Treden de Syrische Koerden in de voetsporen van de Mexicaanse Zapatistas?
Na een eeuwenlange strijd voor vrijheid en erkenning zijn de Syrische Koerden erin geslaagd om op eigen krachten een uitzonderlijk egalitair en democratisch project op poten te zetten in het patriarchale Midden-Oosten. In deze nieuwe samenleving, genaamd Rojava, gebeuren belangrijke beslissingen van beneden af en wordt iedereen gelijk betrokken bij het beslissingsproces. Opmerkelijk is dat Rojava aanzienlijke parallellen vertoont met een heel wat volwassener project van de Zapatistas in Mexico. In 1994 is een groot deel van de inheemse bevolking in het zuiden samen met de anti-neoliberale stedelingen op eigen krachten een nieuw maatschappijmodel beginnen uitbouwen na decennialange miskenning van de Mexicaanse regering. Maar terwijl de Zapatistas in Mexico al lang de wapens hebben neergelegd, zijn de Koerden in Rojava de dag van vandaag nog steeds aan het strijden voor de overleving van hun alternatieve maatschappij. Treden de Syrische Koerden in de voetsporen van de Zapatistas?
Terwijl de burgeroorlog in Syrië verder woedt is tegen alle verwachtingen de proto-staat Rojava ontstaan. Rojava is de benaming voor het de facto autonome gebied dat bestaat uit drie kantons in Syrië: Kobani, Afrin en Cizir. In juli 2012 zijn de Koerden erin geslaagd geweldloos de controle te verkrijgen over het gebied. Dit onder leiding van de partij PYD (Partiya Yekîtiya Demokrat, ofwel de Democratische Unie Partij), de grootste plaatselijke macht. De politieke visie van de PYD impliceert het versterken van de positie van de maatschappij ten opzichte van die van de staat op basis van actieve burgerschap en zelfbestuur. De proto-staat staat onder enorme druk van alle kanten. Zowel Turkije, IS, de regering in Syrië en de oppositie vormen een bedreiging voor de overleving van het experiment.
20 jaar eerder en op een ander continent kwamen op 1 januari 1994, de dag van de inwerkingtreding van de Noord-Amerikaanse Vrijhandelsovereenkomst (NAFTA), ongeveer 5000 rebellen van het EZLN (Ejército Zapatista de Liberación Nacional, ofwel het Zapatistisch Nationaal Bevrijdingsleger) uit de Lacandón Jungle in Chiapas in opstand. Na 10 jaar clandestiene organisatie in hun thuisbasis in de jungle kwamen ze in opstand om hun onvrede kracht bij te zetten, niet alleen over de NAFTA, maar over alle eerdere neoliberale hervormingen die de leefwereld van de armste inheemse dorpelingen ondermijnden. De vermeende desinteresse van de regering om het leven van de inheemse bevolking te verbeteren resulteerde in het besluit van het EZLN om op eigen houtje hervormingen door te voeren. Ze trokken zich volledig terug uit het publieke zicht om hun eigen scholen en ziekenhuizen op te richten zonder beroep te doen op de overheid. De Zapatistas, vernoemd naar Emiliano Zapata, de symbolische held van de revolutionaire strijd in Mexico, vormden gemeenten die hun eigen autonome bestuursorganen hebben.
De belangrijkste gelijkenis tussen beide revoluties is de sociale en politieke reorganisatie die beide regio’s doormaakten. Net zoals de Syrische Koerden, ambiëren de Zapatistas van Chiapas niet hun onafhankelijkheid maar autonomie en het recht om zichzelf te besturen binnen de grenzen van Mexico. Om deze ambitie te bewerkstelligen gingen ze op zoek naar een bottom-up structuur waarin de beslissingsprocessen zo dicht mogelijk bij het volk gebeuren. Zowel de Koerden in Rojava als de Zapatistas hebben voor hun nieuwe samenleving de mentaliteit dat iedereen hoort deel te nemen aan deze beslissingsprocessen zodat alle groepen van de samenleving en alle culturele identiteiten vertegenwoordigd zijn.
Een tweede opvallende gelijkenis is de focus op gendergelijkheid. Zowel in Chiapas als in Rojava is het creëren van nieuwe genderverhoudingen een fundamenteel onderdeel van de strijd en essentieel in de vorming van een democratische, autonome samenleving. Hoewel men er in Rojava meer in geslaagd is om dit aspect van de ideologie in praktijk om te zetten: daar is de gelijkheid tussen mannen en vrouwen verzekerd in alle vergaderingen, in alle raden en commissies en in alle delegaties. In Chiapas is men er zich van bewust dat vrouwen nog onvoldoende vertegenwoordigd zijn in het besluitvormingsproces.
Vervolgens is een opmerkelijk verschil de rol die de leiders spelen in de beweging. Subcomandante Marcos, een anonieme ‘sub-commandant’ van het EZLN, was in staat om met zijn retorica de strijd van de Chiapanen te bemiddelen zonder de indruk te geven de leider te zijn. Anderzijds is Abdullah Öcalan de onbetwiste leider van de Koerdische beweging. Öcalan staat boven iedereen in de positie van rechtmatige, onfeilbare en onaantastbare rechter. Hij heeft echter geen directe macht aangezien hij sinds 1999 gedetineerd is, toch is er niemand die hem van zijn plaats wil beroven.
Op vlak van economie, gezondheid, onderwijs en gerechtelijk systeem hebben de beide bewegingen zich op een heel gelijkaardige manier georganiseerd. Aan de hand van coöperatieven proberen ze onafhankelijk van de buitenwereld zichzelf te onderhouden zowel in Chiapas als in Rojava. In het onderwijs wordt de traditionele manier van evaluatie, het puntensysteem, achterwege gelaten om plaats te maken voor een meer persoonlijke aanpak. In beide samenlevingen wordt er bovendien minder nadruk gelegd op het effectief verwerven van kennis, maar eerder op een begeleide zelfontplooiing. Op gebied van gezondheidszorg, hebben de Zapatistas en de Koerden hun klinieken, gezondheidscentra en hospitalen georganiseerd van onderuit. In die zin dat gevallen die aan de basis in de communes en gemeenschappen niet opgelost raken, worden doorverwezen naar een volgend niveau. Het gerechtssysteem is zowel in Chiapas als in Rojava gebaseerd op transformative justice. Veroordeelden worden niet gevangen genomen maar moeten aan de hand van gemeenschapsdienst de gemeenschap vergoeden voor hun misdaad. Ook de structuren van het gerechtelijk systeem zijn gelijkaardig in die zin dat conflicten eerst worden opgelost op lokaal niveau.
Het project in Rojava komt voort uit een uitzonderlijk gedachtegoed. Terwijl zij nog niet even veel tijd hebben gehad als de Zapatistas om hun bedoelingen te bewijzen, blijken ze zeer bereidwillig om hun experiment in goede banen te doen leiden. De samenleving van de Zapatistas overleeft al meer dan 20 jaar en tot zover bewandelen de Syrische Koerden hetzelfde pad. Indien ze de nodige lessen trekken uit de ervaringen van de Zapatistas zou dit democratisch experiment al eens kunnen slagen…
Bibliografie
Knapp, M., & Jongerden, J. (2014). Communal Democracy: The Social Contract and Confederalism in Rojava. Comparative Islamic Studies , 87–109.
"Witnesses to the Revolution in Rojava". (2016, oktober 20). Witnesses to the Revolution in Rojava. Opgeroepen op april 10, 2017, van Pluto Press: https://plutopress.wordpress.com/2016/10/20/the-synthesis-of-revolution…
Öcalan, A. (2011). Democratic Confederalism. Democratic Confederalism , 26. Londen: Transmedia Publishing Ltd.
Aboites, H. (2010). Autonomy and Education: The Contribution of Aboriginal Peoples to Education in Mexico in the 21st Century. Close:block:scholUnivAuthors Open:block:publicationBlock Our Schools, Our Selves , 145-168.
Akkaya , A. H., & Jongerden, J. (2012). Reassembling the Political: The PKK and the project of Radical Democracy. European Journal of Turkish Studies .
Al, S. (2015). Local Armed Uprisings and the Transnational Image of Claim Making: The Kurds of Turkey and the Zapatistas of Mexico in Comparative Perspective. Globalizations, Vol. 12 , 677–694.
Ali, A. A. (2015). The Security Gap in Syria: Individual and Collective Security in ‘Rebel-held’ Territories. Stability: International Journal of Security and Development, 4(1), Art. 40 .
Arjona, A. (2014). Civilian Resistance to Rebel Governance . Brighton: Households in Conflict Network .
Bance, P. (2017, maart 22). Rojava et Chiapas, deux lueurs d’émancipation dans un monde halluciné. Opgeroepen op april 6, 2017, van Autre Futur: http://www.autrefutur.net/Rojava-et-Chiapas-deux-lueurs-d-emancipation-…
Baronnet, B. (2008). Rebel Youth and Zapatista Autonomous Education. Latin American Perspectives, Vol. 35 , 112-124.
Baronnet, B., & Breña, M. O. (2008). Rebel Youth and Zapatista Autonomous Education. Latin American Perspectives, Vol. 35 , 112-124.
Biehl, J. (2014, december 30). Poor in Means but Rich in Spirit. Opgeroepen op mei 7, 2017, van Biehl on Bookchin: http://www.biehlonbookchin.com/poor-in-means/
Biehl, J. (2015, februari 7). Revolutionary Education. Opgeroepen op mei 4, 2017, van Biehl on Bookchin: http://www.biehlonbookchin.com/revolutionary-education/
Biehl, J. (2015, februari 25). Rojava's Threefold Economy. Opgeroepen op mei 8, 2017, van Biehl on Bookchin : http://www.biehlonbookchin.com/rojavas-threefold-economy/
Bloomberg. (2006, januari). Mexico's Zapatista Rebels Leave Jungle, Start Worker Campaign. Opgeroepen op mei 10, 2017, van Banderas News: http://banderasnews.com/0601/nr-zapatista.htm
Bob, C. (2005). Mexico's Zapatista Uprising. In C. Bob, The Marketing of Rebellion: Insurgents, Media, and International Activism (pp. 117-177). Cambridge University Press.
Caracoles y Juntas de Buen Gobierno. (n.d.). Opgeroepen op mei 10, 2017, van Enlace Civil: http://www.enlacecivil.org.mx/caracoles.html
Carpenter, J. (2016, februari 2). A Woman to Know: Comandanta Ramona. Opgeroepen op mei 10, 2017, van Tiny Letter: https://tinyletter.com/awomantoknow/letters/a-woman-to-know-comandanta-…
Casier, M. (2010). Designated terrorists. The Kurdistan Workers’ Party and its Struggle to (Re)Gain Political Legitimacy. Mediterranean Politics , 393-413.
Casier, M. (2017, in druk). Het autonomiestreven van de Koerdische rebellen in Syrië. In B. Suykens, & J. Adam, De alledaagse rebel. Tien rebellengroepen in het Zuiden. Academia Press.
Castellanos, L. (2008). Learning, Surviving: Marcos After the Rupture. NACLA Report on the Americas , 34-40.
Charter of the Social Contract. (2014, januari 29). Charter of the Social Contract. Opgeroepen op februari 22, 2017, van Peace in Kurdistan: https://peaceinkurdistancampaign.com/charter-of-the-social-contract/
Clark, J. (2016). Imaginare Aude! Lessons of the Rojava Revolution. Capitalism Nature Socialism, Vol 27 , 103-110.
Cuevas, J. (2007). Health and Autonomy: the case of Chiapas. Ottawa: Health Systems Knowledge Network.
De Jong, A. (2016). A Commune in Rojava? New Politics, Vol 15 , 69-76.
Del Balso, A. (2008). Zapatista Women Warriors: Examining the Sociopolitical Implications of Female Participation in the EZLN Army. Boston.
Diaz, M. d. (2015). Veinte años de presencia del ezln en Chiapas (1994-2014). In C. L. Diaz, Religión, política y guerrilla en las cañadas de la selva lacandona (pp. 257-285). Coyoacán, México: Cal y Arena.
Dirik, D. (2014, oktober 24). Western fascination with 'badass' Kurdish women. Opgeroepen op april 30, 2017, van Aljazeera : http://www.aljazeera.com/indepth/opinion/2014/10/western-fascination-wi…
Enzinnanov, W. (2015, november 24). A Dream of Secular Utopia in ISIS’ Backyard. Opgeroepen op mei 10, 2017, van The New York Times Magazine: https://www.nytimes.com/2015/11/29/magazine/a-dream-of-utopia-in-hell.h…
EZLN. (2005, juni). Sixth Declaration of the Selva Lacandona. Opgeroepen op mei 6, 2017, van Enlace Zapatista: http://enlacezapatista.ezln.org.mx/sdsl-en/
Federici, V. (2015). The Rise of Rojava: Kurdish Autonomy in the Syrian Conflict . SAIS Review of International Affairs, Vol. 35 , 81-90.
First interviews with Marcos. (1994, januari 1). Opgeroepen op mei 9, 2017, van Csuchico: http://www.csuchico.edu/zapatist/HTML/Archive/Marcos/marcos_interview_j…
First New University To Open In Rojava. (2014, augustus 31). Opgeroepen op mei 4, 2017, van The Rojava Report: https://rojavareport.wordpress.com/2014/08/31/first-new-university-to-o…
Forbis, M. (2014, maart 23). The Zapatistas at 20: Building Autonomous Community . (J. Brenner, Interviewer)
Gambetti, Z. (2009). Politics of place/space: The spatial dynamics of the Kurdish and Zapatista movements . New Perspectives on Turkey, No. 41 , 43-87.
Garcia, J. M. (2016). Faded Zapatista legacy lingers in Chiapas. National Catholic Reporter , 6-8.
General Command of the EZLN. (1993). Struggle. Opgeroepen op maart 21, 2017, van First Declaration from the Lacandon Jungle: http://www.struggle.ws/mexico/ezln/ezlnwa.html
Grojean, O. (2014). The Production of the New Man Within the PKK . European Journal of Turkish Studies .
Gulewitsch, N. (2011). Ya Basta! A Cry That Echoes Beyond Borders: Zapatismo and International Solidarity Networks in the Zapatista Uprising. McGill Sociological Review, Vol. 2 , 77-91.
Gurses, M. (2011). Elites, Oil, and Democratization: A Survival Analysis. Social Science Quarterly, Vol. 92 , 164–184.
Hague, R., & Harrop, M. (2013). The Comparative Approach. In R. Hague, & M. Harrop, Political Science: A Comparative Introduction (p. 424). Palgrave Macmillan.
Hardt, M., & Negri, A. (2005). War. In M. Hardt, & A. Negri, Multitude: War and Democracy in the Age of Empire (p. 448). Penguin.
Hearse, P., & Parker, S. (2016, augustus 26). Analysing the PKK: a reply to Alex de Jong. Opgeroepen op mei 9, 2017, van International Viewpoint: http://www.internationalviewpoint.org/spip.php?article4673
House Organ. (2015). Rojava. Capitalism Nature Socialism, Vol 26 , 1-15.
Inclán, L. M. (2008). From the ¡Ya Basta! to the Caracoles: Zapatista Mobilization under Transitional Conditions. The University of Chicago Press, Vol. 113 , 1316-1350.
Información Por Entidad. (2015). Opgeroepen op maart 21, 2017, van Cuentame: http://cuentame.inegi.org.mx/monografias/informacion/chis/poblacion/div…
International Crisis Group. (2013). Syria’s Kurds: A Struggle Within a Struggle . Erbil/Damascus/Brussels: Middle East Report.
Isik, R. (2016, maart 30). Kurdish Women Struggle for a Next System in Rojava. Opgeroepen op mei 10, 2017, van The Next System: http://thenextsystem.org/kurdish-women-struggle-for-a-next-system-in-ro…
Jongerden, J., & Akkaya, A. H. (2013). Democratic Confederalism as a Kurdish Spring: the PKK and the quest for radical democracy . In M. M. Ahmed, & M. M. Gunter, The Kurdish Spring : geopolitical changes and the Kurds (pp. 163 - 185). Costa Mesa, California: Mazda Publishers.
Jongerden, J., & Akkaya, A. (2011). The making of PKK. In Nationalims and politics in Turkey : political Islam, Kemalism and the Kurdish issue (pp. 123 - 142). Routledge.
Jongerden, J., & Knapp, M. (2014). Communal Democracy: The Social Contract and Confederalism in Rojava. Comparative Islamic Studies , 87–109.
Khasnabish, A. (2010). In Zapatistas Rebellion from the Grassroots to the Global (p. 232). Zed Books.
Khattab, L. (2017). Re-imagining the ‘State’ in Syria During the First Year of the Uprising (2011–2012) . In C. Çakmak, The Arab Spring, Civil Society, and Innovative Activism (pp. 157-185). New York: Palgrave Macmillan US.
Kitschelt, H. P. (1986). Political Opportunity Structures and Political Protest: Anti-Nuclear Movements in Four Democracies. British Journal of Political Science, vol. 16, no. 1 , 57–85.
Klein, H. (2015). Compañeras: Zapatista Women's Stories. Seven Stories Press.
Knapp, M., Flach, A., & Ayboga, E. (2016). Revolution in Rojava. London: Pluto Press.
Krøvel, R. (2013). Anarchism, The Zapatistas and The Global Solidarity Movement . Global Discourse , 20-40.
Leezenberg, M. (2016). The ambiguities of democratic autonomy: the Kurdish movement in Turkey and Rojava . Southeast European and Black Sea Studies , 671-690 .
Lowe, R. (2016, augustus). Rojava at 4: Examining the Experiment in Western Kurdistan. Middle East Centre.
Lund, C. (2006). Twilight Institutions: Public Authority and Local Politics in Africa . Development and Change , 685–705 .
Maccani, R. (2006, juni 1). From Below and to the Left…. Opgeroepen op mei 6, 2017, van Left Turn: http://www.leftturn.org/below-and-left…
(2011). In Z. C. Mampilly, Rebel Rulers: Insurgent Governance and Civilian Life during War . Ithaca: Cornell University Press .
Marinelli, S. (2016, oktober 24). The 2016 Rojava Social Contract: a Democratic Experiment of Civil and Social Rights in Northern Syria. Opgeroepen op mei 12, 2017, van International Law Blog: https://aninternationallawblog.wordpress.com/2016/10/24/the-2016-rojava…
Mkandwire, T. (2017). State Capacity, History, Structure, and Political Contestation. In M. Centeno, A. Kohli, & D. Yashar, States in the Developing World (pp. 184-217). Cambridge University Press.
Modelo Educativo Zapatista Destaca a Nivel Internacional. (2012, januari 17). Opgeroepen op mei 10, 2017, van Info Chiapas: http://www.infochiapas.com/2012/01/modelo-educativo-zapatista-destaca-a…
Mora, M. (2015). The Politics of Justice: Zapatista Autonomy at the Margins of the Neoliberal Mexican State . Latin American and Caribbean Ethnic Studies , 87-106.
Nations Encyclopedia . (2004, juni 11). Opgeroepen op maart 20, 2017, van Chiapas: http://www.nationsencyclopedia.com/mexico/Aguascalientes-M-xico/Chiapas…
PANONIAN. (2017). File:Northern Syria - Rojava october 2016.png. Opgeroepen op februari 22, 2017, van Wikimedia Commons: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Northern_Syria_-_Rojava_october…
Parissi, S. (2015). Kobani and Anarchism. Anarcho-Syndicalist Review , 8.
Perry , T., & Davison, J. (2016, april 21). Battle between Syrian government, Kurdish force kills 26: Kurdish official. Reuters .
Radpey, L. (2015). The Kurdish Self-Rule Constitution in Syria. Oxford University Press.
Ragin, C. (1994). Using Comparative Methods to Study Diversity. In C. Ragin, Constructing Social Research: The Unity and Diversity of Method (pp. 105-130). Thousand Oaks: Pine Forge.
Rico, A. (2014, januari 2). Educate in resistance: the autonomous Zapatista schools. Opgeroepen op mei 4, 2017, van ROAR: https://roarmag.org/essays/zapatista-autonomous-education-chiapas/
Sáenz, C. M. (2015, maart 19). Women Up in Arms: Zapatistas and Rojava Kurds Embrace a New Gender Politics. Opgeroepen op april 27, 2017, van Huffington Post: http://www.huffingtonpost.com/beverly-bell/women-up-in-arms-zapatist_b_…
Sáenz, C. M. (2015, maart 18). Women Up in Arms: Zapatistas and Rojava Kurds Embrace a New Gender Politics. The World Post .
Saadi, S. (2014, juli 25). Rojava Revolution: building autonomy in the Middle East. Opgeroepen op februari 22, 2017, van ROAR: https://roarmag.org/essays/rojava-autonomy-syrian-kurds/
Savelsberg, E. (2013). The Kurdish factor in the Syrian revolution . Syrian Studies Association Bulletin, Vol. 18 .
Solidarity with Rojava, with the Kurdish revolution and with the liberation struggle of the PKK. (2016, januari 4). Opgeroepen op mei 15, 2017, van Links: http://links.org.au/taxonomy/term/716?page=1
Stahler-Sholk, R. (2010). The Zapatista Social Movement: Innovation and Sustainability . Alternatives 35 , 269-290.
Stanchev, P. (2015, februari 17). From Chiapas to Rojava: Seas Divide Us, Autonomy Binds Us. Roar Magazine .
Starr, A., Martinez-Torres, M. E., & Rosset, P. (2011). Participaroty Democracy in Action. Latin American Perspectives, Issue 176, Vol. 38 No. 1 , 102-119.
Strangers in a Tangled Wilderness. (2014, maart). A Small Key Can Open a Large Door: the Rojava Revolution. San Bernardino, California: Combustion Books.
The Collective. (2016, mei 20). Rojava: Democracy and Commune. Opgeroepen op mei 12, 2017, van Anarchist News: http://anarchistnews.org/content/rojava-democracy-and-commune
Transformative Justice. (n.d.). Opgeroepen op mei 10, 2017, van Selkirk College: http://selkirk.ca/program/transformative-justice
Tucker, D. (2014, januari 1). Are Mexico's Zapatista rebels still relevant? Opgeroepen op april 26, 2017, van Al Jazeera: http://www.aljazeera.com/indepth/features/2014/01/are-mexico-zapatista-…
Zugman, K. (2005). Indian Resistance in a Poetic Voice: The Urban Appropriation of Zapatista Political Thought in Mexico City. International Review of Modern Sociology, Vol. 31 , 1-32.
