Voor mijn bachelorproef[1]in de richting maatschappelijke veiligheid aan de VIVES Hogeschool te Kortrijk onderzocht ik de invloed van de organisatiecultuur bij de politie op de bespreekbaarheid van traumatogene gebeurtenissen, die aanleiding kunnen geven tot een posttraumatische stressstoornis (PTSS).
Dit onderzoek is geen ver-van-je-bed-show: liefst 80% van de bevolking maakt kans om met een traumatische gebeurtenis geconfronteerd te worden in zijn of haar leven! Een kleine 7,4% daarvan riskeert als gevolg daarvan PTSS te ontwikkelen.
Ook organisatiecultuur is iets wat we allemaal kennen: als je werkt in een kleine, middelgrote of grote organisatie, ze hebben elk hun eigenheid. Zo ook bij de politie: de “politiecultuur” was al het onderwerp van heel wat wetenschappelijk onderzoek.
Gevoelsmatig antwoord ik ‘ja’ op de vraag of de politiecultuur een invloed heeft op hoe politiemensen omgaan met de verwerking van ‘critical incidents’. Met mijn onderzoek wou ik dit bevestigen of weerleggen. De centrale onderzoeksvraag luidde dan ook: “Heeft de organisatiecultuur van de politie een invloed op de bereidheid tot praten over ernstige interventies die aanleiding kunnen geven tot PTSS, gecontroleerd voor achtergrondvariabelen en persoonsgebonden kenmerken?”
Traumatogene gebeurtenissen en PTSS
Een traumatogene gebeurtenis is een potentieel traumatische gebeurtenis: ze doet iemand hevig schrikken of ontroert en kan door het plotseling optreden het evenwicht van een individu ernstig verstoren. Ze leidt niet noodzakelijk tot PTSS. Maar PTSS is wel degelijk het gevolg van blootstelling aan één of een reeks van stresserende of traumatische gebeurtenissen. Ze manifesteert zich door symptomen van herbeleving, vermijdingsgedrag en/of een verhoogd gevoel van dreiging, gecombineerd met een falen van het dagelijks functioneren. Ook een cumulatie van incidenten – typisch voor het beroep van hulpverleners – kan leiden tot PTSS. De symptomen moeten zich enkele weken tot maanden vertonen vooraleer er gesproken zal worden over PTSS. De aandoening is als ziekte erkend door de Wereldgezondheidsorganisatie en als psychische aandoening in de DSM-5[2]van de American Psychiatric Association. Belangrijk om weten is dat hulpverleners extra kwetsbaar zijn omdat ze op meerdere manieren in aanraking komen met traumatogene gebeurtenissen: ze kunnen ze zelf ondergaan, zijn er soms persoonlijk getuige van en worden er herhaaldelijk aan blootgesteld.
Hulpverleners zijn extra kwetsbaar voor PTSS
Critical police incident
De term wordt als overkoepelend begrip gebruikt voor uiteenlopende emotioneel ingrijpende incidenten waarmee politiemensen in de uitoefening van hun werk worden geconfronteerd. Dit kunnen perfect ook incidenten zijn waar de politie achteraf ter plaatse komt, zonder zelf actief betrokken te zijn. In de top 15 van gebeurtenissen die meer aanleiding kunnen geven tot het ontwikkelen van PTSS, vinden we onder andere: een collega die gewond of gedood wordt, beschoten worden, eigen geliefden die bedreigd worden, confrontatie met kindermishandeling of levensbedreigende situaties.
Politiecultuur
Het begrip “organisatiecultuur” kan met de definitie van Deal & Kennedy[3]heel bevattelijk worden beschreven: “the way we do things around here”. Het is een verborgen systeem van ongeschreven regels en impliciete akkoorden, dat een belangrijke invloed heeft op het gedrag op de werkvloer. Voor nieuwe werknemers in een organisatie is het de leidraad voor het denken en handelen. De wetenschappelijke literatuur erkent het bestaan van een suborganisatiecultuur bij de politie, evident “politiecultuur” gedoopt, ook al is er geen eensgezindheid bij de onderzoekers over het feit of er al dan niet sprake is van één politiecultuur. Niettemin wordt het bestaan van universele kenmerken erkend. Kernelementen zijn loyaliteit, wij-zij-denken, onderlinge solidariteit, fysiek en mentaal sterk zijn, cynisme en geloof in de eigen moraliteit. Door het werken in eenzelfde team geconfronteerd met gelijkaardige omgevingskenmerken, waarbij politiemensen afhankelijk zijn van elkaar en op regelmatige basis interageren, ontstaat er minstens een gedeelde cultuur. Bovendien erkent onderzoek dat politiemensen weinig tot nooit zelf actief op zoek gaan naar ondersteuning en zich moeilijk(er) kwetsbaar opstellen.
Bereidheid tot praten
326 respondenten – agenten, inspecteurs en hoofdinspecteurs – van de politiezone Gent afkomstig uit de interventie- en wijkdienst, de lokale recherche, het bijzonder bijstandsteam en het hondenteam beantwoordden een anonieme enquête. Ook zeven slachtofferbejegenaars (maatschappelijke assistenten) namen deel. De bereidheid tot praten werd gemeten aan de hand van acht situaties die voorkomen op de lijst van ‘critical police incidents’. De invloed van de achtergrondvariabelen leeftijd, geslacht, hoogst behaalde diploma of leidinggevende functie werd ook bekeken. Van de volgende concepten werd nagegaan of ze een effect hebben op de bereidheid tot praten over traumatogene gebeurtenissen:
Resultaten
Uit het onderzoek bleek dat de bereidheid tot praten over pakkende incidenten het grootst is met de directe collega gevolgd door de levenspartner. De bereidheid tot praten met gespecialiseerde hulpverleners is ronduit belabberd.
Grafiek 1: Politiemensen praten het liefst met hun directe collega of hun levenspartner over traumatogene gebeurtenissen op het werk
Van de achtergrondvariabelen blijkt enkel het geslacht een significant effect te hebben: vrouwen tonen een hogere bereidheid tot praten over traumatogene gebeurtenissen dan hun mannelijke collega’s. Mijn buikgevoel had mij ook niet bedrogen: de intrinsieke verwachting dat een politiefunctionaris fysiek en mentaal sterk moet zijn, vormt wel degelijk een rem op de bereidheid tot praten. Het grootste netto-effect werd echter vastgesteld bij de persoonsgebonden kenmerken: hoe onzekerder en kwetsbaarder de persoon zelf is, hoe lager de bereidheid tot praten, om zichzelf bloot te geven als het ware.
Bijna 50% van de respondenten hoorde al collega’s negatieve uitlatingen maken over een collega die het moeilijk had met een bepaalde ingrijpende tussenkomst. Dit verrassend hoog cijfer bevestigt wel de intrinsieke druk van de politiecultuur. Desondanks wil de politieambtenaar het liefst zijn of haar hart uitstorten bij de directe collega.
Conclusie
Er is nog werk aan de winkel om de bespreekbaarheid van traumatogene gebeurtenissen te verbeteren. Je kan gerust van een cultuurverandering spreken. Ook voor het leiderschap is daarbij een niet te onderschatten rol weggelegd. Uit het onderzoek bleek – en ook de literatuur bevestigt dat – de positieve rol van de (directe) leidinggevende.
Deze studie was een exploratieve casestudy bij de poltiezone Gent en is dus niet zomaar generaliseerbaar naar de ganse Belgische geïntegreerde politie of naar andere hulpverleners. Niettemin zijn er zeker bevindingen die wellicht herkenbaar zijn bij aanverwante organisaties.
[1]Moors, H. (2019). De invloed van de organisatiecultuur op de bespreekbaarheid van traumatogene gebeurtenissen binnen de politiezone Gent: een exploratieve casestudy. Kortrijk: VIVES.
[2]Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, het internationaal erkend classificatiesysteem voor psychische aandoeningen
[3]Deal, T.E., & Kennedy, A.A. (1982). Corporate cultures: the rites and rituals of corporate life. Addison-Wesley Reading.
American Psychiatric Association. (1980). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (3e ed.). Washington D.C.: American Psychiatric Association.
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5de ed.). Arlington: American Psychiatric Association.
American Psychology Association. (2017). Clinical Practice Guideline for the Treatment of Posttraumatic Stress Disorder (PTSD).Washington DC: American Psychology Association.
Baarda, B. D., & de Goede, M. P. (2001). Basisboek methoden en technieken: handleiding voor het opzetten en uitvoeren van onderzoek. Groningen: Stenfert Kroese.
Bailleur, P. (2016). Trauma in organisaties. Tielt: Lannoo Campus.
Bogaerts, S., Daalder, A. L., Van Der Knaap, L. M., Kunst, M. J., & Buschman, J. (2008). Critical Incident, Adult Attachment Style, and Posttraumatic Stress Disorder: A comparison of three groups of security workers. Social Behavior and Personality, 36(8), 1063-1072.
Bouckaert, G., Hondeghem, A., Voets, J., Op de Beeck, S., & Cautaert, E. (2011). Handboek Overheidsmanagement. Brugge: Uitgeverij Vanden Broele.
Bourdieu, P. (1977). Outline of a Theory of Practice. Cambridge: Cambridge University Press.
Brewer, J. D. (1991). Inside the RUC: routine policing in a divided society. Oxford: Clarendon.
Brewin, C., Andrews, B., & Valentine, J. D. (2000). Meta-analysis of risk factors for posttraumatic stress disorder in trauma-exposed adults. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 68(5), 748-766.
Cambridge University. (2019, mei 9). Police PTSD. Opgeroepen op 9 mei 2019, van Cambridge University: https://www.cam.ac.uk/policeptsd
Cambridge University. (2019, mei 9). Trauma Resilience in UK Policing 2017-2019. Opgeroepen op 9 mei 2019, van Cambridge University Department of Sociology: https://www.policingtrauma.sociology.cam.ac.uk
Cankaya, S. (2011). Buiten veiliger dan binnen: In- en uitsluiting van etnische minderheden binnen de politieorganisatie. Delft: Eburon.
Carlier, I., & Gersons, B. (1994). Trauma at work: Posttraumatic stress disorder as occupational health hazard. Journal of Occupational Health and Safety, 264-266.
Chan, J. B. (1997). Changing police culture: Policing in a multicultural society. Cambridge: Cambridge University Press.
Charman, S. (2017). Police socialisation, identity and culture: Becoming Blue. Portsmouth: Palgrave MacMillan.
Clair, M. E. (2006). The Relationship between Critical Incidents, Hostility and PTSD Symptoms in Police Officers.Drexel: Drexel University.
Crank, J. P. (2004). Understanding Police Culture. New York: Routledge.
de Bruyne, H. (2018). Omgaan met PTSS: De bijdrage van de teamchef.Tilburg: School voor Politieleiderschap.
De Graeve, M., & De Tremerie, A. (2012, april 1). 'Metropool in zakformaat' - de creatieve hartslag van Gent. Lokaal Trefdageditie, pp. 50-54.
De Kegel, D. (2018). De mens achter het politie-uniform. Onderzoek naar de beleving van politieambtenaren na emotioneel ingrijpende werkervaringen in de lokale politiezone Gent.Brugge: Howest.
De Pelsmacker, P., & Van Kenhove, P. (2017). Marktonderzoek: methoden en toepassingen. Amsterdam: Pearson.
De Soir, E. (2000). Op het netvlies gebrand: traumatische stress bij hulpverleners. Leuven: Garant.
De Soir, E. (2006). Een heel klein beetje oorlog: omgaan met traumatische ervaringen. Tielt: Lannoo.
De Soir, E. (2013). Redders in nood: opvang van mensen in crisis. Tielt: Lannoo Campus.
De Soir, E. (2017). Redders in nood. Tielt: Lannoo Campus.
De Soir, E. (2019, mei 10). Diepte-interview. (H. Moors, Interviewer)
De Soir, E. (2019, januari 9). Voorbereidend gesprek. (H. Moors, Interviewer)
De Soir, E. (sd). Als interventies op je netvlies gebrand zijn...!Opgeroepen op 15 december 2018, van Erik De Soir: https://erikdesoir.be/files/als_interventies_op_je_netvlies_gebrand_zij…
De Soir, E., Van den Steene, P., & Daubechies, F. (2007). Stress en trauma bij de politie. Antwerpen: Maklu.
de Vries, G.-J., & Olff, M. (2009). The lifetime prevalence of traumatic events and posttraumatic stress disorder in the Netherlands. Journal of Traumatic Stress, 20(4), 259-267.
Deal, T. E., & Kennedy, A. A. (1982). Corporate cultures: the rites and rituals of corporate life. Addison-Wesley Reading.
Desmidt, S., & Heene, A. (2006). Strategie en organisatie van publieke organisaties. Tielt: Lannoo.
Dickstein, B. D., McLean, C. P., Mintz, J., Conoscenti, L. M., Steenkamp, M. M., Benson, T. A., . . . Litz, B. T. (2010, Juli). Unit Cohesion and PTSD Symptom Severity in Air Force Medical Personnel. Military Medicine, 175(7), 482-486.
Durnez, A. (2019, februari 18). Informatiebrief: Onderzoek naar posttraumatische groei na een traumatische werkervaring bij Vlaamse politieambtenaren. Gent: Universiteit Gent.
Engelhard, I. M., Van Den Hout, M. A., Weerts, J., Arntz, A., Hox, J. J., & McNally, R. J. (2007, Augustus). Deployment-related stress and trauma in Dutch soldiers returning from Iraq. Prospective study. British Journal of Psychiatry, 191(2), 140-145.
FBI. (2018, december 6). FBI National Academy. Opgehaald van FBI: https://www.fbi.gov/services/training-academy/national-academy
Federale Politie. (sd). Veiligheidsmonitor. Opgeroepen op 16 december 2018, van Federale Politie: http://www.moniteurdesecurite.policefederale.be/veiligheidsmonitor/
Friedman, M. J. (2013, Oktober). Finalizing PTSD in DSM-5: Getting here from there and where to go next. Journal of Traumatic Stress, 548-556.
Gersons, B. P. (2005). Bijzondere missie: Geestelijke Gezondheidszorg voor militairen en veteranen.Den Haag: Ministerie van Defensie.
Gersons, B. P., & Burger, N. R. (2012). Blauwdruk Mentale Zorglijn Politie.Diemen: Arq Psychotrauma Expert Groep.
Heymans, S., & Audenaert, E. (2019, maart 11). Diepte-interview. (H. Moors, Interviewer)
Hofstede, G. (1980). Culture and Organizations. International Studies of Management & Organization, 10(4), 15-41.
Hofstede, G. (sd). Hofstede Models. Opgeroepen op januari 26 2019, van Hofstede Insights: https://www.hofstede-insights.com/models/organisational-culture/
Hofstede, G., & Hofstede, G. (2010). Allemaal andersdenkenden. Omgaan met cultuurverschillen. Amsterdam: Uitgeverij Contact.
IDEWE. (2019). Risicoanalyse psychosociaal welzijn in PZ Gent.Gent: IDEWE.
Ingram, J. R., Terrill, W., & Paoline III, E. A. (2018). Police Culture and Officer Behavior: Application of a Multilevel Framework. Criminology, 56(4), 780-811.
Interne Preventiedienst Stad Gent. (sd). Netwerk van vertrouwenspersonen. Gent.
Jongedijk, R. (2015, maart 30). De Posttraumatische Stressstoornis in de DSM-5.Opgeroepen op 29 december 2018, van Boom Psychologie & Psychiatrie: https://www.boompsychologie.nl/media/15/dsm-5_whitepaper_ruud_jongedijk…
Keijzer, L., van Wijk, E., & de Vries, S. (2011). Omgaan met verschillen. Apeldoorn: Politieacademie.
Kunst, M. J. (2013). De politiefunctionaris en het risico op PTSS; een terechte zorg of medicalisering van een beroepsgroep? Justitiële Verkenningen, 39(3), 52-68.
Laloux, F. (2015). Reinventing Organizations. Tielt: Lannoo Campus.
Landry, C. (sd). Creative City Index. Opgeroepen op 16 december 2018, van Charles Landry: http://charleslandry.com/themes/creative-cities-index/
Lazaroms, J. (2018, December 16). John liep trauma's op tijdens zijn politiewerk: 'Genezen zal ik nooit. Ik heb levenslang'. Algemeen Dagblad.
Maes, C. (2018, maart 2). "Wij zien dingen die in je kleren kruipen". De Gentenaar.
Mareels, W. (2018, december 6). E-mail. Invloed van organisatiecultuur op PTSS. Aalst.
Martin, S. E. (1980). Breaking and entering: Police women on patrol. Berkeley: University of California Press.
Meffert, S. M., Metzler, T. J., Henn-Haase, C., McCaslin, S., Inslicht, S., Chemtob, C., . . . Marmar, C. R. (2008, Augustus). A Prospective Study of Trait Anger and PTSD Symptoms in Police. Journal of Traumatic Stress, 21(4), 410-416.
Minister van Binnenlandse Zaken. (2006, maart 17). Omzendbrief GPI 48 betreffende de opleiding en training in geweldbeheersing voor de personeelsleden van het operationeel kader van de politiediensten. Brussel: Minister van Binnenlandse Zaken.
Minister van Binnenlandse Zaken. (2008, februari 14). Omzendbrief GPI 62 betreffende de bewapening van de geïntegreerde politie, gestructureerd op twee niveaus. Brussel: Minister van Binnenlandse Zaken.
Minister van Binnenlandse Zaken. (2011, maart 29). Ministeriële omzendbrief CP3 betreffende organisatiebeheersing in de geïntegreerde politie, gestructureerd op twee niveaus. Brussel: Minister van Binnenlandse Zaken.
Neckebroeck, C., Vanderstraeten, I., & Verhaeghe, M. (2016). Onderzoeksvaardigheden: Voor onderwijs, zorg en welzijn. Antwerpen: De Boeck.
Nieuwenhuijsen, K., Verbeek, J., de Boer, A., Blonk, R., & van Dijk, F. (2004). Supervisory behaviour as a predictor of return to work in employees absent from work due to mental health problems. Occupational and Environmental Medicine(61), 817-823.
Olff, M. (2013). De posttraumatische stressstoornis. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde(157), 1-6.
Otten, E. (Regisseur). (2014). Waakzaam, dienstbaar en getraumatiseerd[Film]. Nederland: Zembla.
Paoline III, E. A. (2003). Taking stock: Toward a richer understanding of police culture. Journal of Criminal Justice, 31, 199-214.
Parker, R., & Bradley, L. (2000). Organisational Culture in the Public Sector - evidence from six organisations. The International Journal of Public Sector Management, 13(2), 125-141.
Pauwels, L. (2012). Toegepaste statistiek met SPSS voor criminologen. Antwerpen-Apeldoorn: Maklu.
Politie Nederland - Dienst Communicatie. (2019, maart). PTSS-blad, p. 47.
Politiezone Gent - Dienst Personeelszorg. (2019, februari 25). E-mail Dienst Personeelzorg.
Politiezone Gent. (2011). Globaal Preventieplan 2011-2015.Gent: Politiezone Gent.
Politiezone Gent. (2013). Zonaal Veiligheidsplan 2014-2017.Gent.
Politiezone Gent. (2014, maart 14). Korpsinstructie Faciliteiten voor sport en deelname aan activiteiten van korpsverenigingen. Gent: Politiezone Gent.
Politiezone Gent. (2015, juni 22). Korpsinstructie Teambuildingsactiviteiten. Gent: Politiezone Gent.
Politiezone Gent. (2018). Bedrijfsplan 2018.Gent: Politiezone Gent.
Politiezone Gent. (2018, september 17). Korpsinstructie Opleidingen. Gent: Politiezone Gent.
Politiezone Gent. (2019, januari 14). Flik je fit. Opgeroepen op 3 maart 2019, van Intranet Politiezone Gent: http://intranetpzgent/Personeel/Welzijn/FlikJeFit/Pages/default.aspx
Politiezone Gent. (2019, februari 25). Intern verslag beleidsteam directie operaties. Gent: Politiezone Gent.
Politiezone Gent. (2019, februari 1). Praten na de storm. Opgeroepen op 5 februari 2019, van Intranet Politiezone Gent: http://intranetpzgent/Personeel/Welzijn/Pages/PratenNaDeStorm.aspx
Politiezone Gent. (sd). Politiezone Gent. Opgeroepen op 16 december 2018, van Politiezone Gent: https://www.politie.be/5415/
Quinn, R. E., & Cameron, K. S. (1999). Onderzoeken en veranderen van organisatiecultuur. Schoonhoven: Academic Service.
Quinn, R. E., & Rohrbaugh, J. (1983). A spatial model of effectiveness criteria: Towards a competing values approach to organizational analysis. Management Science, 29(3), 363-377.
Rainey, H. G., & Bozeman, B. (2000). Comparing Public and Private Organizations: Empirical Research and the Power of the A Priori. Journal of Public Administration Research & Theory, 10(2), 447-470.
Rasschaert, F. (2016). Opdrachtbrief bij het tweede mandaat als korpschef - 2016-2020. Gent.
Rentmeesters, N. (2019, maart 7). Diepte-interview. (H. Moors, Interviewer)
Reuss-Ianni, E. (1982). Two Cultures of Policing: street cops and management cops. New Brunswick: Transaction.
RTL Nieuws. (2019, februari 11). Agent Peter kreeg PTSS na reeks ongelukken: 'Dood van 14-jarig ventje was de druppel'.Opgehaald van RTL Nieuws: https://youtu.be/Jwi9MjCa1XQ
Süter, J. (Regisseur). (2018). In Limbo[Film]. Nederland.
Sanctorum, H. (2019, februari 4). Een ongeval met dodelijke afloop. Intranet Politiezone Gent, Na de storm: deel 1.
Sanctorum, H. (2019, maart 7). Een ramkraak met verstrekkende gevolgen. Intranet Politiezone Gent, Na de storm: deel 2.
Sanctorum, H. (2019, mei 2). Een tussenkomst die aan de ribben plakt. Intranet Politiezone Gent, Na de storm: deel 3.
Schein, E. H. (1985). Organizational culture and leadership. San Francisco: Jossey-Bass.
Schreurs, P. J., Tellegen, B., & van de Willige, G. V. (1984). Gezondheid, stress en coping: de ontwikkeling van de Utrechtse coping-lijst. Tijdschrift voor Psychologie, 12(1-2), 101-117.
Stad Gent. (2018). Omgevingsanalyse: Gent in cijfers 2018.Gent: Stad Gent.
Stad Gent. (2018). Stadsmarketing: Gent zoveel stad (fiches). Gent: Stad Gent.
Stad Gent. (sd). Dashboard Bevolking. Opgeroepen op 16 december 2018, van Buurtmonitor: https://gent.buurtmonitor.be/dashboard/Dashboard/Bevolking/
Stad Gent. (sd). Dashboard Veiligheid en overlast. Opgeroepen op 16 december 2018, van Buurtmonitor: https://gent.buurtmonitor.be/dashboard/Dashboard/Veiligheid-en-Overlast/
Stad Gent. (sd). Gent in cijfers. Opgeroepen op 16 december 2018, van Buurtmonitor: https://gent.buurtmonitor.be
Stad Gent. (sd). Wortels in migratie. Opgeroepen op 16 december 2018, van Met hoeveel in stad Gent: https://hoeveelin.stad.gent/tendensen/wortels-in-migratie
Steinkamp, M. (2014). Behind the Masks of Silence: How Leaders Can Overcome Organizational Trauma.Fontainebleau: INSEAD The Business School for the World.
Stressteam federale politie. (sd). Informatiefiche collegiale opvang. Brussel: Federale Politie.
Taber, K. S. (2018). The Use of Cronbach’s Alpha When Developing and Reporting Research Instruments in Science Education. Research in Science Education, 48(6), 1273-1296.
Thornton, M. A., & Herndon, J. (2016). Emotion Regulation in Police Officers following distress: Effects of Tenure and Critical Incidents. Journal of Police and Criminal Psychology, 31(4), 304-309.
Tremblay, M., & Tougas, G. (1989). Policier patrouilleur, Sûreté du Québec - Risques à la Santé.Québec: Département de Santé Communautaire Hôpital Saint-Luc.
van der Velden, P., Bosmans, M., & Brekveld, S. (2012). Politiestress: feiten en mythes. Het Tijdschrift voor de Politie, 74(4/12), 6-9.
van der Wegen, J. (2013). Onder spanning: Werken bij de politie. Amsterdam: Crimesite.
van Deth, R. (2017). Inleiding in de psychopathologie: Hoofdstuk 7: Trauma- en stressorgerelateerde stoornissen. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
van Reenen, P. (2018, november 12). In het lijf van de politieman sijpelt andermans ellende binnen. NRC Handelsblad.
Vaste Commissie van de Lokale Politie. (2019). Horizon 2025.Brussel: VCLP.
Vasterling, J. J., Proctor, S. P., Friedman, M. J., Hoge, C. W., Heeren, T., King, L. A., & King, D. W. (2010, Februari). PTSD Symptom Increases in Iraq-Deployed Soldiers: Comparison with Nondeployed Soldiers and Associations with Baseline Symptoms, Deployment Experiences and Postdeployment Stress. Journal of Traumatic Stress, 23(1), 41-51.
Vlaamse Gemeenschap - Agentschap Binnenlands Bestuur. (2018). Stadsmonitor Gent.Brussel: Agentschap Binnenlands Bestuur.
Waddington, P. A. (1999). Police (Canteen) Sub-Culture: An Appreciation. British Journal of Criminology, 39(2), 287-309.
Webster, J. H. (2014). Perceived stress among police officers: an integrative model of stress and coping. Policing: An International Journal of Police Strategies & Management, 37(4), 839-857.
Weiss, D. S., Brunet, A., Best, S. R., Metzler, T. J., Liberman, A., Pole, N., . . . Marmar, C. R. (2010, December). Frequency and Severity Approaches to Indexing Exposure to Trauma: The Critical Incident History Questionnaire for Police Officers. Journal of Traumatic Stress, 23(6), 734-743.
WHO. (2018, december 6). World Health Organization. Opgehaald van World Health Organization: https://www.who.int
World Health Organization. (2018, december 6). International Classification of Diseases 11th Revision. Opgehaald van International Classification of Diseases 11th Revision: https://icd.who.int