Buurtgericht samenleven in een gemeenschappelijke wooncultuur

Kristien
Michiels

De huidige toepassing van gemeenschappelijk wonen in Vlaanderen, een trendbreuk of slechts een zinloos vervolg op de individualistische wooncultuur?

Uit onderzoek van Matexi blijkt dat 82% van de Belgen het aspect van de buurt een cruciaal gegeven vindt, terwijl 61% aangeeft dat het sociaal contact dat een buurt biedt de voornaamste beslissingsfactor vormt. Indien men het onderzoek in verband brengt met de collectiviteit als kenmerk van het gemeenschappelijk wonen, kan men stellen dat dit een antwoord biedt op het individualisme, de sociale vervreemding en de anonimiteit wat resulteert in een gevoel van samenhorigheid.

Toch wekt het gemeenschappelijk woonverhaal tot op heden nog steeds een tal van vragen op, want moet elk van deze positieve opvattingen niet tot op een zekere hoogte gerelativeerd worden? De bewoners binnen het gemeenschappelijk woonproject vinden namelijk in het merendeel van de situaties sociale voldoening binnen de grenzen van het project, waardoor het risico op sociale vervreemding van de gemeenschap ten opzichte van de buurt sterk verhoogd wordt. De toepassing van deze woonvormen lijkt dus nog steeds gebaseerd te zijn op het individualistisch denkpatroon van de doorsnee Vlaming. 

Gemeenschappelijke woonvormen als verbindend element

Het is algemeen geweten dat de verschuiving van de individualistische wooncultuur naar de toepassing van alternatieve woonmodellen een noodzaak is binnen de huidige maatschappij. Gemeenschappelijke woonvormen worden volgens deskundigen doorgaans beschouwd als een antwoord op de huidige wooncultuur, daar ze zowel een sociale als functionele meerwaarde bieden binnen de samenleving. Zoals eerder vermeld resulteert de toepassing van gemeenschappelijke woonvormen desondanks, in het merendeel van de projecten, in een introverte inplanting waarbij de buurtbewoners rondom het project quasi sociaal afgesloten worden. Hoe kan de toepassing van gemeenschappelijk wonen in de toekomst als trendbreuk optreden opdat zowel de sociale aspecten binnen als buiten de projectgrenzen in rekening worden gebracht? Als antwoord op deze vraag ging ik binnen deze masterscriptie op zoek naar hoe gemeenschappelijke woonvormen ingepast kunnen worden in de huidige Vlaamse wooncultuur opdat ze een meerwaarde bieden voor de sociale cohesie in een stedelijke omgeving.

Via mijn masterscriptie probeer ik bijkomend het actueel thema omtrent de toepassing van gemeenschappelijke woonvormen in een ander daglicht te plaatsen. Gemeenschappelijke woonvormen, waaronder cohousing en co-wonen, krijgen de dag van vandaag over het algemeen een negatieve connotatie toegeworpen. Ze worden doorgaans vergeleken met gesloten gemeenschappen of kloosters. Vanuit het perspectief omtrent de interactie tussen de buurt en het gemeenschappelijk woonproject wil ik zoveel mogelijk mensen de mogelijkheden van alternatieve woonvormen tonen.

Buurtgericht in stedelijke omgevingen

Gaandeweg het onderzoek zocht ik naar elementen binnen het gemeenschappelijk wonen die de sociale cohesie in stedelijke buurten kunnen bevorderen. Dit deed ik aan de hand van verschillende onderzoeksmethodes. 

Om tot een antwoord op de onderzoeksvraag te komen begon ik in eerste instantie met het onderzoek naar de aspecten binnen de onderzoeksvraag. Deze aspecten werden al snel uitgebreid en hebben geresulteerd in de opstelling van 14 verscheidene parameters met betrekking tot drie niveaus. Zo bespreken de parameters zowel de individuele, gemeenschappelijke als publieke aspecten binnen een buurt om op deze manier het gemeenschappelijk woonverhaal binnen de huidige wooncultuur te vervolledigen. Elk van deze parameters werd naderhand toegepast op de analyse van drie cases aangezien de koppeling tussen theorie en realiteit een belangrijke bouwsteen vormt binnen de discipline van de architectuur. 

De combinatie van deze onderzoeksmethodes heeft geresulteerd in de totstandkoming van een aantal bevindingen. Na grondig onderzoek kan ik concluderen dat de slaagkansen, omtrent de sociale integratie van een gemeenschappelijk woonproject in een stedelijke buurt, verhoogd kunnen worden dankzij de focus op de architecturale aspecten van het project en een open houding van de gemeenschap ten opzichte van de buurt. Zo zal de organisatie van gemeenschappelijke diensten, activiteiten en buurtinitiatieven een meerwaarde kunnen bieden voor het samenhorigheidsgevoel binnen een stedelijke omgeving, maar ook de focus op de fysieke en visuele toegankelijkheid kan het doel tot sociaal contact binnen de buurt verwezenlijken. De voorziening van gedeelde ruimtes met een hybride karakter en een zekere openheid naar de buurt kunnen immers de betrokkenheid van de buurtbewoners bevorderen waardoor de totstandkoming van een ontmoetingsplaats een reëel gegeven wordt.

Sociale connectoren in een bestaande context

Aangezien onderzoek en praktijk binnen de opleiding architectuur nauw met elkaar verbonden zijn is er een sterke link tussen mijn masterscriptie en masterproject zichtbaar. Elke ontwerpbeslissing binnen mijn masterproject vormt met andere woorden een logisch gevolg op deze scriptie met de vorming van een sterk geheel als resultaat.

Het doel van mijn masterproject was het heropleven van het gebied van de Hazelarenlaan dat zich nagenoeg in het centrum van de Banneuxwijk te Hasselt bevindt. De Hazelarenlaan vormt de toegang van de wijk en wordt regelmatig als sluipweg tussen de twee naastliggende steenwegen bestempeld. Deze connectie heeft geresulteerd in het centraal stellen van de auto waardoor de sociale aspecten van een levendige wijk zich op de achtergrond situeren. 

De uitvoering van een grondige analyse omtrent de problemen en potenties heeft geresulteerd in de vorming van een stedenbouwkundig concept. Het doel van dit concept is het creëren van een connectie tussen de achterliggende wijken met het versterken van de sociale cohesie binnen de buurt als resultaat. Deze connectie werd verwezenlijkt door de toepassing van een aantal connectoren die de achterliggende groene zones met elkaar verbinden en op deze manier de straat bereiken. De Hazelarenlaan zal met andere woorden fungeren als een hoofdader waarvan de zijaders als connectoren enkele leefbare zones met elkaar verbinden. Deze connectoren bevatten eenieder een publieke functie die beantwoorden aan de noden. De plaatsing van elk van deze connectoren werd op basis van de analyse van de site op een doordachte manier gekozen opdat deze een meerwaarde zouden bieden voor de bewoners van de omgeving. 

Stedenbouwkundig concept masterproject

Buurtgericht samenleven

Om een lang verhaal kort te maken: het bundelen van krachten wordt steeds belangrijker. Een betaalbare wooncultuur met sterk heersende buurtgevoelens die de toepassing van verkavelingen en het verder volbouwen van de open ruimte afzweert. Een gemeenschappelijke wooncultuur dewelke een overeenstemming tussen praktische en sociale aspecten realiseert waarin in iedereen zich thuis voelt. Dat is de sleutel tot succes. De tijd dringt. 

Bibliografie

Abu-Ghazzeh‭, ‬T‭. (‬1999‭). ‬Housing layout‭, ‬social interaction and the place of contact in Abu-nuseir‭, ‬Jordan‭. ‬Journal of Environmental Psychology‭, ‬19‭(‬1‭), ‬41-73‭. ‬https‭://‬doi.org/10.1006‭/‬jevp.1998.0106

ArchDaily‭. (‬2015‭, ‬12‭ ‬juni‭). ‬Brutopia‭ / ‬stekke‭ + ‬fraas‭. ‬Geraadpleegd van https‭://‬www.archdaily.com/641278‭/‬brutopia-stekke-fraas

Avermaete‭, ‬T‭., & ‬Van Herck‭, ‬K‭. (‬2006‭). ‬Wonen in welvaart‭: ‬woningbouw en wooncultuur in Vlaanderen 1948-1973‭ (‬1e ed‭.). ‬Rotterdam‭, ‬Nederland‭: ‬010‭ ‬Publishers‭. ‬

Bartelink‭, ‬C‭., & ‬Verheijden‭, ‬E‭. (‬2015‭). ‬Wat werkt bij het versterken van het sociale netwerk van gezinnen‭?‬‭ ‬Geraadpleegd van http‭://‬www.opvoedingsondersteuning.info/nl/Download-NJi/Wat-werkt-publicatie/W…‭.‬pdf

De Bats‭, ‬J‭. (‬2014‭, ‬23‭ ‬juni‭). ‬Transitiereeks‭: ‬“Met alleen een hippiementaliteit krijg je zoiets niet klaar”‭. ‬Geraadpleegd van http‭://‬www.dewereldmorgen.be/artikel/2014/06/23‭/‬transitiereeks-met-alleen-een-hippiementaliteit-krijg-je-zoiets-niet-klaar

Beenaerts‭, ‬S‭. (‬2014‭). ‬Collectief wonen in Vlaanderen‭ (‬master thesis‭). ‬Geraadpleegd van https‭://‬www.scriptiebank.be/scriptie/2014‭/‬collectief-wonen-vlaanderen

Bervoets‭, ‬W‭., & ‬van de Weijer‭, ‬M‭. (‬2012‭). ‬Paradoxen van landelijk wonen in Vlaanderen‭. ‬Agora Magazine‭, ‬28‭ (‬1‭), ‬34-38‭. ‬https‭://‬doi.org/10.21825‭/‬agora.v28i1.2198‭ ‬

Bijl‭, ‬B‭., & ‬Schnabel‭, ‬P‭. (‬2008‭). ‬Betrekkelijke betrokkenheid‭ (‬1e ed‭.). ‬Den Haag‭, ‬Nederland‭: ‬Sociaal en Cultureel Planbureau‭. ‬

Bolsenbroek‭, ‬A‭., & ‬van Houten‭, ‬D‭. (‬2009‭). ‬Werken aan inclusie‭. ‬Sociale interventie‭, ‬17‭(‬3‭), ‬45-56‭. ‬

Bolsenbroek‭, ‬A‭., & ‬van Houten‭, ‬D‭. (‬2010‭).‬‭ ‬Werken aan een inclusieve samenleving‭ ‬‭(‬1e ed‭.). ‬Amsterdam‭, ‬Nederland‭: ‬Uitgeverij Nelissen‭. ‬

Bolt‭, ‬G‭., & ‬Torrance‭, ‬M‭. ‬I‭. (‬2005‭). ‬Stedelijke herstructurering en sociale cohesie‭. ‬Geraadpleegd van https‭://‬www.researchgate.net/profile/Gideon_Bolt/publication/46652925‭_‬Sociale_cohesie_en_stedelijke_herstructurering/links/56fd05ae08aeb723f15d4c9c/Sociale-cohesie-en-stedelijke-herstructurering.pdf‭ ‬

Bond Beter Leefmilieu‭. (‬2015‭). ‬Samenhuizen vzw en Bond Beter Leefmilieu vragen wettelijk kader voor cohousing‭ ‬‭[‬Persbericht‭]. ‬Geraadpleegd op 24‭ ‬oktober 2018‭, ‬van https‭://‬www.bondbeterleefmilieu.be/artikel/samenhuizen-vzw-en-bond-beter-leefmi…

Bourdieu‭, ‬P‭. (‬1986‭). ‬The Forms of capital‭. ‬In J.G‭. ‬Richardson‭ (‬Ed‭.), ‬Handbook of theory and research‭ ‬‭(‬pp‭. ‬241-258‭). ‬New York‭: ‬Greenwood press‭.  ‬

Brummel‭, ‬S‭. (‬2019‭, ‬4‭ ‬februari‭). ‬Visie op sociale inclusie in de wijk‭ ‬‭[‬Blogbericht‭]. ‬Geraadpleegd op 14‭ ‬februari 2019‭, ‬van https‭://‬blog.han.nl/han-sociaal/visie-op-sociale-inclusie-in-de-wijk‭/‬

Callon‭, ‬M‭. (‬1986‭). ‬Some Elements of a Sociology of Translation‭: ‬Domestication of the Scallops and the Fisherman of St Brieuc Bay‭. ‬In J‭. ‬Law‭ (‬red‭.), ‬Power‭, ‬Action and Belief‭: ‬A New Sociology of Knowledge‭?‬‭ (‬pp‭. ‬196-223‭). ‬London/Newyork‭, ‬England/USA‭: ‬Routledge‭ & ‬Kegan Paul‭. ‬

Camp‭, ‬P‭. (‬2017‭). ‬Wonen in de 21ste eeuw‭: ‬naar een hedendaagse Utopia‭ (‬1e ed‭.). ‬Den Haag‭, ‬Nederland‭: ‬Acco Nederland‭.‬

Cohousing Projects‭. (‬z.j‭.). ‬Wat is Cohousing‭?. ‬Geraadpleegd van https‭://‬www.cohousingprojects.com/cohousing‭/‬

Coleman‭, ‬J‭. ‬S‭. (‬1988‭). ‬Social Capital in the Creation of Human Capital‭. ‬American Journal of Sociology‭, ‬94‭,‬‭ ‬95-120‭. ‬Geraadpleegd van http‭://‬www.jstor.org/stable/2780243‭ ‬

Couder‭, ‬J‭. (‬2009‭, ‬24‭ ‬september‭). ‬Brutopia‭: ‬‘We bouwen een klein dorp in de stad’‭. ‬Geraadpleegd van https‭://‬www.bruzz.be/samenleving/brutopia-we-bouwen-een-klein-dorp-de-stad-2009…

Dankert‭, ‬R‭. (‬2011‭, ‬30‭ ‬november‭). ‬Using Actor-Network Theory‭ (‬ANT‭) ‬doing research‭ ‬‭[‬Blogbericht‭]. ‬Geraadpleegd op 22‭ ‬december 2018‭, ‬van https‭://‬ritskedankert.nl/using-actor-network-theory-ant-doing-research‭/‬

Departement Omgeving Vlaanderen‭. (‬2018‭). ‬Leidraad gemeenschappelijk wonen‭. ‬Geraadpleegd van https‭://‬www.ruimtevlaanderen.be/Portals/108‭/‬leidraad_gemeenschappelijk_wonen_feb2018‭.‬pdf

Departement Omgeving Vlaanderen‭. (‬2018‭). ‬Afbakening stedelijke gebieden‭. ‬Geraadpleegd van https‭://‬www.ruimtevlaanderen.be/NL/Diensten/GRUPS/GRUPS-overzicht-per-thema

De Ridder‭, ‬R‭. (‬2013‭). ‬Kerkgebouw genereert publiek‭: ‬een actuele strategie voor de architectuurtheoretische herdefiniëring en de toegepaste herwaardering van de Vlaamse parochiekerk‭ (‬Dissertatie‭). ‬

Dujardin‭, ‬D‭. (‬2016‭, ‬1‭ ‬december‭). ‬Betonstop‭: ‬vanaf 2040‭ ‬geen verkavelingen meer‭. ‬Het Laatste Nieuws‭.‬‭ ‬Geraadpleegd van https‭://‬www.hln.be/geld/consument/betonstop-vanaf-2040-geen-verkavelingen-meer~…‭/‬

Devloo‭, ‬J‭. (‬2013‭). ‬Cohousing in Vlaanderen‭ ‬‭(‬master thesis‭). ‬Geraadpleegd van https‭://‬lib.ugent.be/catalog/rug01:002033261

De Caigny‭, ‬S‭. (‬2010‭). ‬Bouwen aan een nieuwe thuis‭: ‬wooncultuur in Vlaanderen tijdens het interbellum‭.‬‭ ‬Leuven‭, ‬België‭: ‬Universitaire Pers Leuven‭. ‬

Dubois‭, ‬A‭. (‬2004‭). ‬Wonen anders bekijken‭ ‬‭(‬master thesis‭). ‬Geraadpleegd van http‭://‬www.samenhuizen.net/docs/dubois_deel1‭.‬pdf

Devolder‭, ‬S‭. (‬2013‭, ‬13‭ ‬februari‭). ‬Cohousing Tolhuislaan‭ [‬Blogbericht‭]. ‬Geraadpleegd op 26‭ ‬februari 2019‭, ‬van https‭://‬goodcitylife.wordpress.com/2013/02/13‭/‬cohousingproject-ag-sob‭/‬

De Vos‭, ‬E‭. (‬2018‭). ‬Evolutie van de betekenis van het wonen in Vlaanderen‭. ‬Geraadpleegd van https‭://‬www.ruimtevlaanderen.be/Portals/108‭/‬docs/Onderzoek/02‭_‬Betekenis_wonen_vlaanderen.pdf

De Vos‭, ‬E‭. (‬2012‭). ‬Hoe zouden we graag wonen‭?‬‭ ‬Woonvertogen in Vlaanderen tijdens de jaren zestig en zeventig‭.‬‭ ‬Leuven‭, ‬België‭: ‬Universitaire Pers Leuven‭. ‬

ESF‭. (‬z.j‭.). ‬Sociale inclusie‭. ‬Geraadpleegd van https‭://‬www.esf-agentschap.be/nl/sociale-inclusie

Engelbosch‭, ‬J‭. (‬2015‭, ‬15‭ ‬juli‭). ‬Nieuwe woonvormen krijgen wettelijk kader‭. ‬Nieuw-Vlaamse Alliantie‭. ‬Geraadpleegd van https‭://‬www.n-va.be/nieuws/nieuwe-woonvormen-krijgen-wettelijk-kader

Engelbosch‭, ‬J‭. (‬2018‭). ‬Vraag om uitleg over de 28‭ ‬geselecteerde proefprojecten rond nieuwe woonvormen‭ (‬vergadering‭). ‬Geraadpleegd van https‭://‬www.vlaamsparlement.be/commissies/commissievergaderingen/1220155‭/‬verslag/1221545

Forrest‭, ‬F‭. & ‬Kearns‭, ‬A‭. (‬2001‭). ‬Social Cohesion Social Capital and the Neighbourhood‭ ‬‭(‬paper‭). ‬Geraadpleegd van http‭://‬journals.sagepub.com/doi/abs/10.1080/00420980120087081‭ ‬

Floré‭, ‬F‭. (‬2010‭). ‬Lessen in goed wonen‭: ‬woonverlichting in België 1945-1958‭. ‬Leuven‭, ‬België‭: ‬Universitaire Pers Leuven‭.‬

Floré‭, ‬F‭. (‬2006‭). ‬Goed wonen in de jaren vijftig‭: ‬de woonopvoeding van de Christelijke Arbeidersbeweging en de Belgische Boerinnenbond‭. ‬In T‭. ‬Avermaete‭, & ‬K‭. ‬Van Herck‭ (‬red‭.), ‬Wonen in Welvaart‭: ‬woningbouw en wooncultuur in Vlaanderen‭ ‬‭(‬pp‭. ‬111-127‭). ‬Rotterdam‭, ‬Nederland‭: ‬010‭ ‬Publishers‭.‬

Floré‭, ‬F‭. (‬2006‭). ‬Wonen in welvaart in Vlaanderen en Nederland‭: ‬Ed Taverne in gesprek met Bruno De Meulder‭. ‬In T‭. ‬Avermaete‭, & ‬K‭. ‬Van Herck‭ (‬red‭.), ‬Wonen in Welvaart‭: ‬woningbouw en wooncultuur in Vlaanderen‭ ‬‭(‬pp‭. ‬272-278‭). ‬Rotterdam‭, ‬Nederland‭: ‬010‭ ‬Publishers‭.‬

Gammasteunpunt‭. (‬2008‭). ‬Handleiding Sociale Netwerken‭.‬‭ ‬Geraadpleegd van https‭://‬demos.be/sites/default/files/handleiding-sociale-netwerken.pdf‭  ‬

De Hart‭, ‬J‭. (‬2002‭). ‬Zekere banden‭: ‬sociale cohesie‭, ‬leefbaarheid en veiligheid‭. ‬Geraadpleegd van https‭://‬www.scp.nl/Publicaties/Alle_publicaties/Publicaties‭_‬

2002‭/‬Zekere_banden

Heynen‭, ‬H‭. (‬2006‭). ‬Hoe te wonen‭? ‬Theorie en praktijk van de moderne wooncultuur in de jaren vijftig en zestig‭. ‬In T‭. ‬Avermaete‭, ‬‭& ‬K‭. ‬Van Herck‭ (‬red‭.), ‬Wonen in Welvaart‭: ‬woningbouw en wooncultuur in Vlaanderen‭ (‬pp‭. ‬194-201‭). ‬Rotterdam‭, ‬Nederland‭: ‬010‭ ‬Publishers‭.‬

Herman‭, ‬S‭. (‬2009‭). ‬Het ecogram‭: ‬sociale netwerken in kaart gebracht‭ (‬1e ed‭.). ‬Brussel‭, ‬België‭: ‬Politeia‭.‬

Homans‭, ‬L‭. (‬2017‭). ‬Nota aan de Vlaamse Regering‭. ‬Geraadpleegd van https‭://‬www.vlaanderen.be/nl/nbwa-news-message-document/document/0901355780217d…

Huijgens‭, ‬M‭. (‬2014‭). ‬Een onderzoek naar de invloed van sociale cohesie op participatie in de twee Utrechtse wijken Overvecht en Noordoost‭. ‬‭(‬master thesis‭). ‬Geraadpleegd van https‭://‬dspace.library.uu.nl/handle/1874/296221

Huygen‭, ‬A‭., & ‬de Meere‭, ‬F‭. (‬2008‭). ‬De invloed en effecten van sociale samenhang‭. ‬Nederland‭, ‬Utrecht‭: ‬Verwey-Jonker Instituut‭.‬

ILIV‭. (‬2013‭). ‬Samen thuis‭: ‬het ILIV Thuis-Trendrapport 2013‭ (‬1e ed‭.). ‬Antwerpen‭, ‬België‭: ‬ILIV‭.‬

Jacobs‭, ‬J‭. (‬1961‭). ‬The death and life of great American cities‭. ‬New York‭, ‬Verenigde Staten‭: ‬Random House‭.‬

Kamminga‭, ‬M‭. (‬2016‭). ‬Handreiking Werken aan Inclusieve Wijken‭.‬‭ ‬Geraadpleegd van https‭://‬www.jso.nl/wp-content/uploads/20160412-Handreiking-Werken-aan-Inclusiev…

Kruijswijk‭, ‬W‭., ‬van der Veer‭, ‬M‭., ‬Brink‭, ‬C‭., ‬Calis‭, ‬W‭., ‬van de Maart‭, ‬J‭. ‬W‭., & ‬Redeker‭, ‬I‭. (‬2014‭, ‬maart‭). ‬Aan de slag met sociale netwerken‭. [‬Hand-out‭]. ‬Geraadpleegd van https‭://‬www.movisie.nl/sites/movisie.nl/files/publication-attachment/Aan-de-sla…

Landelijke vereniging centraal wonen‭. (‬2011‭). ‬Vier keer gemeenschappelijk wonen in België‭: ‬samenhuizen‭. ‬Gewoon Anders‭, ‬34‭(‬112‭), ‬3-4‭. ‬

Latour‭, ‬B‭. (‬1996‭). ‬On actor-network theory‭: ‬a few clarifications plus more than a few complications‭. ‬Soziale Welt‭, ‬47‭, ‬pp‭. ‬369-381‭.‬

Latour‭, ‬B‭. (‬2004‭). ‬Politics of nature‭: ‬How to bring the sciences into democracy‭ ‬‭(‬vertaald door Catherine Porter‭). ‬Cambridge‭, ‬Engeland‭: ‬Harvard University Press‭. (‬oorspronkelijk werk gepubliceerd in 1999‭).‬

Latour‭, ‬B‭. (‬2010‭). ‬Coming out as a philosopher‭. ‬Social Studies of Science‭, ‬40‭(‬4‭), ‬599-608‭. ‬https‭://‬doi.org/10.1177/0306312710367697

Leclerq‭, ‬J‭. ‬M‭. (‬2016‭, ‬15‭ ‬maart‭). ‬Ecologisch woonproject in hartje Brussel‭. ‬Geraadpleegd van https‭://‬www.vtwonen.be/feelingwonen‭/‬ecologisch-woonproject-in-hartje-brussel‭/‬

Loris‭, ‬I‭., & ‬Vervoort‭, ‬P‭. (‬2017‭). ‬De gedeelde baksteen in de maag‭? ‬Meerwaarde realiseren door gemeenschappelijk wonen en collectief bouwen‭.‬‭ ‬Geraadpleegd van http‭://‬hdl.handle.net/1854‭/‬LU-8521226

Luyten‭, ‬D‭., ‬Emmery‭, ‬K‭., ‬Pasteels‭, ‬I‭., & ‬Geldof‭, ‬D‭. (‬2015‭). ‬De sleutel past niet meer op elke deur‭. ‬Antwerpen‭, ‬België‭: ‬Garant‭. ‬

Luyten‭, ‬S‭. (‬2018‭, ‬19‭ ‬maart‭). ‬DE TOLHUIZERS‭: ‬Zes gezinnen wonen samen in co-housingproject in Tolhuislaan‭. ‬Het Nieuwsblad‭.‬‭ ‬Geraadpleegd van https‭://‬www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20180318‭_‬03415326

Nuyts‭, ‬K‭. (‬2017‭). ‬Krachtgerichte ondersteuning van sociale netwerken‭. ‬Geraadpleegd van https‭://‬www.kennisplein.be/Documents/Krachtgerichte%20ondersteuning%20van%20soc…

Maaijen‭, ‬M‭., & ‬Stoopendaal‭, ‬A‭. (‬2016‭). ‬Actor Netwerk Theorie‭: ‬een filosofie en een methode toegepast in onderzoek over best practices in de langdurige zorg‭. ‬Kwalon‭, ‬18‭(‬1‭), ‬35-42‭. ‬

Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap‭. (‬2002‭).‬‭ ‬Handleiding lokaal woonbeleid‭: ‬wonen en ruimtelijke ordening‭.‬‭ ‬Geraadpleegd van https‭://‬www.vlaamsbrabant.be/binaries/handleiding-lokaal-woonbeleid-deel1‭ ‬woonplan_tcm5-64429‭.‬pdf

Provincie Limburg‭. (‬z.j‭.). ‬Provinciale Ruimtelijke Uitvoeringsplannen‭.‬‭ ‬Geraadpleegd van http‭://‬www.limburg.be/prup?FILEROOT‭=%‬5cPer%20thema%5c

Radio 1‭. (‬2016‭, ‬2‭ ‬september‭). ‬De volkstuintjes van Vorst‭ ‬‭[‬Radio Fragment‭]. ‬Brussel‭: ‬Radio 1‭. ‬Geraadpleegd op 23‭ ‬februari 2019‭, ‬van https‭://‬radio1‭.‬be/de-volkstuintjes-van-vorst

Rauch‭, ‬I‭. (‬2012‭). ‬Samenhuizen ook in sociale huisvesting‭? ‬Woonwoord‭, ‬21‭, ‬6-9‭. ‬

Rijksuniversiteit Grondingen‭. (‬2008‭). ‬Handleiding Sociale Netwerken‭. ‬Geraadpleegd van https‭://‬www.rug.nl/education/scholierenacademie/studieondersteuning/profielwerk…

Knipprath‭, ‬H‭., & ‬De Rick‭, ‬K‭. (‬2011‭). ‬Is het wat je weet‭, ‬of is het wie je kent‭? ‬Geraadpleegd van http‭://‬www.informatieportaalssl.be/archiefloopbanen/publi_upload/SSL-RAPPORT_22‭.‬pdf

Ruiu‭, ‬M‭. ‬L‭., (‬2016‭). ‬The Social Capital of Cohousing Communities‭. ‬SAGE journals‭, ‬50‭(‬2‭), ‬400-415‭. ‬

Samenhuizen vzw‭. (‬z.j‭.). ‬Meerhem‭. ‬Geraadpleegd op 4‭ ‬maart 2019‭, ‬van https‭://‬www.samenhuizen.be/meerhem-0

Samenhuizen vzw‭. (‬2010‭). ‬Samenhuizen in België‭: ‬waar staan we‭, ‬waar gaan we‭.‬‭ ‬Geraadpleegd van http‭://‬www.samenhuizen.net/docs/sib/Samenhuizen_in_Belgie_RAPPORT_2010‭.‬pdf

Samenhuizen vzw‭. (‬2015‭). ‬Samenhuizen Startgids‭ (‬4e ed‭.). ‬Vilvoorde‭, ‬België‭: ‬Samenhuizen vzw‭.‬

Samenhuizen vzw‭. (‬2017‭). ‬Woongemeenschappen in Vlaanderen en Brussel‭. ‬Geraadpleegd van https‭://‬www.samenhuizen.be/sites/default/files/2017-11‭_‬Overzicht%20woongemeenschappen%20in%20Vlaanderen%20en%20Brussel.pdf

Sanders‭, ‬F‭. (‬2014‭). ‬Duurzame Ontwikkeling door Collectief Bewonersinitiatief‭ ‬‭(‬proefschrift doctoraat‭). ‬Geraadpleegd van https‭://‬books.bk.tudelft.nl/index.php/press/catalog/book/467‭ ‬

Scheffers‭, ‬M‭. (‬2015‭). ‬Sterk met een vitaal netwerk‭: ‬empowerment en de sociaal netwerkmethodiek‭ ‬‭(‬2e ed‭.). ‬Bussem‭, ‬Nederland‭: ‬Coutinho‭. ‬

Sogent‭. (‬z.j‭.). ‬Cohousing Tolhuislaan‭.‬‭ ‬Geraadpleegd op 26‭ ‬februari 2019‭, ‬van https‭://‬sogent.be/projecten/cohousing-tolhuislaan‭ ‬

Statestiek Vlaanderen‭. (‬2005‭). ‬Vrind classificatie‭ [‬Dataset‭]. ‬Geraadpleegd van https‭://‬www.statistiekvlaanderen.be/gebiedsindelingen-vrind

Statestiek Vlaanderen‭. (‬2018‭). ‬Bevolking op actieve leeftijd daalt in de toekomst in meerderheid van gemeenten‭ [‬Persbericht‭]. ‬Geraadpleegd op 4‭ ‬juni 2018‭, ‬van http‭://‬www.statistiekvlaanderen.be/sites/default/files/docs/proj2018-vlaamse-g…

Steyaert‭, ‬J‭., & ‬Kwekkeboom‭, ‬R‭. (‬2012‭). ‬De zorgkracht van sociale netwerken‭ (‬1e ed‭.). ‬Utrecht‭, ‬Nederland‭: ‬Movisie

Theunis‭, ‬K‭. (‬2006‭). ‬De Wet de Taeye‭: ‬de individuele woning als bouwsteen van de welvaartstaat‭. ‬In T‭. ‬Avermaete‭, & ‬K‭. ‬Van Herck‭ (‬red‭.), ‬Wonen in Welvaart‭: ‬woningbouw en wooncultuur in Vlaanderen‭ ‬‭(‬pp‭. ‬67-77‭). ‬Rotterdam‭, ‬Nederland‭: ‬010‭ ‬Publishers‭.‬

Tolhuizers‭. (‬z.j‭.). ‬Visie‭: ‬Een open huis in de stad‭ [‬Blogbericht‭]. ‬Geraadpleegd op 26‭ ‬februari 2019‭, ‬van https‭://‬tolhuizers.wordpress.com/visie‭/‬

Torres-Antonini‭, ‬M‭. (‬2001‭). ‬Our common house‭: ‬using the built environment to develop supportive communities‭ ‬‭(‬unpublished thesis‭). ‬Geraadpleegd van http‭://‬etd.fcla.edu/UF/UFE0000360‭/‬torres_m.PDF‭ ‬

Totté‭, ‬P‭. (‬2018‭, ‬4‭ ‬juli‭). ‬Brutopia‭, ‬betaalbaar wonen in Brussel‭. ‬Geraadpleegd van http‭://‬architectuurwijzer.be/brutopia‭/‬

Utopia Brussels‭. (‬z.j‭.). ‬The Project‭. ‬Geraadpleegd van https‭://‬utopiabrussels.wordpress.com/the-project‭/‬

Vlaams Architectuurinstituut‭. (‬z.j‭.). ‬Brutopia‭, ‬Vorst‭: ‬Cohousing XXL‭. ‬Geraadpleegd op 23‭ ‬februari 2019‭, ‬van https‭://‬www.vai.be/nl/project/brutopia-vorst

Vlaamse Regering‭. (‬2009‭). ‬Voorstel van resolutie‭: ‬betreffende het nemen van maatregelen om cohousing te stimuleren en te ondersteunen‭.‬‭ ‬Geraadpleegd van http‭://‬docs.vlaamsparlement.be/pfile?id=1028258

Vlaamse Regering‭. (‬2014‭). ‬Regeerakkoord Vlaamse Regering 2014-2019‭. ‬Geraadpleegd van https‭://‬www.vlaanderen.be/nl/publicaties/detail/het-regeerakkoord-van-de-vlaams…

Vlaamse Regering‭. (‬2016‭). ‬Visie 2050‭: ‬Een langetermijnstrategie voor Vlaanderen‭.‬‭ ‬Geraadpleegd van https‭://‬www.vlaanderen.be/nl/vlaamse-regering/visie-2050

Van Den Eeckhaut‭, ‬J‭. (‬2010‭, ‬14‭ ‬oktober‭). ‬Woongroep Meerhem‭: ‬Organisch groepswonen in een school‭ [‬Powerpoint‭]. ‬Geraadpleegd van https‭://‬www.slideshare.net/sintlucas/woongroep-meerhem

Van der Horst‭, ‬H‭., ‬Kullberg‭, ‬J‭., & ‬Deben‭, ‬L‭. (‬2001‭). ‬Wat wijken maakt‭: ‬de wording van functionele‭, ‬sociale en expressieve kwaliteiten van Vreewijk‭, ‬Zuidwijk en Ommoord‭. ‬‭(‬1e ed‭.). ‬Utrecht‭, ‬Nederland‭: ‬Nethur‭.‬

Van de Werdt‭, ‬P‭. (‬2012‭). ‬Woongemeenschappen in een spanningsveld van privé-eigendom en gemeenschappelijk gebruik‭. ‬Geraadpleegd van http‭://‬edepot.wur.nl/238722

Vandromme‭, ‬B‭. (‬2018‭, ‬13‭ ‬juni‭). ‬Collectief of gemeenschappelijk wonen moet een antwoord kunnen bieden aan de schaarste in ruimte‭ ‬waar Vlaanderen mee te kampen heeft‭. ‬Het wordt als een van de fundamentele schakels beschouwd in het ruimtelijk beleid van de toekomst‭, ‬zeker wat stedelijke omgeving betreft‭. ‬Maar kan het die rol ook spelen‭? ‬Geraadpleegd van https‭://‬www.bramvandromme.be/blog/2018‭/‬is-onze-regelgevingklaar-voor-collectief-of-gemeenschappelijk-wonen

Van Mechelen‭, ‬T‭. (‬2018‭, ‬22‭ ‬februari‭). ‬De 5‭ ‬woontrends van 2018‭: ‬hier wil de Belg graag leven‭. ‬Het Laatste Nieuws‭.‬‭ ‬Geraadpleegd van https‭://‬www.hln.be/nina/style/de-5-woontrends-van-2018-hier-wil-de-belg-graag-l…‭/‬

Van Moerkerke‭, ‬B‭. (‬2011‭). ‬Kleine steden moeten krachten bundelen‭. ‬Lokaal‭, ‬2‭, ‬20-23‭. ‬

Van Oers‭, ‬K‭. (‬2017‭). ‬Leefbaarheid en sociale cohesie‭, ‬verbindend‭? (‬master thesis‭).‬

Wilken‭, ‬J‭. (‬2016‭). ‬Werken met sociale netwerken‭. ‬De professional als netwerker‭. ‬Wmo-wijzer‭.‬‭ ‬Geraadpleegd van urn:nbn:nl:hs:23-b813d0e2-0b98-4843-a896-d8d1700f6b13

Williams‭, ‬J‭. (‬2006‭).‬‭ ‬Designing Neighbourhoods for Social Interaction‭: ‬The Case of Cohousing‭.‬‭ ‬Geraadpleegd van https‭://‬doi.org/10.1080/13574800500086998

Winters‭, ‬S‭., ‬Ceulemans‭, ‬W‭., ‬Heylen‭, ‬K‭., ‬Pannecouck‭, ‬I‭. ‬Vanderstraeten‭, ‬L‭., ‬Van den Broeck‭, ‬K‭., ‬De Decker‭, ‬P‭., ‬Ryckewaert‭, ‬M‭., & ‬Verbeeck‭, ‬G‭. (‬2015‭). ‬Wonen in Vlaanderen anno 2013‭: ‬de bevindingen uit het Grote Woononderzoek 2013‭ ‬gebundeld‭. ‬Geraadpleegd van https‭://‬steunpuntwonen.be/Documenten_2012-‭ ‬2015‭/‬Onderzoek_Werkpakketten/gwo-volume-2-deel-2-eind.pdf

Wonen Vlaanderen‭. (‬2017‭, ‬13‭ ‬februari‭). ‬Nieuwe oproep voor experimentele woonvormen‭. ‬Geraadpleegd op 24‭ ‬oktober 2018‭, ‬van https‭:/‬‭/‬www.wonenvlaanderen.be/nieuws/nieuwe-oproep-voor-experimentele-woonvorm…

Woolcock‭, ‬M‭. (‬2001‭). ‬The place of social capital in understanding social and economic outcomes‭. ‬Canadian Journal of‭ ‬Policy Research‭, ‬2‭(‬1‭), ‬65-88‭. ‬

Download scriptie (56.88 MB)
Universiteit of Hogeschool
Universiteit Hasselt
Thesis jaar
2019
Promotor(en)
Prof. dr. Ann Petermans