The times they are a-changin'

Marie
Moors

‘Oostende is de vierde meest geliefde verblijfplaats voor vluchtelingen’, aldus Leen Belpaeme in het Laatste Nieuws. Volgens de laatste bekende resultaten van 20 juli 2016 bevinden zich momenteel 342 vluchtelingen in Oostende. Echter willen de migranten geen asiel aanvragen en blijven ze rondhangen aan de Belgische kust. Er is nood aan een alternatieve, culturele benadering om ontmoeting en integratie terug mogelijk te maken. En dit in functie van hun tijdelijk verblijf. Iedereen heeft recht op een uitlaatklep.

’s Nachts trachten de vluchtelingen aan boord van vrachtwagens te komen en zo kunnen ze als verstekeling meevaren met de ferry naar Engeland. Dat in hun ogen ‘het beloofde land’ is. Meestal zijn ze het Engels reeds machtig en heerst er ‘in hun hoofd’ in Engeland minder discriminatie dan in andere Europese landen. Tijdens de Eerste Wereldoorlog kwam men van overal naar Oostende om te vluchten naar Engeland. Het is duidelijk dat de geschiedenis zich herhaalt, maar waarom is er dan zoveel onbegrip en negativisme omtrent de vluchteling die vandaag de dag deze onmenselijke wanhoopsdaad waagt? De vluchtelingen houden ons een spiegel voor waarin we weigeren te kijken. Omdat het beeld in de spiegel haaks staat op ons dominante, westerse zelfbeeld, zo beschreef Thomas Decreus reeds in 2015 in De Morgen.

Muziek als medium

‘When you hear [the orchestra’s] big sound again it is strange and touching. It takes you back to Damascus, to our memories of this sound … in some moments, as we were playing, I could smell Damascus’, vertelt Mahmood die participeerde in het Orkest van Syrische muzikanten onder leiding van Damon Albarn.

‘Kunst is de fluistering van de geschiedenis, die boven het tumult van de tijd uit is te horen’. Echter vormen kunst en politiek dikwijls een moeilijk huwelijk. In de roman Le rouge et le noir schreef Stendhal: ‘politiek klinkt als een pistoolschot in een concertzaal’. Damon Albarn bewijst met zijn multicultureel orkest van vluchtelingen dat de universele taal van de muziek mensen samenbrengt. En dat in een informele, ontspannen setting waarin empathie, dat voor ingewikkeld samenspel nodig is, de bovenhand neemt. Zo kan de vluchteling tot muzikant gepromoveerd worden. Het is als een weerspiegeling van de Europese meerstemmigheid, die vervat ligt in het Europese motto: ‘in verscheidenheid verenigd’.

We katapulteren dat idee van het multicultureel orkest in Oostende. Het is een unieke grote kuststad, die zijn culturele potenties onderbenut en dus een perfect proefveld vormt voor de toepassing van dit kunstig, vernieuwend concept. Door zich te profileren met een laagdrempelig en kwalitatief cultuuraanbod kan de stad nieuw bloed door de aderen laten stromen en terug identiteit krijgen.

De stad Oostende

Oostende wordt gekenmerkt door een heel aantal interessante gebouwen. Het modernistische Casino Kursaal van Léon Stynen op kop. Met zijn vooruitgeschoven positie op de zeedijk en zijn uitgesproken vormgeving is het het startpunt van de commerciële dijk. Zo ook karakteriseren het Fort Napoleon of het stedelijke zwembad de kuststad. Deze laatste ligt echter onder vuur en liet reeds veel stof opwaaien. De brutalistische pionier van de hand van Paul Felix (1913-1981) en Jan Tanghe (1929-2003) zal, na heel wat inspanningen om tot een respectvolle herbestemming te komen, dan toch in stof opgaan. Vandaar is er als proteststem een grondig onderzoek naar waardevolle herbestemming opgestart. Dat toont aan dat het betonnen gebouw in zijn constructief casco nog een tweede boeiend leven kan genieten.

Het stedelijk zwembad bevindt zich op een langgerekte zone gelegen tussen de zeedijk en de Koningin Astridlaan. Het 5 sterren Thermae Palace hotel, de Koninklijke Gaanderijen, de Venetiaanse galerij en de Koninklijke Villa kenmerken de plek. Het is een niervormig gebied dat stedenbouwkundig zeer interessant is ingepland. Het lijkt alsof de Koningin Astridlaan dit gebied afsnijdt van het stedelijk gedeelte van de stad. Het behoort eerder de zee toe dan de stad.

Een nieuwe motor van creativiteit

De introductie van het concept ‘flip the beach’ zal de afsnijding nog meer versterken. Het houdt in dat het strand en de dijk, gelegen voor de Gaanderijen, verplaatst worden naar het gebied waar een nieuwe interventie zal gebeuren. Die zone wordt zo letterlijk teruggegeven aan de zee. Met als gevolg dat de zee druist tegen de zuilen van de Gaanderijen. Het doel is een soort ‘eiland voor de muzikant’ te creëren. Om deze geheimzinnige sfeer verder door te trekken wordt er, uitgestrekt over het hele gebied, een artificieel duinenlandschap aangelegd. Dat zal zorgen voor meer eenheid tussen de bestaande architecturen van het hotel, het zwembad en de gaanderijen. Er wordt getracht erfgoedwaardige monumenten zo fragiel als zandkastelen te laten pronken op het strand.

Versterking van de Atlantikwall

Die nieuwe citadel maakt deel uit van de Atlantikwall van Oostende. Het complex zal enerzijds de repetitieruimten voor het orkest herbergen anderzijds een differentieel programma aanbieden. Met als bedoeling dat het toetst aan alle intellectuele niveaus, en ieders verbeelding aanscherpt. Het gebouw bevindt zich op de voormalige plek van de koninklijke villa. Het project is zo geconcipieerd dat de wanden als duingrassen zijn die het zand bijeenhouden en verzamelen. De getijenverandering van eb en vloed ten opzichte van de gebouwen, is als een weerspiegeling van de politieke wereld ten opzichte van de vluchtelingen. De vraag luidt hoe er een tij(d)loze architectuur verwezenlijkt kan worden die de iconen met elkaar verbindt via het medium muziek. Onder de overkoepelende vleugels van de Noordzee brengt beleving mensen samen.

Bob Dylan zong in 1963 ‘The times they are a-changin’, een van zijn protestsongs die vanuit een sterk engagement hem recent de Nobelprijs opleverde. Dat is het bewijs dat muziek een uiterst krachtig medium is.

Muziek biedt een uitlaatklep voor u, voor mij, voor elke mens. Dat gevoel van culturele verzadiging maakt gelukkig. 

Bibliografie

Abrahamson, M. (2011, 20 November). Brutalism: The Word Itself and What We Mean When We Say It. Geraadpleegd op 20 november 2016, via https://criticundertheinfluence.wordpress.com/2011/11/20/brutalism-the-…

Agentschap Onroerend Erfgoed, (2014). Onroerend erfgoed. Een toelichting. Geraadpleegd op 9 januari 2017, via                           http://www.vlaanderen.be/nl/publicaties/detail/onroerend-erfgoed-een-to…

Agentschap Onroerend Erfgoed (2016a). Bogenbrug De Drie Gapers en ruiterstandbeeld van koning Leopold II,                                     Inventaris Bouwkundig Erfgoed/Bouwkundig relict. Geraadpleegd op 28 december, via         https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/56978

Agentschap Onroerend Erfgoed (2016b). Koninklijke Gaanderijen, Inventaris Bouwkundig Erfgoed/Bouwkundig relict.                               Geraadpleegd op 17 november 2016, via https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/56979

Agentschap Onroerend Erfgoed (2016c). Thermae Palace, Inventaris Bouwkundig Erfgoed/Bouwkundig relict.                                               Geraadpleegd op 24 november, via https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/56980

Agentschap Onroerend Erfgoed (2016d). Venetiaanse Gaanderijen, Inventaris Bouwkundig Erfgoed/                                                             Bouwkundig relict. Geraadpleegd op 28 november 2016, via       https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/56976

Agentschap Onroerend Erfgoed (2017a). Koningspark, Inventaris Bouwkundig Erfgoed/Geheel/Straat.                                                           Geraadpleegd op 15 februari 2017, via https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/108088

Agentschap Onroerend Erfgoed (2017b). Leopoldpark, Inventaris Bouwkundig Erfgoed/Bouwkundig relict.                                                    Geraadpleegd op 17 februari 2017, via https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/77710

Agentschap Onroerend Erfgoed (2017c). Maria-Hendrikapark, Inventaris Bouwkundig Erfgoed/Bouwkundig relict.                        Geraadpleegd op 17 februari 2017, via https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/77743

Archipel (2016, 20 april). SOS brutalisme ...
SOS zwembad Oostende. Geraadpleegd op 20 november 2016,                                             via http://archipelvzw.be/nl/agenda/530/sos-brutalisme-sos-zwembad-oostende

Barenboim, D. (2010, 8 september). ‘Bring music Bring Live’.  Geraadpleegd op 12 oktober 2016, via

https://www.indexoncensorship.org/2010/09/daniel-barenboim-music/

Barnes, J. (2016). Het tumult van de tijd. Geraadpleegd op 25 oktober, via

http://www.kathymathys.nl/julian-barnes-het-tumult-van-de-tijd-de-stand…

Belpaeme, L. (2016, 5 oktober). ‘Er moet een infopunt komen’. Geraadpleegd op 23 oktober 2016, via

http://www.hln.be/regio/nieuws-uit-oostende/-er-moet-een-infopunt-komen…

Bontridder, A. (1979). Gevecht met de rede. Léon Stynen, leven en werk.  Antwerpen: Comité Léon Stynen.

Burton-Hill, C. (2010, 8 september). ‘Bring music Bring Live’. Geraadpleegd op 12 oktober 2016, via https://www.indexoncensorship.org/2010/09/daniel-barenboim-music/

CD&V (2012, 21 juni). Koninklijke Gaanderijen: Dringende nood aan restauratie!. Geraadpleegd op 24 november 2016, via http://www.oostende.cdenv.be/nieuws/koninklijke-gaanderijen-dringende-n…

Châtel, G. (2012). Stadhal Gent. Geraadpleegd op 27 december 2016, via http://www.vai.be/nl/project/stadshal-gent

Cottee, S. (2015, 17 augustus). Why Syrian Refugees in Calais Want to Come to the United Kingdom. Geraadpleegd op 20 oktober 2016, via http://www.theatlantic.com/international/archive/2015/08/calais-migrant…

Decreus, T. (2015, 27 augustus). Vluchtelingen houden ons een spiegel voor waarin we weigeren te kijken.                                               Geraadpleegd op 16 oktober 2016, via http://www.dewereldmorgen.be/artikel/2015/08/27/vluchtelingen-houden-on…

De Maegd, C. & De Rynck, P. (2000). Ruïnes: een evenwicht tussen natuur en cultuur in Koning Boudewijnstichting (Ed.), Erfgoedzorg in de 21ste eeuw. Kritische Beschouwingen (53-59). Koning Boudewijnstichting en Tijdsbeeld: Brussel en Gent.

De Stad Oostende (2004). 03. De Koninklijke Villa. Geraadpleegd op 24 november 2016, via

http://www.oostende.be/product.aspx?id=5753

De Stad Oostende (2014). Cultuurbeleid. Geraadpleegd op 28 mei 2016, via http://www.oostende.be/product.aspx?id=1963

De Vroey, L. (2014). Stadsarchitectuur gaat altijd over ontmoeten. Geraadpleegd op 20 oktober 2016, via                                                      http://www.visitflanders.com/nl/inspiratie/arts-and-heritage/stadsarchi…

De Zee (n.d.). Koninklijke Gaanderijen + Thermae Palace. Geraadpleegd op 12 november, via 

http://www.dezee-oostende.be/nl/locaties-werken/locaties-werken/koninkl…

Dylan, B. (1962). Blowin’ In The Wind. Geraadpleegd op 16 oktober 2016, via

http://bobdylan.com/songs/blowin-wind/

Dylan, B. (1963). The Times They Are A-Changin’. Geraadpleegd op 16 oktober 2016, via

http://bobdylan.com/songs/times-they-are-changin/

Encyclo. (2007). Citadel. Geraadpleegd op 12 februari 2017, via http://www.encyclo.nl/lokaal/10454

Ferraz, M. (2012). Lina Bo Bardi: Together, The making of SESC Pompéia.  Geraadpleegd op 24 november 2016, via                                   http://linabobarditogether.com/2012/08/03/the-making-of-sesc-pompeia-by…

Fontaine, E. (2016, 20 januari). Hier bouwt de stad in 2017 een gloednieuw zwembad. Geraadpleegd op 20 november 2016, via http://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20160119_02079022

Fracalossi, I. (2013). Clássicos da Arquitetura: SESC Pompéie/Lina Bo Bardi. Geraadpleegd op 28 november 2016, via                                 http://www.archdaily.com.br/br/01-153205/classicos-da-arquitetura-sesc-…

Hostyn, N. (1983). Monumenten, beelden & gedenkplaten te Oostende: Het Leopold II-monument op de zeedijk. De Plate, 12, 218-219.

Hostyn, N. (2001) Oostende architecturaal: vanaf het begin van de kuurstad tot het Thermenhotel. Geraadpleegd op 10 november 2016, via http://www.dbnl.org/tekst/_vla016200101_01/_vla016200101_01_0038.php

Iunescu, V. (2016). Stemming en herbestemming: ruïne met melancholische historicus. A+, 259, 43-44.

Kahn, L. (2013). The power of architecture. Weil am Rhein: Vitra Design Museum.

Keung, N. (2016, 20 mei). Last Syrian newcomers leave Toronto’s Hotel for refugees. Geraadpleegd op 24 november 2016, via https://www.thestar.com/news/immigration/2016/05/20/last-syrian-newcome…

Khaleeli, H. (2016, 23 juni). The Orchestra of Syrian Musicians:‘When there is violence, you have to make music’.                                           Geraadpleegd op 24 januari 2017, via https://www.theguardian.com/music/2016/jun/23/syrian-national-orchestra…

Kuraal Oostende. (2014). Geschiedenis van het gebouw. Geraadpleegd op 29 mei 2016, via

http://www.kursaaloostende.be/extra/about#sthash.upirWwCl.dpuf

Link, L. (n.d.). Ammophila arenaria. Geraadpleegd op 16 februari 2017, via http://pfaf.org/user/Plant.aspx?LatinName=Ammophila+arenaria

Master & Margarita, (2016). Het muzikale landschap in de sovjet-unie. Geraadpleegd op 13 oktober 2016, via

http://www.masterandmargarita.eu/nl/09context/muziek.html

MoWaV & SVE & VCAR. (2000). Integrale en geïntegreerde erfgoedzorg in Koning Boudewijnstichting (Ed.),                                        Erfgoedzorg in de 21ste eeuw. Kritische Beschouwingen (81-87). Koning Boudewijnstichting en Tijdsbeeld:                                   Brussel en Gent.

Nevejans, A. (2013, 2 augustus). Léon Stynen. Geraadpleegd op 28 december 2016, via http://www.odis.be/hercules/toonPers.php?taalcode=nl&id=64535#PS_BIOGRA…

Neven, R. (2005). Met uitzicht op zee: een nieuw begin voor het kursaal van Oostende. Gent/Brussel: Mercartorfonds en Dexia Bank.

Oostdijk, B. (2008). Brutalisme – Archipedia. Geraadpleegd op 28 december 2016, via     http://www.architectenweb.nl/aweb/archipedia/archipedia.asp?ID=90

Pechman, A. (2016). Lina Bo Bardi’s Brazil On Discovering Architecture and One’s Literary Patron Saints. Geraadpleegd op 28 november 2016, via http://www.thetowner.com/lina-bo-bardi-brazil/

Plevoets, Bie & Sowinska-Heim, Julia (under review) Society as a catalyst for regeneration of heritage sites: vernacular transformation and its influence on the formal adaptive reuse practice. In: Space & Culture.

 Quirk, V. (2013, 26 Maart). Brutalism/Clog. Geraadpleegd op 30 december 2016, via http://www.archdaily.com/348310/brutalism-clog

Radio Veronica, (n.d.). De geschiedenis van Radio Veronica. Geraadpleegd op 31 december 2016, via http://www.radioveronica.nl/de-geschiedenis-van-radio-veronica

Raes, J. (2016). Boven het tumult uit klinkt muziek. De Standaard, 248, 33.

Refugee Music Project (2016). Presenting artists in refugee camps through song and performance. Geraadpleegd op 28 oktober 2016, via http://www.refugeemusicproject.com

Sandler, D. (2011). Counterpreservation: Decrepitude and memory in postunification Berlin. Third Text, 25(6), 687-697.

Scott, F. (2008). On Altering Architecture. London: Routledge.

Sokol, K (2017, 9 januari). Klarafestival 2017 draait rond thema “home sweet home”. Geraadpleegd op 16 februari 2017, via http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/cultuur%2Ben%2Bmedia/muziek/1.2862671

Sprangers, R. (2012, 20 november). Geschiedenis van het zendschip Veronica. Geraadpleegd op 31 december, via                               http://www.isgeschiedenis.nl/nieuws/geschiedenis-van-het-zendschip-vero…

Storme, H. (2016). Klarafestival Interview. Geraadpleegd op 20 december 2016, via http://www.klarafestival.be/nl/content/interview

Team Vlaams Bouwmeester (2013). De Sint-Amelbergakerk van Bossuit. Geraadpleegd op 22 november 2016, via                                   http://www.vlaamsbouwmeester.be/nl/instrumenten/kunst-in-opdracht/proje…

Team Vlaams Bouwmeester (2016). Open oproep procedure stedelijk zwembad Oostende stopgezet. Geraadpleegd op 20 november 2016, via http://www.vlaamsbouwmeester.be/nl/instrumenten/open-oproep/projecten/o…

Theuninck J.M. & Vermaut, C. (2001) Oostende, stad in zicht. Beelden en verhalen uit een stad aan zee. Oostende: Stadsbestuur.

Traveltalia. (2016). Vluchtelingen en migranten aan de Belgische Kust. Geraadpleegd op 16 oktober 2016, via http://www.traveltalia.com/region_article.asp?article=73

Tritsmans, B. (2016). Natuurarchitectuur. A+, 263, 20-23.

Van Cleempoel, K. in Tjonck, P. (2016). Uhasselt: Adaptive reuse als alternatief. A+, 259, 55-56.

Van den Heuvel, (2002). As Found: The Metamorphosis of the Everyday On the Work of Nigel Henderson, Eduardo Paolozzi, and Alison and Peter Smithson, OASE, 59, 52-67.

Van Reeth, B (2008, 2 april). De intelligente ruïne. Geraadpleegd op 20 november 2016, via https://ruininreverse.wordpress.com/2008/04/02/de-intelligente-ruine/

Vermeulen, P. (2016). Hand overspeeld. A+, 259, 78-81.

Vervoordt, A. (2013). Ruimte en licht. Tielt: Lannoo.

Wainwright, O. (2016, 8 juni). We built this city: how the refugees of Calais became the camp’s architects. Geraadpleegd op 27 november 2016, via https://www.theguardian.com/artanddesign/2016/jun/08/refugees-calais-ju…

Wijn, C. (2013). De Culturele Stad. Nijmegen: Colofon, VOC uitgevers.

Download scriptie (54.91 MB)
Universiteit of Hogeschool
Universiteit Hasselt
Thesis jaar
2017
Promotor(en)
Bie Plevoets