voor psychiatrie, 53 (9), 625-631.
Vanderleyden, L. & Moons, D. (2010). Informele zorg in Vlaanderen. Geraadpleegd op 5 maart 2016 via http://www4.vlaanderen.be/dar/svr/afbeeldingennieuwtjes/welzijn/bijlage… 06-23-svrrapport2010-3-informele-zorg.pdf.
Vandeurzen, J. (z.j.) Geraadpleegd op 12 februari 2016 via http://jo.vandeurzen.cdenv.be/sites/jvandeurzen/files/Cijfers%20en%20fe….
Vandeurzen, J. (2009). Beleidsnota Welzijn, Volksgezondheid en Gezin 2009-2014. Geraadpleegd op 26 januari 2016 via https://docs.vlaamsparlement.be/docs/stukken/2009-2010/g191-1.pdf.
Vandeurzen, J. (2011). Naar een dementievriendelijk Vlaanderen. Geraadpleegd op 26 januari 2016 via http://www.jovandeurzen.be/sites/jvandeurzen/files/dementieplan2010-201….
Vandeurzen, J. (2014). Transitieplan ‘Dementiekundige basiszorg in het natuurlijk thuismilieu’. Geraadpleegd op 3 februari 2016 via http://jovandeurzen.be/sites/jvandeurzen/files/TransitieplanDementie_1….
Vandeurzen, J. (2015). Aantal personen met dementie zal tegen 2020 toenemen met 30 procent. Geraadpleegd op 30 november 2015 via http://www.hln.be/hln/nl/922/Nieuws/article/detail/2523128/2015/11/13/A… personen-met-dementie-zal-tegen-2020-toenemen-met-30-procent.dhtml.
Vandeurzen. (2015). Contactpunt dementie opgestart. Geraadpleegd op 13 februari 2016 via http://www.jovandeurzen.be/nl/contactpunt-dementie-opgestart.
Van Gorp, B., Vercruysse, T. (2011). Frames and counter-frames giving meaning to dementia: a framing analysis of media content. Geraadpleegd op 27 januari 2016 via http://www.onthoumens.be/sites/default/files/u16/frames_and_counter frames_giving_meaning_to_dementia_ssm.pdf.
Van Hoof, J., Aarts, M.P.J., Rense, C.G., Schoutens, A.M.C. (2009). Ambient bright light in dementia: Effects on behaviour and circadian rhythmicity. Building and Envrionment, 44, 146-155.
Van Hoof, J., Janssen, B. & Sprong, M. (2015). Wanneer voel je je thuis? Op zoek naar het thuisgevoel van mensen met dementie. Denkbeeld, 27 (5) , 22-24.
Van Liempd, H.M.J.A., Hoekstra, E.K., Jans, J.M., Huibers, L.S. en van Oel, C.J. (2009). Evaluatieonderzoek naar de kwaliteit van de huisvesting van kleinschalige woonvormen voor ouderen met dementie. Geraadpleegd op 2 februari 2016 via http://www.vilans.nl/docs/pdf/Evaluatieonderzoek%20kwaliteit%20kleinsch….
Verbraeck, B. & van der Plaats A. (2012). De wondere wereld van dementie. Amsterdam: Reed Business.
Vlaams en Neutraal Ziekenfonds. (z.j.) Voordelen en terugbetalingen. Geraadpleegd op 4 april 2016 via https://www.vnz.be/voordelen-terugbetalingen/.
Voelschorten, (z.j.) Geraadpleegd op 10 februari 2016 via http://www.s plusvzw.be/rusthuizen/voelschorten/pages/default.aspx.
Vos, R. (2010). Integratieve reminiscentie: een verhaal op zich [masterproef]. Universiteit Twente, Veiligheid en Gezondheid.
WeDo. (2012). Zorg voor kwaliteit van leven van ouderen. Woerden: ANBO.
Wiley, J. & Sons Ltd. (2015). The assessment of dementia in primary care. Journal of Psychiatric and Mental Health Nursing, 22, 731-737.
Wilson, L. C., Pillay, D., Kelly, B. D. & Casey, P. (2015). Mental health professionals and information sharing: carer perspectives. Irish Journal of Medicine Science, 184, 781-790. doi: 10.1007/s11845-014-1172-6.
Wirth, R. & Sieber, C.C. (2011). Dementia and Malnutrition - from an Early Symptom to a Therapeutic Challenge. Aktuelle Ernährungsmedizin, 36 (2), 90-93.
Wit-Gele Kruis. (2015). Verzorging. Geraadpleegd op 28 maart 2016 via https://www.witgelekruis.be/praktische-informatie/verzorging.
Wong, J., Skitmore, M., Buys, L. & Wang, K. (2013). The effect of the indoor evironment of residential care homes on dementia suffers in Hong Kong: A critical incident technique approach. Building and Environment, 73, 32-39.