De stille epidemie na Covid-19
Tienduizenden Belgen lijden aan ME, een ernstige chronische multisysteemziekte die al jaren onderbelicht blijft. Door het gebrek aan onderzoek en kennis stuiten veel ME-patiënten op onbegrip. Ze kunnen niet genezen, verliezen hun ziekte-uitkering en raken geïsoleerd van de buitenwereld. Met het groeiend aantal ex-coronapatiënten met blijvende klachten, vragen ME-patiënten erkenning voor hun ziekte.
“Ik heb lang geprobeerd om mijn oude leventje vol te houden, maar ik werd elke dag slechter. Nu kan ik zelfs mijn bed niet meer uit.” Dascha ligt in een donkere kamer. Daar ligt ze altijd, dag in dag uit, met de gordijnen toe. Ze moet binnenblijven, want ze kan nauwelijks geluiden, licht of aanrakingen verdragen en ze kan niet meer rechtop zitten in een rolstoel . Dascha lijdt al vier jaar aan myalgische encefalomyelitis (ME).
ME is een chronische multisysteemziekte. Meestal wordt de term ‘chronisch vermoeidheidssyndroom’ (CVS) gebruikt, maar daar willen veel patiëntenorganisaties van af, omdat het de nadruk legt op ‘vermoeidheid’. De ziekte houdt veel meer in dan dat. Spierzwakte, slaapstoornissen, concentratieproblemen en overgevoeligheid voor licht en geluid zijn slechts enkele van de vele symptomen.
De meeste patiënten kunnen niet werken en een kwart kan het huis of zelfs het bed niet meer uit, onder wie de 38-jarige Dascha van Beurden. “Mijn leven is nu slechts een flauwe weergave van wat het was. Voor ik ziek was had ik een gezellig druk leven. Ik werkte als gedragstherapeut en psycholoog. In mijn vrije tijd deed ik fijne uitstapjes met mijn zoontje en ging elke week oriëntaals dansen met mijn vriendinnen. Nu lig ik de hele dag op bed met de gordijnen dicht.”
Dascha is overgevoelig voor prikkels zoals licht, geluid en aanrakingen. “Het is niet dat licht of geluiden irritant zijn. Het doet echt pijn. Voetstappen, mijn eigen stem, iemands anders stem, het kraken van plastic of papier… Dat snerpt binnen in mijn hersenen.” Ze is niet de enige. Naar schatting zijn er in België twintig- tot dertigduizend ME-patiënten.
Post-viraal syndroom
Door gebrek aan onderzoek is de oorzaak van de ziekte nog onbekend, maar uit verschillende internationale onderzoeken blijkt dat een virusinfectie een trigger kan zijn. Harvey Moldofsky, onderzoeker aan de universiteit van Toronto, publiceerde in 2011 een rapport waaruit bleek dat een kwart van de patiënten die in 2002-2003 het SARS-virus hadden opgelopen, soortgelijke symptomen vertoonden als ME-patiënten (het SARS-virus was ook een coronavirus, nvdr). “Het is waarschijnlijk dat sommige patiënten maanden of zelfs jaren na een infectie chronische vermoeidheidssyndromen zullen ervaren,” zegt Moldofsky aan de Britse krant The Telegraph.
Ook Dascha ontwikkelde ME na een besmetting met het Cytomegalovirus. Of er effectief een verband is tussen COVID-19 en ME moet biomedisch onderzoek uitwijzen. Onder andere de Open Medicine Foundation, een wereldwijde non-profitorganisatie, startte een onderzoek in samenwerking met Stanford University en Harvard University.
ME-patiënten hopen dat de onderzoeken naar het coronavirus een doorbraak kan betekenen voor hun ziekte, want die wordt vaak niet serieus genomen. Nochtans is de impact op het dagelijks leven groot. Het belangrijkste kenmerk van ME is dat de symptomen verergeren door inspanning. Alledaagse activiteiten zoals douchen of met iemand praten, kunnen ervoor zorgen dat patiënten dagen of zelfs weken niets meer kunnen doen. “Ik ben bijna compleet afhankelijk van anderen voor mijn dagelijkse verzorging”, zegt Dascha. “Ik eet met een plastic bord en lepel omdat ik zelf de kracht niet heb om een gewone lepel op te tillen.”
Ongeneeslijke ziekte
Het is vaak een hele zoektocht voor ME-patiënten voor ze weten wat er aan de hand is met hen. Veel huisdokters hebben nauwelijks kennis over de ziekte en verwijzen patiënten door naar een psychiater. Als de patiënt geluk heeft, wordt die doorverwezen naar het Multidisciplinaire Diagnostisch Centrum voor CVS in Leuven om vervolgens de diagnose ‘CVS’ te krijgen.
Maar dan begint het pas, de lange weg die ME-patiënten moeten afleggen om erkenning te krijgen voor hun ziekte. Er bestaan geen behandelingen of medicijnen om van de ziekte te genezen. Het CVS-centrum biedt wel twee therapieën aan: graduele oefentherapie en cognitieve gedragstherapie. Graduele oefentherapie tracht de conditie van patiënten op te bouwen door hen gradueel meer te laten bewegen. Cognitieve gedragstherapie zou hen leren hoe ze met de ziekte moeten omgaan. De twee therapieën worden aangeraden omdat ze evidencebased zouden zijn en dus voldoende wetenschappelijk getest. Al is dat niet helemaal het geval.
In 2005 vond de PACE-studie plaats, een grootschalig onderzoek dat de effectiviteit van graduele oefentherapie en cognitieve gedragstherapie moest testen. Daaruit bleek dat 22 procent zou genezen en 60 procent verbeteren. Maar die studie werd later meermaals weerlegd. Onder andere in het wetenschappelijk vakblad BMC Psychology verscheen een onderzoek waaruit bleek dat de herstelpercentages een pak lager lagen en er geen groot verschil was met patiënten die geen behandeling kregen.
Stigmatisering
Het stigma dat aan ME vasthangt speelt ook zijn parten bij ziekte-uitkeringen. In België kan je een ziekte-uitkering krijgen als je voor meer dan 66 procent arbeidsongeschikt bent. Daar moet de adviserend geneesheer, de controlearts van de mutualiteit over oordelen. De ziekte is niet altijd zichtbaar, wat de taak voor de adviserend geneesheer niet makkelijk maakt. “Ik moet mijn patiënten geloven, want ze zien er vaak niet ziek uit”, vertelt ME-ervaringsdeskundige, dokter Annemie Uyttersprot. “De controlerende geneesheer heeft daar ook geen kennis over en staat bovendien onder druk om mensen opnieuw aan het werk te zetten.”
Patiëntenorganisaties trokken al meermaals aan de alarmbel, elke keer zonder fundamentele verandering. ME-patiënten hopen dat de coronapandemie verandering zal brengen, zowel in onderzoek als perceptie. “Het kan iedereen overkomen”, zegt Dascha. “Ik was een gezonde jonge vrouw totdat ik ziek werd. Zelfs ´gewone´ dingen, zoals het huishouden en werken, lukten me niet meer en elke dag verslechterde ik. Ondanks alle verliezen probeer ik op de manier die me nog lukt acties te bedenken om aandacht voor ME te vragen. Die awareness is echt nodig, zodat wij niet vergeten worden, want dit is nauwelijks nog een leven te noemen.”
Bibliografie
Nieuwsartikels
Bashar, B. (2012, juli 8). Moderne curie, inquisitie en medische verkettering: chronisch vermoeidheidssyndroom. DeWereldMorgen.be. Opgeroepen op januari 8, 2020, van DeWereldMorgen.be: https://www.dewereldmorgen.be/artikel/2012/07/08/moderne-curie-inquisit…
Belga. (2002, april 2). Chronisch vermoeidheidssyndroom erkend als ziekte. De Standaard. Opgeroepen op januari 8, 2020, van https://www.standaard.be/cnt/nfle02042002_001
Claessens, E. (2013, september 14). De paradox van de invaliditeit: hoe het RIZIV omgaat met chronische vermoeidheid en pijn. DeWereldMorgen.be. Opgeroepen op januari 8, 2020, van https://www.dewereldmorgen.be/artikel/2013/09/14/de-paradox-van-de-inva…
Dalemans, E. (2018, september 24). “Stoppen met labels plakken”. Het Laatste Nieuws, p. 14.
Darragas, P. (2019, oktober 22). “Voor sommige patiënten is naar toilet stappen al een marathon”. Het
Nieuwsblad, p. 4.
European Parliament. (2020, 30 april). Underfunding of biomedical research into Myalgic Encephalomyelitisis
unjustified | News | European Parliament [Persbericht]. Geraadpleegd op 8 mei 2020, van
https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20200425IPR77906/unde…-
biomedical-research-into-myalgic-encephalomyelitisis-unjustified
Johnson, C. (2020, 2 april). Will COVID-19 Leave An Explosion of ME/CFS Cases in its Wake? Geraadpleegd van http://simmaronresearch.com/2020/04/will-COVID-19-leave-an-explosion-of…
Newey, S. (2020b, 2 mei). Coronavirus could cause secondary illnesses including chronic fatigue syndrome,
experts warn. The Telegraph. Geraadpleegd van www.telegraph.co.uk/global-health/science-and-disease/coronavirus-could…
Pieters, K. (2018, januari 13). “Dit vonnis verklaart elke arts vogelvrij”. Het Laatste Nieuws, p. 39.
Pieters, K. (2018, april 14). Felle tegenkanting, maar arts strijdt verder. Het Laatste Nieuws.
Roox, G. (2004, mei 15). Chronische vermoeidheid is geen spookziekte. De Standaard. Opgeroepen op januari 7, 2020, van De Standaard: https://www.standaard.be/cnt/dexz15052004_002?articlehash=FC4A5F8F5A48C…
Skepp. (2008). De Skeptische Put: De Winnaars. Opgehaald van Skepp: https://skepp.be/nl/peter-aelbrecht
Utrecht, R. (2018, maart 19). 'ME-patiënten weggezet als aanstellers, eindelijk erkenning na advies'. Opgeroepen op november 1, 2019, van NOS: https://nos.nl/artikel/2223306-me-patienten-weggezet-als-aanstellers-ei…
Patiëntenverenigingen
12ME. (2019, november 1). Over ME. Opgehaald van 12ME: http://www.12me.be/overme.html
ME Vereniging. (2020). Algemene info ME/CVS. Opgeroepen op januari 8, 2020, van ME Vereniging: https://www.me-cvs.be/algemene-info/5-me-cvs
ME/CVS Stichting Nederland. Wat is ME/CVS? Opgeroepen op januari 7, 2020, van ME/CVS Stichting Nederland: https://mecvs.nl/informatie-mecvs/wat-is-mecvs/
ME-gids. (2017, juli 31). De PACE-trial, of hoe een medisch schandaal tot stand kwam. Opgeroepen op januari 9, 2020, van ME-gids: https://www.me-gids.net/module-ME_CVS_docs-viewpub-tid-1-pid-1780.html
Wake-Up Call Beweging vzw. (2015). Open Brief. Proces gericht beleidsadvies inzake het Chronisch Vermoeidheidssyndroom (WUCB vzw).
WUCB. (2020). What's in a name. Opgeroepen op januari 8, 2020, van Wake up call beweging: https://www.wucb.be/cvs/what-s-in-a-name
Politieke bronnen
Anciaux, B. (2013, november 29). Schriftelijke vraag nr. 5-10500. Belgische Senaat.
Anciaux, B. (2013, april 18). Voorstel van resolutie inzake een multidisciplinaire aanpak van CVS/ME nr. 5 –
2036/1. Belgische Senaat.
Anciaux, B. (2014, februari 5). Schriftelijke vraag nr. 5-11037. Belgische Senaat.
Anciaux, B. (2019, oktober 3). Voorstel van resolutie ter verbetering van de aanpak van CVS/ME/OLK nr7-27/1.
Belgische Senaat.
Bruins, B. (2018, december 11). Commissiebrief Tweede Kamer inzake Verzoek reactie op advies van de
Gezondheidsraad inzake ME/CVS. Den Haag, Zuid-Holland, Nederland.
Hermans, M. (2009, februari 27). Schriftelijke vraag nr. 4-3131. Belgische Senaat.
Schippers, E. I. (2012, februari 14). Myalgische encefalomyelitis. Den Haag, Zuid-Holland, Nederland.
Schippers, E. I. (2012, april 10). Myalgische encefalomyelitis. Den Haag, Zuid-Holland, Nederland.
Teunissen, A. (2013, december 12). Burgerinitiatief Erken ME. Den Haag, Zuid-Holland, Nederland.
van Gool, W. (2018, maart 19). Brief van de Gezondheidsraad over het advies met betrekking tot de stand van
de wetenschap omtrent Myalgische Encefalomyelitis (ME). Den Haag, Zuid-Holland, Nederland.
van Miltenburg, A. (2015, maart 5). Brief van het Presidium over een adviesaanvraag aan de Gezondheidsraad
inzake de stand van de wetenschap omtrent ME. Den Haag, Zuid-Holland, Nederland.
Van Nieuwkerke, A. (2009, april 29). Schriftelijke vraag nr. 4-3395 (2009). Belgische Senaat.
Van Nieuwkerke, A. (2008, juni 26). Voorstel van resolutie betreffende het chronischevermoeidheidssyndroom (CVS) of of myalgische encefalomyelitis (ME). nr. 4-834/1. Belgische Senaat.
Vlaams Parlement. (2011, juni 20). Voorstel van resolutie van de dames Marijke Dillen en Gerda Van Steenberge en de heren Felix Strackx en Erik Tack betreffende de aanpak van de problematiek van myalgische encephalomyelitis (ME) of het chronischevermoeidheidssyndroom (CVS).
Websites
CDC. (2019, juli 22). Myalgic Encephalomyelitis/Chronic Fatigue Syndrome. Opgehaald van Centers for Disease Control and Prevention: https://www.cdc.gov/me-cfs/
Gezondheid en Wetenschap. (2020). Wat is Evidence-Based Medicine? Opgehaald van
https://www.gezondheidenwetenschap.be/over-het-project/wat-is-evidence-…
Gezondheidsraad. (2018, maart 19). Advies ME/CVS. Opgehaald van Gezondheidsraad:
https://www.gezondheidsraad.nl/documenten/adviezen/2018/03/19/me-cvs
Office for National Statistics. (2018, mei 18). Mentions of postviral fatigue syndrome (benign myalgic encephalomyelitis), deaths registered in England and Wales, 2001 to 2016. Opgehaald van https://www.ons.gov.uk/peoplepopulationandcommunity/birthsdeathsandmarr…
UPC KU Leuven. (2019, 22 november). Raadpleging CVS 18-65 jaar. Opgehaald van
https://www.upckuleuven.be/nl/raadplegingen/raadpleging-cvs-18-65-jaar
Uyttersprot, A.M. (2020, 1 april). 2020, in staat van oorlog (Opinie neuropsychiater). [Facebook]. Opgehaald
van https://www.facebook.com/DokterAMUyttersprot/posts/2020-in-staat-van-oo…
UZ Leuven. (2011). Chronisch moe … Wat nu? Opgehaald van
https://www.uzleuven.be/sites/default/files/brochures/chronisch%20moe%2…
World Health Organization. (1969). International Classification of Diseases.
World Health Organization. (2018). International Classification of Diseases.
World Health Organization. (2018, juni 18). Classifications. Opgehaald van World Health Organization:
https://www.who.int/classifications/icd/en/
Wetenschappelijke artikels
Borrell-Carrió, F. (2004). The Biopsychosocial Model 25 Years Later: Principles, Practice, and Scientific
Inquiry. The Annals of Family Medicine, 2(6), 576–582.
Carolyn, L., & Jackson, M. D. (1995). Chronic Fatigue Syndrome Management Program . Geraadpleegd van
https://pacegranskaren.files.wordpress.com/2016/09/unum-chronic-fatigue…
Carruthers, B. M., Jain, A. K., De Meirleir, K. L., Peterson, D. L., Klimas, N. G., Lerner, M. A., . . . van de Sande, M.
I. (2003). Myalgic Encephalomyelitis/Chronic Fatigue Syndrome: Clinical Working Case Definition,
Diagnostic and Treatment Protocols. Journal of Chronic Fatigue Syndrome.
Carruthers, B. M., van de Sande, M. I., De Meirleir, K. L., Klimas, N. G., Boderick, G., Mitchell, T., . . . Stevens, S. (2011). Myalgic encephalomyelitis: International Consensus Criteria. Journal of Internal Medicine, 327-338.
Fukuda, K., Straus, S. E., Hicke, I., Sharpe, M. C., Dobbins, J. G., & Komaroff, A. (1994, december 15). The
Chronic Fatigue Syndrome: A Comprehensive Approach to Its Definition and Study. Annals of Internal
Medicine.
Hickie, I., Davenport, T., Wakefield, D., Vollmer-Conna, U., Cameron, B., Vernon, S. D., ... & Lloyd, A. (2006).
Post-infective and chronic fatigue syndromes precipitated by viral and non-viral pathogens:
prospective cohort study. Bmj, 333(7568), 575.
Institute of Medicine. (2015). Report Brief: Beyond Myalgic Encephalomyelitis/Chronic Fatigue Syndrome:
Redefining an Illness. Washington, D.C.: National Academies Press.
Institute of Medicine. (2015). Beyond myalgic encephalomyelitis/chronic fatigue syndrome: Redefining an
illness. Washington, DC: The National Academies Press.
Katz, B. Z., Shiraishi, Y., Mears, C. J., Binns, H. J., & Taylor, R. (2009). Chronic fatigue syndrome after infectious
mononucleosis in adolescents. Pediatrics, 124(1), 189–193.
Moldofsky, H., & Patcai, J. (2011). Chronic widespread musculoskeletal pain, fatigue, depression and disordered
sleep in chronic post-SARS syndrome; a case-controlled study. BMC neurology, 11(1), 37.
Nacul, L., Pheby, D., Lacerda, E. M., Campion, P., Molokhia, M., Shagufta, F., . . . Drachler, M. L. (2011).
Prevalence of myalgic encephalomyelitis/chronic fatigue syndrome (ME/CFS) in three regions of England: a repeated cross-sectional study in primary care. BMC Medicine.
Nijs, J., Velkeniers, B., Moorkens, G., Meeus, M., Vogelaers, D., Crombez, G., . . . Grisart, J. (2015). Belgische
universiteiten pleiten voor multidisciplinair onderzoek ter verbetering van de zorg voor patiënten met
ME/CVS.
Pheby, D. F., Araja, D., Berkis, U., Brenna, E., Cullinan, J., de Korwin, J. D., ... & Wang-Steverding, X. (2020, June).
The Development of a Consistent Europe-Wide Approach to Investigating the Economic Impact of Myalgic Encephalomyelitis (ME/CFS): A Report from the European Network on ME/CFS (EUROMENE). In Healthcare (Vol. 8, No. 2, p. 88). Multidisciplinary Digital Publishing Institute.
Rimbaut, S., Van Gutte, C., Van Brabander, L., & Vanden Bossche, L. (2016). Chronic Fatigue Syndrome – An Update.
Sengers, L., & Hunter, M. L. (2017). Het Verborgen Scenario (2de editie). Utrecht, Nederland: Story-Based
Inquiry Associates.
Stordeur S, Thiry N, Eyssen M. Chronisch Vermoeidheidssyndroom: diagnose, behandeling en zorgorganisatie.
Health Services Research (HSR). Brussel: Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE); 2008. KCE reports 88A (D/2008/10.273/58)
Twisk, F. (2018). Myalgic Encephalomyelitis (ME) or What? An Operational Definition. Diagnostics, 8(3), 64.
Wessely, S., & Powell, R. (1989). Fatigue syndromes: a comparison of chronic “postviral” fatigue with
neuromuscular and affective disorders. Journal of Neurology, Neurosurgery & Psychiatry, 52(8), 940–948.
