Onderzoek naar psychometrische kenmerken en bruikbaarheid van de Schaal voor Emotionele Ontwikkeling – Verkort (SEO-V)

Emilie Vandeputte
Persbericht

Wordt de SEO-R² doodgeknuffeld door de SEO-V?

Volwassenen met een verstandelijke beperking hebben vaak een vertraging in de emotionele ontwikkeling. Een volwassene van 40 jaar kan bijvoorbeeld op emotioneel vlak functioneren als een kind van 7 jaar. De fysieke, cognitieve, sociale en emotionele ontwikkeling zijn niet in evenwicht met elkaar, wat zich kan uiten in hun gedrag. Zicht hebben op de emotionele ontwikkeling is dan ook nodig om het gedrag te begrijpen. Pas dan kan de meest passende ondersteuning aangeboden worden.

Er werden al verschillende instrumenten ontwikkelt voor de inschaling van de emotionele ontwikkeling, maar slechts een beperkt aantal voor volwassenen met een verstandelijke beperking: “Schema voor het niveau van de emotionele ontwikkeling”[1], “Schaal voor Emotionele Ontwikkeling”[2] (SEO), “Schaal voor Emotionele Ontwikkeling - Revised”[3] (SEO-R) en “Schaal voor Emotionele Ontwikkeling - Revised²”[4] (SEO-R²). Door de nood aan zo’n instrumenten, ontwikkelde de Network of Europeans on Emotional Development-groep (NEED-groep) de “Schaal voor Emotionele Ontwikkeling – Verkort”[5] (SEO-V). Dit is een verkorte versie van de SEO-R². Zoals bij elk nieuw instrument, rijzen enkele vragen op: Meet dit instrument correct? Hoe ervaren professionals het werken met de SEO-V? Kan de SEO-R² vervangen worden door deze verkorte versie? …

In de scriptie “Onderzoek naar psychometrische kenmerken en bruikbaarheid van de Schaal voor Emotionele Ontwikkeling – Verkort (SEO-V)”, wordt naar antwoorden gezocht op deze vragen. Naast het onderzoek van Niehoff [6], vormt deze scriptie een eerste beeld van de psychometrische kenmerken en de bruikbaarheid van de SEO-V. Het onderzoek sluit aan bij de doctoraatsstudie van Filip Morisse en verloopt in samenwerking met Hogeschool Gent en vzw SEN. Verder kadert deze scriptie binnen een grootschalig onderzoek van de NEED-groep, waarvoor bijkomend descriptieve data werd verzameld.

In eerste instantie is het belangrijk om te benadrukken dat de SEO-V niet ontworpen werd met de intentie om de SEO-R² te vervangen. Ontwerpers van deze schaal benadrukken dat zowel de SEO-V als de SEO-R² naast elkaar moeten bestaan. Beide instrumenten hebben andere doeleinden. De SEO-R² werd ontworpen als uitgebreide discussietool om in gesprekken een breder inzicht te krijgen in de emotionele ontwikkeling van een volwassene met een verstandelijke beperking. Met dit inzicht kan de individuele ondersteuning geoptimaliseerd worden in pedagogische settings voor dagelijkse ondersteuning. De SEO-V dient eerder als een snelle screener voor de inschatting van de emotionele ontwikkeling bij het vaststellen van psychische stoornissen of gedragsproblemen in klinisch-therapeutische settings voor diagnostiek en behandeling [5].

Om na te gaan of de SEO-V de emotionele ontwikkeling correct inschaalt, werden de scores van de SEO-V vergeleken met deze van zijn voorganger. Hiervoor vonden 50 SEO-V afnames plaats in vzw Tordale. De resultaten tonen aan dat de SEO-V gemiddeld hoger scoort. Dit betekent dat de emotionele ontwikkeling vaker hoger wordt ingeschaald met de SEO-V dan met de uitgebreide discussietool.

Een mogelijke verklaring voor de hogere inschaling van de SEO-V is dat bij dit instrument enkel gescoord wordt op basis van waarneembaar gedrag, dus enkel datgene wat men effectief ziet. Er wordt niet naar de achterliggende betekenis gezocht, terwijl dit kan verschillen naargelang de emotionele ontwikkeling. Een volwassene met een verstandelijke beperking kan bijvoorbeeld luid “nee” roepen omdat het niet duidelijk is wat gebeuren zal (eerste socialisatiefase, 6-18 maanden). Hij kan ook roepen omdat hij zijn eigen mannetje wil staan en zelf wil beslissen (eerste individuatiefase, 18-36 maanden). Daarnaast is de SEO-V het recentste instrument in een reeks van verschillende versies van de Schaal voor Emotionele Ontwikkeling. Al enkele jaren wordt de emotionele ontwikkeling ingeschaald om de ondersteuning te verbeteren. De ondersteuning kan dus reeds geoptimaliseerd zijn waardoor de emotionele ontwikkeling van een volwassene met een verstandelijke beperking gestabiliseerd is en dus hoger scoort op de SEO-V die op heden wordt afgenomen.

Ten slotte blijkt uit de interviews met de betrokken professionals in vzw Tordale dat er in de praktijk geen uitgesproken voorkeur is voor de SEO-V of de SEO-R². Welk instrument gebruikt wordt, hangt sterk af van de situatie. De ene is van mening dat de SEO-V geschikt is om te starten, terwijl de ander de SEO-R² bij voorkeur gebruikt voor een eerste inschaling om onmiddellijk een uitgebreid beeld te hebben van iemand zijn emotionele ontwikkeling. Elk instrument heeft zijn voor- en nadelen die telkens opnieuw dienen afgewogen te worden. Het gebruik van zo’n instrument mag geen evidentie worden. Over het algemeen zijn de professionals wel positief over de SEO-V. De belangrijkste reden hiervoor is de korte tijdsduur. De SEO-V neemt ongeveer 1 uur in beslag, terwijl de SEO-R² ongeveer 2,5 uur duurt. De korte tijdspanne kan echter ook een struikelblok zijn. Doordat het een snelle screener is, is er minder ruimte voor discussie. Bij ingewikkelde casussen is er meer nood aan interactie, wat ontbreekt bij de SEO-V. Indien er doorheen een inschaling nood is aan ruimte voor discussie, zouden professionals de SEO-R² erbij nemen ter aanvulling.

De SEO-V biedt tal van mogelijkheden om de emotionele ontwikkeling snel te screenen. Het is echter niet de bedoeling dat de SEO-R² aan de kant wordt geschoven. Elk instrument dient met een kritische blik te worden gehanteerd. Er dient gezocht te worden naar een evenwicht zodat de SEO-R² niet doodgeknuffeld wordt door de SEO-V.

[1] Došen, A. (1990). Psychische en gedragsstoornissen bij zwakzinnigen. Amsterdam: Boom.

[2] Došen, A. (2005). Psychische stoornissen, gedragsproblemen en verstandelijke handicap. Assen: Van Gorcum.

[3] Claes, L. & Verduyn, A. (Red.) (2012). SEO-R Schaal voor Emotionele Ontwikkeling bij mensen met een verstandelijke beperking – Revised. Antwerpen: Garant.

[4] Morisse, F. & Došen, A. (Red.) (2016). SEO-R² Schaal voor Emotionele Ontwikkeling van mensen met een verstandelijke beperking – Revised ². Antwerpen: Garant.

[5] Morisse, F., Sappok, T., De Neve, L. & Došen, A. (2017). SEO-V, Schaal voor Emotionele Ontwikkeling van mensen met een verstandelijke beperking - Verkort. Antwerpen: Garant.

[6] Niehoff, I. (2018). Een onderzoek naar de Schaal Emotionele Ontwikkeling – verkort. Kan de SEO-V ingezet worden ter vervanging van de SEO-R2 om het emotionele ontwikkelingsniveau van mensen met een verstandelijke beperking te beoordelen binnen de Twentse Zorgcentra? Onuitgegeven bachelorproef neergelegd tot het behalen van de graad van Bachelor in de Psychologie, afstudeerrichting Toegepaste Psychologie, Saxion Hogeschool Deventer.

Bibliografie

Braems, K. (2009). De Sociaal-Emotionele Ontwikkeling in kaart. Een kijk op de toepassing van het theoretisch kader van de sociaal-emotionele ontwikkeling volgens A. Došen in West-Vlaanderen. Onuitgegeven masterproef neergelegd tot het behalen van de graad van Master of Science in de Pedagogische Wetenschappen, afstudeerrichting Orthopedagogiek, Universiteit Gent.

Carter, A. & Briggs-Gowan, M. (2006). ITSEA Infant Toddler Social Emotional Assessment. San Antonio, TX: Harcourt.

Claes, L. & Verduyn, A. (Red.) (2012). SEO-R Schaal voor Emotionele Ontwikkeling bij mensen met een verstandelijke beperking – Revised. Antwerpen: Garant.

Cooper, S., Smiley, E., Morrison, J., Williamson, A. & Allan, L. (2007). Mental ill-health in adults with intellectual disabilities: Prevalence and associated factors. British Journal of Psychiatry, 190, 27–35.

de Bruijn, J., Vonk, J., van den Broek, J. & Twint, B. (2017). Emotionele ontwikkeling en verstandelijke beperking: inleiding op een dynamisch begrip. In B. Twint (Red.), Handboek emotionele ontwikkeling & verstandelijke beperking. Amsterdam: Boom.

de Groot, R. (2011). SEO-R-kleurenprofiel handleiding. Doetinchem: Graviant.

de Groot, R. (2017). Het SEO-R²-kleurenprofiel. In B. Twint (Red.), Handboek emotionele ontwikkeling & verstandelijke beperking. Amsterdam: Boom.

Došen, A. (1990). Psychische en gedragsstoornissen bij zwakzinnigen. Amsterdam: Boom.

Došen, A. (2004). The developmental psychiatric approach tot aggressive behavior among persons with intellectual disabilities. Mental Health Aspects of Developmental Disabilities, 7, 57-68.

Došen, A. (2005a). Psychische stoornissen, gedragsproblemen en verstandelijke handicap. Assen: Van Gorcum.

Došen, A. (2005b). Applying the developmental perspective in the psychiatric assessment and diagnosis of persons with intellectual disability: part I—assessment. Journal of Intellectual Disability Research, 49, 1–8.

Došen, A. (2005c). Applying the developmental perspective in the psychiatric assessment and diagnosis of persons with intellectual disability: part II—diagnosis. Journal of Intellectual Disability Research, 49, 9–15.

Došen, A. (2007). Integrative treatment in persons with intellectual disability and mental health problems. Journal of Intellectual Disability Research, 51(1), 66-74.

Došen, A. (2014). Psychische stoornissen, probleemgedrag en verstandelijke beperking. Assen, Nederland: Van Gorcum.

Došen, A.,  Bauwens, E., Bruynooghe, J., Degroote, J., Deschrijver, K., Devriese, C., … Vermeulen, N. (2015). Over kunnen, (niet) aankunnen, moeten en (niet) willen. Brochure over emotionele ontwikkeling voor familie van kinderen, jongeren en volwassenen met een beperking. Antwerpen: SEN vzw.

Eecloo, G. (2013). Schaal voor Emotionele Ontwikkeling Revised (SEO-R) onder de loep genomen. Bevindingen van professionele en natuurlijke netwerken van mensen met een verstandelijke beperking. Onuitgegeven masterproef neergelegd tot het behalen van de graad van Master of Science in de Pedagogische Wetenschappen, afstudeerrichting Orthopedagogiek, Universiteit Gent.

Eisenberg, N. (2000). Emotion, regulation, and moral development. Annual Review of Psychology, 51, 665-697.

Elstner, S., Diefenbacher, A., Kirst, E. en Vandevelde, S. (2016). A study on the usefulness and reliability of the ‘‘Scheme of Appraisal of Emotional Development’’ (SAED) for persons with ID using direct observation in a group-based assessment procedure. Research in Developmental Disabilities 49–50, 108–117.

Emerson E., Einfeld S.L. (2011). Challenging behavior, 3rd Edition. Cambridge: University press.

Forkmann, T., Scherer, A., Boecker, M., Jostes, R. & Gauggel, S. (2011). The clinical global impression scale and the influence of patient or staff perspective on outcome. BMC Psychiatry, 83(11).

Frankish, P. (2013). Measuring the emotional development of adults with ID. Advances in Mental Health and Intellectual Disabilities, 7(5), 272–276.

Greenspan, S., DeGangi, G. & Wieder, S. (2001). The Functional Emotional Assessment Scale (FEAS). For Infancy and Early Childhood: Clinical and Research Application. Copyright by the Interdisciplinary Council on Developmental and Learning Disorders. http://www.icdl.com/research/functional-emotional-assessment-scale

Guy, W. (1976). ECDEU Assessment for Psychopharmacology, Revised Edition. Rockville: National Institute of Mentale Health.

Hoekman, J., Miedema, A., Otten, B. & Gielen, J. (2007). Experimentele Schaal voor de beoordeling van het Sociaal-Emotioneel OntwikkelingsNiveau. Handleiding en verantwoording. Leiden: PITS.

Hoekman, J., Miedema, A., Otten, B. & Gielen, J. (2011). ESSEON-R Schaal voor het schatten van de sociaal-emotioneel ontwikkelingsleeftijd – Revisie. Handleiding en verantwoording. Leiden: Pits.

Howitt, D. & Cramer, D. (2011). Introduction to SPSS Statistics in Psychology. For Version 19 and earlier (Fifth Edition). Harlow: Pearson Education Limited.

Howitt, D. (2014). Thematic Analysis. In G. Van Hove (red.), Qualitative Research for Educational Sciences. Harlow: Pearson.

Kay, S., Fiszbein, A. & Opfer, L. (1987). The Positive and Negative Syndrome Scale (PANSS) for Schizophrenia. Schizophrenia Bulletin, 13(2), 261-276.

Keenan, T. (2002). Negative affect predicts performance on an object permanence task. Developmental Science, 5, 65–71.

La Malfa, G., Lassi, S., Bertelli, M., Albertini, G. & Došen, A. (2009). Emotional development and adaptive abilities in adults with intellectual disability. A correlation between the Scheme of Appraisal of Emotional Development (SAED) and Vineland Adaptive Behaviour Scale (VABS). Research in Developmental Disabilities, 30(6), 1406-1412.

Lane, R. D., Quinlan, D. M., Schwartz, G. E., Walker, P. A. & Zeitling, S. B. (1990). The levels of emotional awareness scale: A cogitive-developmental measure of emotion. Journal of Personality Assessment, 55(1-2), 124-134.

Lombardi, M., Croce, L., Claes, C., Vandevelde, S. & Schalock, R. (2016). Factors predicting quality of life for people with intellectual disability: results from the ANFFAS study in Italy. Journal of Intellectual & Developmental Disability, 41(4), 338-347.

Morisse, F. & Došen, A. (2017). Ontwikkelingsdynamisch model van emotionele ontwikkeling: state of the art. In C. Claes (Red.), Emotionele ontwikkeling in verbinding. Coachingsmethodiek voor begeleiders van cliënten met probleemgedrag. Antwerpen: Garant.

Morisse, F. & Došen, A. (Red.) (2016). SEO-R² Schaal voor Emotionele Ontwikkeling van mensen met een verstandelijke beperking – Revised ². Antwerpen: Garant.

Morisse, F. & Ronsse, E. (2012). Belangrijke begrippen in de emotionele ontwikkeling. In T. Vangansbeke (Red.), Emotionele ontwikkeling bij mensen met een verstandelijke beperking (pp. 23-47). Antwerpen: Garant.

Morisse, F., Roskam, S., De Neve, L. & Došen, A. (2017). SEO-R²: een instrument voor assessment. In B. Twint (Red.), Handboek emotionele ontwikkeling & verstandelijke beperking. Amsterdam: Boom.

Morisse, F., Sappok, T., De Neve, L. & Došen, A. (2017). SEO-V, Schaal voor Emotionele Ontwikkeling van mensen met een verstandelijke beperking - Verkort. Antwerpen: Garant.

Morisse, F., Vandevelde, S., Claes, C., De Ruysscher C., Verleysen, G., Embregts, P., … Došen, A. (2018). The Scale for Emotional Development – Revised² (SED-R²): Correlations with adaptive behavior and expert-ratings. Ongepubliceerd artikel.

Niehoff, I. (2018). Een onderzoek naar de Schaal Emotionele Ontwikkeling – verkort. Kan de SEO-V ingezet worden ter vervanging van de SEO-R2 om het emotionele ontwikkelingsniveau van mensen met een verstandelijke beperking te beoordelen binnen de Twentse Zorgcentra? Onuitgegeven bachelorproef neergelegd tot het behalen van de graad van Bachelor in de Psychologie, afstudeerrichting Toegepaste Psychologie, Saxion Hogeschool Deventer.

Pinna, F., Deriu, L., Diana, E., Perra, V., Randaccio, R., … Carpiniello, B. (2015). Clinical Global Impression – Severity scores as a reliable measure for routine evaluation of remission in schizophrenia and schizoaffective disorders. Annals of General Psychiatry, 14(6).

Poppe, L., Morisse, F., De Ruysscher, C., Došen , A., Vandevelde, S., Claes, C., Embregts, P. & Hendriks, L. (2015). Validity of the Scale for Emotional Development – Revised² (SED-R²). Journal of Intellectual Disability Research, 59, 42.

Riské, L. (2014). De validiteit van de Schaal voor Emotionele Ontwikkeling bij mensen met een verstandelijke beperking – Revised (SEO-R). Onderzoek naar de soortgenootvaliditeit en de gelijktijdige criteriumvaliditeit van de SEO-R. Onuitgegeven masterproef neergelegd tot het behalen van de graad van Master of Science in de Pedagogische Wetenschappen, afstudeerrichting Orthopedagogiek, Universiteit Gent.

Saarni C., Campos J., Linda C. en Witherington D. (2006). “Emotional development: Action, communication and understanding”. In N. Eisenberg (red.), Handbook of Child Psychology, Social, Emotional and Personality Development, Vol. 3, New Jersey: John Wiley & Sons Inc., pp. 226–288.

Samara, M., Engel, R., Millier, A., Kandenwein, J., Toumi M. & Leucht, S. (2014). Equipercentile linking of scales measuring functioning and symptoms: Examining the GAF, SOFAS, CGI-S, and PANSS. European Neuropsychopharmacology, 24, 1767-1772.

Sappok, T., Barrett, B.F., Vandevelde, S., Heinrich, M., Poppe, L., Sterkenburg, P., … Morisse, F. (2016). Scale of emotional developement – Short. Research in Developmental Disabilities, 59, 166-175.

Sappok, T., Budczies, J., Bölte, S., Dziobek, I., Došen, A. & Diefenbacher, A. (2013). Emotional development in adults with autism and intellectual disabilities: a retrospective, clinical analysis. PLoS One, 8(9). doi: 10.1371/journal.pone.0074036

Sappok, T., Budczies, J., Dziobek, I., Bölte, S., Došen, A. & Diefenbacher, A. (2014). The Missing Link: Delayed Emotional Development Predicts Challenging Behavior in Adults with Intellectual Disability. J Autism Dev Disord, 44, 786-800.

Sappok, T., Schade, C., Kaiser, H., Došen, A. & Diefenbacher, A. (2012). The Importance of a Developmental Approach in Psychiatric Assessment and Treatment of Adults with Intellectual Disability. Fortschritte der Neurologie-Psychiatrie, 80(3), p 154-161.

Seltze, G., personal communication, November 17, 1997. In D. Burt & E. Aylward, Test Battery for the Diagnosis of Dementia in Individuals with Intellectual Disability. USA: University of Texas-Houston & University of Washington.

Smiley, E. (2010). The Incidence of Mental Ill-Health in Adults with Intellectual Disabilities. MD thesis.

Snijders, J., Tellegen, P. & Laros, J. (1989). SON-R 5.5-17 Verantwoording en handleiding. Groningen: Wolters-Noordhoff.

Sparrow, S., Balla, D. & Cicchetti, D. (1984). Vineland Adaptive Behavior Scales. Circle Pines, Minnesota: American Guidance Service.

Sparrow, S., Balla, D. & Cicchetti, D. (2008). Vineland Adaptive Behavior Scales (Second Edition). Expanded Interview Form Manual. (UK: Pearson).

Stinissen, J., Willems, P., Coetsier, P. & Hulsman, W. (1969). WAIS-bewerking voor Nederland en Nederlandstalig België.

Tellegem, P. & Laros, J. (2011). Snijders-Oomen niet-verbale intelligentietest 6-40. Amsterdam: Hogrefe.

Thompson, J. & Bryant, B. (2010). SIS Supports Intensity Scale (versie NL 1.2) Handleiding. Schaal Intensiteit van Ondersteuningsbehoeften. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.

Van Loon, J, Van Hove, G., Schalock, R. & Claes, C. (2008). Persoonlijke Ondersteuningsuitkomsten Schaal. Schaal voor de beoordeling van de individuele kwaliteit van bestaan. Antwerpen-Apeldoorn: Garant.

Vandevelde, S., Morisse, F., Došen, A., Poppen, L., Jonckheere, B., van Hove, G., … Claes, C. (2016). The scale for emotional development-revised (SED-R) for persons with intellectual disabilities and mental health problems: development, description, and reliability. International Journal of Developmental Disabilities, 62(1), 11-23.

Vonk, J. & Hosmar, A. (2009). Emotionele ontwikkeling bij mensen met een beperking. Een denk- en handelingskader voor de praktijk. Leuven: Acco.

Wechsler, D. (1997). WAIS-III nederlandstalige bewerking. Lisse: Swets & Zeitlinger.

Wechsler, D. (2002). Wechsler Intelligence Scale for Children (derde editie). Nederlands Diensten Centrum.

Zaal, S., Boerhave, M., Koster, M. (2008). Sociaal-emotionele ontwikkeling: omschrijving fasen en bijbehorende begeleidingsstijlen. Amsterdam: Cordaan.

Zwetsloot, R. (1994). Overvraging van verstandelijk gehandicapten. Tilburg: afstudeerscriptie Hogeschool Katholieke Leergangen.

Universiteit of Hogeschool
Master in de pedagogische wetenschappen - afstudeerrichting orthopedagogiek
Publicatiejaar
2018
Promotor(en)
Prof. Dr. Stijn Vandevelde
Kernwoorden
Share this on: