"Martial Bravery" and Japan's Modern Deities: Commander Hirose and the "Three Brave Bombing Heroes" in Japan's early 1930s

Nicolas Stassar
Persbericht

Krijgshaftige Dapperheid en de Moderne Japanse Goden

Wanneer U de term “krijgsgoden” hoort wekt dat vast en zeker beelden op van bovennatuurlijke wezens die van bovenaf waken over slachtvelden, en welke hun oorsprong terugvinden in oeroude, mythische tijden. Vanaf de Russo-Japanse Oorlog (1904-5) tot het einde van de Tweede Wereldoorlog in 1945 vond in Japan dit idee een vrij moderne, menselijke, en irreligieuze invulling. Met het ontstaan van de Japanse moderne staat ontstond tegelijkertijd een nood tot legitimatie. Historische figuren werden omgevormd tot nationale helden waaraan het volk zich aan kon spiegelen. Dit was iets dat bij elke moderne staat gebeurde. Wanneer de natie dan uiteindelijk in conflict kwam met andere naties ontstond tegelijkertijd een nieuwe nood tot legitimatie. Soldaten die dan voor het land hun leven lieten werden zo oorlogsheld. Helden, immers, kwamen enkel voort uit rechtvaardige conflicten.

image-20190911152539-1

Figuur 1: Een portret van Takeo Hirose

Academisch onderzoek over oorlogshelden is vreemd genoeg uiterst schaars. In mijn thesis “Martial Bravery and Japan’s Modern Deities” heb ik mij verdiept in de zogenaamde “krijgsgoden” (gunshin), hun oorsprong, de inspanningen die geleverd werden om hun heldendaden te eren, alsook hun positie binnen de Japanse maatschappij. Gunshin zijn een bijzonder exclusieve groep van Japanse oorlogshelden. Dit pantheon wordt gewonelijk onderverdeeld in: grote generaals, onbaatzuchtig commandanten, en groepen van jonge soldaten die een missie tot een successvol einde hebben gebracht. In zowat elk geval sterft de held voordat hij tot “god” wordt uitgeroepen. Mijn onderzoek heb ik dan beperkt op twee casussen: enerzijds de fregatkapitein Takeo Hirose, een oorlogsheld vanuit de Russo-Japanse oorlog en anderzijds de zogenaamde “Drie Dappere Torpedisten” (Bakudan San’yūshi), drie geniesoldaten die hun leven verloren tijdens het Eerste Shanghai Incident (1932).

image-20190911152539-2

Figuur 2: De "Drie Dappere Torpedisten" (Van links naar rechts: Susumu Kitagawa, Inosuke Sakue en Takeji Eshita)

Beide gevallen zagen enorm success in Japan. Ze werden o.a. vereeuwigd in bronze standbeelden, het onderwerp van diverse films, toneelstukken, biografieën. Uiteindelijk werden ze dan ook officieel leerstof tijdens ethiek- en taallessen. Door de uiterst vergaande herdenkings initiatieven werden deze helden dan ook vaak een deel van de algemene kennis binnen de maatschappij. Ondanks dat ze op gelijkaardige manieren herdacht en vereerd werden, was een van de eerste dingen die dit onderzoek onder ogen moest zien dat er geen substantiële band was tussen beide gevallen. Tussen honderden krantenartikels, boeken en tijdschriften, was er geen enkel werk dat specifiek de twee samen besprak.

image-20190911152539-3

Figuur 3: Hirose’s standbeeld te Manseibashi, Tōkyō

Ondanks dat dit een probleem was voor een comparatief onderzoek bleek dit resultaat juist iets positiefs te zijn. Het liet mij toe om mij te concentreren op de structurele elementen achter de verheerlijking van deze helden. Na ettelijke dagen van onderzoek stuitte ik op een probleem. Als deze “krijgsgoden” daadwerkelijk goden waren, dan zou er toch een religieus element aanwezig moeten zijn? Misschien was er wel een institutie die bepaalde wie een gunshin kon worden, of was er een heiligdom dat uitsluitend voor de gunshin diende. Zelfs het tegenwoordig controversiële Yasukuni Heiligdom en andere “Bescherm het land” heiligdommen (gokoku jinja) werden raar genoeg amper geassocieerd met deze “krijgsgoden”. Dat waren nochtans plekken waar duizenden soldaten vereerd werden die voor het vaderland gestorven waren. Sterker nog werd elke ziel die daar verheerlijkt werd als een god vereerd.

Hoe langer ik mij met het onderwerp bezighield, hoe duidelijker het werd dat het hier ging om een populair fenomeen. De moderne goden werden niet vereerd bij een heiligdom. Hun legendes kregen pas substantie wanneer ze via kranten, films en theatervoorstellingen aan het groter publiek gebracht werd. Het waren cruciale evenementen zoals de rouwstoet en begrafenis van Hirose, of de muziekwedstrijden die de drie geniesoldaten als thema hadden, die het onderwerp werden van uitvoerige reportages en zo toegankelijk gemaakt werden voor het groot publiek. Dankzij de massa media kon een evenement dat bv. in Tōkyō werd gehouden “bijgewoond” worden door een veel groter en diverser publiek. Dit was belangrijk, want als het hele land niet op de hoogte was van het onstaan van een held, dan kan deze moeilijk als nationale held gezien worden. Het was zo dan ook geen institutie die van bovenaf een definitie oplegde van wie wel en niet een gunshin kon worden, maar een onbewuste erkenning van de gehele Japanse maatschappij die tot een apotheose leidde. Het was vanaf dit inzicht dat ik van “krijgsgoden” overstapte naar de minder catchy “vergoddelijkte Japanse krijgshelden”. Het “goddelijke” aspect kon ik natuurlijk niet zomaar weglaten, het was immers inbegrepen in de Japanse term.

Het verschijnen van zo een held bracht vaak een hele discussie rond de aard van hun heldendaden mee. Daarmee werd niet alleen het karakter van de held bepaald, maar impliciet ook de indentiteit van de Japanse burger. Hun heldendaden werden gecontextualiseerd aan de hand van vorige instanties van heldendom, hetzij modern, hetzij premodern. Vaak werd de lijn doorgetrokken naar moderne mythes, zo zou hun heldendom haar oorsprong terugvinden in de alomtegenwoordige “Japanse ziel” (Yamato damashii), de “Riddercode van de Samoerai” (Bushidō) of de “Japanse vastberadenheid” (Nihon seishin). Dit waren moderne mythes die werden voorgesteld als inherente kenmerken van de Japanse burger. Zo werd er de indruk gegeven van een continuiteit tussen de heldendaden. Op die manier werd dan niet enkel de held zijn karakter gedefinieerd, maar ook de indentiteit van de Japanse burger bepaald ten opzichte van de held. Dit kon enkel gebeuren dankzij een vergaande verslaggeving rond de inspanningen tot het herdenken van de held.

In hoeverre gunshin een puur Japans fenomeen was valt nog te bezien. In een modern tijdperk bestaat er immers niets dat puur Japans is. Het is echter niet te loochenen dat ze hun stempel op de voorloorlogse Japanse maatschappij hun indruk hebben nagelaten. Van films tot schoolboeken, iedereen in Japan kende de namen van haar helden, en op die manier werd hun Japanse identiteit keer op keer bevestigd.

Bibliografie

Primary Material

Book Publications and Photo Albums Contemporary to the Periods of Interest

Abe Shimekichi 阿部七五三吉 and Tani Ryōtarō 鐐太郎. Chūgakkō zuga kyōkasho san-kan 中学校図画教科書. 三巻. Dai-nihon tosho, 1917.

Arima Seiho 有馬成甫. Gunshin Hirose chūsa-den 軍神広瀬中佐伝. Hirose jinja sōken hōsan-kai, 1935.

Ida Rinroku 井田麟鹿. Shichishō hōkoku Hirose chūsa 七生報国広瀬中佐. Hirose-ke, 1928.

Ishida Denkichi 石田伝吉. Ume no motsu kōkoku-sei 梅のもつ興国性. Bunshodō, 1931.

Ishiguro Uchū 石黒宇宙 and Kimura Chōkyō 木村長峡. Aa gunshin Nikudan San’yūshi 嗚呼軍神肉弾三勇士. Tōyō shuppan-sha, 1932.

Kikuchi Kan 菊池寛. Tōgō Heihachirō, Nogi Maresuke 東郷平八郎・乃木希典. Shin Nihon-sha, 1936.

Kume Gen’ichi 久米元一. Bakudan San’yūshi 爆弾三勇士. Kin no hoshi-sha, 1932.

Narashima Chidō 奈良島知堂. Shōnen gunshin Hirose chūsa 少年軍神広瀬中佐. Daidō-kan shoten, 1935.

Ogasawara Naganari 小笠原長生. Chūretsu Bakudan San’yūshi: fu, sōretsu Nikudan Goyūshi 忠烈爆弾三勇士: 附・壮烈肉弾五勇士. Jitsugyō no Nihon-sha, 1932.

Ōita-ken shashin-jō 大分縣寫眞帖, Ōita-ken, 1920.

Sasaki Chiyuki 佐々木千之. Dōzō monogatari: kokushi ewa 銅像物語: 国史絵話. Illustr. Yoshimoto Masao 吉本雅生. Jidai-sha, 1941.

Seki Shigetada 関重忠. Nichiro sen’eki kaigun shashin asahi no hikari 日露戦役海軍写真朝日の光. Hakubun-kan, 1905.

Tōkyō fūkei 東京風景, Ogawa Isshin shuppan-bu, 1911.

Tsuboya Zenshirō 坪谷善四郎 Ed. Nichiro sen’eki kaigun shashin-shū, dai ni shū 日露戦役海軍写真集. 第二輯. Hakubun-kan, 1904-1905.

Yamato Ryōsaku 大和良作 and Kurihara Hakurei 栗原白嶺. Gokoku no kami Nikudan San’yūshi: fu, kakuretaru hachiyūshi no homare 護国之神肉弾三勇士:附・隠れたる八勇士の誉れ. Gokoku-dan, 1932.

Magazines

“Bakudan San’yūshi ni tai suru kansō” 爆弾三勇士に對する感想. Nihon oyobi nihonjin 日本及日本人. 15 March 1932. p. 51-101.

“Hirose chūsa dōzō jomaku-shiki no kōkei” 広瀬中佐銅像除幕式の光景. The Navy – kaigun 海軍 Vol.5, August 1910. p. 10-11.

“Mokei doori ni jitsubutsu ga dekiru” 模型通りに実物が出来る. Shōnen kurabu 少年倶楽部. February 1933. p. 303.

“Nikudan San’yūshi o meguru: bakuyaku no chishiki” 肉弾三勇士を巡る: 爆薬の知識. Kagaku to kōgyō Science and Industry 科学と工業 Science and Industry. April 1932. p. 52-53.

“Ryōri no pēji, San’yūshi donburi no koshiraekata” 料理のぺージ 三勇士丼の拵え方. Fujokai 婦女界. June 1932. p. 459.

“Shanhai no shukunsha, San’yūshi, Matsui Shōō” 上海の殊勲者 三勇士/松居松翁. Fujokai 婦女界. April 1932. p. 257-67.

Bessho Umenosuke 所梅之助. “Sūisu no resshi, nihon no yūshi” スウイスの烈士、日本の勇士. Nihon oyobi nihonjin 日本及日本人. 15 March 1932. p. 66.

Futaara Yoshinori 二荒芳徳 “Bakudan San’yūshi o shō su” 爆弾三勇士を頌す. Manshū oyobi Shanhai ni tadashiki nihon o miru, fu, kokusai renmei to wa ga ura nanyō 満洲及上海に正しき日本を観る: 附・国際聯盟と我裏南洋. 1932. p. 170-73.

Hattori Yoshika 服部嘉香. “Gokoku no chūkon o hikōki ni yotte eien ni hyōshō se yo” 護国の忠魂を飛行機によって永遠に表象せよ. Nihon oyobi nihonjin 日本及日本人. 15 March 1932. p. 98-99.

Iida Kōsaku 飯田孝作. “Nikudan San’yūshi wa ima mo nao doru no kuni Amerika de odotteiru” 肉弾三勇士は今も尚ドルの国アメリカで躍っている. Gunji to gijutsu 軍事と技術. February 1934. p. 50-53

Miyada Osamu 宮田修. “Tsūkai sara ni dai nari” 痛快更に大なり. Nihon oyobi nihonjin 日本及日本人. 15 March 1932. p. 70.

Tada Ken’ichi 多田憲一. “Bakugekiki mittsu o tsukure” 爆撃機三つを造れ. Nihon oyobi nihonjin 日本及日本人. 15 March 1932. p. 74.

Toyoda Katsuaki 豊田勝秋. “Nihon kokumin eien no kinen, Bakudan San’yūshi no dōzō” 日本国民永遠の記念 爆弾三勇士の銅像. Shōnen kurabu 少年倶楽部. February 1933. p. 302-3.

Watanabe Nagao 渡辺長男. “Hirose chūsa no dōzō” 広瀬中佐の銅像. The Graphic. 1 June 1910. p. 1-7.

Watanuki Nimon 綿貫仁門. “Fasshizumu kara San’yūshi-shugi e” ファッシズムから三勇士主義へ. Nihon oyobi nihonjin 日本及日本人. 15 April 1932. p. 35-38.

Newspaper Articles

Fukuoka Nichinichi Shinbun 福岡日日新聞. “Fujin sekai, Bakudan San’yūshi no zen izoku o tou” 婦人世界 爆弾三勇士の全遺族を訪う. Morning edition, 18 March 1932. p. 4.

Fukuoka Nichinichi Shinbun 福岡日日新聞. “Hirose jinja chinza-sai, kiwamete seidaini shikkō” 広瀬神社鎮座祭 極めて盛大に執行. Evening edition, 26 May 1935. p. 2.

Fukuoka Nichinichi Shinbun 福岡日日新聞. “Homare no Nikudan San’yūshi no, izoku o chōmon su, tokuha kisha” 誉の肉弾三勇士の 遺族を弔問す・特派記者. Daily edition, 1 March 1932. p. 3.

Fukuoka Nichinichi Shinbun 福岡日日新聞. “Jū ni jikan jinji fusei, futsuka kan nomazu kuwazu, funsen o tsuzuketa” 十二時間人事不省 二日間飲まず食わず 奮戦を続けた. Daily edition, 7 March 1932. p. 3.

Fukuoka Nichinichi Shinbun 福岡日日新聞. “Ryojun heisoku-tai ni hi su beki, sōretsu San’yūshi no senshi, bakuyaku o mi ni tsukete, teki no tetsujōmō ni odorikonde bakushi” 旅順閉塞隊に比すべき 壮烈三勇士の戦死 爆薬を身につけて 敵の鉄条網に躍込んで爆死. Daily edition, 25 February 1932. p. 2.

Fukuoka Nichinichi Shinbun 福岡日日新聞. “San’yūshi irei-kin” 三勇士慰霊金. Daily edition, 4 March 1932. p. 3.

Fukuoka Nichinichi Shinbun 福岡日日新聞. “San’yūshi no yū, zenkoku chūkei” 三勇士の夕 全国中継. Daily edition, 16 March 1932. p. 6.

Fukuoka Nichinichi Shinbun 福岡日日新聞. “Shō-kokumin no mita Nikudan San’yūshi, Ōmuta dai nana kō jidō no, kansō-bun to uta” 小国民の見た肉弾三勇士 大牟田第七校児童の 感想文とうた. Daily edition, 3 March 1932. p. 7.

Hōshū Shinbun 豊州新聞. “Chokin o, San’yūshi he, kanshin na ni jidō” 貯金を 三勇士へ 感心な二児童. Morning edition, 1 March 1932. p. 4.

Kyūshū Nippō 九州日報. “Bōfu mo ani mo gunjin, Hayashida jōtōhei no reikei kataru” 亡父も兄も軍人 林田上等兵の令兄語る. Daily edition, 2 March 1932. p. 7.

Kyūshū Nippō 九州日報. “Hahaue no kao mo miraremai” 母上の顔も見られまい. Daily edition, 25 February 1932. p. 7.

Kyūshū Nippō 九州日報. “Hirose jinja mitamashiro, okagami, o-ken taketa e, asu sakan na chinza-sai, shodai shashi wa gunshin no jūtei” 広瀬神社御霊代 御鏡・御剣竹田へ あす盛んな鎮座祭 …初代社司は軍神の従弟. Daily edition, 24 May 1935. p. 7.

Ōita Shinbun 大分新聞. “Chōno no meishi o mukae, Hirose jinja chinza-sai, gijōhei mo sanretsu, sōgon no seigi, waki kaeru Taketa-machi” 朝野の名士を迎え 広瀬神社鎮座祭 儀仗兵も参列 荘厳の盛儀 湧き返る竹田町. Evening edition, 26 May 1935. p. 1.

Ōita Shinbun 大分新聞. “Dai ni no Nankō toshite tsukushita Hirose chūsa, Arima taishō raiken shite kataru” 第二の楠公としてつくした広瀬中佐 有馬大将来県して語る. Evening edition, 25 May 1935. p. 1.

Ōita Shinbun 大分新聞. “Heigakkō no dōjō wa, ko-chūsa ga umi no oya, Takarabe taishō no tsuikai-dan” 兵学校の道場は 故中佐が生みの親 財部大将の追懐談. Morning edition, 26 May 1935. p. 3.

Ōita Shinbun 大分新聞. “Hirose chūsa no dōzō” 広瀬中佐の銅像. Appendix, 24 May 1935. p. 7.

Ōita Shinbun 大分新聞. “Hirose jinja chinza-sai gahō” 広瀬神社鎮座祭画報. Morning edition, 26 May 1935. p. 3.

Ōita Shinbun 大分新聞. “Hirose jinja chinza-sai, iyoiyo ni jū yon nichi kara san jū nichi made seidai ni” 広瀬神社鎮座祭 愈よ二十四日から卅日まで盛大に. Evening edition, 24 May 1935. p. 1.

Ōita Shinbun 大分新聞. “Hirose jinja no mitamashiro to fuku-saishin” 広瀬神社の御霊代と副祭神. Morning edition, 24 May 1935. p. 3.

Ōita Shinbun 大分新聞. “Hirose jinja sōken kinen-gō” 広瀬神社創建記念号. Appendix, 24 May 1935. p. 1-7.

Ōita Shinbun 大分新聞. “Isshū kan nigiwai, nuku gōka na hōshuku zue! Kettei shita moyooshi mono” 一週間賑い 豪華な奉祝図絵!決定した催しもの. Appendix, 25 May 1935. p. 4.

Ōita Shinbun 大分新聞. “Iyoiyo futaake no Hirose jinja chinza-sai, chōno no meishi, gijōhei o mukaete, kūzen no seigi” いよいよ蓋開けの広瀬神社鎮座祭 朝野の名士、儀仗兵を迎えて 峡中竹田 空前の盛儀. Appendix, 24 May 1935. p. 4.

Ōita Shinbun 大分新聞. “Nikudan San’yūshi e, kangeki no chōi-kin, Ōita rentai-ku shirei-bu e, kenka kara zokuzoku atsumaru” 肉弾三勇士へ 感激の弔慰金 大分連隊区司令部へ 喧嘩から続々集る. Morning edition, 1 March 1932. p. 4.

Ōita Shinbun 大分新聞. “Tekitan o samukarashimeta, kesshi no Kyūshū danji, bakudan o shintai ni musubitsukete, tetsujōmō o toppa bakushi” 敵胆を寒からしめた 決死の九州男児 爆弾を身体に結び付けて 鉄条網を突破爆死. Evening edition, 25 February 1932. p. 2.

Ōsaka Mainichi Shinbun 大阪毎日新聞. “Heisoku go no Fukui-maru kesshitai” 閉塞後の福井丸決死隊. Morning edition, 12 April 1904. p. 7.

Ōsaka Mainichi Shinbun 大阪毎日新聞. “Sakkyoku-sha no kotoba, Rikugun Toyama gakkō gunraku-tai” 作曲者の言葉 陸軍戸山学校軍楽隊. Morning edition, 15 March 1932. p. 6

Ōsaka Mainichi Shinbun 大阪毎日新聞. “Sasebo raiden, ko-Hirose chūsa no ibutsu” 佐世保雷電 故広瀬中佐の遺物. Morning edition, 3 April 1904. p. 2.

Ōsaka Mainichi Shinbun 大阪毎日新聞. “Sōretsu muhi! Masa ni kishin o nakashimuru, Bakudan San’yūshi no uta happyō, Hachi man yūyo hen-chū kara erabareta fumetsu no kessaku” 壮烈無比!まさに鬼神を泣かしむる 爆弾三勇士の歌発表 八万有余篇中から選ばれた不滅の傑作. Morning edition, 15 March 1932. p. 6.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Aa kono gisei kōi, Kyūshū danji no kimo no futosa, kangeki no namida Miyawaki shōsa kataru” ああこの犠牲行為 九州男児の肝の太さ 感激の涙で宮脇少佐語る. Morning edition, 24 February 1932. p. 11.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Asu taikyō suru San’yūshi no haha tachi, honsha no boshū uta ni kansha” あす退京する三勇士の母達 本社の募集歌に感謝. Evening edition, 16 March 1932. p. 2.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Bakudan ryōyūshi o dashi zenson o agete banzai, Nagasaki kenka ni izoku o tou” 爆弾両勇士を出し全村を挙げて万歳 長崎県下に遺族を訪う. Morning edition, 2 March 1932. p. 5.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Chichi oya o toite ichi man en kifu, Hirose chūsa dōzō iten ni kuru Mejiro chūgakusei no bidan” 父親を説いて1万円寄付 広瀬中佐銅像移転に絡る目白中学生の美談. Morning edition, 19 January 1930. p. 7.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Eiga, shibai ni mo kaku-sha daisharin no junbi” 映画・芝居にも各社大車輪の準備. Morning edition, 27 February 1932. p. 7.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Eshita jōtōhei no izoku, kitoku naru mōshide, honsha no kin’ippū dentatsu ni sai shi, ichibu o senshisha e” 江下上等兵の遺族、奇特なる申出 本社の金一封伝達に際し、一部を戦死者へ. Morning edition, 8 March 1932. p. 3.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Gaikoku kisha wa kaku miru, nihon seishin no kyokuchi, ‘Shi ni tai suru kanzen taru taido’ o, taimusu no Baiasu-shi gekishō” 外国記者はかく見る 日本精神の極致 「死に対する敢然たる態度」を タイムス紙のバイアス氏激賞. Morning edition, 26 February 1932. p. 7.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Gunjin chokuyu kashi go jū shūnen kinen-bi meiji taitei no go-ikun zenkoku rikukaigun butai de, kyō ogosoka ni kinen-shiki” 軍人勅諭下賜五十周年記念日 明治大帝の御遺訓 全国陸海軍部隊で、きょう厳かに記念式. Morning edition, 4 January 1932 年. p. 3.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Gunkoku ni dai no bidan ‘hataraite shinde koi, inujini wa suru na’, kenage na Kitagawa ittōhei no haha” 軍国二代の美談 「働いて死んで来い 犬死はするな」 健気な北川一等兵の母. Evening edition, 27 February 1932. p. 2.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Gunkoku no haru kyō no shukuten sōkan! Sora ni gin’yoku no bunretsu-shiki karei! Riku ni gunrakutai no kōshin” 軍国の春けふの祝典 壮観!空に銀翼の分列式 華麗!陸に軍楽隊の行進”. Morning edition, 24 April 1932. p. 11.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Gunshin dōzō jomaku-shiki Fūu chū no jomaku, Tōgō taishō naku, Hirose chūsa dōzō jomaku-shiki” 軍神銅像除幕式 風雨中の除幕 東郷大将泣く 広瀬中佐銅像除幕式. Morning edition, 30 May 1910. p. 3.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Gunshin Hirose chūsa, kyō san jū nen shikiten, dōzō no moto de seidai ni” 軍神広瀬中佐、けふ卅年式典 銅像の下で盛大に. Evening edition, 28 March 1934. p. 2.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Gunshin Hirose chūsa” 軍神広瀬中佐. Morning edition, 30 March 1904. p. 1.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Gunshin ryō-chūsa o matsuru jinja kenritsu, chikaku jitsugen kakugi demo sansei to kesshita ga, shinrei nanode shinchō ni” 軍神両中佐を祭る神社建立、近く実現 閣議でも賛成と決したが、新例なので慎重に. Morning edition, 26 July 1928. p. 11.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Gūzen no kien, ni yūshi o dashita Nagasaki kara tōsen, Igai to suru Nakano Chikara-shi” 偶然の奇縁 二勇士を出した長崎から当選 以外とする中野氏. Morning edition, 15 March 1932. p. 3.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Hirose chūsa dōzō jomaku-shiki (Ōita)” 広瀬中佐銅像除幕式 (大分). Morning edition, 14 May 1907. p. 2.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Hirose chūsa dōzō jomaku-shiki” 広瀬中佐銅像除幕式. Morning edition, 11 May 1907. p. 3.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Hirose chūsa dōzō kensetsu shui-sho” 広瀬中佐銅像建設趣意書. Morning edition, 22 April 1904. p. 3.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Hirose chūsa dōzō kensetsu-chi kettei” 広瀬中佐銅像建設地決定. Morning edition, 27 November 1908. p. 4.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Hirose chūsa dōzō mae ni, kinen no shoku-ju hyaku hon, rikujō gunkan no teito kōshin no nigiwai” 広瀬中佐銅像前に、記念の植樹百本 陸上軍艦の帝都行進の賑い. Evening edition, 28 May 1930. p. 1.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Hirose chūsa dōzō, nesshin dōjō-sei” 広瀬中佐銅像 熱心同情生. Morning edition, 1 April 1904. p. 2.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Hirose chūsa gyodai ni hairu” 広瀬中佐御題に入る. Morning edition, 6 April 1904. p. 2.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Hirose chūsa igai Shinjuku teishajō tōchaku no kōkei” 広瀬中佐遺骸新橋停車場到着の光景. Morning edition, 6 April 1904. p. 1.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Hirose chūsa no dōzō (Gifu)” 広瀬中佐の銅像 (岐阜). Morning edition, 16 February 1906. p. 2.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Hirose chūsa no dōzō (ichi wa Manseibashi no hotori) Watanabe Nagao-shi kushin-dan” 広瀬中佐の銅像 (位置は万世橋の畔) 渡辺長男氏苦心談, Morning edition, 27 December 1908. p. 4.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Hirose chūsa no dōzō (Ōita)” 広瀬中佐の銅像 (大分). Morning edition, 25 May 1906. p. 4.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Hirose chūsa no dōzō gosō-shiki” 広瀬中佐の銅像護送式. Morning edition, 24 January 1906. p. 6.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Hirose chūsa no dōzō seisō, kaigun shōnen-dan no hōshi” 広瀬中佐の銅像清掃 海洋少年団の奉仕. Morning edition, 28 March 1932. p. 7.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Hirose chūsa no dōzō” 広瀬中佐の銅像. Morning edition, 26 February 1906. p. 3.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Hirose chūsa no dōzō” 広瀬中佐の銅像. Morning edition, 26 February 1906. p. 3.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Hirose chūsa no sōgi, chokushi, suikōsha, gogo ichi ji shukkan endō, Aoyama bochi, oyobi kōkai no saibun, kaisō-sha” 広瀬中佐の葬儀 勅使 水交社 午後一時出棺 沿道 青山墓地 及後会の祭文 会葬者. Morning edition, 14 April 1904. p. 1.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Hirose chūsa no sōgi, zōi, shukkan, boshimei, hakadokoro, gyōretsu, gijōhei, zatsuji” 広瀬中佐の葬儀 贈位 出棺 墓誌銘 墓所 行列 儀仗兵 雑事. Morning edition, 13 April 1904. p. 2.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Hirose kaigun chūsa sōgi gahō (Aoyama bochi saijō)” 広瀬海軍中佐葬儀画報(青山墓地斎場). Morning edition, 15 April 1904. p. 3.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Honnen no kaigun kinen-bi” 本年の海軍記念日. Morning edition, 13 May 1910. p. 2.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Honsha kenshō boshū tōsen uta happyō, ‘Nikudan San’yūshi no uta’ san hen, ōbo sōsū jitsu ni jū ni man yon sen tsū, toku ni nitō o ni hen to su” 本社懸賞募集当選歌発表 「肉弾三勇士の歌」三篇 応募総数実に十二万四千通 特に二等を二篇とす. Morning edition, 15 March 1932. p. 3.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Honsha sentei, Nikudan San’yūshi no uta, happyō ensō-kai” 本社選定 肉弾三勇士の歌 発表演奏会. Morning edition, 15 March 1932. p. 3.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Hyōban no mohan seinen, ‘honnin mo sa zo manzoku deshō…’ to Kozaki ittōhei izoku yorokobu” 評判の模範青年 「本人もさぞ満足でしょう…」と小崎一等兵遺族喜ぶ. Morning edition, 2 March 1932. p. 5.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Jūrai no kanrei o yaburi San’yūshi o gochō ni shōshin, kūzen no onshō ni yokuse shimu, izoku imon gikin ichi man en toppa” 従来の慣例を破り三勇士を伍長に昇進 空前の恩賞に浴せしむ 遺族慰問義金一万円突破. Evening edition, 27 February 1932. p. 2.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Kenshō boshū, Nikudan San’yūshi no uta” 懸賞募集 肉弾三勇士の歌. Morning edition, 28 February 1932. p. 3.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Kirin bīru” キリンビール. Morning edition, 22 April 1932. p. 9.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Kōgyōkai o agete San’yūshi jidai, ginmaku ni, butai ni” 興行界を挙げて三勇士時代 銀幕に、舞台に. Morning edition, 3 March 1932. p. 7.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Ko-Hirose chūsa dōzō hassō-shiki no keijō” 故広瀬中佐銅像発送式の景況. Morning edition, 25 January 1906. p. 6.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Mondai no Sudachō kotoshi chū ni toriatsukai, Hirosechūsa no dōzō ga mittsudomoe no yakkai mo atsukai” 問題の須田町今年中に取払ひ 広瀬中佐の銅像が 三ッ巴の厄介もの扱ひ. Evening edition, 2 September 1922. p. 2.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Mondai no Sudachō kotoshi-chū ni toriharai, Hirose chūsa no dōzō ga, mitsudomoe no yakkai mono atsukai” 問題の須田町今年中に取払ひ 広瀬中佐の銅像が 三ッ巴の厄介もの扱ひ. Evening edition, 2 September 1922. p. 2.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Naikoku denpō, Hirose chūsa (Kōbe)” 内国電報 広瀬中佐(神戸). Morning edition, 5 April 1904. p. 1.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Nikudan San’yūshi no dōzō, gaitō kōshin” 肉弾三勇士の銅像、街頭行進. Morning edition, 26 May 1933. p. 3.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Nikudan San’yūshi no dōzō jomaku-shiki, kyō kyokō saru” 肉弾三勇士の銅像除幕式 きょう挙行さる. Evening edition, 23 February 1934. p. 2.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Nikudan San’yūshi no hōyō” 肉弾三勇士の法要. Evening edition, 19 February 1937. p. 3.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Nogi shogun shinpitsu no ‘gunjin chokuyu’ Rikugun kinen-bi ni haifu” 乃木将軍真筆の「軍人勅諭」 陸軍記念日に配布. Morning edition, 1 March 1931. p. 11.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Oyanagi tōki-ten gunshin Hirose chūsa dōzō mokei” 小柳陶器店 軍神広瀬中佐銅像模型. Morning edition, 14 August 1904. p. 8.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Oyanagi tōki-ten gunshin Hirose chūsa hanshin dōzō” 小柳陶器店 軍神広瀬中佐 半身銅像. Morning edition, 23 May 1904. p. 8.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Pari de mo, dōzō to basho no hinan” 巴里でも 銅像と場所の非難. Morning edition, 6 July 1921. p. 6.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Rajio/ kokunan taji no toki, gunjin chokuyu no seishi o kōshō suru Tōgō gensui kon’ya no kinen hōsō, kōji machi gensui-tei kara chūkei” ラジオ/国難多事の時、軍人勅諭の聖旨を高唱する東郷元帥今夜の記念放送、麹町元帥邸から中継. Morning edition, 4 January 1932. p. 5.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “San suihei bakushi, sensha-tai no tame bakuha sagyō-chū, teki no jirai bakuhatsu shite” 三水兵爆死 戦車隊の為獏は作業中 敵の地雷爆発して. Morning edition, 3 March 1932. p. 7.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “San’yūshi no haha naku, ginmaku ni wa ga ko bakushi no ato o tomurau, honsha no eiga o mite” 三勇士の母泣く 銀幕にわが子爆死の跡を弔ふ 本社の映画を見て. Morning edition, 13 March 1932. p. 7.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “San’yūshi no yū, jū roku nichi yoru san hōsō-kyoku de” 三勇士の夕 十六日夜三放送局で. Morning edition, 11 March 1932. p. 11.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Shi gatsu gejun ni rikukaigun de dai shukuten gunjin chokuyu go jū shūnen kinen-bi ni, ichi dai-kokumin undō keikaku” 四月下旬に陸海軍で大祝典軍人勅諭五十周年記念に、一大国民運動計画. Evening edition, 24 January 1932. p. 2.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Shisha no kunkō / Shasetsu” 死者の勲功/社説. Morning edition, 30 March 1904. p. 2.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Shō-kokumin no atama ni eijita San’yūshi ‘namida ga deru hodo erai hito’ Hibiya shōgakkō ni nensei ga kangeki shita kansō-bun” 小国民の頭に映じた三勇士「涙が出る程豪い人」日比谷小学校二年生が感激した感想文. Morning edition, 27 February 1932. p. 7.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Yatto ochitsuku gunshin no dōzō, hidoi genjō kara sukuwarete shin-kōen e” やっと落つく軍神の銅像 ひどい現状から救われて新公園へ. Evening edition, 14 January 1930. p. 2.

Tōkyō Asahi Shinbun 東京朝日新聞. “Zen kaigun no kikin de Hirose jinja o sōken, Ōita-ken no kiji ni” 全海軍の寄金で広瀬神社を建設 大分県の生地に. Morning edition, 26 November 1933. p. 11.

Tōkyō Nichinichi Shinbun 東京日日新聞. “‘Bakudan San’yūshi no uta’ Happyō, Ittō wa shidan no rōtaika, Ōbo hachi man yon sen amaru hen-chū kara, Erabareta Yosano-san sono ta” 「爆弾三勇士の歌」発表 一等は詩壇の老大家 応募八万四千余篇中から 選ばれた与謝野さん其他. Morning edition, 15 March 1932. p. 6.

Tōkyō Nichinichi Shinbun 東京日日新聞. “Kaigun no San’yūshi, tetsujōmō hakai-chū bakushi” 海軍の三勇士 鉄条網破壊中爆死. Morning edition, 3 March 1932. p. 11.

Tōkyō Nichinichi Shinbun 東京日日新聞. “Kangeki mo arata ni, ima sara nagara tōsen no ei o ninatte, Yosano Hirose shi no dan” 感激も新に 今更乍ら当選の栄をになって 与謝野寛氏の談. Morning edition, 15 March 1932. p. 6.

Tōkyō Nichinichi Shinbun 東京日日新聞. “Kansha arata ni shinobu, gunshin, Hirose chūsa, kyō san jū shūnen kinen-sai” 感謝新に偲ぶ 軍神、広瀬中佐 けふ卅周年記念祭. Evening edition, 28 March 1934. p. 2.

Tōkyō Nichinichi Shinbun 東京日日新聞. “Kemudashi hennōyū no iryoku” 煙出片脳油の偉力. Evening edition, 1 May 1932. p. 2.

Tōkyō Nichinichi Shinbun 東京日日新聞. “Kenshō boshū, Bakudan San’yūshi no uta” 懸賞募集 爆弾三勇士の歌. Morning edition, 28 February 1932. p. 2.

Tōkyō Nichinichi Shinbun 東京日日新聞. “Ko-Hirose chūsa meiyo hyōshō no shakoku” 故広瀬中佐名誉表彰の社告. Morning edition, 31 March 1904. p. 3.

Tōkyō Nichinichi Shinbun 東京日日新聞. “Omoide no shinajina ni, omowazu jibo no namida, honsha shusai Shanhai-ten o miru” 憶ひ出の品々に 思はず慈母の涙 本社主催上海展を見る. Morning edition, 13 March 1932. p. 11.

Yomiuri Shinbun 読売新聞. “[shasetsu] Hirose chūsa no senshi” [社説]広瀬中佐の戦死. Morning edition, 30 March 1904, p. 2.

Yomiuri Shinbun 読売新聞. “[Yomiuri-shō] kaigunshō no yūshi hakki ni yoru ko-Hirose chūsa no dōzō, Watanabe Nagao ga genkei seisaku-chū” [よみうり抄]海軍省の有志発起による故広瀬中佐の銅像、渡辺長男が原型製作中. Morning edition, 29 May 1908. p. 1.

Yomiuri Shinbun 読売新聞. “Aa Bakudan San’yūshi, Shiba Seishō-ji ni dōzō kansei su, Tōkyō” ああ爆弾三勇士 芝青松寺に銅像完成す/東京. Evening edition, 9 February 1934. p. 2.

Yomiuri Shinbun 読売新聞. “Chokuyu kashi go jū nen kinen-bi kyō rikukai ryōshō kara no seishi hōtei ni shitashiku seichoku o tamau hoka” 勅諭下賜五十年記念日 きょう陸海両相からの誓詞奉呈に親しく聖勅を賜う ほか. Morning edition, 4 January 1932. p. 2.

Yomiuri Shinbun 読売新聞. “Eiga ‘gunshin Hirose chūsa’, ‘haha yo koishi/denkikan’” 映画「軍神広瀬中佐」「母よ恋し」/電気館. Morning edition, 23 May 1926. p. 3.

Yomiuri Shinbun 読売新聞. “Gunkoku no eikō koko ni kagayaku kyō gunjin chokuyu kashi kinen shukuten” 軍国の栄光ここに輝く きょう軍人勅諭下賜記念祝典. Evening edition, 24 April 1932. p. 1.

Yomiuri Shinbun 読売新聞. “Heisoku kesshitai fushōsha no keika ryōkō, Hirose chūsa no ihin tōchaku/Sasebo-den” 閉塞決死隊負傷者の経過良好▽広瀬中佐の遺品到着/佐世保電. Morning edition, 2 March 1904. p. 2.

Yomiuri Shinbun 読売新聞. “Hirose chūsa issei jōei” 広瀬中佐一斉上映. Morning edition, 1 June 1926. p. 5.

Yomiuri Shinbun 読売新聞. “Hirose chūsa no dōzō kensetsu e kaigun-shō shōkō-ra bokin hajimeru” 広瀬中佐の銅像建設へ 海軍省将校ら募金始める. Morning edition, 30 March 1904. p. 2.

Yomiuri Shinbun 読売新聞. “Hirose chūsa no sōgi wa jū san nichi ni – Hirose chūsa no dōzō kensetsu-chi” 広瀬中佐の葬儀は十三日に▽広瀬中佐の銅像建設地. Morning edition, 6 April 1904. p. 2.

Yomiuri Shinbun 読売新聞. “Hirose Takeo, Takarabe Takeshi no sōbetsu-kai/kōdōkannai hakkinin” 広瀬武夫 財部彪の送別会/講道館内発起人. Morning edition, 3 July 1897. p. 6.

Yomiuri Shinbun 読売新聞. “Kanda-ku Sudachō ni kensetsu-chū no Hirose chūsa no dōzō, Kaigun kinen-bi no ni jū shichi nichi ni jomaku-shiki” 神田須田町に建設中の広瀬中佐の銅像 海軍記念日の廿七日に除幕式. Morning edition, 5 May 1910. p. 3.

Yomiuri Shinbun 読売新聞. “Ko-Hirose chūsa no kinenbutsu wa dōzō ni kimaru” 故広瀬中佐の記念物は銅像に決まる. Morning edition, 3 April 1904. p. 6.

Yomiuri Shinbun 読売新聞. “Koibito ni sukuwareru Hirose chūsa, dōzō no iten-saki o yatto sazukaru, Tōkyō, Ōtechō ni” 恋人に救われる広瀬中佐 銅像の移転先をやっと授かる 東京・大手町に. Morning edition, 19 December 1929. p. 7.

Yomiuri Shinbun 読売新聞. “Nihon de hajimete no gaijin ekisutora, ‘Hirose chūsa’ satsuei de Shōchiku ga boshū” 日本で初めての外人エキストラ 「広瀬中佐」撮影で松竹が募集. Morning edition, 10 March 1926. p. 5.

Yomiuri Shinbun 読売新聞. “Ryō-gunshin, shōwa yomigaette aku-shisō yoke no kami ni Hirose, Tachibana, kokusui naishō ga kakugi e hōkoku” 両軍神、昭和に甦って悪思想よけの神に広瀬・橘神社 国粋内相が閣議へ報告. Morning edition, 26 July 1928. p. 7.

Yomiuri Shinbun 読売新聞. “Ryojun heisoku san jū shūnen, seidai na kinen-shiki, kyō Hirose chūsa dōzō mae de” 旅順閉塞卅周年 盛大な記念式 きょう広瀬中佐銅像前で. Evening edition, 28 March 1934. p. 2.

Yomiuri Shinbun 読売新聞. “Ryojun heisoku-tai no yūshi, gunshin, Hirose chūsa no tōshindai dōzō o yukari no chi, takayama ni kenritsu” 旅順閉塞隊の勇士、軍神・広瀬中佐の等身大銅像をゆかりの地、高山に建立. Morning edition, 1 January 1906. p. 3.

Yomiuri Shinbun 読売新聞. “San’yūshi no bunkotsu miyakoiri, dōzō kensetsu-kai no hakkai-shiki o agu” 三勇士の分骨都入り 銅像建設会の発会式を挙ぐ. Evening edition, 18 May 1932. p. 2.

Yomiuri Shinbun 読売新聞. “San’yūshi no dōzō kenritsu kyoka sareru” 三勇士の銅像建立許可される. Morning edition, 21 April 1932. p. 7.

Yomiuri Shinbun 読売新聞. “San’yūshi o eiga-ka, kakusha ga kisotte, Shanhai jihen” 三勇士を映画化 各社が競って/上海事変. Morning edition, 27 February 1932. p. 7.

Yomiuri Shinbun 読売新聞. “San’yūshi o tane ni kifu o kataru/Tōkyō, Nippori” 三勇士を種に寄付を騙る/東京・日暮里. Evening edition, 21 April 1932. p. 2.

Yomiuri Shinbun 読売新聞. “Shijō eiga ‘Hirose chūsa’=1/Kichida Hyakusuke” 紙上映画[広瀬中佐]=1/吉田百助. Morning edition, 10 March 1926. p. 5.

Miscellaneous

Asahi Shinbun Rekishi Shashin Ākaibu 朝日新聞歴史写真アーカイブ. “Uridashita Nikudan sushi no kanban” 売出した肉弾すしの看板. Ōsaka Asahi Shinbun-sha 大阪朝日新聞社. 17 March 1932

Asahi Shinbun Rekishi Shashin Ākaibu 朝日新聞歴史写真アーカイブ. “Nikudan San’yūshi udon” 肉弾三勇士うどん. Ōsaka Asahi Shinbun-sha 大阪朝日新聞社. 1 March 1932.

Bōei-shō bōei kenkyū-sho 防衛省防衛研究所. “Bakudan San’yūshi ni kan suru shinbun tōsho ni kan suru ken” 爆弾三勇士に関する新聞投書に関する件. Ref.C05021978100. November 1933. JACAR.

Bōei-shō bōei kenkyū-sho 防衛省防衛研究所. “Kōbun bikō shōwa nana nen C gisei maki hachi” 公文備考 昭和七年 C儀制 巻八. Ref.C05021978100. April 1932. JACAR.

Bōei-shō bōei kenkyū-sho 防衛省防衛研究所. “Meiji jū go nen ichi gatsu yokka rikukai gunjin ni tamawari taru chokuyu haiju go jū shūnen o mukaete”. 明治十五年一月四日 陸海軍人に賜りたる勅論拝受五十周年を迎えて. Ref.C15120151900. 1 February 1932. JACAR.

Bōei-shō bōei kenkyū-sho 防衛省防衛研究所. “Meiji yon jū san nen, Hirose kaigun chūsa dōzō kensetsu shorui, kan san tome” 明治43年 廣瀬海軍中佐銅像建設書類 巻3止. Ref.C11081428400. 27 March 1904. p. 1-8. JACAR.

Mizoguchi Kenji 溝口健二. Tōkyō kōshin-kyoku 東京行進曲. 1929.

Secondary Literature

“Dōzō” 銅像. In Nihon hyakka zensho (Nipponica) 日本百科全書(ニッポニカ), Shogakukan Inc. Japan Knowledge.

“Kaigun kinen-bi” 海軍記念日. In Nihon daihyakka zensho (Nipponica) 日本大百科全書(ニッポニカ), Shōgakukan Inc. Japan Knowledge.

“Nogi jinja” 乃木神社. In Nihon kokugo daijiten 日本国語大辞典, Shōgakukan Inc. Japan Knowledge.

“Rikugun kinen-bi” 陸軍記念日. In Nihon daihyakka zensho (Nipponica) 日本大百科全書(ニッポニカ), Shōgakukan Inc. Japan Knowledge.

“Rondon kaigun gunshuku jōyaku” ロンドン海軍軍縮条約. In Kokushi daijiten 国史大辞典, Yoshikawa kobunkan Inc. Japan Knowledge.

“Tachibana Shūta” 橘周太. Nihon jinmei daijiten 日本人名大辞典, Kōdansha. Japan Knowledge.

“Washinton kaigun gunshuku jōyaku” ワシントン海軍軍縮条約. In Nihon daihyakka zensho (Nipponica) 日本大百科全書(ニッポニカ), Shogakukan Inc. Japan Knowledge.

Berger, Gordon M. “Chapter 3: Politics and mobilization in Japan, 1931–1945” In vol.6 of Cambridge History of Japan, ed. Peter Duus. pp. 97-153. Cambridge University Press, 2005.

Dayan, Daniel, and Elihu Katz. Media events. harvard university press, 1994.

Dickinson, Frederick. "Commemorating the War in Post-Versailles Japan." In Vol.2 of The Russo-Japanese War in Global Perspective, ed. David Wolff, Steven G. Marks and Bruce W. Menning. pp. 523-43. BRILL, 2005.

Dunscomb, Paul E. Japan's Siberian Intervention, 1918–1922: 'A Great Disobedience against the People'. Lexington Books, 2012.

Duus, Peter and Irwin Scheiner. “Chapter 13: Socialism, Liberalism, and Marxism, 1901-1931”. In vol.6 of Cambridge History of Japan, ed. Peter Duus. pp. 654-710. Cambridge University Press, 2005.

Eguchi Keiichi 江口圭一. Jū go nen sensō no kaimaku – manshū jihen kara ni, ni roku jiken e 十五年戦争の開幕 満州事変から二・二六事件へ. Shōgaku-kan, 1989.

Eppstein, Ury. “12. School Songs, The War, And Nationalist Indoctrination in Japan”. In Rethinking the Russo-Japanese War, 1904-5, ed. Kowner Rotem, pp. 185-201. Global Oriental, 2007.

Faulstich, Werner. “Medienkultur im Nationalsozialismus. Ein Forschungsbericht”. In Krieg-MedienKultur: neue Forschungsansätze, ed. Matthias Karmasin and Werner Faulstich, pp. 145-86. Wilhelm Fink Verlag, 2007.

Fujiwara Akira 藤原彰. “Gunji seido” 軍事制度. In Kokushi daijiten 国史大辞典, Yoshikawa kobunkan Inc. Japan Knowledge.

Hara Takashi 原敬, “Hara Kei Nikki” 原敬日記. Ed. Hara Keiichirō 原圭一郎 and Hayashi Shigeru 林茂Vol.6 of Hara Kei Nikki 原敬日記. Fukumura Shuppan. 2000.

High, Peter B. The Imperial Screen: Japanese Film Culture in the Fifteen Years’ War, 1931-1945. University of Wisconsin Press, 2003.

Isao, Chiba. “Shifting contours of memory and history, 1904–1980.” In Vol.1 of The Russo-Japanese War in Global Perspective, ed. David Wolff, Steven G. Marks and Bruce W. Menning. pp. 355-78. BRILL, 2005.

Jordan, Donald A. China’s Trial by Fire: The Shanghai War of 1932. University of Michigan Press, 2001.

Kasza, Gregory J. The State and the Mass Media in Japan, 1918-1945. University of California Press, 1993.

Katō Yōko 加藤陽子. Soredemo, nihonjin wa ‘sensō’ o eranda それでも、日本人は「戦争」を選んだ. Shinchō-sha, 2011.

Kim, Hoi-eun. “Cure for Empire: The ‘Conquer-Russia-Pill’, Pharmaceutical Manufacturers, and the Making of Patriotic Japanese, 1904-45”. Medical history 57.2 (2013): 249-68.

Kobayashi Tatsuo 小林竜夫. “Kaigun kakuchō mondai” 海軍拡張問題. In Kokushi daijiten 国史大辞典, Yoshikawa kobunkan Inc. Japan Knowledge.

Minami Hiroshi 南博. Taishū bunka: 1905 - 1927 大正文化: 1905‐1927. Keisō shobō, 1987.

Moore, Aaron William. “From Individual Child to War Youth: The Construction of Collective Experience among Evacuated Japanese Children during World War II.” Japanese Studies 36.3 (2016), pp. 339-360.

Nakamura, Takafusa. “Chapter 9: Depression, Recovery, and War, 1920-1945”. In vol.6 of Cambridge History of Japan, ed. Peter Duus. pp. 451-93. Cambridge University Press, 2005.

Nagai Hideo 永井秀夫. “Fukoku kyōhei” 富国強兵. In Nihon daihyakka zensho (Nipponika) 日本大百科全書(ニッポニカ), Shōgakukan Inc. Japan Knowledge.

Nakauchi Toshio 中内敏夫. Gunkoku bidan to kyōkasho 軍国美談と教科書. Iwanami shoten, 1988.

Orbach, Dan. “Culture of Disobedience: Rebellion and Defiance in the Japanese Army, 1860-1931”. PhD dissertation, Harvard University, Graduate School of Arts & Sciences, 2015.

Peattie, Mark R. “Chapter 5: The Japanese colonial empire, 1895–1945” In vol.6 of Cambridge History of Japan, ed. Peter Duus. pp. 654-710. Cambridge University Press, 2005. p. 217-70.

Rabson, Steve. “Yosano Akiko on War: To Give One’s Life or Not: A Question of Which War”. The Journal of the Association of Teachers of Japanese 25:1 (1991), pp. 45-74.

Salomon, Harald. “Die Kinder des japanischen Kaiserreichs Gesellschaftliches Interesse für die junge Generation in der Taishō- und der frühen Shōwa-Zeit” In Childhood in Japanese History: Concepts and Experiences. ed. Michael Kinski, Harald Salomon, and Eike Grossman. pp. 289-354. Harrassowitz Verlag, 2015.

Sasamoto Reona 笹本玲央奈. Hirose Takeo kara no ehagaki 広瀬武夫からの絵はがき. Hirose Takeo Seitan 150 nensai jigyō, 2018.

Satō Hiroo 佐藤弘夫, ‘Shinkoku nihon’ kiki kara chūsei, soshite nashonarizumu e 「神国日本」記紀から中世、そしてナショナリズムへ. Kōdansha, 2018.

Satō Takumi 佐藤卓己. Fashisto-teki kōkyō-sei – sōryoku-sen taisei no media-gaku ファシスト的公共性 総力戦体制のメディア学. Iwanami shoten, 2018.

Schölz, Tino. Die Gefallenen besänftigen und ihre Taten rühmen": Gefallenenkult und politische Verfasstheit in Japan seit der Mitte des 19. Jahrhunderts. Walter de Gruyter GmbH & Co KG, 2015.

Shimazu, Naoko. Japanese Society at War: Death, Memory and the Russo-Japanese War. Cambridge University Press, 2009.

Silverberg, Miriam. Erotic Grotesque Nonsense: The Mass Culture of Japanese Modern Times. University of California Press, 2006.

Sneider, David A. “Action and Oratory: The Trials of the of the May 15th Incident of 1932”, Law in Japan 23:67 (1990).

Takano Nobuhara 高野信治. Bushi shinkaku-ka no kenkyū 武士神格化の研究. 2 vols. Tōkyō: Yoshikawa bunkan. 2018.

Tobe Ryōichi 戸部良一. Gyakusetsu no guntai 逆説の軍隊. Chūō kōron, 2012.

Ueno Hidenobu 上野英信. Tennō heika banzai – Bakudan San’yūshi josetsu 天皇陛下萬歳 爆弾三勇士序説. Chikuma shobō, 1972.

Watanabe Sumiko 渡邊澄子. “Yosano Akiko (josei sakka hyōden shirīzu 2)” 與謝野晶子 (女性作家評伝シリーズ 2). Shintensha, 1998.

Wilson, Sandra. The Manchurian Crisis and Japanese Society, 1931-33. Routledge, 2003.

Wū Kūndá 巫坤達 “Media ibento-ron no saikōchiku” メディアイベント論の再構築. Ōyō shakai-gaku kenkyū 応用社会学研究 51 (2009): 175-87.

Yamamuro Kentoku 山室建徳. Gunshin – kindai nihon ga unda ‘eiyū’-tachi no kiseki 軍神 近代日本が生んだ「英雄」たちの軌跡. Chūō kōron shinsha, 2007.

Yamanaka Hisasi 山中恒. Kodomotachi no taiheiyō sensō 子どもたちの太平洋戦争. Iwanami shoten, 1986.

Yoshida Yutaka 吉田裕. Nihon-gun heishi – ajia, taiheiyō sensō no genjitsu 日本軍兵士-アジア・太平洋戦争の現実. Chūō kōron, 2018.

Young, Louise. Japan’s Total Empire: Manchuria and the Culture of Wartime Imperialism. University of California Press, 1998.

Yui Masaomi 由井正臣. “Nogi Maresuke” 乃木希典. Nihon daihyakka zensho (Nipponica) 日本大百科全書(ニッポニカ), Shōgakukan. Japan Knowledge.

Databases

Universiteit of Hogeschool
Taal- en Regiostudies: Japanologie
Publicatiejaar
2019
Promotor(en)
Professor Dr. Jan Schmidt
Kernwoorden
Share this on: