Stel je voor: je buurjongen, een net afgestudeerde Vlaamse scholier secundair onderwijs, wil zich inschrijven aan een Engelstalige universiteit in het buitenland. Vanuit de veronderstelling dat studenten een bepaald taalniveau nodig hebben om deel te nemen aan het Engelstalige universitaire leven, zal hij als internationale student met een andere moedertaal dan de doceertaal een B2-certificaat Engels moeten voorleggen alvorens hij zich kan inschrijven. Dat is niet enkel het geval in buitenlandse universiteiten, ook Vlaamse universiteiten leggen talige toelatingsvoorwaarden op aan internationale studenten. Maar, hoe zit het met de taalvaardigheid van Vlaamse laatstejaarsscholieren secundair onderwijs die geen certificaat moeten voorleggen bij inschrijving in het Vlaamse hoger onderwijs?
Toelatingsvoorwaarden Vlaamse hoger onderwijs
Studenten die minder dan een jaar Nederlandstalig secundair onderwijs genoten hebben of die minder dan zestig studiepunten succesvol afgelegd hebben in het hoger onderwijs met Nederlands als doceertaal, worden gezien als “anderstaligen” en moeten bijgevolg hun kennis van het Nederlands aantonen via een taalproef of certificaat.
Die anderstalige studenten moeten dus bij inschrijving een B2-certificaat volgens het Europees Referentiekader (ERK) voorleggen. Iemand die over dat gevraagde B2-minimumniveau beschikt, zou in staat moeten zijn om de hoofdgedachte van een complexe tekst te begrijpen, om vloeiend te communiceren met moedertaalsprekers, om een duidelijke en gedetailleerde tekst te schrijven en zou een standpunt over actuele kwesties moeten kunnen innemen. Naast lokale testen zijn in Vlaanderen de Interuniversitaire Taaltest Nederlands voor Anderstaligen (ITNA) en het profiel ‘Educatief Startbekwaam’ (STRT) van het Certificaat Nederlands als Vreemde Taal (CNaVT) twee algemeen aanvaarde taaltoetsen.
Impliciete veronderstelling
Impliciet wordt er dus verondersteld dat wie een diploma secundair onderwijs op zak heeft, ook voldoet aan het B2-niveau Nederlands volgens het Europees Referentiekader. Maar, klopt die impliciete veronderstelling steeds? Onderzoek van Deygers et al. (2017) op de schriftelijke component van STRT toont echter al aan dat dat niet steeds het geval is. Ook Elke Gilin, studente Taal- en letterkunde, neemt in haar masterscriptie die impliciete veronderstelling onder de loep. Anders dan bij het onderzoek van Deygers, werkt ze in haar verhandeling met de ITNA, de andere algemeen aanvaarde B2-taalvaardigheidstoets in Vlaanderen.
De ITNA is een taalvaardigheidstoets die de talencentra van vier Vlaamse universiteiten ontwikkelden en bestaat op het B2-niveau uit twee onderdelen: een computertest en een spreekexamen. De kandidaat begint met de computertest die bestaat uit drie componenten: taal in gebruik, lezen en luisteren. Wanneer de kandidaat voldoende scoort op de computertest, mag hij of zij deelnemen aan het mondelinge deel dat uit een presentatie en een argumentatie bestaat.
Alhoewel de ITNA focust op anderstalige studenten, schrijft de scriptie van Gilin dus een ander doelpubliek aan: hoe presteren vijftig laatstejaarsleerlingen in een Nederlandstalige school op de computertest van de ITNA-toelatingsproef?
Taalachtergrond en socio-economische status
Gezien de toenemende diversiteit en de groeiende meertalige populatie, onderzoekt het exploratief onderzoek of er een verschil constateerbaar is tussen scholieren met een andere thuistaal dan het Nederlands (G1.5-sprekers) en scholieren met Nederlands als thuistaal (L1-sprekers). Het gebruik van een andere thuistaal dan het Nederlands kan immers gezien worden als een struikelblok voor onderwijssucces. De relatie tussen taalachtergrond en onderwijsprestaties is echter complex. Achtergrondfactoren die te maken hebben met de socio-economische status (SES) van scholieren kunnen een sterke invloed hebben op de onderwijsresultaten van leerlingen. Uit de resultaten van het Programme for International Student Assessment (PISA), een internationaal vergelijkend onderzoek naar onderwijseffectiviteit, blijkt bijvoorbeeld dat leerlingen uit gezinnen met een hogere SES beter presteren dan leerlingen met een lagere status.
Veronderstelling vs. realiteit
Uit de resultaten blijkt dat 32 procent van de participanten niet voldoet aan de B2-vereisten die de ITNA-computertest test, wat in lijn is met het onderzoek van Deygers (2017). Zowel thuistaal als socio-economische status hebben een significante invloed op de prestaties van de scholieren. Zo slagen er procentueel gezien niet alleen meer L1- dan G1.5-sprekers op de ITNA-computertest en haar testonderdelen, ook behaalt die eerste groep gemiddeld gezien een hogere score dan de G1.5-sprekers. Binnen de groep gezakte studenten zijn de G1.5-scholieren sterker aanwezig. Ondanks het feit dat die groep studenten enkele jaren secundair onderwijs gevolgd hebben in de doeltaal van de universiteit, blijkt de veronderstelling dat L1- en G1.5-sprekers evengoed scoren op academisch vlak niet te kloppen.
Wat de socio-economische status betreft, liggen de gemiddelde scores van de scholieren met een hoge SES hoger dan de gemiddeldes score van de participanten met een zelf gerapporteerde lage SES, zeker in combinatie met thuistaal.
Uit de diplomavoorwaarden van het hoger onderwijs blijkt, zoals eerder vermeld, dat wie een Vlaams diploma secundair onderwijs behaalt, geen bijkomende taaltest moet afleggen om zijn of haar kennis van het Nederlands te bewijzen. Dus wanneer je buurjongen van zijn buitenlandavontuur afziet en ervoor kiest om een opleiding in het Vlaamse hoger onderwijs aan te vatten, moet hij geen bijkomende B2-taaltest, zoals ITNA of STRT, afleggen. Wil dat dan zeggen dat hij sowieso voldoet aan de talige eisen waaraan internationale studenten moeten voldoen? Nee; uit de resultaten van het verkennend masterproefonderzoek blijkt immers dat die impliciete veronderstelling minder correct is voor G1.5-scholieren en scholieren met een lage SES.
Agentschap Binnenlands Bestuur. “Integratie & Inburgering.” Vlaamse overheid. S.d. Laatst geconsulteerd op 5 juni 2017 via http://integratiebeleid.vlaanderen.be/integratie-inburgering.
Agirdag, Orhan, Tine Van Houtte en Piet Van Avermaet. "Why Does the Ethnic and Socio-economic Composition of Schools Influence Math Achievement? The Role of Sense of Futility and Futility Culture." European Sociological Review 28.3 (2012): 366-78. Laatst geconsulteerd op 17 april 2017 via
http://www.orhanagirdag.com/uploads/3/7/9/5/37953745/agirdag_-_european…
Belgian Federal Government. “Structuur van de bevolking volgens huidige nationaliteit: Belgische en vreemde bevolking per gewest.” Statistics Belgium. 2016. Laatst geconsulteerd op 17 april 2017 via http://statbel.fgov.be/nl/statistieken/cijfers/bevolking/structuur/huid…
Belgian Federal Government. “Bevolking naar nationaliteit en geslacht 2015-2016.” FOD Economie, K.M.O., Middenstand en Energie. 2013. Laatst geconsulteerd op 17 april 2017 via http://statbel.fgov.be/nl/modules/publications/statistiques/bevolking/d…
Belgische Federale Overheidsdiensten. “Toelatingsvoorwaarden in het hoger onderwijs.” Belgium.be Informatie en diensten van de overheid. 2017. https://www.belgium.be/nl/Leren/onderwijs/hoger_onderwijs/Toelatingsvoo…
Colpin, Marleen, Sara Gysen, Koen Jaspaert, Robin Heymans, Kris Van den Branden en Machteld Verelst. “Studie naar de wenselijkheid en haalbaarheid van de invoering van centrale taaltoetsen in Vlaanderen in functie van gelijke onderwijskansen.” Centrum voor Taal en Onderwijs, KU Leuven. 2006. http://cteno.be/downloads/publicaties/colpin_ea_2006_haalbaarheidsstudi…
Crevits, Hilde. “We trekken de Vlaamse toren van Pisa recht”. De Standaard, 10 december 2016 http://academic.gopress.be/Public/index.php?page=archive-article&issueD…)
Cummins, Jim. “The construct of language proficiency in bilingual education.” Current issues in bilingual education. Georgetown University Round Table on Languages and Linguistics (GURT). Washington DC: Georgetown University Press (1980a): 81-103.
Cummins, Jim. “The cross-lingual dimensions of language proficiency: Implications for bilingual education and the optimal age issue. TESOL Quarterly, 14 (1980b): 175-187.
Cummins, Jim. "BICS and CALP: Empirical and theoretical status of the distinction." Encyclopedia of language and education. Springer US, 2008. 487-499.
Declerq, Koen en Verboven, Frank. “Slaagkansen aan Vlaamse universiteiten: tijd om het beleid bij te sturen?” Leuven: Centrum voor Economische Studiën. 2010. http://www.classicavlaanderen.be/informatie/cijfermateriaal/slaagkansen…
De Meulemeester, Ingeborg. “57% van leerlingen met andere thuistaal dan het Nederlands heeft schoolachterstand”. 29 maart 2017 http://www.ingeborgdemeulemeester.be/nieuws/57-van-leerlingen-met-ander…
De Taalunie. “Educatief Startbekwaam (STRT) – B2”. Certificaat Nederlands als Vreemde Taal. 2017. http://cnavt.org/examen/examenprofiel/educatief-startbekwaam-strt---b2
Deygers, Bart. Assessing high-stakes assumptions. A longitudional mixed-methods study of university entrance language tests, and of the policy that relies on them. ACCO Drukkerij:2017. Online consulteerbaar via https://lirias.kuleuven.be/bitstream/123456789/562085/1/Deygers_Dissert…
Deygers, Bart, Kris Van den Branden en Elke Peters. "Checking Assumed Proficiency: Comparing L1 and L2 Performance on a University Entrance Test." Assessing Writing 32 (2017): 43-56.
Deygers, Bart, Beate Zeidler, Dina Vilcu, en Cecilie Hamnes Carlsen. "One Framework to Unite Them All? Use of the CEFR in European University Entrance Policies." Language Assessment Quarterly (2017): 1-13.
Deygers, Bart en Cecilie Hamnes Carlsen. “The B2 level and its applicability in university entrance tests.” ALTE presentation. 2014. http://events.cambridgeenglish.org/alte-2014/docs/presentations/alte201…
Deygers, Bart en Cecilie Hamnes Carlsen. “The CEFR & universitu entrance tests: a state of affairs in Europe.” The twelfth Annual Conference of EALTA, Copenhagen, Denmark. 28-31 mei 2015. http://www.ealta.eu.org/conference/2015/presentations/Friday/Friday%20M…
De Wachter, Lieve, Jordi Heeren, Steven Marx en Steven Huyghe. "Taal: noodzakelijke, maar niet enige voorwaarde tot studiesucces. Correlatie tussen resultaten van een taalvaardigheidstoets en slaagcijfers bij eerstejaarsstudenten aan de KU Leuven." Levende Talen Tijdschrift 14.4 (2013): 28-36.
Di Gennaro, Kristen. "Investigating Differences in the Writing Performance of International and Generation 1.5 Students." Language Testing 26.4 (2009): 533-59.
Fox, Janna. "Rethinking Second Language Admission Requirements: Problems With Language-Residency Criteria and the Need for Language Assessment and Support." Language Assessment Quarterly 2.2 (2005): 85-115.
Geldof, Dirk. Superdiversiteit: Hoe Migratie Onze Samenleving Verandert. 5de herziene Druk ed. Leuven: ACCO, 2015.
Harklau, Linda. “Generation 1.5 Students and College Writing.” Eric Clearinghouse on Languages and Linguistics Washington DC (2003):1-6. http://files.eric.ed.gov/fulltext/ED482491.pdf
Het Laatste Nieuws, “Twee op drie anderstaligen blijft zitten”. 28 januari 2014 Laatst geconsulteerd op 18 april 2017 via http://academic.gopress.be/Public/index.php?page=archive-article&issueD…
Het Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming. “Welke waarde heeft mijn oude diploma in de huidige bachelor-masterstructuur?” Vlaanderen is onderwijs & vorming. S.d. http://onderwijs.vlaanderen.be/nl/welke-waarde-heeft-mijn-oude-diploma-…
Het Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming. “Met welk huidig onderwijsniveau stemt mijn oud studiebewijs overeen?” Vlaanderen is onderwijs & vorming. S.d. http://onderwijs.vlaanderen.be/nl/met-welk-huidig-onderwijsniveau-stemt…
Het Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming. “Toelatingsvoorwaarden hoger onderwijs.” Vlaanderen is onderwijs & vorming. S.d. http://onderwijs.vlaanderen.be/toelatingsvoorwaarden-hoger-onderwijs
Het Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming. “Programme for International Student Assessment (PISA).” Vlaanderen is onderwijs & vorming. S.d. http://onderwijs.vlaanderen.be/nl/programme-for-international-student-a…
Hulstijn, Jan Hendrik. "The shaky ground beneath the CEFR: Quantitative and qualitative dimensions of language Proficiency1." The Modern Language Journal 91.4 (2007): 663-667.
Hulstijn, Jan Hendrik. "Language Proficiency in Native and Nonnative Speakers: An Agenda for Research and Suggestions for Second-Language Assessment." Language Assessment Quarterly 8.3 (2011): 229-49 < http://www.tandfonline.com.kuleuven.ezproxy.kuleuven.be/doi/full/10.108… >
Hulstijn, Jan Hendrik. Language Proficiency in Native and Non-native Speakers: Theory and Research. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company, 2015. Language Learning and Language Teaching 41
ITNA. “Interuniversitaire Taaltest Nederlands voor Anderstaligen”. S.d. http://www.itna.be
ITNA. “Interuniversitaire Taaltest Nederlands voor Anderstaligen – B2. Infodossier”. S.d. http://www.itna.be/infodossier_itna-b2.pdf
ITNA. “Feedback voor niet-geslaagden computertest.” S.d. http://www.itna.be/B2%20feedback_voor_niet_geslaagden_computertest.pdf
Kind & Gezin. “Het kind in Vlaanderen 2015.” 2016. Laatst geconsulteerd op 17 april 2017 via http://www.kindengezin.be/img/KIV2015.pdf
Koning Boudewijnstichting. “BOOST Brussel zoekt voor haar nieuwe groep 15 Brusselse jongeren. Deadline inschrijvingen: 17 maart 2014.” 2014. http://www.brusselbazaar.be/sites/www.brusselbazaar.be/files/bijlagen/n…
Koning Boudewijnstichting. “Boost Brussel zoekt voor haar nieuwe groep 10 Brusselse jongeren. Deadline inschrijving: 20 maart 2017.” 2017. https://www.kbs-frb.be/nl/~/media/Files/Documents/Calls/2017_BoostBruss…
Marx, Steven en Huyghe Steven. “Eerste analyses van het project TaalVaST. De correlatie tussen taaltest en examenresultaten”. Intern rapport DUO. 2011. https://ilt.kuleuven.be/cursus/docs/Eerste_analyses_taalvast_20110902.p…
Nederlandse Taalunie. “Gemeenschappelijk Europees Referentiekader voor Moderne Vreemde Talen: Leren, Onderwijzen, Beoordelen.” Common European Framework of Reference for Languages: Learning, Teaching, Assessment. 2008 http://taalunieversum.org/sites/tuv/files/downloads/gemeenschappelijk_e…
Overal Taal. “Grenzen verleggen met taal”. Atlas publiekswerking. 2017a. http://www.overaltaal.be/pdf/atlas-brochure.pdf
Overal Taal. “Taal in Vlaanderen. Feiten en cijfers”. 2017b. Laatst geconsulteerd op 17 april 2017 via http://www.overaltaal.be/nl/taal-in-vlaanderen
Peters, Elke, & Van Houtven, Tine. (2010). Taalbeleid in het hoger onderwijs: De hype voorbij? (Code Lessius 1). Leuven: Acco
Reynders, Tineke, Nicaise, Ides, en Van Damme, Jan. “Longitudinaal Onderzoek in Het Basisonderwijs: De Constructie Van Een SES-variabele Voor Het SiBO-onderzoek”. Leuven: Steunpunt LOA, 2005. Online consulteerbaar via http://www.informatieportaalssl.be/SiBO-Databank/_Hoofdtabellen/LOA-RAP…
Rombaut, Kristel, Bea Cantillon en Gerlinde Verbist. “Determinanten van de Differentiële slaagkansen in het hoger onderwijs” Centrum voor Sociaal Beleid Herman Deleeck. 2006. http://www.centrumvoorsociaalbeleid.be/docs/20071106131351qttp.pdf
Sirin, Selcuk R. "Socioeconomic Status and Academic Achievement: A Meta-Analytic Review of Research." Review of Educational Research 75.3 (2005): 417-53.
Belgian Federal Government 2013
Tracé Brussel vzw. “BOOST Brussel moedigt kansarme Brussels (sic.) jongeren aan in hun schoolcarrière.” Tracé Brussel schakels naar werk. 2015 http://www.tracebrussel.be/nieuws/boost-brussel-moedigt-kansarme-brusse…
Vakgroep Onderwijskunde universiteit Gent. “Wetenschappelijke geletterdheid bij 15-jarigen.” Overzicht van de eerste Vlaamse resultaten van PISA 2015. http://onderwijs.vlaanderen.be/sites/default/files/atoms/files/PISA2015…
Vakgroep Onderwijskunde onderzoeksgroep PISA. “PISA 2015. Overzicht van de eerste Vlaamse resultaten.” Persconferentie – Brussel, 6 december 2016. http://onderwijs.vlaanderen.be/sites/default/files/atoms/files/PISA2015…
Van den Broucke et al. “Vlaamse migratie- en integratiemonitor 2015”. 2015 http://integratiebeleid.vlaanderen.be/sites/default/files/atoms/files/V…
Frank Vandenbroucke. “De lat hoog voor talen in iedere school. Goed voor de sterken, sterk voor de zwakken.” 2007. http://ond.vvkso-ict.com/vvksomain/nieuwsflash/berichten/talennota.pdf
Van den Branden, Kris. “Gelijke onderwijskansen bevorderen: taal, taal en nog eens taal… of toch niet?” Welwijs 17.3(2006): 18-21.
Van den Branden, Kris en Linsen, Barbara. “Mijn leraar spreekt Chinees. Taal in het hoger onderwijs.” Communicatie Met Studenten: Beleidsmatige En Praktijkgerichte Ervaringen En Reflecties. Leuven: Acco, 2001.
Van den Branden, Kris en Verhelst, Machteld. "Naar Een Volwaardig Talenbeleid. Omgaan Met Meertaligheid in Het Onderwijs." Vonk: Tijdschrift Van De Vereniging Voor Onderwijs in Het Nederlands 40.4 (2011): 3-27.
Van Der Slik, Frans W. P., Geert W. J. M. Driessen, en Kees L. J. De Bot. "Ethnic and Socioeconomic Class Composition and Language Proficiency: A Longitudinal Multilevel Examination in Dutch Elementary Schools." European Sociological Review 22.3 (2006): 293-308. https://academic.oup.com/esr/article/22/3/293/2763440/Ethnic-and-Socioe…
Van Soom, Carolien en Lieve De Wachter. “Academic literacy predicts early academic achievement of first year Bachelor of Science students” Abstract Conference proceedings EFYE (European First Year Experience). 2013. https://lirias.kuleuven.be/bitstream/123456789/433461/1/EFYE+2013+Abstr…
Vlaamse Overheid. “Decreet betreffende de flexibilisering van het hoger onderwijs in Vlaanderen en houdende dringende hogeronderwijsmaatregelen” Afdeling 2 – Algemene en afwijkende toelatingsvoorwaarden. Onderafdeling 1 – bacheloropleidingen Art.9. 2014 https://data-onderwijs.vlaanderen.be/edulex/document.aspx?docid=13528
Vlaamse Overheid. “Bijna 1 op 5 Vlamingen is van buitenlandse herkomst.” Departement Kanselarij en Bestuur, Studiedienst Vlaamse Regering. 2015. https://www.vlaanderen.be/nl/publicaties/detail/zwakke-maatschappelijke…