Een snijdend verlangen
“1 op de 5 jongeren verwondt zichzelf: de epidemie die we niet willen zien” (Peuteman, 2016, par. 1).
“Zelfverwonding is besmettelijk” (cka, 2016, par. 1).
“Paniek om de blue whale” (Nath, 2016, par. 1).
“Richt op school ruimte in waar jongeren zichzelf kunnen verwonden” (Van Lent, 2016, par. 1).
“1 op de 5 jongeren verwondt zichzelf: Zorgwekkend dat het een hype is op internet”
(A. J., 2016, par. 1).
Het zijn enkele titels van artikels die het voorbije jaar verschenen in diverse kranten en magazines. Zoals uit de koppen van de artikels naar voor komt, vormt zelfverwondend gedrag (ZVG) een veel voorkomend probleem in onze maatschappij en kent het toegenomen media-aandacht. Ondanks de stijgende media-aandacht blijft ZVG voor velen een groot taboe en kent het nog veel vooroordelen. Daarnaast komt in bovenstaande artikels ook de ‘besmettelijkheidsfactor’ naar voor, waarin de sociale media een grote rol kan spelen. Een voorbeeld is de blue whale challenge, waar jongeren met depressieve stemmingen via de sociale media worden aangespoord om zichzelf te verwonden en uiteindelijk zichzelf het leven te benemen. Het zijn extreme praktijken met zeer ernstige gevolgen.
Wat is zelfverwonding?
Zelfverwonding, zelfbeschadigend gedrag, en automutilatie zijn slechts enkele termen die worden gebruikt om de actie van het zichzelf opzettelijk verwonden te beschrijven. We moeten dus eerst een onderscheid maken tussen al deze termen. Zelfbeschadiging is namelijk geen synoniem van zelfverwonding. Zelfbeschadiging is veel ruimer dan zelfverwonding. Zelfbeschadiging verwijst naar zowel directe schade (vb. zelfverwonding) als indirecte schade aan zichzelf toebrengen (vb. roken) (Claes & Vandereycken, 2007). Binnen dit onderzoek wordt uitsluitend dieper ingegaan op zelfverwonding. Volgens de definitie van Claes en Vandereycken (2007) is zelfverwonding: “sociaal onacceptabel gedrag waarbij een persoon zichzelf opzettelijk en op een directe manier fysiek letsel toebrengt zonder de bedoeling te hebben zich het leven te benemen” (p. 14).
Onderzoek
Dé grote vraag die velen onder ons zich vervolgens stellen: “Hoe kunnen we jongeren die zichzelf verwonden helpen?”. Belangrijke onderzoekers in Amerika (Tatnell, Kelada, Hasking, & Graham, 2014) hebben zich gedurende lange tijd ook met die vraag bezig gehouden en vonden een zeer simpel antwoord op die ene vraag: steun. Niet zomaar steun, maar steun van de ouders. Die steun is dé belangrijkste factor om te kunnen stoppen met zelfverwonding.
U kan zich dan ook voorstellen dat onze verbazing groot was toen we ontdekten dat er bijzonder weinig onderzoek reeds bestond over gezinstherapeutische interventies voor ZVG (voor een review, zie Bijlage 1: Waals et al., 2017). Dus gingen we zelf maar op zoek. Binnen deze studie legden we de focus op de ervaring van jongeren die zichzelf verwonden en hun ouders, we formuleerden als hoofdonderzoeksvraag: ‘Hoe ervaren jongeren die zichzelf opzettelijk verwonden en hun ouders de gezinstherapie?. Het onderzoek heeft als doel de stem en mening van de cliënten weergeven. Enerzijds om op die manier een aanvulling te bieden op reeds bestaand wetenschappelijk onderzoek. Anderzijds vormt het onderzoek ook een meerwaarde voor de klinische praktijk, aangezien de bevindingen uit deze masterproef ook rechtstreeks toepasbaar zijn voor jongeren, ouders en gezinstherapeuten.
Resultaten1
In Figuur 1 worden de bevindingen uit onze studie schematisch weergegeven. De ouders en de jongeren
ervaren gezinstherapie als een proces waarbinnen ze de ruimte krijgen om zaken te delen die ze elders
(thuis) niet kunnen delen. De gezinnen ervaren thuis veel zorgen die ze binnen hun gezin (nog) niet
kunnen bespreken. Ze gaan samen met het gezin in therapie. Elk gezinslid stelt daarbij andere doelen
voorop. Sommige willen beter leren communiceren, anderen willen dat hun ouders begrijpen waarom
ze zichzelf pijn doen. Uit enkele van deze voorbeelden wordt dus al snel duidelijk dat de familieleden
meer willen bereiken met de therapie dan uitsluitend het stoppen met ZVG.
De moeder van Anke geeft bijvoorbeeld aan dat ze een positievere attitude wilt aannemen t.o.v. haar
dochter.
“Meer leren om ook positieve extra te benadrukken naar Anke toe [ouder van Anke, leeftijd
onbekend].”
1 De namen die worden gebruikt in deze tekst zijn pseudoniemnamen om de privacy van de participanten te
garanderen.
Lisa Waals Scriptieprijs
Promotor: Prof. Dr. Peter Rober Co-Promotor: Prof. Dr Imke Baetens
3
De gezinstherapie maakt het voor de gezinsleden mogelijk om hun zorgen te delen. Jongeren krijgen de
ruimte om te vertellen over hun negatieve zelfbeeld, de moeilijke herinneringen, hun grenzen, het ZVG,
en het (moeilijke) gezinsfunctioneren. Jonas geeft dit ook aan in het volgende citaat.
“Het terugdenken aan wat er gebeurd is in het verleden. (Het overlijden van mijn stiefmoeder, de
momenten dat mijn vader domme dingen deed wanneer hij bedronken was) [Jonas, 16 jaar].”
We merken duidelijk op dat jongeren geleidelijk aan de hulp van hun ouders én de gezinstherapeut leren
aanvaarden en hun krachten en kwaliteiten kunnen herkennen. Het therapeutische proces wordt
gekenmerkt door een proces van groeiende openheid ten opzicht van elkaar. Er is een voortdurend
aftasten en afwegen wat de jongeren en de ouders al dan niet met elkaar kunnen delen. De participanten
beschrijven de therapeut als warm, begripvol, en lief die luistert naar ieders mening.
“Ze luisterde altijd, onderbrak mij niet en ik had echt wel het gevoel dat ze me begreep [Ina, 17
jaar].”
Binnen dit proces van geleidelijk meer openheid tonen, stellen we echter ook enkele hindernissen vast.
De complexe gevoelens waaronder angst, het nog niet kunnen aanvaarden van de hulp, en het contact
dat jongeren nog niet kunnen maken met hun binnenkant zijn enkele hindernissen die voornamelijk de
ouders rapporteren. Dit wordt ook duidelijk in onderstaand voorbeeld.
“Het blijft niet gemakkelijk om tijdens de gesprekken te ervaren hoe moeilijk het voor Yasmien is
om contact te maken met haar binnenkant [ouder van Yasmien, leeftijd onbekend].”
Lisa Waals Scriptieprijs
Promotor: Prof. Dr. Peter Rober Co-Promotor: Prof. Dr Imke Baetens
4
Figuur 1. De zoektocht als gezin schematisch weergegeven over de tijd
Lisa Waals Scriptieprijs
Promotor: Prof. Dr. Peter Rober Co-Promotor: Prof. Dr Imke Baetens
5
Conclusie
Tijdens het schrijven van deze masterproef botste ik op zeer veel vooroordelen en onbegrip, maar
voornamelijk ook op veel vragen. Waarom doen mensen zichzelf opzettelijk pijn? Wat gebeurt er
wanneer ouders ontdekken dat hun kind zichzelf verwondt? Hoe kunnen ouders de sleutel zijn om te
kunnen stoppen met ZVG? Op deze vragen en nog op veel meer geef ik een antwoord in mijn
masterproef.
Lisa Waals Scriptieprijs
Promotor: Prof. Dr. Peter Rober Co-Promotor: Prof. Dr Imke Baetens
6
Referenties
A. J. (2016, 14 september). 1 op de 5 jongeren verwondt zichzelf: "Zorgwekkend dat het een hype is
op internet”. Het Laatste Nieuws. Geraadpleegd via http://www.hln.be
CKA. (2016, 15 september). Zelfverwonding is besmettelijk. De Standaard. Geraadpleegd via
http://www.standaard.be
Claes, L., & Vandereycken, W. (2007). Zelfverwonding: Hoe ga je er mee om? Tielt: Lannoo.
Nath, G. (2016, 27 februari). Paniek om de blue whale. De Standaard. Geraadpleegd via
http://www.standaard.be
Peuteman, A. (2016, 13 september). 1 op de 5 jongeren verwondt zichzelf: De epidemie die we niet
willen zien. Knack. Geraadpleegd via http://www.knack.be
Tatnell, R., Kelada, L., Hasking, P., & Graham, M. (2014). Longitudinal analysis of adolescent NSSI: The
role of intrapersonal an interpersonal factors. Journal of Abnormal Child Psychology, 42(6),
885-896. doi: 10.1007/s10802-013-9837-6
Van Lent, R. (2016, 14 september). Richt op school ruimte in waar jongeren zichzelf kunnen
verwonden. Geraadpleegd via http://www.standaard.be
Waals, L., Baetens, I., Claes, L., Wolfs, E., Goethals, E., & Rober, P. (2017). Gezinstherapeutische
interventies bij jongeren die zichzelf verwonden: een literatuurstudie. Tijdschrift
Systeemtherapie.
Bibliografie
A. J. (2016, 14 september). 1 op de 5 jongeren verwondt zichzelf: "Zorgwekkend dat het een hype is op internet”. Het Laatste Nieuws. Geraadpleegd via http://www.hln.be
American Psychiatric Association (2014). Handboek voor de classificatie van psychische stoornissen (DSM-5), de Nederlandse vertaling van de Diagnostic and statistical manual of mental disorders, fifth edition. Amsterdam: Uitgeverij Boom.
Anderson, N. L., & Crowther, J. H. (2012). Using the experiential avoidance model of non-suicidal self-injury: Understanding who stops and who continues. Archives of Suicide Research, 16(2), 124-134. doi: 10.1080/13811118.2012.667329
Andover, M. S., Primack, J. M., Gibb, B. E., & Pepper, C. M. (2010). An examination of non-suicidal self-injury in men: do men differ from women in basic NSSI characteristics? Archives of Suicide Research, 14(1), 79-88. doi: 10.1080/13811110903479086
Andrews, T., Martin, G. Hasking, P. Page, A. (2014). Predictors of onset for non-suicidal self-injury within a school-based sample of adolescents. Prevention Science, 15(6), 850-859. doi: 10.1007/s11121-013-0412-8
Arain, M., Haque, M., Johal, L., Mathur, P., Nel, W., Rais, A., … Sharma, S. (2013). Maturation of the adolescent brain. Neuropsychiatric Disease and Treatment, 9, 449-461. doi: 10.1007/s11121-013-0412-8
Arbuthnott, A. E., & Lewis, S. P. (2015). Parents of youth who self-injure: A review of the literature and implications for mental health professionals. Child and Adolescent Psychiatry and Mental Health, 9(1), 1-20. doi: 10.1186/s13034-015-0066-3
Baert, S. (2011). Feedback van behandelresultaten in de hulpverlening. Signaal, 76(20), 4-15.
Baetens, I. (2013). Non-suicidal self-Injury in adolescence: Interplay between psychological distress and parenting (Ongepubliceerde doctoraat). Katholieke Universiteit Leuven, Onderzoekseenheid Klinische Psychologie, België.
Baetens, I., Claes, L., Hasking, P., Smits, D., Grietens, H., Onghena, P., & Martin, G. (2015a).The relationship between parental expressed emotions and non-suicidal self-injury: The mediating roles of self-criticism and depression. Journal of Child and Family Studies, 24(2), 491-498. doi: 10.1007/s10826-013-9861-8
Baetens, I., Claes, L., Martin, G., Onghena, P., Grietens, H., Van Leeuwen, K., … Griffith, J. W. (2014). Is nonsuicidal self-injury associated with parenting and family factors? Journal of Early Adolescence, 34(3), 387-405. doi: 10.1177/0272431613494006
80
Baetens, I., Claes, L., Muehlenkamp, J., Grietens, H., & Onghena, P. (2011a). Non-suicidal and suicidal self-injurious behavior among Flemish adolescents: A web-survey. Archives of suicide research, 15(1), 56-67. doi: 10.1080/13811118.2011.540467
Baetens, I., Claes, L., Muehlenkamp, J., Grietens, H., & Onghena, P. (2012). Differences in psychological symptoms and self-competencies in non-suicidal self-injurious Flemish adolescents. Journal of Adolescence, 35(3), 753-759. doi: 10.1016/j.adolescence.2011.11.001
Baetens, I., Claes, L., Onghena, P., Grietens, H., Van Leeuwen, K., Pieters, C., ... Griffith, J. W. (2015b). The effects of nonsuicidal self-injury on parenting behaviors: A longitudinal analyses of the perspective of the parent. Child and Adolescent Psychiatry and Mental Health, 9(24), 1-6. doi: 10.1186/s13034-015-0059-2
Baetens, I., Claes, L., Willem, L., Muehlenkamp, J., & Bijttebier, P. (2011b). The relationship between non-suicidal self-injury and temperament in male and female adolescents based on child- and parent-report. Personality and Individual Differences, 50(4), 527-530. doi: 10.1016/j.paid.2010.11.015
Bandura, A. (1986). Social foundations of thought and action: A social cognitive theory. Englewood Cliffs, New York: Prentice hall.
Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. New York: W.H. Freeman.
Barrocas, A. L., Hankin, B. L., Young, J. F., & Abela, J. R. (2012). Rates of non-suicidal self-injury in youth: Age, sex and behavioral methods in a community sample. Pediatrics, 130(1), 39-45. doi: 10.1542/peds.2011-2094
Beel, V. (2016, 1 maart). Ik hoef mezelf niet meer te snijden. Maar de pijn zit nog in mij. De Standaard. Geraadpleegd via http://www.standaard.be
Boszormenyi-Nagy, I., & Spark, G. M. (1973). Invisible Loyalties. New York: Harper & Row.
Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77-101. doi: 10.1191/1478088706qp063oa
Breen, A. V., Lewis, S. P., & Sutherland, O. (2013). Brief report: Non-suicidal self-injury in the context of self and identity development. Journal of Adult Development, 20(1), 57-62. Doi: 10.1007/s10804-013-9156-8
Brent, D. A., McMakin, D. L., Kennard, B. D., Goldstein, T. R., Mayes, T. L., & Douaihy, A. (2013). Protecting adolescents from self-harm: A critical review of intervention studies. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 52(12), 1260-1271. doi: 10.1016/j.jaac.2013.09.009
81
Bridge, J. A., Goldstein, T. R., & Brent, D. A. (2006). Adolescent suicide and suicidal behaviour. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 47(3-4), 372-394. doi: 10.1111/j.1469-7610.2006.01615.x
Bureau, J.-F., Martin, J., Freynet, N., Poirier, A. A., Lafontaine, M.-F., & Cloutier, P. (2010). Perceived dimensions of parenting and non-suicidal self-injury in young adults. Journal of Youth and Adolescence, 39(5), 484-494. doi: 10.1007/s10964-009-9470-4
Byrne, S., Morgan, S., Fitzpatrick, C., Boylan, C., Crowley, S., Gahan, … Guerin, S. (2008). Deliberate self-harm in children and adolescents: A qualitative study exploring the needs of parents and carers. Clinical Child Psychology and Psychiatry, 13(4), 493-504. doi: 10.1177/1359104508096765
Carr, A. (2009). The effectiveness of family therapy and systemic interventions for child-focused problems. Journal of Family Therapy, 31(1), 3-45. doi: 10.1111/j.1467-6427.2008.00451.x
CKA. (2016, 15 september). Zelfverwonding is besmettelijk. De Standaard. Geraadpleegd via http://www.standaard.be
Claes, L., De Raedt, R., Van de Walle, M., & Bosmans, G. (2016). Attentional bias moderates the link between attachment-related expectations and non-suicidal self-injury. Cognitive Therapy and Research, 40, 540-548. doi: 10.1007/s10608-016-9761-5
Claes, L., Luyckx, K., & Bijttebier, P. (2014). Non-suicidal self-injury in adolescents: Prevalence and associations with identity formation above and beyond depression. Personality and individual differences, 61-62, 101-104. doi: 10.1016/j.paid.2013.12.019
Claes, L., & Vandereycken, W. (2007). Zelfverwonding: Hoe ga je er mee om? Tielt: Lannoo.
Claes, L., Vandereycken, W., & Vertommen, H. (2004). Personality traits in eating disordered patients with and without self-injurious behaviours. Journal of Personality Disorders, 18(4), 399-404. doi: 10.1521/pedi.18.4.399.40346
Clarke, A. R., Schneiden, C., Hamilton, B. A., Dudley, A. M., Beard, J. Einfeld, S. L., … Narrelle, G. (2004). Factors associated with treatment compliance in young people following an emergency department presentations for deliberate self-harm. Archives of suicide research, 8(2), 147-152. doi: 10.1080/13811110490270994
Courtney, L. M., Heather, A. L., Song, E. P. (2016). Non-suicidal self-injury in adolescents: Addressing the function and the family from the perspective of systemic family therapies. The American Journal of Family Therapy, 44(4), 211-220. doi: 10.1080/01926187.2016.1150798
D’Andrea, W., Ford, J., Stolbach, B., Spinnazzola, J., & van der Kolk, B. A. (2012). Understanding interpersonal trauma in children: Why we need a developmentally appropriate trauma
82
diagnosis. American Journal of Orthopsychiatry, 82(2), 187–200. doi: 10.1111/j.1939-0025.2012.01154.x
Deiter, P. J., & Nicholls, S. S. (2000). Self-injury and self-capacities: Assisting an individual in crisis. Journal of Clinical Psychology, 65(9), 1173-1191. doi: 10.1002/1097-4679(200009)56:9<1173::AID-JCLP5>3.0.CO;2-P
Deliberto, T. L., & Nock, M. K. (2008). An exploratory study of correlates, onset, and offset of non-suicidal self-injury. Archives of Suicide Research, 12(3), 1-13. doi: 10.1080/13811110802101096
Diamond, G. S., Wintersteen, M. B., Brown, G. K., Diamond, G. M., Gallop, R., Shelef, K., & Levy, S. (2010). Attachment-based family therapy for suicidal adolescents: A randomized controlled trial. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 49(2), 122–131. doi: 10.1016/j.jaac.2009.11.002
Duke, N. N., Pettingell, S. L., Mcmorris, B. J., Borowsky, I. W. (2010). Adolescents violence perpetration: Associations with multiple types of adverse childhood experiences. Pediatrics, 125(4), 778-786. doi: 10.1542/peds.2009-0597
Eisner, E. W. (1991). The enlightened eye: Qualitative inquiry and the enhancement of educational practice. New York: Macmillan.
Elliott, R., Fisher, C. T., & Rennie, D. L. (1999). Evolving guidelines for publications of qualitative research studies in psychology and related fields. British Journal of Clinical Psychology. 38(3), 215-229. doi: 10.2348/014466599162782
Fadum, E. A., Stanley, B., Rossow, I., Mork E., Törmoen, A. J., & Mehlum, L. (2013). Use of health services following self-harm in urban versus suburban and rural areas: A national cross-sectional study. BMJ Open, 3(7), 2570. doi: 10.1136/bmjopen-2013002570
Favazza, A. R. (2011). Bodies under siege: Self-mutilation and body modification in culture and psychiatry. Baltimore: the Johns Hopkins University Press.
Fortune, S., Sinclair, J., & Hawton, K. (2008). Help-seeking before and after episodes of self-harm: A descriptive study in school pupils in England. BMC Public Health, 8(369), 1-13. doi: 10.1186/1471-2458-8-369
Franklin, J. C., Hessel, E. T., Aaron, R. V., Arthur, M. S., Heilbron, N., & Prinstein, M. J. (2010). The functions of nonsuicidal self-injury: Support for cognitive-affective regulation and opponent processes form a novel psychophysiological paradigm. Journal of Abnormal Psychology, 119(4), 850-862. doi: 10.1037/a0020896
83
Glassman, L. H., Weierich, M. R., Hooley, J. M., Deliberto, T. L., & Nock, M. K. (2007). Child maltreatment, non-suicidal self-injury, and the mediating role of self-criticism. Behaviour research and therapy, 45(10), 2483-2490. doi: 10.1016/j.brat.2007.04.002
Glenn, C., & Klonsky, E. D. (2013). Non-suicidal self-injury: An empirical investigation in adolescent psychiatric patients. Journal of Clinical Child and Adolescent Psychology, 42(2), 496-507. doi: 10.1080/15374416.2013.794699
Gratz, K. L. (2003). Risk factors for and functions of deliberate self-harm: An empirical and conceptual review. Clinical Psychology: Science and Practice, 10(2), 192-205. doi: 10.1093/clipsy.bpg022
Gray, G. V., & Lambert, M. J. (2001). Feedback: A key to improving therapy outcomes. Behavioral healthcare Tomorrow, 10(5), 24-25.
Hall, B., & Place, M. (2010). Cutting to cope – A modern adolescent phenomenon. Child: Care, Health, and Development, 36(5), 623–629. doi:10.1111/j.13652214.2010.01095.x
Halstead, R. O., Pavkov, T. W., Hecker, L. L., & Seliner, M. M. (2014). Family dynamics and self-injury behaviors: A correlation analysis. Journal of Marital and Family Therapy, 40(2), 246–259. doi:10.1111/j.1752-0606.2012.00336.x
Hasking, P. A., Coric, S. J., Swannell, S., Martin, G., Thompson, H. K., & Frost, A. D. J. (2010). Brief report: Emotion regulation and coping as moderators in the relationship between personality and self-injury. Journal of Adolescence, 33(5), 767-773. doi: 10.1016/j.adolescence.2009.12.006
Heath, N. L., Schaub, K., Holly, S., & Nixon, M. K. (2009). Self-injury today: Review of population and clinical studies in adolescents. In Nixon, M. K., & Heath, N. L., Self-injury in youth: The essential guide to assessment and intervention (p. 9-27). New York: Routledge.
Hill, C. E., Thompson, B. J., & Nutt Williams, E. (1997). A guide to conducting consensual qualitative research. The Counseling Psychologist, 25(4), 512-572.
Hilt, L. M., Nock, M. K., Lloyd-Richardson, E. E., & Prinstein, M. J. (2008). Longitudinal study of non-suicidal self-injury among young adolescents. Journal of Early Adolescence, 28(3), 455-469. doi: 10.1177/0272431608316604.
Howitt, D. (2016). Introduction to qualitative research methods in psychology (Third edition. ed.). Harlow: Pearson Education.
Hughes, E. K., Allan, E., & Le Grange, D. (2014). Family therapy for eating disorders and non-suicidal self-injury. In Claes, L., & Muehlenlamp, J. J. (Eds.), Non-suicidal self-injury in eating disorders: Advancements in etiology and treatment (p. 147-162). New York: Springer.
84
Jenkins, A. L., & Schmitz, M. F. (2012). The roles of affect dysregulation and positive affect in non-suicidal self-injury. Archives of Suicide Research, 16(3), 212-225. doi: 10.1080/13811118.2012.69527
Johnson, S. M. (2004). Creating connection: The practice of emotionally focused couple therapy. New York: Brunner-Routledge.
Jutengren, G., Kerr, M., & Stattin, H. (2011). Adolescents’ deliberate self-harm, interpersonal stress, and the moderating effects of self-regulation: A two wave longitudinal analysis. Journal of School Psychology, 49(2), 249–264. doi:10.1016/j.jsp.2010.11.001
Kaslow, N. J., Broth, M. R., Smith, C. O., & Collins, M. H. (2012). Family-based interventions for child and adolescent disorders. Journal of Marital & Family therapy, 38(1), 82-100. doi: 10.1111/j.1752-0606.2011.00257.x
Klonsky, E. D., & Glenn, C. R. (2009). Assessing the functions of non-suicidal self-injury: Psychometric properties of the inventory of statements about self-injury (ISAS). Journal Psychopathologic Behavior Assess, 31(3), 215-219. doi: 10.1007/s10862-008-9107-z
Klonsky, E. D., & Moyer, A. (2008). Childhood sexual abuse and non-suicidal self-injury: Meta-analysis. British Journal of Psychiatry, 192(3), 166-170. doi: 10.1192/bjp.bp.106.030650
Kvale, S. (1996). Interviews: An introduction to qualitative research interviewing. London: Sage.
Kvale, S. (2007). Doing interviews. London: Sage.
Lambert, M. J. (2010). Yes, it is time for clinicians to routinely track treatment outcome. In B. L. Duncan, S. D. Miller, B. E. Wampold, & M. A. Hubble (Eds.), The heart and soul of change. Delivering what works (pp. 239-268). Washington, DC: American Psychological Association.
Lambert, M. J., Harmon, C., Slade, K., Whipple, J. L., & Hawkins, E. J. (2005). Providing feedback to psychotherapists on their patients’ progress: Clinical results and practice suggestions. Journal of Clinical Psychology, 61(2), 165-174. doi: 10.1002/jclp.20113
Lambert, M. J., Harmon, C. Slade, K. Whipple, J. L., & Hawkins, E. J. (2004). Is it time for clinicians routinely to track client outcome? A meta-analysis. Clinical Psychology, 10(3), 288-301. doi: 10.1093/clipsy.bpg025
Lambert, M. J., Whipple, J. L., Vermeersch, D. A., Smart, D. W., Hawkins, E. J., Nielsen, S. L., & Goates, M. (2002). Enhancing psychotherapy outcomes via providing feedback on client progress: A replication. Clinical Psychology and Psychotherapy, 9(2), 91-103. doi: 10.1002/cpp.324
85
Laye-Gindhu, A., & Schonert-Reichl, K. A. (2005). Nonsuicidal self-harm among community adolescents: Understanding the ‘whats’ and ‘whys’ of self-harm. Journal of Youth and Adolescence, 34(5), 447-457. doi: 10.1007/s10964-005-7262-z
Lecloux, M. (2013). Understanding the meanings behind adolescent non-suicidal self-injury: are we missing the boat? Clinical Social Work Journal, 41(4), 324-332. doi: 10.1007/s10615-012-0417-y
Lloyd-Richardson, E., Perinne, N., Dierker, L., & Kelley, M. L. (2007). Characteristcs and functions of non-suicidal self-injury in a community sample of adolescents. Psychological Medicine, 37(8), 1183-1192. doi: 10.1017/S00332917070027X Lofthouse N., Muehlenkamp J., & Adler R. (2008). Non-suicidal self-injury and co-occurrence. In M.K. Nixon, H.L. Heath (Eds.), Self-injury in youth: The essential guide to assessment and treatment (pp. 59–78). New York: Routledge Press.
Luyckx, K., Gandhi, A., Bijttebier, P., & Claes, L. (2015). Non-suicidal self-injury in female adolescents and psychiatric patients: A replication and extension of the role of identity formation. Personality and Individual Differences 77, 91–96. doi: 10.1016/j.paid.2014.12.057
Maso, I., & Smaling, A. (1990). Objectiviteit in kwalitatief onderzoek. Meppel: Boom.
Maso, I., & Smaling, A. (1998). Kwalitatief onderzoek: praktijk en theorie. Amsterdam: Boom.
Mason, M. (2010). Sample size and saturation in PHD studies using qualitative interviews. Forum: Qualitative Social Research, 11(3), 1-20.
McDonald, G., O’Brien, L., & Jackson, D. (2007). Guilt and shame: Experiences of parents of self-harming adolescents. Journal of Child Health Care, 11(4), 298-310. doi: 10.1177/1367493507082759
Messer, J. M., & Fremouw, W. J. (2008). A critical review of explanatory models for self- Mutilating behaviors in adolescents. Clinical Psychology Review, 28(1), 162–178. doi:10.1016/j.cpr.2007.04.006
Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook (2nd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
Miller, S. D., Duncan, B. L., Sorrell, R., & Brown, G. S. (2005). The partners for change outcome management system. Journal of Clinical Psychology, 61(2), 199-208. doi: 10.1037/cou0000168
Minuchin, S., & Fishman, H. C. (1981). Family therapy techniques. Cambridge, Mass.: Harvard university press.
86
Mortelmans, D. (2013). Handboek kwalitatieve onderzoeksmethoden. Leuven: Acco.
Muehlenkamp, J., Claes, L., Havertape, L., & Plener, P. (2012). International prevalence of adolescent non-suicidal self-injury and deliberate self-harm. Child and Adolescent Psychiatry and Mental Health, 6(10), 1-9. doi:10.1186/1753-2000-6-10
Muehlenkamp, J., Claes, L., Quigley, K., Prosser, E. , Claes, S., & Jans, D. (2013). Association of training on attitudes towards self-injuring clients across health professionals. Archives of Suicide Research, 17, 462-468. doi: 10.1080/13811118.2013.801815
Muehlenkamp, J. J., Kerr, P. L., Bradley, A. R., & Adams-Larsen, M. A. (2010). Abuse subtypes and nonsuicidal self-injury: Preliminary evidence of complex emotion regulation patterns. Journal of Nervous and Mental Disease, 198(4), 258-263. doi: 10.1097/NMD.0b013e3181d612ab
Muehlenkamp, J. J., Williams, K. L., Gutierrez, P. M., & Claes, L. (2009). Rates of non-suicidal self-injury in high school students across five years. Archives of suicide research, 13(4), 317-329. doi: 10.1080/13811110903266368
Murray, I. (1998). At the cutting edge. Nursing Times, 94(27), 36-37.
Nath, G. (2016, 27 februari). Paniek om de blue whale. De Standaard. Geraadpleegd via http://www.standaard.be
Nixon, M. K., Cloutier, P., & Aggarwal, S. (2002). Affect regulation and addictive aspects of repetitive self-injury in hospatilized adolescents. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 41(1), 13333-1341. doi: 10.1097/00004583-200211000-00015
Nixon, M. K., Cloutier, P., & Jansson, S. M. (2008). Nonsuicidal self-harm in youth: A population-based survey. Canadian Medical Association journal, 178(3), 306-312. doi: 10.1503/cmaj.061693
Nixon, M. K., & Heath, N. L. (2009). Self-injury in youth: The essential guide to assessment and intervention. New York, NY: Taylor and Francis Group.
Nock, M. K. (2009). Understanding nonsuicidal self-injury: Origins, assessment and treatment. Washington, DC: American Psychological Association.
Nock, M. K., & Favazza, A. R. (2009). Nonsuicidal self-injury: definition and classification. In Nock, M. K. (Ed.), Understanding nonsuicidal self-injury: Origins, assessment and treatment (pp. 9-18). Washington, DC: American Psychological Association.
Nock, M. K., & Mendes, W. B. (2008). Physiological arousal, distress tolerance, and social problem-solving deficits among adolescent self-injurers. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 76(1), 28-23. doi: 10.0137/0022-006X.76.1.28
87
Nock, M. K., & Prinstein, M. J. (2004). A functional approach to the assessment of self mutilative behavior. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 72, 885-890. doi: 10.1037/022-006X.72.5.885
Nock, M. K., & Prinstein, M. J. (2005). Contextual features and behavioral functions of adolescent self-mutilation. Journal of Abnormal Psychology, 114(1), 140-146. doi: 10.1037/0021-843X.114.1.140
Nock, M. K., Prinstein, M. J., & Sterba, S. (2010). Revealing the form and function of self-injurious thoughts and behaviors: A real-time ecological assessment study among adolescents and young adults. Journal of abnormal psychology, 118, 816-827. doi: 10.1037/a0016948
Nock, M. K., Teper, R., & Hollander, M. (2007). Psychological treatment of self-injury among adolescents. Journal of Clinical Psychology, 63(11), 1081-1089. doi : 10.1002/jclp.20415
Northey, W. F., Wells, K. C. , Silverman, W. K., & Bailey, C. E. (2003). Childhood behavioral and emotional disorders. Journal of Marital and Family Therapy, 29(4), 523-545. doi: 10.1111/j.1752-0606.2003.tb01693.x
Oldershaw, A., Richards, C., Simic, M., & Schmidt, U. (2008). Parents’ perspectives on adolescent selfharm: Qualitative Study. The British Journal of Psychiatry, 193(2), 140-144. doi: 10.1192/bjp.bp.107.045930
Peuteman, A. (2016, 13 september). 1 op de 5 jongeren verwondt zichzelf: De epidemie die we niet willen zien. Knack. Geraadpleegd via http://www.knack.be
Plener, P. P., Schumacher, T. S., Munz, L. M., & Groschwitz, R. C. (2015). The longitudinal course of non-suicidal self-injury and deliberate self-harm: A systematic review of the literature. Borderline Personality disorder and emotion dysregulation, 2(2), 1-11. doi: 10.1186/s40479-014-0024-3
Podvoll, E. M. (1969).Self-mutilation within a hospital setting: A study of identity and social compliance. British Journal of Medical Psychology, 42(3), 213-221. doi:10.1111/j.2044-8341.1969.tb02073.x
Polkinghorne, D. E. (1994). Reaction to special section on qualitative research in counseling process and outcome. Journal of Counseling Psychology, 41(4), 510-512. doi: 10.1037/0022-0167.41.4.510
Raphael, H., Clarke, G., & Kumar, S. (2006). Exploring parents’ responses to their child’s deliberate self-harm. Health Education, 106(1), 9-20. doi: 10.1108/09654280610637166
Rimé, B. (2009). Emotion elicits the social sharing of emotion: theory and empirical review. Emotion review, 1(1), 60-85. doi: 10.1177/1754073908097189.
88
Rissanen, M. L., Kylma, J., & Laukkanen, E. (2009). Helping adolescents who self-mutilate: Parental descriptions. Journal of Clinical Nursing, 18(12), 1711-1721. doi: 10.1111/j.1365-2702.2008.02672.x
Rober, P. (2002). Samen in therapie. Gezinstherapie als dialoog. Leuven: Acco.
Rober, P. (2017). In Therapy Together: Family therapy as a dialogue. London: Palgrave Mcmillan.
Rober, P., & Van Tricht, K. (2012) Feedbackgericht werken in relatie- en gezinstherapie. In N. Stinkens, D. Smits, Rober P. & L. Claes (Eds.), Vinger aan de pols in psychotherapie. Feedbackgericht werken als therapeutische methodiek. (pp. 143-162). Leuven: Acco.
Rober, P., & Van Tricht, K. (2015) Handleiding voor het gebruik van de dialogische feedbackgericht werken. Ongepubliceerd ondersteunend materiaal verkregen door promotor.
Rodav, O., Levy, S., & Hamdan, S. (2014). Clinical characteristics and functions of non-suicide self-injury in youth. European Psychiatry, 29(8), 503-508. doi: 10.1016/J.eurpsy.2014.02.008
Rodham, K. Hawton, K. & Evans, E. (2004). Reasons for deliberate self-harm: Comparison of self-poisoners and self-cutters in a community sample of adolescents. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 43(1), 80-87. doi: 10.1097/00004583-200401000-00017
Rossow, I., & WichtstrØm, L. (2010). Receipt of help after deliberate self-harm among adolescents: Changes over an eight-year period. Psychiatric Services Journal, 61(8), 783-787.
Rothbart, M. K., & Bates, J. E. (1998). Temperament. In W. Damon (Series Ed.) & N. Eisenberg (Vol. Ed.), Handbook of Adolescent Psychology: Vol. 3. Social, emotional and personality development (pp. 105-176). New York: Willey.
Rotolone, C., & Martin, G. (2012). Giving up self-injury: A comparison of everyday social and personal resources in past versus current self-injurers. Archives of Suicide Research, 16(2), 147-158. doi: 10.1080/13811118.2012.667333.
Sapyta, J., Riemer, M., & Brickman, L. (2005). Feedback to clinicians: Theory, research, and practice. Journal of Clinical Psychology, 61(2), 145-153. doi: 10.1002/jclp.20107
Savenije, A., van Lawick, M. J., & Reijmers, E. T. M. (2008). Handboek gezinstherapie. Utrecht: De Tijdstroom.
Schade, L. C. (2013). Non-suicidal Self-Injury (NSSI): A case for using emotionally focused family therapy. Contemporary Family Therapy, 35(3), 568-582. doi: 10.1007/s10591-013-9236-8
Seale, C. (1999). Quality in qualitative research. Qualitative Social Work, 7(4), 400-414.
89
Shadish, W. R., & Baldwin, S. A. (2003). Meta-analysis of multifamily therapy interventions. Journal of Marital and Family Therapy, 29(3), 547-570. doi: 10.1111/jcpt.12253
Sher L., & Stanley, B. (2009). Biological models of nonsuicidal self-injury. In M. K. Nock (Ed.), Understanding nonsuicidal self-injury (pp. 291-322). Washington, DC: American Psychological Association.
Simeon, D., & Favazza, A. R. (2001). Self-injurious behaviours: Phenomenology and assessment. In D. Simeon & E. Hollander (Eds.), Self-injurious behaviours: Assessment and treatment (pp.1-28). Washington: American Psychiatric Publishing.
Stinckens, N., Smits, D., Rober, P., & Claes, L. (2012). Feedbackgericht werken als verbindend element: praktijgebaseerd, procesgeoriënteerd en feedbackgestuurd. In N. Stinkens, D. Smits, Rober P. & L. Claes (Eds.), Vinger aan de pols in psychotherapie. Feedbackgericht werken als therapeutische methodiek. (pp. 18-39). Leuven: Acco.
Sundet, R. (2014). Patient-focused research supported practices in an intensive family therapy unit. Journal of Family Therapy, 36(2), 195-216. doi: 10.1111/j.1467-6427.2012.00613.x
Suyemoto, K. L., & MacDonald, M. L. (1995). Self-cutting in female adolescents. Psychotherapy: Theory, Research, Practice, Training, 32(1), 162–171. doi:10.1037/0033-3204.32.1.162
Suyemoto, K. L., & Tatnell, R., Kelada, L., Hasking, P., & Martin, G. (2014). Longitudinal analysis of adolescent NSSI: the role of intrapersonal and interpersonal factors. Journal of Abnormal Child Psychology, 42(6), 885-896. doi: 10.1007/s10802-013-9837-6
Tatnell, R., Kelada, L., Hasking, P., & Graham, M. (2014). Longitudinal analysis of adolescent NSSI: The role of intrapersonal an interpersonal factors. Journal of Abnormal Child Psychology, 42(6), 885-896. doi: 10.1007/s10802-013-9837-6
Taylor, A., Martin, G., Dal Grande, E., Swannel, S., Fullerton, S., Hazell, P., & Harrison, J. (2011). Methodological issues associated with collecting sensitive information over the telephone-experience from an Australian non-suicidal self-injury (NSSI) prevalence study. BMC Medical research methodology, 11(20), 1-7. doi: 10.1186/1471-2288-11-20
Turner, B. J., Austin, S. B., & Chapman, A. L. (2014). Treating nonsuicidal self-injury: A systematic review of psychological and pharmacological interventions. La Revue Canadienne de Psychiatrie, 59(11), 576-585. doi : 10.1177/070674371405901103
Van Lent, R. (2016, 14 september). Richt op school ruimte in waar jongeren zichzelf kunnen verwonden. Geraadpleegd via http://www.standaard.be
90
Victor, S. E., & Klonsky, D. E. (2013). Daily emotion in non-suicidal self-injury. Journal of Clinical Psychology, 70(4), 364-375. doi: 10.1002/jclp.22037
Voon, D., Hasking, P., & Martin, G. (2014). The roles of emotion regulation and ruminative thoughts in non-suicidal self-injury. British Journal of Clinical Psychology, 53(1), 95-113. doi: 10.1111/bjc.12030
Waals, L., Baetens, I., Claes, L., Wolfs, E., Goethals, E., & Rober, P. (In Press). Gezinstherapeutische interventies bij jongeren die zichzelf verwonden: een literatuurstudie. Tijdschrift Systeemtherapie.
Walsh, B. W. (2006). Treating self-injury: A practical guide. New York: The Guilford Press.
Walsh, B. W. (2007). Clinical assessment of self-injury: A practical guide. Journal of Clinical Psychology, 63(11), 1057–1068. doi:10.1002/jclp.20413
Warzocha, D., Pawelczyk, T. Gmitrowicz, A. (2010). Associations between deliberate self-harm behaviour among depressed outpatients. Journal of Adolescence, 32(5), 1125-1136.
Washburn, J., Potthoff, L., Juzwin, K., & Styver, D. M. (2015). Assessing DSM-5 nonsuicidal self-injury disorder in a clinical sample. Psychological Assessment, 27(1), 31-41. doi: 10.1037/pas0000021
Whitlock, J., Muehlenkamp, J., Eckenrode, J., Purington, A., Abrams, G. B., Bareira, P., & Kress, V. (2013). Nonsuicidal self-injury as a getaway to suicide in young adults. Journal of Adolescent Health, 52(4), 486-492. doi: 10.1016/j.adohealth.2012.09.010
Zetterqvist, M., Lundh, L-G., Dahkström, Ö., & Svedin, C. G. (2013a). Prevalence and function of non-suicidal self-injury (NSSI) in a community sample of adolescents, using suggested DSM-5 criteria for a potential NSSI disorder. Journal of Abnormal Child Psychology, 41(5), 759-773. doi: 10.1007/s10802-013-9712-5
Zetterqvist, M., Lundh, L-G., Svedin, C. G. (2013b). A comparison of adolescents engaging in self-injurious behaviors with and without suicidal intent: Self-reported experiences of adverse life events and trauma symptoms. Journal of Youth & Adolescence, 42(8), 1257-1272. doi: 10.1007/s10964-012-9872-6
