De architectuur van de verontwaardiging
De architectuur van de verontwaardiging
Vluchtelingencijfers liegen niet. Een al maar stijgend aantal vluchtelingen heeft onderdak nodig. Dit ruimtelijk probleem wordt op allerhande manieren tijdelijk opgelost, terwijl deze situatie vaak helemaal niet zo tijdelijk is. Het overgrote deel van deze mensen leeft in kampen. Enerzijds heeft dat te maken met een noodzaak, anderzijds betekent dit ook dat deze plekken kwaliteiten bezitten. Het gevecht tussen permanent en tijdelijk blijft psychisch zeer moeilijk, ergens welkom zijn helpt hier bij. Toch worden kampen weggevaagd door overheden, mensen worden verder de wereld ingestuurd… Hoe komt het dat in het verleden kampen een basis konden vormen voor een nieuw leven en vandaag niet meer? Welke ruimtelijke kwaliteiten zitten in deze nederzettingen opdat mensen zich hier thuis beginnen voelen?
Dit onderzoek stelt de vraag: Wat is de ruimtelijke invloed van vluchtelingen en migranten op een plek of een reeds bestaande nederzetting en hoe wordt deze invloed beperkt of versterkt door overheden? Hiervoor bekijken we het vertrek, de tocht, het kamp en de aankomst, aan de hand van cases die verschillen in tijd en/ of demografie. Zo kunnen we de evolutie in tijd en ruimte vergelijken.
De verontwaardiging
Het begrip vluchtelingencrisis is er een dat sinds enkele jaren de media overheerst. Een eerste verontwaardiging wordt met dit begrip op het hart gedrukt. Het woord crisis, dat zijn oorsprong bij het oud-Grieks woord krínnō vindt, betekent: ‘To separate, divide, select, judge, prefer, part, distinguish between two things or people or among a group of things or peo- ple. (wikitionary, 2018)’
De oorsprong van dit woord bevestigt de onderliggende connotatie bij het gebruik van zo’n zware taal. Wanneer we voor de problemen van onze aardbol klimaatverandering gebruiken, wordt de manipulatie door woorden duidelijker. Laten we naïef zijn en hopen dat media en gestelde lichamen dit doen om ons kritisch denken op punt te houden. De gastvrijheid naar deze mensen toe wordt op alle mogelijke manieren verder ontmoedigd door ze te ontmenselijken. Terwijl wij, Belgen, in 1914 door onze buurlanden nog ontvangen werden als arme stakkers, ontvangen wij nu illegale migranten, oorlogsvluchtelingen, economische vluchtelingen en transmigranten. Zijn dit dan geen arme stakkers, mensen met miserie, mensen op zoek naar een nieuw en beter leven, mensen?
De architectuur
Naar schatting zo’n 68 miljoen: mensen op de vlucht, vandaag. Al deze mensen hebben een vorm van onderdak. Een tent, een stationsgebouw, kampen of onderdak bij een gastvrije familie. Een steeds groeiende groep mensen heeft nood aan dit soort van architectuur. 85% van deze mensen leeft in kampen waarvan de typologie wereldwijd verschilt. Wat zijn de ruimtelijke aspecten waardoor mensen zich hier thuis (kunnen) voelen? Dat ze zich op deze plek kunnen wortelen. Wat maakt voor jou het ge- voel dat je thuis komt? Familie en vrienden uiteraard. Maar hoe zou thuis voelen als de kerktoren tegenover je huis weg zou zijn als je om vijf uur terug komt van je werk? De stamkroeg verdwenen is bij het inzetten van de avond? Een omgeving van vrienden en familie wordt omkaderd door een ruimtelijk kader dat zich verder moet kunnen ontwikkelen. Waar je op verder kan bouwen.
Het is een steeds groeiende groep, mensen die nood hebben aan zo’n plek van tijdelijke opvang. Doorheen de geschiedenis heeft de wereld al veel migratiestromen doorstaan en zien we dat deze tijdelijke architectuur vaak doorgroeit tot een permanente samenleving. Waar zijn deze wortels gestart en waar zijn ze geëindigd? Wat gebeurt er nu in deze kampen? Het zijn namelijk deze wortels die zorgen voor een ruimtelijk kader waarop men verder kan bouwen naar een nieuwe en betere toekomst. Aan hun kerktoren of stamkroeg.
Wat nu?
Als belangrijkste resultaat zien we dat vluchtelingen en migranten een grote invloed hebben op een plek. Deze is meestal positief en wanneer de context stedelijk is zien we een snellere ontwikkeling van de nederzettingen.
Uit het onderzoek blijkt dat het van belang is dat overheden dit versterken en niet beperken. Gastvrijheid bepaalt het succes: werken ze samen met de nieuwkomers, werken ze toekomst- en groeiplannen uit en zien zij deze mensen als toekomstige inwoners van hun land. Met dit onderzoek wil ik aan de alarmbel trekken, het kan beter. Het moet beter. Volgens voorspellingen van de United Nations zullen binnen enkele decennia honderden miljoenen klimaatvluchtelingen de Westerse landen overspoelen. Elke stad zal deze invloed voelen.
Ik pleit dan ook voor welkomstcentra waar het aanmelden in een nieuw land gedragen wordt door een route van hoop als een nieuw ritueel in het leven van een mens.
Bibliografie
Agamben, G. State of exception. Chicago: The University Of Chicago Press, 2005.
Agence France-Presse. (2016, 20 augustus) Migrants gather in Calais hoping to smuggle themselves aboard lorries that cross into Britain [Foto]. Geraadpleegd via https://www.ndtv.com
Agence France-Presse. (2018, 6 februari). US-Mexico border migrant deaths rose in 2017 even as crossings fell, UN says. The Guardian. Geraad- pleegd via www.theguardian.com
Agier, M. Un Monde de Camps. Parijs: La Décuoverte, 2014.
Amnesty international. (2014). Construction of the fortress: Funding the for- tress. The human cost of fortress Europe, 9-10.
Amsterdam stadsarchief. (1914, oktober). Belgische vluchtelingen op het Damrak [Foto]. Geraadpleegd via http://www.amsterdam-eerstewe- reldoorlog.nl
AP File Photo. (2018, 6 mei) Refugees and migrants wait to be rescued by members of the Spanish NGO Proactiva Open Arms, after leaving Libya trying to reach European soil aboard an overcrowded rubber boat, north of Libyan coast [Foto]. Geraadpleegd via https://www. hindustantimes.com
Archief Amsterdam. (2018). Hugenoten. Immigranten en passanten. Geraad- pleegd via archief.amsterdam
Bakker, M. e.a. (1985). Hugenoten in Groningen, Franse vluchtelingen tussen 1680 en 1720. Groningen: Uitgever Wolters.
Ballon, P., Macharis, C., & Ryckewaert, M. De Humane stad: 30 voorstellen voor een stad op mensenmaat. Brussel: VUBPRESS, 2017.
Beauchamp, Z. (2015). The Syrian refugee crisis, explained in one map. Ge- raadpleegd via https://www.vox.com
Belgische Federale Overheidsdiensten. (2017). StatBel, België in cijfers: Mi- gratiesaldo van 44.536 personen in 2017. Geraadpleegd via https:// www.statbel.fgov.be
Belgische Federale Overheidsdiensten. (2017). StatBel, België in cijfers: Totale internationale migratie (Belgen en vreemdelingen) 1948-2017. Ge- raadpleegd via https://www.statbel.fgov.be
Bennett, J. (2015, 7 december) Today: The notorious ‘Jungle’ migrant camp in Calais, pictured recently, has grown into a self-contained mini-city
— a permanent magnet for people trying to get to Britain [Foto]. Geraadpleegd via https://www.dailymail.co.uk
Bisa. (2019) Hoeveel bezoekers telde het Atomium in 2017? Geraadpleegd via http://bisa.brussels
Bos, M. (2007). De opvang van Belgische vluchtelingen in de oorlog. His- torisch nieuwsblad, 2007(9). Geraadpleegd via www.historisch- nieuwsblad.nl
Bourguet, P. (2015, september 27) Belgium Brussels refugees parc Maximilien [Foto]. Geraadpleegd http://bepress.be
Brown, E. (2013, 18 december) Sahrawi Spirit [Foto]. Geraadpleegd via www. emmabrownphotography.com
Canal Brussels. (2013) Goed nieuws voor de handel in het Kanaalgebied. Ge- raadpleegd via https://canal.brussels
Capuano, L., & Favero, C. (2017, 7 juli). Architecture of Exile IV.B [Foto]. Ge- raadpleegd via http://www.decolonizing.ps/
Charlet, D. (2016, 23 februari) A makeshift restaurant [Foto]. Geraadpleegd via http://www.america.aljazeera.com
Civa Brussel. (2019) Civa Brussel: archieven. Geraadpleegd via https://www. civa.brussels
De Cauter, L. De capsulaire beschaving: Over de stad in het tijdperk van angst.
Rotterdam: NAi uitgevers, 2009.
Deanery, L. (2018). Bethlehem at Night Gallery [Foto]. Geraadpleegd via http://www.leighdeanery.co.uk
De Smet, F. (2015, 23 september). refugees in a Red Cross shelter center in wtc III [Foto]. Geraadpleegd via https://www.politico.eu
Dujardin, F. (2018, 28 april) Stadsweefsel [Foto]. Geraadpleegd viahttps:// www.standaard.be
Ecole Nationale Supérieure d’Architecture de Paris-Belleville. (2015, oktober). Architecture et réduction du risque: Plan guide d’intervention dans la jungle de Calais [Illustratie]. Geraadpleegd via http://www.pa- ris-belleville.archi.fr
Edwards, A. (2015). UNHCR viewpoint: ‘Refugee’ or ‘migrant’ – Which is right?. Geraadpleegd via https://www.unhcr.org
EJF. (2017) Beyond borders: our changing climate - its role in conflict and displacement.
Fabrizi, M., & Lucarelli, F. (2018). SOCKS studio: Walls as rooms. Geraad- pleegd via https://www.socks-studio.com/
Fedasil. (2018). 1.309 vluchtelingen hervestigd in 2017. Federaal agentschap voor de opvang van asielzoekers. Geraadpleegd via www.fedasil.be
Frontex. (2015, juli). Europe migrant land route balkans map [Illustratie]. Ge- raadpleegd via https://www.limitstogrowth.org
Getty images. (2009, september) The saga of the Calais ‘Jungle’ [Foto]. Geraad- pleegd via https://www.edition.cnn.com
Goethals, K. (2018). Het beleg van Fort Europa. Geraadpleegd via https:// www.standaard.be
Google earth. (2018). Amman [Foto]. Geraadpleegd via https://earth.google. com/
Google earth. (2018). Bethlehem [Foto]. Geraadpleegd via https://earth.goog- le.com/
Hanappe, C. (2015, 8 september). Calais: La jungle, future ville?. Libération.
Geraadpleegd via https://www.liberation.fr/
Hanappe, C. (2017). A camp redefined as part of the city. Forced Migration Review, vol. 55, 33-34
Hanappe, C., Aquilino, M., & De Lauwe, P. (2016). Architecture et réduction du risqué: plan guide d’intervention dans la Jungle de Calais [cur- sustekst]. Parijs: Ecole nationale superieure d’architecture Paris bel- leville.
Heynen, H., Loeckx, A., De Cauter, L., & Van Herck, K. Dat is architectuur: Sleutelteksten uit de twintigste eeuw. Rottterdam: Uitgeverij 010, 2001.
Hertz, M. From camp to City: Refugee camps of the Western Sahara. Zürich: Lars Müller Publishers, 2012.
Hilgefort, F., & Bedir, M. Land+Civilization Compositions (L+CC): unfinis- hed archipelago. Geraadpleegd via http://www.landandcc.com/
Huguen, P. (2016, 10 februari) Welcome to the ‘Jungle’ in Calais: Vibrant re- fugee camp in France – with schools, eateries and theaters – is sche- duled to be partly demolished this week [Foto]. Geraadpleegd via http://www.america.aljazeera.com
Hymans, H., & Salomon, L. Bruxelles à travers les âges. Brussel: Bruylant-Christophe, 1884.
Jacobs, R. Een geschiedenis van Brussel. Tielt: Lannoo, 2005.
Jeff. (2011, 28 april). Street scene in Amman [Foto]. Geraadpleegd via https:// travelsofjeff.wordpress.com
Jm. (2012). Muslim world study tour: Amman New Camp refugee camp. Ge- raadpleegd via http://muslimworldstudytour.blogspot.com
Jm. (2012, 6 maart). Wihdat refugee camp [Foto]. Geraadpleegd via http:// muslimworldstudytour.blogspot.com
Kisbenedek, A. (2015, 27 augustus). Refugees crawl under a barbed fence at the Hungary-Serbia border near Roszke, Hungary [Foto]. Geraad- pleegd via http://www.america.aljazeera.com
Koninklijke bibliotheek van België. KBR: Kaarten en plannen. Geraadpleegd via http://www.cartesius.be
Koolhaas, R., & Mau, B. S, M, L, XL O.M.A. New York: The Monacelli press, 2002.
Lakhani, S., & Sumanth, S. City as Opportunity: Refugee Integration in Toron- to, Canada [cursustekst]. Miami: School of Architecture at the Uni- versity of Miami.
Land+Civilization Compositions (2018). Unfinished Archipelago [Illustratie].
Geraadpleegd via http://www.landandcc.com
Ling, J. (2016). France will tear down the Calais ‘Jungle’ refugee camp that houses 7,000. Geraadpleegd via http://www.dehai.org
Merckx, K. e.a. Storia 5: De geschiedenis van de migratie in België. Wommel- gem: Uitgeverij Vanin. 2016.
Moneo, R. Rafael Moneo: Remarks on 21 works. London: Thames & Hudson Ltd, 2010.
Musschoot, D. (1905). Le pier de la Red Star Line [Foto]. Geraadpleegd via https://www.dirkmusschoot.be
Muziek publique. (2016). Muziek publique: Refugees for Refugees, A journey along the former Silk Road. Geraadpleegd via https://muziekpubli- que.be/artists/refugees-for-refugees
Nelson, S. (2018). UNHCR en IOM: regionaal plan nodig om tragedies op zee te voorkomen. UNHCR. Geraadpleegd via www.unhcr.org
NMBS. (2018). Belgian rail: Cijfers opgestapte reizigers (tellingen oktober 2017). Geraadpleegd via https://www.belgiantrain.be
Neuhuys, J.A. (1885) Vertrek van de Pijl op 5 mei 1835 [Schilderij] Geraad- pleegd op 21 april 2019, van https://nl.wikipedia.org/wiki/Station_ Brussel-Groendreef
OFF World. (2013, oktober). Red Star Line [Foto]. Geraadpleegd via http:// www.screen.brussels
Office KGDVS. (2005). Border Garden [Illustratie]. Geraadpleegd via http:// www.officekgdvs.com
Petti, A. (2017, juli). Historical evolution of Al Finiq Cultural Center [Illustra- tie]. Geraadpleegd via http://www.decolonizing.ps
Petti, A. (2017, juli). Historical Evolution of Dar Al-Saifi [Illustratie]. Geraad- pleegd via http://www.decolonizing.ps
Petti, A., & Hilal, S. (2017).Refugee Heritage: Architecture of Exile. Decolo- nizing Architecture Art Residency. Geraadpleegd via http://www. decolonizing.ps
Pinon, G. (2017, juni) Migrants and asylum seekers recover at Malaga harbor after being rescued by Spanish maritime forces in June 2017 [Foto]. Geraadpleegd via https://www.newsdeeply.com/
Photo News. (2018, 21 november) Vluchtelingen in het Noordstation in Brus- sel [Foto]. Geraadpleegd via https://www.hln.be
Polish Humanitarian Action. (2018). The most vulnerable affected Syrians In- ternally Displaced Persons (IDPs) in the camps: PAH after two years in the camps. Geraadpleegd via https://reliefweb.int
Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen. (2000). Handvest van de grondrechten van de Europese unie. Geraadpleegd via https://www. europarl.europa.eu
Red star line museum. (2019). Over het museum. Geraadpleegd via https:// www.redstarline.be
Rossi, A. The architecture of the city. Massachusetts: The MIT press, 1984.
Rossignol. P. (2016, 2 september) A migrant living in the Calais refugee camp [Foto]. Geraadpleegd via https://www.news.vice.com
Santens, T. (2018). Francken beperkt aantal asielaanvragen tot 50 per dag: “Nee, de anderen krijgen geen opvang”. Geraadpleegd via https:// www.vrt.be
Sara, A. (2015, augustus). Concrete tent [Foto]. Geraadpleegd via http://www. decolonizing.ps
Schmitt, C., & Mahecic, A. (2016). UNHCR: France decision to close Calais ‘jungle’ camp welcome; Proper care in next steps crucial. Geraad- pleegd via https://www.unhcr.org
Stadsarchief Amsterdam. (2014). Aankomst Belgische vluchtelingen. Amster- dam en de Eerste Wereldoorlog. Geraadpleegd via amsterdam-eer- stewereldoorlog.nl
Stothard, R. (2015, 5 augustus)People gather outside a makeshift church follo- wing an Orthodox service for Ethiopian and Eritrean worshippers [Foto]. Geraadpleegd via https://www.ibtimes.co.uk
Tessier, B. (2016, 11 januari) Migrant shelter made of shipping containers opens in France’s Calais [Foto]. Geraadpleegd via https://www.reu- ters.com
Tooms, B. (2017). Nrc: Recordaantal migranten stierf onderweg in 2016. Ge- raadpleegd via www.nrc.nl
UN. (2018). Global compact for safe, orderly and regular migration. Ge- raadpleegd via https://refugeesmigrants.un.org/sites/default/ files/180711_final_draft_0.pdf
UNHCR. (2007). UNHCR: Handbook for emergencies: Self-contained com- munity [Illustratie]. Geraadpleegd via https://www.ifrc.org
UNHCR. (2016). UNHCR: Internally Displaced People. Geraadpleegd via ht- tps://www.unhcr.org
UNRWA archive. (2018). Dheisheh camp [Illustratie]. Geraadpleegd via http://www.decolonizing.ps
UNRWA. (2018). UNRWA: Amman New Camp. Geraadpleegd via https:// www.unrwa.org
Van Dale uitgevers. Van Dale online. Geraadpleegd op 10 augustus 2018, via www.vandale.be
Van Gerrewey, C., Pancevac, J., Borasi, G., Walker, E., Topalovic, M., Zanderi- go, A., … Smets, B. Office Kersten Geers David Van Severen: Volu- me 1. Keulen: Verlag der Buchhandlung Walter Köning, 2017.
Van Istendael, G. Arm Brussel. Antwerpen: Uitgeverij Atlas Contact, 2013.
Van Meer, H. (2019, 14 februari). Contemplatie [Powerpoint]. Geraadpleegd via https://bb.uhasselt.be/webapps/blackboard/content/listContent
Van Ooijen, B. (2017). Wihdatopia, if refugeecamps are the cities of tomor- row (masterproef). Geraadpleegd via https://scholar.google.be/ scholar?hl=nl&as_sdt=0%2C5&q=bram+van+ooijen+wihdatopia- &btnG=
Van Wijndaele, M. (2012, 8 juni) Maak de Brabantstraat autovrij [Foto]. Ge- raadpleegd via https://www.bruzz.be
Vanden Berghe, B. (2017). Vooroordeel 1 Europa wordt overspoeld door vluchtelingen. Migratie en vluchtelingen: De echte feiten en cijfers 11.11.11, 5-17.
Vermandere, M. (2016). Van geliefde kitten tot ongewenste kat: Belgische vluchtelingen in Engeland tijdens WOI. Faro: tijdschrift over cultu- reel erfgoed, vol. 9, 34-39
Volk, S. (2017). Refugee Encampments in Calais: Between Jungle and City.
Eikasia Revista de Filosofia, vol. 77, 307-326
Vries, R.W.P. (1715). Devant de la Bource d’Amsterdam [Illustratie]. Geraad- pleegd via https://www.beeldbank.amsterdam.nl
Weiwei, A., Yap, C., Deckert, H., & Cohen, A. (2017). The Human Flow. Duits- land: AC films.
White, J. (2015). How Calais’ ‘jungle’ migrant camp has now become a mini city - complete with restaurants, a theatre, book shops and free wifi. Geraadpleegd via www.dailymail.co.uk
Wiktionary. (2018). Κρίνω. Geraadpleegd via https://en.wiktionary.org Winter, A. Migranten maken de stad: Migratie, diversiteit en conflict in histo-
risch perspectief. Brussel: VUBpress, 2015.
