Democratie is het begin van alles
Democratie is het begin van alles
De voorbije drie jaar waren erg bewogen. Denk hierbij aan het brexit-referendum van 2016, de eenzijdige onafhankelijkheidsverklaring van Catalonië in 2017 en de recente federale en Europese verkiezingen. Al deze gebeurtenissen hebben een link met democratie, iets waar men altijd mee in aanraking zal komen.
“Democracy is the best form of the worst type of government"
Zoals toenmalig premier van het Verenigd Koninkrijk, Winston Churchill, het zo mooi verwoordde: “democratie is de beste vorm van de slechtste regeringstypes”. Democratie evolueert steeds, ook nu zijn er nog problemen en gevaren waarmee het te maken krijgt. Zijn er handelingen die wij als burger kunnen verrichten om de democratie te verbeteren? Of is de democratie nu op zijn beste vorm?
Als Vlaming is de tegenstelling Vlaanderen-Wallonië wellicht gekend. Hierbij kan de vergelijking gemaakt worden met de Spaanse regio Catalonië. Kan Vlaanderen het voorbeeld van Catalonië volgen? Is het haalbaar om onafhankelijk te worden? Wat heeft democratie hier mee te maken?
Gevaren, problemen en oplossingen in verband met democratie
Zoals gezegd spelen wij als burger een cruciale rol in de democratie. Helaas is het vertrouwen van de burger in de politiek erg zwak. Hierbij moet vermeld worden dat politiek sterk verbonden is met democratie, denk maar aan de verkiezingen. Dit lage vertrouwen kan te wijten zijn aan het gevoel van onmacht dat heerst bij de burger.
Men zou dit kunnen opkrikken door middel van burgerparticipatie en door bewustzijn te creëren bij burgers.
Het tweede probleem omvat het democratisch tekort van de Europese Unie waarbij niet te ontkennen valt dat de EU een complexe organisatie is en transparantie ook als probleem wordt ervaren.
Veel mensen weten niet dat de EU inspraakmogelijkheden biedt, waaronder openbare raadplegingen. Dit moet ervoor zorgen dat de kloof tussen de Europese Unie en haar burgers dichter wordt.
Als we in Europese sfeer blijven, is er het eerste gevaar voor de democratie. Euroscepticisme waarbij een exit uit de EU het voornaamste doel is. De Britten hebben een primeur, ze zijn namelijk de eerste die uit de EU willen stappen. Dit gevaar dient genuanceerd te worden omdat eurosceptische partijen al sinds 1979 zetelen in het Europees Parlement. Het is geen nieuw fenomeen en een hoge groei is er ook niet gekomen sinds de laatste verkiezingen.
Als derde probleem zijn er de kiesdrempels en de stemplicht. Beide kennen zowel voordelen als nadelen. Een belangrijke afweging moet gemaakt worden om te besluiten wat het beste zou zijn voor de democratie.
Het voorlaatste probleem betreft de tirannie van de meerderheid. De meerderheid regeert en de minderheid voelt zich weinig democratisch bestuurd. Dit kan verholpen worden doordat de meerderheid niet in haar eigen deelbelang beslist, maar in het belang van het hele volk.
Als laatste is er de functionering van de scheiding der machten (de uitvoerende macht, de wetgevende macht en de rechterlijke macht). In België zijn de uitvoerende macht (de regering) en de wetgevende macht (het parlement) niet volledig onafhankelijk van elkaar. De regering moet namelijk het vertrouwen krijgen van het parlement, anders valt zij.
De bovenstaande opsomming is niet-limitatief. Het gaat over de meest algemeen gekende situaties waarmee het merendeel van burgers zich kunnen vergelijken. Verschillende filosofen en juristen houden zich tot op heden bezig met het vraagstuk ‘democratie’.
Catalonië en Vlaanderen
Om onafhankelijk te worden, moeten er afwegingen gemaakt worden. De eerste afweging gaat over het referendum dat georganiseerd wordt om ervoor te zorgen dat de burgers inspraak krijgen. In Catalonië is 42,3% gaan stemmen, hiervan heeft 90% vóór een onafhankelijkheid gestemd. Dit is niet democratisch, aangezien de helft van de Catalaanse bevolking, de meerderheid, niet is gaan stemmen.
De vraag kan ook gesteld worden of het referendum niet moest plaatsvinden over heel Spanje, wat democratischer zou zijn. Natuurlijk wisten de Catalanen dat het een negatieve uitslag zou worden voor hun.
Daarnaast is er de internationale erkenning. Er zijn drie basisvoorwaarden volgens het internationaal recht waaraan voldaan moet worden vooraleer men een staat kan zijn:
- er moet een grondgebied zijn;
- er moet een permanente bevolking zijn;
- er moet gezag zijn.
Hieraan voldeed Catalonië, maar een ander element dat niet uit het oog verloren mag worden is de volgende: de staat waarvan men onafhankelijk wil worden, in dit geval Spanje, moet zijn erkenning geven. Spanje was tegen heel dit gebeuren, dus Catalonië kon de onafhankelijkheid eigenlijk niet uitroepen.
De laatste overweging is economie. Als Catalonië niet meer bij Spanje hoort, zal zij een munt moeten kiezen, moet ze beslissen hoe ze zal omgaan met het betalingsverkeer in de EU en wat ze zal doen nadat ze buiten de douane-unie vallen. Veel bedrijven zijn ondertussen weggegaan uit Catalonië, wat een negatieve impact heeft op haar economie.
Als Vlaanderen onafhankelijk wil worden, moet zij de afwegingen van hierboven ook maken. Onafhankelijkheid is een federale aangelegenheid in België, waardoor een eventueel referendum over heel België zou moeten plaatsvinden.
Conclusie
Democratie is iets van alle tijden en u krijgt er dagelijks mee te maken. Het streven naar de beste democratie zal een levenslang proces zijn met burgers in de hoofdrol.
Het is dus van uiterst belang om deel te nemen aan de mogelijkheden die u worden geboden door de politieke instellingen. Breng uw stem uit, laat u horen zodat u uw rol kan vervullen als actieve burger binnen de democratie.
Bibliografie
Wetgeving
Internationaalrechtelijke normen
Internationaal verdrag 19 december 1966 inzake burgerrechten en politieke rechten (BUPO-verdrag).
Resolutie 26/25 (XXV) van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties (24 oktober 1970), UN
Doc. A/ PV/1883 (1970).
Europeesrechtelijke normen
Verdrag 4 november 1950 tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden
(EVRM).
Verdrag van de Europese Unie, ondertekend te Maastricht op 7 februari 1992 (VEU).
Belgische normen
Wet 27 februari 1994 betreffende de gecoördineerde Grondwet, BS 17 februari 1994, 4054.
Buitenlandse normen
Wet 6 december 1978 betreffende de Spaanse Grondwet, BOE 29 december 1978.
Rechtspraak
Tribunal Constitucional (ES) 7 september 2017, nr. A-2017-12206, www.boe.es.
Andere bronnen
1936-1939: Spaanse burgeroorlog. (z.d.). Geraadpleegd op 13 oktober 2018 via www.barcelona-nu.nl
Ahlers, L. (z.d.). Juan Carlos I van Spanje (1938) – Koning van Spanje. Geraadpleegd op 13 oktober 2018
via https://historiek.net
Amkreutz, R. en Van den Broek, A. (2014, 11 juli). Twee op drie jonge Vlamingen willen België
behouden. De Morgen. Geraadpleegd op 22 april 2019 via www.demorgen.be
Amnesty International. (z.d.). Democratie en mensenrechten. Geraadpleegd op 15 maart 2019 via
www.amnesty.nl
Ancient Greek Democracy. (2018, 23 augustus). Geraadpleegd op 26 april 2019 via www.history.com
Andries, S. (2017, 8 juli). Elke Vlaming betaalt 1.000 euro per jaar aan Wallonië. Het Nieuwsblad.
Geraadpleegd op 22 april 2019 via www.nieuwsblad.be
Arents, S. en Boey, M. (z.d.). Mag ik stemmen?. Geraadpleegd op 16 april 2019 via www.watwat.be
Aristocraat. (z.d.). Geraadpleegd op 24 november 2018 via www.woorden.org/woord/aristocraat
Augustyn, A., Bauer, P., Duignan, B., Eldridge, A., Gregersen, E., Luebering, J. E., McKenna, A.,
Petruzzello, M., Rafferty, J. P., Ray, M., Rogers, K., Tikkanen, A., Wallenfeldt, J., Zeidan, A.,
Zelazko, A. (eds.). (1998, 20 juli). Ephialtes. Geraadpleegd op 10 februari 2019 via
www.britannica.com
Augustyn, A., Bauer, P., Duignan, B., Eldridge, A., Gregersen, E., Luebering, J. E., McKenna, A.,
Petruzzello, M., Rafferty, J. P., Ray, M., Rogers, K., Tikkanen, A., Wallenfeldt, J., Zeidan, A.,
Zelazko, A. (eds.). (2002, 9 augustus). International Brigades. Geraadpleegd op 13 oktober 2018
via www.britannica.com
Back, M. (2017, 6 oktober). Hoofdkantoor Caixabank vertrekt uit Catalonië. Nieuwe Rotterdamsche
Courant. Geraadpleegd op 24 maart 2019 via https://www.nrc.nl
Barcelona brandt, de tragische week, een revolutionaire week. (z.d.). Geraadpleegd op 13 oktober
2018 via www.oh-barcelona.com
Belgische Kamer van volksvertegenwoordigers. (2014, 1 juni). De Belgische Grondwet. Geraadpleegd
op 1 mei 2019 via www.dekamer.be
Betancor, F. (2014, 19 januari). Thrasybulus: Portraits in Democracy. Geraadpleegd op 10 december
2018 via www.fdbetancor.com
Beunder, A. (2016, 4 juli). Brexit deel 1: de irrationele xenofobie (verklaart niet alles). Geraadpleegd op
7 november 2018 via https://economielinks.wordpress.com
Beunder, A. (2016, 5 juli). Brexit deel 2: de rationele economische motieven van laagopgeleiden &
ouderen. Geraadpleegd op 7 november 2018 via https://economielinks.wordpress.com
Bolwijn, W. (2017, 8 juli). Kleine partijen zorgen voor vertrouwen in democratie. De Volkskrant.
Geraadpleegd op 16 april 2019 via https://www.volkskrant.nl
Both, S. (2015). Politiek en symboliek (bachelorwerkstuk). Geraadpleegd via https://theses.ubn.ru.nl
Brexit. (2016, 1 april). Geraadpleegd op 7 november 2018 via www.europahuis.be
Catalaans, een taal van Europa. (2002). Geraadpleegd op 29 september 2018 via
http://llengua.gencat.cat
Catalonia, Revolt Of (1640-1652). (z.d.). In encyclopedia. Geraadpleegd op 12 oktober 2018 via
www.encyclopedia.com
Catalonië heeft vier keer eerder geprobeerd zich af te scheiden van Spanje. (2017, 29 september).
Geraadpleegd op 12 oktober 2018 via www.spanjevandaag.com
Catalonië, een natie op weg naar volledige onafhankelijkheid. (2014, 1 december). Geraadpleegd op
12 oktober 2018 via https://re-act.be
Cautaerts, A. (2016, 25 augustus). Catalaanse Opstand. Geraadpleegd op 12 oktober 2018 via
http://sieplex.com
Censuskiesrecht (cijnskiesrecht en cijnskiesstelsel. (z.d.). Geraadpleegd op 20 april 2019 via
https://historiek.net
Charles de Montesquieu. (2018, 14 november). Geraadpleegd op 4 december 2018 via
www.montesquieu-institute.eu
Charles Montesquieu en de scheiding der machten. (z.d.). Geraadpleegd op 4 december 2018 via
https://historiek.net
Chomsky, N. (2014, 11 maart). Chomsky: From Hiroshima to Fukushima, Vietnam to Fallujah, State
Power Ignores Its Massive Harm. Geraadpleegd op 16 april 2019 via www.democracynow.org
Cleisthenes: oprichter van de Atheense democratie. (2015, 19 maart). Geraadpleegd op 7 december
2018 via https://isgeschiedenis.nl
Cliteur, P. B. en Van Wissen R. G. T. (z.d.). De menselijke waardigheid als grondslag voor
mensenrechten. Geraadpleegd op 29 maart 2019 via https://openaccess.leidenuniv.nl
Colomines, A. (2011, 31 januari). What is Catalanism and what does it advocate?. Geraadpleegd op 7
november 2018 via www.catalanviews.com
Council of Europe. (z.d.). Democracy. Geraadpleegd op 23 november 2018 via www.coe.int
Criekemans, D. (z.d.). De uitzichtloze Spaanse en Catalaanse crisis. De Tijd. Geraadpleegd op 1 mei 2019
via www.tijd.be
Criteria van Kopenhagen. (z.d.). Geraadpleegd op 2 februari 2019 via www.europa-nu.nl
Dag van de Mensenrechten. (z.d.). Geraadpleegd op 1 mei 2019 via www.beleven.org
Dag vol geweld: zo verliep het referendum in Catalonië. (2017, 2 oktober). Het Laatste Nieuws.
Geraadpleegd op 7 november 2018 via www.hln.be
Dahl, R. (2017, 12 april). Democracy. Geraadpleegd op 24 november 2018 via www.britannica.com
De Cock, W. (2014, 9 december). Onze middeleeuwse democratie. Geraadpleegd op 25 maart 2019 via
https://djehoety.wordpress.com
De Dijn, A. (2018, 28 maart). Brexit, democratie en de tirannie van de meerderheid. Geraadpleegd op
1 mei 2019 via https://bijnaderinzien.org
De Greef, J. (2014, 4 augustus). 4 augustus 1914: Duitsland valt België binnen. Geraadpleegd op 18
oktober 2018 via www.vrt.be
De Maeyer, B. (2017). Dat wij de macht in handen krijgen in Brussel – De Raad van Vlaanderen (1917-
1918) als parlementair experiment (masterscriptie). Geraadpleegd via www.scriptiebank.be
De Preter, W. (2017, 22 juni). Vlamingen vertrouwen nieuwsmedia meer dan Walen. De Tijd.
Geraadpleegd op 3 mei 2019 via www.tijd.be
De Wever, B. (z.d.). Flamenpolitik. Geraadpleegd op 18 oktober 2018 via www.belgiumwwii.be
Decker, H. (2018, 18 juli). Vlaanderen blijft het economisch beter doen dan Wallonië en Brussel.
Geraadpleegd via 22 april 2019 via https://sceptr.net
Demagoog. (z.d.). Geraadpleegd op 15 oktober 2018 via https://www.encyclo.nl
Democratie in Europa. (2013, 19 februari). Geraadpleegd op 6 mei 2019 via https://www.grenzeloos.org
Democratisch tekort. (z.d.). Geraadpleegd op 15 april 2019 via https://eur lex.europa.eu
Deschouwer, K. (2009, 4 juni). Is de kiesdrempel overal even hoog?. Geraadpleegd op 25 maart 2019
via www.vrt.be/vrtnws
Deschouwer, K. (z.d.). Democratie in Europa. Geraadpleegd op 26 maart 2019 via www.vub.ac.be
Dewachter, W. (z.d.). De maatschappelijke identiteiten Vlaanderen en Wallonië. Geraadpleegd op 20
april 2019 via www.kuleuven.be
Dierckx, L. en Van Haver, K. (2017, 27 oktober). Onafhankelijkheid stort Catalonië in avontuur. De Tijd.
Geraadpleegd op 21 november 2018 via www.tijd.be
Directe en indirecte democratie – Verschillen en betekenis. (z.d.). Geraadpleegd op 14 oktober 2018
via https://historiek.net
Dirix, E., Van Orshoven, P., & Tilleman, B. (2010). De Valks juridisch woordenboek (derde editie).
Antwerpen: Intersentia.
Dossier: Geldstroom. (z.d.). Geraadpleegd op 22 april 2019 via www.bpol.be
Engels, T. (2015, 24 januari). Winston Churchill 50 jaar dood: zijn meest legendarische uitspraken.
Knack. Geraadpleegd op 16 april 2019 via www.knack.be
Estelada. (z.d.). Geraadpleegd op 4 april 2019 via https://www.enciclopedia.cat
Estelada. (z.d.). In Gran enciclopèdia catalana. Geraadpleegd op 3 mei 2019 via
https://www.enciclopedia.cat
Europa en democratie. (z.d.). Geraadpleegd op 15 april 2019 via www.europa-nu.nl
Europa. (z.d.). Mensenrechten en democratie. Geraadpleegd op 15 februari 2019 via https://europa.eu
Europa. (z.d.). Open dag van de Europese instellingen in Brussel. Geraadpleegd op 4 mei 2019 via
https://europa.eu
European Commission. (2016, 6 december). Rule of law. Geraadpleegd op 2 februari 2019 via
https://ec.europa.eu
European Commission. (z.d.). Rule of law framework. Geraadpleegd op 2 februari 2019 via
https://ec.europa.eu
European Union’s institutional structure and the institutions. (2018, 2 februari). Geraadpleegd op 23
maart 2019 via www.lawteacher.net
Europees Comité van de Regio’s. (z.d.). Geraadpleegd op 2 april 2019 via https://europa.eu
Europees Parlement. (2018, 27 februari). Zorg over rechtsstaat in lidstaten: wat de EU kan doen.
Geraadpleegd op 4 februari 2019 via www.europarl.europa.eu
Europees Parlement. (z.d.). Verkiezingen Europees Parlement: stemmen vanuit het buitenland,
kiesdrempels en duidelijke stembiljetten. Geraadpleegd op 16 april 2019 via
www.europarl.europa.eu
Europees Verdrag tot Bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden
(EVRM). (z.d.). Geraadpleegd op 1 mei 2019 via https://eur-lex.europa.eu
Europese Raad. (2017, 30 november). Gekwalificeerde meerderheid. Geraadpleegd op 2 april 2019 via
www.consilium.europa.eu
Europol. (z.d.). Over Europol. Geraadpleegd op 6 mei 2019 via www.europol.europa.eu
Ferdinand and Isabella marry. (2010, 9 februari). Geraadpleegd op 5 oktober 2018 via
www.history.com
Flamenpolitik en activisme. (2016, 24 oktober). Geraadpleegd op 18 oktober 2018 via
https://hetarchief.be
Fleuren, B. (2012). De noodzaak van checks-and-balances tussen de staatsmachten. Christen
Democratische Verkenningen, 2012(4), 85-90. Geraadpleegd via https://www.tijdschriftcdv.nl/
Gekwalificeerde meerderheid (van stemmen). (z.d.). Geraadpleegd op 9 mei 2019 via
www.amsadvocaten.nl
Geschiedenis van het Catalaanse nationalisme. (2017, 12 september). Geraadpleegd op 5 oktober 2018
via https://isgeschiedenis.nl
Geweld kan nooit een instrument zijn in politiek: Europa laat eindelijk van zich horen. (2017, 2
oktober). Het Laatste Nieuws. Geraadpleegd op 2 april 2019 via www.hln.be
Giebels, L. J. (2011). Geschiedenis van de democratie – participatie en delegatie. Delft: Eburon.
Greven, K. (2017, 26 september). Tien redenen waarom de Catalanen zich willen afscheiden. Nieuwe
Rotterdamsche Courant. Geraadpleegd op 6 mei 2019 via www.nrc.nl
Grieves, V. (z.d.). A new sovereign republic. Geraadpleegd op 21 november 2018 via
https://griffithreview.com
Hampsink, R. (z.d.). Geschiedenis van Catalonië. Geraadpleegd op 28 september 2018 via www.sitges-
info.nl
Hanseeuw, L. (2018, 8 juni). In België gedragen regeringen zich als kolonisten van de rechtsstaat. Knack.
Geraadpleegd op 3 april 2019 via https://www.knack.be
Harris, S. (2014) Catalonia is not Spain: a historical perspective – the rise of political catalanism.
Barcelona: 4Cats Books.
Hartmans, R. (2015, maart). 800 jaar Magna Carta. Historisch Nieuwsblad. Geraadpleegd op 26
november 2018 via www.historischnieuwsblad.nl
History. (z.d.). Geraadpleegd op 13 oktober 2018 via http://ajuntament.barcelona.cat
Hoe democratisch was de Atheense democratie?. (2010, 20 augustus). Geraadpleegd op 7 december
2018 via https://historianet.nl
Internationale Dag van de Democratie. (z.d.). Geraadpleegd op 24 november 2018 via
www.beleven.org
Internationale politiek. (z.d.). Geraadpleegd op 2 april 2019 via https://www.cultureelwoordenboek.nl
Jones, S. (2017, 2 oktober). After the Catalan referendum: what happens next?. The Guardian.
Geraadpleegd op 7 november 2018 via www.theguardian.com
Kenny, A. J. P. (z.d.). Aristotle. In Encyclopedia britannica. Geraadpleegd op 26 maart 2019 via
www.britannica.com
Ketelaar, T. (2015, 16 juni). Waar het moderne recht begon: de Magna Carta. Nieuwe Rotterdamsche
Courant. Geraadpleegd op 9 oktober 2018 via https://www.nrc.nl
Kiesdrempel voor partijen in Europees Parlement. (2018, 8 juni). De Tijd. Geraadpleegd op 16 april
2019 via www.tijd.be
Kiesdrempel. (z.d.). Geraadpleegd op 25 maart 2019 via www.parlement.com
Kinneging, A. (2005). Geografie van goed en kwaad. Utrecht: Spectrum.
Lendering, J. (2013, 24 juli). De Verdediger van de Vrede. Geraadpleegd op 25 maart 2019 via
https://mainzerbeobachter.com
Leonard, J. (2016, september). Greece is ‘steps towards democracy’. Geraadpleegd op 7 december
2018 via www.greece-is.com
Long path towards transparency. (z.d.). Geraadpleegd op 1 mei 2019 via
https://mastereia.wordpress.com
Lotens, W. (2018, 7 juni). Red de democratie: met octopus en jazzband. Geraadpleegd op 16 februari
2019 via www.dewereldmorgen.be
Magna Carta (1215) – Betekenis van het ‘Grote Charter’. (z.d.). Geraadpleegd op 26 november 2018
via https://historiek.net
Magna Carta: het begin van de democratie. (2015, 4 februari). Geraadpleegd op 26 november 2018 via
https://isgeschiedenis.nl
Márquez, J. (2014, 27 januari). El nacimiento de las provincias Citerior y Ulterior en Hispania.
Geraadpleegd op 28 september 2018 via https://historiageneral.com
Mogensen, P. (2017, 13 oktober). 7 historische redenen dat Catalonië onafhankelijk wil zijn.
Geraadpleegd op 5 oktober 2018 via https://historianet.nl
Mortimer, C. (2017, 29 oktober). Catalan crisis: Why does Catalonia want independence? Do the
majority really support it?. The Independent. Geraadpleegd op 7 november 2018 via
www.independent.co.uk
Nieuwe-Vlaamse Alliantie. (z.d.). Geraadpleegd op 4 april 2019 via https://www.n-va.be
Ochlocracy en anacyclose. (z.d.). Geraadpleegd op 26 maart 2019 via nl.econologie.com
Onafhankelijkheidsverklaring. (z.d.). Geraadpleegd op 7 november 2018 via https://www.encyclo.nl
Ontstaan, ontwikkeling en verval van de democratie. (z.d.). Geraadpleegd op 26 maart 2019 via
https://mens-en samenleving.infonu.nl
Onze democratie komt uit Athene. (z.d.). Geraadpleegd op 10 december 2018 via www.livius.nl
Ostracisme – schervengericht. (z.d.). Geraadpleegd op 10 februari 2019 via https://historiek.net
Peeters, W. (z.d.). De Spaanse Successieoorlog (1701-1713). Geraadpleegd op 12 oktober 2018 via
https://historiek.net
Peeters, W. (z.d.). Manuel Azaña en de Catalaanse opstand van 1934. Geraadpleegd op 13 oktober
2018 via https://historiek.net
Pintelon, O. (2009). De paradox van het Europees democratisch deficit. Samenleving & Politiek, 16 (5),
22-24 en 33-35. Geraadpleegd via www.sampol.be
Pollet, I. (2016, 1 december). Mensenrechten opleggen werkt averechts. Geraadpleegd op 3 april 2019
via https://kuleuvenblogt.be
Polybius. (2002). Book 6: The Histories of Polybius. Cambridge: Ontario.
Positieve en negatieve vrijheid. (2014, 25 november). Geraadpleegd op 3 april 2019 via www.filos.nu
Puigneró, J. (2014, 30 juni). Where does name of Catalonia come from?. Geraadpleegd op 28
september 2018 via www.histo.cat
Raes, K. (2002). John Rawls: ‘in justice we trust’ een in memoriam. Ethiek & Maatschappij, 5, 111-117.
Geraadpleegd via https://www.ethiekenmaatschappij.ugent.be/
Rechtsstaat. (z.d.). Geraadpleegd op 5 november 2018 via www.ensie.nl/redactie-ensie/rechtsstaat
Rechtvaardigheidstheorie van John Rawls. (2014, 14 januari). Geraadpleegd op 3 april 2019 via
www.bronso.be
Referendum. (z.d.). Geraadpleegd op 7 november 2018 via https://dictionary.cambridge.org
Remy, M. (2011, 14 februari). What are the different types of governments?. Geraadpleegd op 21
november 2018 via www.livescience.com
Republiek Catalonië: wettelijk of niet en internationaal erkend of niet?. (2017, 28 oktober).
Geraadpleegd op 24 maart 2019 via www.vrt.be
Republiek. (z.d.). Geraadpleegd op 21 november 2018 via http://www.betekenis-definitie.nl
Rubio, M. (2017, 26 september). Waarom Catalonië onafhankelijk wil zijn. Geraadpleegd op 7
november 2018 via https://www.barcelonametmarta.nl/wonen/waarom-catalonie-onafhankelijk-wil-zijn
Rule of Law procedure. (z.d.). Geraadpleegd op 2 februari 2019 via www.europa-nu.nl
Rummens, S. (2015, 7 mei). Is democratie universeel en overal de beste staatsvorm?. Radio 1.
Geraadpleegd op 24 november 2018 via https://radio1.be
Schiltz, W.-F. (2018, 21 februari). Burgerparticipatie: Ofwel doe je het goed, ofwel beter niet. Knack.
Geraadpleegd op 15 maart 2019 via www.knack.be
Schoonekamp, H. W. (z.d.). Over het Catalaans. Geraadpleegd op 29 september 2018 via
www.catalaansetaal.nl/catalaans
Seddon, P. en Wheeler, B. (2019, 2 mei). Brexit: All you need to know about the UK leaving the EU.
Geraadpleegd op 3 mei 2019 via www.bbc.com
Separatisten winnen Catalaanse verkiezingen: Puidgemont claimt overwinning die niemand kan
betwisten. (2017, 22 december). Het Belang van Limburg. Geraadpleegd op 28 november 2018
via www.hbvl.be
Sinds 1 oktober 2017 zijn er 4.558 bedrijven op papier met hun sociale zetel uit Catalonië vertrokken.
(2018, 19 april). Geraadpleegd op 24 maart 2019 via www.spanjevandaag.com
Slagter, J. M. (2017, 30 oktober). Column: Catalaanse peseta. De Telegraaf. Geraadpleegd op 15 april
2019 via www.telegraaf.nl
Smeets, J. (z.d.). Democratie in Athene. Geraadpleegd op 15 oktober 2018 via https://histoforum.net
Spaanse Burgeroorlog en Generaal Franco. (2002, 18 december). Geraadpleegd op 13 oktober 2018
via www.scholieren.com
Spanje versus Catalonië: ‘De EU is hypocriet’. (2017, 11 november). Geraadpleegd op 6 mei 2019 via
https://nos.nl
Speet, B. (2015, 10 augustus). Het volk is soeverein. Geraadpleegd op 25 maart 2019 via https://g-
geschiedenis.eu
Staatsvormen. (z.d.). Geraadpleegd op 21 november 2018 via https://sites.google.com
Standaert, L. (2017, 2 oktober). De reputatie van Spanje – en vooral van premier Rajoy – ligt aan
diggelen. Het Belang van Limburg. Geraadpleegd op 7 november 2018 via www.hbvl.be
Stanford University. (2004, 21 januari). What is democracy? Geraadpleegd op 23 november 2018 via
https://web.stanford.edu
Stemmen, hoe ging dat bij de oude Grieken?. (2018, 21 april). Geraadpleegd op 10 februari 2019 via
https://isgeschiedenis.nl
Steyaert, J. (2010, 24 december). 1969 Participatieladder. Geraadpleegd op 28 november 2019 via
www.canonsociaalwerk.eu
Storm, E. (2017, 22 november). Catalonië leert ons dat ook Vlaanderen in de Europese Unie nooit
onafhankelijk zal worden. Knack. Geraadpleegd op 3 mei 2019 via www.knack.be
Storme, M. E. (2008, 21 december). Bedenkingen over de ‘scheiding der machten’. Geraadpleegd op
29 maart 2019 via www.law.kuleuven.be
Taha, N. (2017, 28 oktober). Catalaanse regering officieel afgezet. Algemeen Dagblad. Geraadpleegd
op 28 november 2018 via www.ad.nl
The Final End of Athenian Democracy. (z.d.). Geraadpleegd op 25 maart 2019 via www.pbs.org
Theunis, J. (z.d.). De exceptie van onwettigheid (doctoraatsverhandeling). Geraadpleegd via
www.uhasselt.be
Toussaint, F. (2018, 19 oktober). Catalaanse strijd om onafhankelijkheid: wordt het geen tijd dat
Europa leiderschap toont?. Knack. Geraadpleegd op 2 april 2019 via www.knack.be
Trias politica: machtenscheiding en machtenspreiding. (z.d.). Geraadpleegd op 4 december 2018 via
www.montesquieu-institute.eu
Uitvoerrechten. (z.d.). In Encyclopedie Thiememeulenhoff. Geraadpleegd op 15 april 2019 via
http://encyclopedie.thiememeulenhoff.nl
United Nations. (z.d.). Human Rights. Geraadpleegd op 1 mei 2019 via www.un.org
Van den Broek, A. (2018, 14 april). Burgerparticipatie: meerwaarde of maat voor niets?. De Morgen.
Geraadpleegd op 3 mei 2019 via www.demorgen.be
Van der Meer, T. (2017). Niet de kiezer is gek. Amsterdam: Spectrum.
Van Hecke, S. (2014, 31 maart). Euroscepticisme is geen wezenlijk probleem voor de EU. Knack.
Geraadpleegd op 3 april 2019 via https://www.knack.be
Van Raemdonck, J. (2017, 1 maart). Wie voor echte democratie is voert de opkomstplicht in.
Geraadpleegd op 3 april 2019 via www.folia.nl
Van Rompuy, P. (2015, 24 september). Waarom is vertrouwen van de burger in politiek zo laag?.
Geraadpleegd op 26 april 2019 via http://petervanrompuy.be
Van Rompuy, P. (2018, 22 januari). Zijn we vergeten hoe we onze democratische waarden moeten
verdedigen?. Knack. Geraadpleegd op 3 mei 2019 via www.knack.be
Van Spaanse peseta naar de euro 20 jaar geleden. (2019, 1 januari). Geraadpleegd op 15 april 2019 via
www.spanjevandaag.com
Van Zwienen, S. (2017, 19 oktober). Wat staat er in Spaans artikel 155?. Algemeen Dagblad.
Geraadpleegd op 28 november 2018 via www.ad.nl
Van Dale. (z.d.). Euroscepticus. Geraadpleegd op 7 november 2018 via https://www.vandale.nl
Vanden Thoren, J. (2019, 1 april). Manu Claeys: Van activisme tot participatie. Geraadpleegd op 25
april 2019 via https://vermeylenfonds.be
Vandommele, J. (2017, 23 december). Hoe Vlaanderen ook al eens de onafhankelijkheid uitriep. Knack.
Geraadpleegd op 18 oktober 2018 via www.knack.be
Vankeersbilck, M. (2017, 9 oktober). Catalonië en zelfbeschikkingsrecht. Geraadpleegd op 3 mei 2019
via https://doorbraak.be
Vergaerde, S. (2017, 30 september). Catalonië in de ban van het referendum: 5 vragen over de
onafhankelijkheidsstrijd. Geraadpleegd op 7 november 2018 via www.vrt.be
Verhagen, F. (z.d.). Checks and balances. Geraadpleegd op 5 december 2018 via www.meiguo.nl
Verhelst, A., & Wouters, J. (2018). Recht in Beweging – Over Catalonië, onafhankelijkheidsreferenda,
zelfbeschikking en de Europese Unie. Leuven: Gompel&Svacina.
Verhoef, F. (2015, 5 mei). Hogere kiesdrempel nodig om aantal partijen drastisch te verminderen.
Geraadpleegd op 16 april 2019 via www.dagelijksestandaard.nl
Vranken, V. (2015, 10 juni). De mythe van de Magna Carta. Geraadpleegd op 26 november 2018 via
http://cultuurgeschiedenis.be
Vrouwenraadgenderwetswijzer Grondwet. (z.d.). Geraadpleegd op 3 april 2019 via
www.vrouwenraad.be
Waarom geen referendum over Catalonië in heel Spanje?. (2017, 11 september). Geraadpleegd op 1
mei 2019 via www.spanjevandaag.com
Waarom mogen Catalanen niet wat Belgen wel mochten: de onafhankelijkheid uitroepen?. (2017, 26
oktober). Geraadpleegd op 24 maart 2019 via www.vrt.be
Waarom Socrates een hekel had aan democratie. (z.d.). Geraadpleegd op 26 maart 2019 via
www.theschooloflife.com
Walen en Vlamingen verschillen (lichtjes) (2006, 20 oktober). De Standaard. Geraadpleegd op 22 april
2019 via www.standaard.be
Walen voelen zich minder verwant met Vlamingen, meer met Fransen. (2014, 20 november). Knack.
Geraadpleegd op 20 april 2019 via www.knack.be
Walker, G. d. Q. (1988). The rule of law: foundation of constitutional democracy. Carlton: Melbourne
University Press.
Wat is een rechtsstaat?. (2016, februari). Geraadpleegd op 26 november 2018 via https://prodemos.nl
Wat is het artikel 155 van de Spaanse grondwet. (2017, 11 oktober). Geraadpleegd op 28 november
2018 via www.spanjevandaag.com
Wat je moet weten over het beruchte artikel 155, de ‘Spaanse politieke atoombom’. (2017, 19
oktober). Het Laatste Nieuws. Geraadpleegd op 28 november 2018 via https://www.hln.be
What is the Rule of Law?. (z.d.). Geraadpleegd op 26 november 2018 via
https://worldjusticeproject.org
Wijnberg, R. (2008, 28 mei). Mensenrechten, zijn die nu universeel of niet?. Nieuwe Rotterdamsche
Courant. Geraadpleegd op 28 maart 2019 via https://www.nrc.nl
Wit, E. (z.d.). John Rawls, een theorie van rechtvaardigheid. Geraadpleegd op 3 april 2019 via
https://humanistischecanon.nl
Woolf, C. (2017, 20 oktober). The roots of Catalonia’s differences with the rest of Spain. Geraadpleegd
op 5 oktober 2018 via www.pri.org
Yammine, B. (2018, 21 januari). Wist u dat vandaag, 100 jaar geleden, Vlaanderen de onafhankelijkheid
uitriep?. Geraadpleegd op 18 oktober 2018 via www.vrt.be
Zeeman, M. (2002, 27 november). Filosoof John Rawls gaf het sociaal contract actuele vorm. De
Volkskrant. Geraadpleegd op 26 maart 2019 via https://www.volkskrant.nl
