Deze thesis is een zoektocht naar geborgenheid op plaatsen waar het onmogelijk lijkt.
Geborgenheid. Een abstract begrip dat wij allen hanteren, maar erg moeilijk kunnen omschrijven of vatten. Een ding weten we alvast zeker: iedereen heeft geborgenheid nodig om zich ergens thuis te voelen.
In de hedendaagse architecturale context vinden we nog maar weinig plekken die geborgenheid bieden. Grote open ruimtes met grote glazen wanden beperken de mogelijkheden om plaats te maken voor eigenheid, sfeer, verstopplaatsen,… .
“When the shelter is sure, the storm is good.
Mijn herbestemmingsproject voor de citadel van Diest als jongerenverblijf startte ik daarom met de vraag hoe we deze geborgenheid opnieuw kunnen integreren in onze hedendaagse wooncultuur.
Ik onderzocht de begrippen geborgenheid en shelter vanuit een filosofisch en artistiek standpunt.
Daarbij was het belangrijk deze begrippen niet alleen op globaal vlak te bekijken, maar in te zoomen op de situatie van de citadel.
De citadel van Diest
De citadel heeft zijn oorspronkelijke functie nooit kunnen uitvoeren, namelijk het verdedigen van de stad en het bieden van een veilig toevluchtsoord. Vandaag trekt de citadel vele jongeren aan die er na school met hun skateboard en vrienden komen rondhangen. Het is een van de weinige plaatsen in Diest waar de jongeren niet weggejaagd worden en geen GAS-boetes krijgen. Het is een plek waar ze zichzelf kunnen zijn. Wanneer de site herbestemd zal worden, zullen ze echter ook hier moeten vertrekken.
De afwezigheid van menselijke warmte en sfeer maakt van de citadel op het eerste zicht een onmogelijk doel om te transformeren tot een plek waar jongeren zich thuis kunnen voelen.
Toch lenen de vorm en de halfopen structuur van de citadel zich tot de verbeelding van een shelter. Een schuilplaats waar jongeren, cultuurliefhebbers, bewoners van Diest… heen kunnen vluchten wanneer het stadsleven hun teveel wordt.
“The market of the sun has come inside my room, and the room inside my buzzing head.”
Gecombineerd onderzoek
Voor mijn onderzoek heb ik verschillende onderzoeksmethodes gehanteerd. Een literatuurstudie moest mij helpen bij het begrijpen van de begrippen geborgenheid en shelter. Het was geen gemakkelijke zoektocht aangezien geborgenheid voornamelijk een gevoel is waar weinig over geschreven is. 19e eeuwse filosoof Gaston Bachelard hielp me een hand met zijn boek La poétique de l’éspace waarin hij schrijft over huiselijkheid en het dromen over ruimtes. Ook voor het onderzoek naar de leefwereld van jongeren greep ik naar verschillende teksten en boeken over dit onderwerp.
Een tweede gebruikte onderzoeksmethode is het artistiek onderzoeksluik. Om de nog vage beschrijvingen van de literatuurstudie naar geborgenheid concreet en visueel te maken creëerde ik voor mezelf een aantal opdrachten die me zouden helpen de literatuur te vertalen naar beelden in de citadel. Het experimenteren met maquettes, het bezichtigen van typologieën en het maken van Photoshopbeelden behoort tot dit onderdeel.
Om mijn studie naar jongeren te vervolledigen en uit te breiden naar de jongeren van Diest verrichtte ik onderzoek door middel van enquêtes, interviews via de jongerenwerking Arktos.
Ontwerp
De resultaten van mijn onderzoek zette ik om in een ontwerp voor blok VI van de citadel. De laagdrempelige jongerenwerking van Arktos gaat hand in hand met een ontmoetingscentrum en kleinschalige jeugdherberg.
/, R. V. R. E. (2016, 5 april). Lab Noord brengt jongeren samen. Gazet van Antwerpen. Geraadpleegd van
https://www.gva.be/cnt/dmf20160404_02219642/lab-noord-brengt-jongeren-s…
Arktos (2019a). Arktos. Geraadpleegd op 9 april 2019, van https://arktos.be/nl/home
Arktos (2019b, maart). Halte 24 [PDF]. Geraadpleegd op 9 april 2019, van
https://www.besafe.be/sites/default/files/2019-03/hasselt_halte_24.pdf
Bachelard, G., & Jolas, M. (1994). The Poetics of Space. Boston, Verenigde staten: Beacon Press.
Coppieters, A. (2018). Jouw voorziening. Een T(e)huis? (scriptie). Geraadpleegd van
https://www.scriptiebank.be/scriptie/2018/jouw-voorziening-een-tehuis
De serre. (z.d.). Geraadpleegd op 24 maart 2019, van https://www.deserrehasselt.be/
Deneef, R., & Paesmans, G. (1996). 19de-eeuwse verdedigingsgordel Diest. Geraadpleegd op 26 april 2019, van
https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/126646
Ensie. (2016, 14 maart). Geborgenheid. Geraadpleegd op 9 april 2019, van
https://www.ensie.nl/redactie-ensie/geborgenheid
Hazekamp, J. L. (1985). Rondhangen als tijdverdrijf: over het onder-elkaar-zijn van jongens en meisjes in de vrije tijd.
Amsterdam, Nederland: VU Uitgeverij.
MOP urban design. (z.d.). citadel te diest de herbestemming van de citadel een uniek moment in de geschiedenis van
de stad van witte vlek naar vernieuwende stedelijke kern [PDF]. Geraadpleegd op 5 mei 2019, van https://www.
diest.be/nl/49/content/3731/citadel.html
PIKET. (2017). Postkaarten actie (rapport). Diest: Piket.
Spanjaard, H. (2015, juni). Ontwikkelingstaken [pdf]. Geraadpleegd op 28 maart 2019, van
http://www.hanspanjaard.nl/wp-content/uploads/2015/12/ontwikkelingstake…
Provincie Vlaams brabant, R. (2014, mei). Citadel van Diest. Geraadpleegd op 17 februari 2019, van
https://www.vlaamsbrabant.be/binaries/brochure-citadel-diest-2014-WEB_t…
Van Ceulebroeck, N. (2011). De hangman over jongeren in het straatbeeld. Brussel, België: Politeia.
Van Dale uitgevers. (2019). Van Dale. Geraadpleegd op 21 maart 2019, van
https://www.vandale.be/gratis-woordenboek/nederlands/betekenis/rondhang…
Van Dale. (2019). Geraadpleegd op 9 april 2019, van
https://www.vandale.nl/gratis-woordenboek/nederlands/betekenis/geborgen…
Van Gogh, V. (1914a). Vincent van Gogh, Brieven aan zijn broeder. Deel 2 · dbnl. Geraadpleegd op 16 maart 2019, van
https://www.dbnl.org/tekst/gogh006brie02_01/gogh006brie02_01_0003.php?q…
Van Gogh, V. (1914b). Vincent van Gogh, Brieven aan zijn broeder. Geraadpleegd op 16 maart 2019, van
https://www.dbnl.org/tekst/gogh006brie02_01/gogh006brie02_01_0003.php?q…
Vansina, D. (2017, 24 maart). project BAAS [PDF]. Geraadpleegd op 2 april 2019, van