Ecocide: nieuw recht, recht in de roos
Stel je een wereld voor waar grote industriële vervuilers niet meer door de mazen van het net glippen. Een idyllische plek waar verantwoording moet worden afgelegd voor het vernietigen van prachtige ecosystemen zoals het Amazonewoud. Het kan onze toekomst zijn.
De hete adem van de teloorgang
De natuurlijke wereld en haar ecosystemen zijn er slecht aan toe. De toegenomen druk op de natuur brengt ook het menselijk bestaan in gevaar. De eerste slachtoffers zijn er al: klimaatvluchtelingen[1] afkomstig van zinkende eilandstaten. Ook inheemse stammen in het Braziliaans regenwoud moeten plaats ruimen voor vuurvlammen en sojateelt. De nefaste gevolgen voor het natuurlijk kapitaal door de Deepwater Horizon-ramp of de kernramp in Fukushima zijn enorm en staan niet in verhouding tot wat de verantwoordelijken hebben moeten betalen. Al deze problemen situeren zich in de internationale gemeenschap en overschrijden nationale grenzen. Zijn er hiervoor geen internationale rechtsregels beschikbaar? Kan de vernietiging van onze biosfeer rustig zijn gang gaan?
Mileurecht: een doekje voor het bloeden
Internationaal milieurecht wordt gekarakteriseerd door haar enorme groei de laatste vijftig jaar. Een veelvoud aan protocols, conventies, verdragen en verschillende nieuwe actoren, verschenen ten tonele. Samen vormen ze een incoherent geheel en handelen ze elk over een specifiek milieuprobleem. Het recente klimaatakkoord (van Parijs) is daarentegen wel gericht op een meer omvattend milieuprobleem. De vermindering van de broeikasgassenuitstoot van staten is bedoeld om een te sterke opwarming van de aarde tegen te gaan. Ecosystemen worden echter niet rechtstreeks beschermd door een afname in uitstoot. Vervuilers kunnen hun gang gaan met de natuur, al zullen ze het wat ‘groener’ moeten doen.
Het is niet allemaal kommer en kwel, er zijn zeker juridische successen te vieren: we hebben met het Montrealprotocol het gat in de ozonlaag gedicht, en zonder (internationaal) milieurecht stonden we wellicht helemaal nergens. Anderzijds valt niet te ontkennen dat het slechter dan ooit is gesteld met de ecologische systemen op onze planeet.
Stop ecocide
Ecocide[2] is – in zijn meest eenvoudige formulering- de grootschalige aantasting van ecosystemen. Vele externe factoren kunnen ecocide veroorzaken. Een force majeure zoals een orkaan, vloedgolf of een andere natuurlijke ramp kunnen verstrekkende gevolgen hebben. Anderzijds kan het ook een gevolg zijn van directe menselijke activiteiten. Deze menselijke bronnen van ecocide kunnen we een halt toeroepen.
Misdaad tegen de vrede
Dit vereist een bijzondere, doch realistische, aanpak. Ecocide vormt, net zoals klimaatsverandering, een bedreiging voor de veiligheid van de planeet. Het vormt een bedreiging voor het menselijk en niet-menselijk leven op aarde. Dit verantwoordt een navenante juridische stok achter de deur. Er bestaat al een internationaal rechtsinstituut dat bijzonder ernstige misdrijven kan vervolgen, namelijk het Internationaal Strafhof in Den Haag. Het Hof vervolgt misdaden tegen de vrede (genocide, misdaden tegen de mensheid, oorlogsmisdaden en daden van agressie). Deze misdaden zijn verricht door en tegen mensen en hebben zulk zwaarwichtig karakter dat ze vervolging op internationaal niveau vereisen.
Het Statuut van Rome bepaalt de werking van het Strafhof. Hierin staan eveneens de misdaden vermeld die het Hof kan vervolgen. Dit verdrag kan worden aangepast. Elke Staat die Partij is bij het verdrag kan een aanpassing aan het verdrag indienen. Op een volgende algemene vergadering van de staten partijen wordt dan gestemd over een mogelijk voorstel. Zo kan ecocide als misdaad worden opgenomen in het Statuut, waardoor het Internationaal Strafhof dit kan vervolgen.
De zorgplicht: ‘wie niet horen wil, moet voelen’
Het strafrechtelijk vervolgen van ecocide creëert een internationale zorgplicht in hoofde van (private en publieke) actoren om (het risico op) grootschalige milieuschade te vermijden. Dit geldt zowel voor CEOs, investeerders, als voor staatshoofden, ministers van milieu, etc. Indien er toch sprake zou zijn van ecocide moet de schade worden hersteld door de overtreder. Dit is uiteraard complementair aan een strafrechtelijke vervolging (met een gevangenisstraf als sluitstuk).
Extra gewicht in de balans
Het strafrechtelijk stellen van ecocide is een stap in de juiste richting. Het is geen radicale expansie van het Westers recht, maar een natuurlijke progressie gebaseerd op een groeiend ecologisch bewustzijn.
In eerste instantie kan het een tegengewicht bieden aan de vooralsnog ongelimiteerde wijze waarop de ecologische limieten van onze planeet worden getest. Het stelt een duidelijke barrière voorop. De nu heersende straffeloosheid voor mensen die verantwoordelijk zijn voor grootschalige aantasting van ecosystemen wordt doorbroken.
Het kent nog een ander, belangrijk, doel: het beschermen van inheemse groepen wiens levenswijze verschilt van onze westerse stijl. Ecologische destructie leidt tot het vernietigen van culturen verbonden aan ecosystemen. Via deze weg zouden ook inheemse groepen een internationale bescherming krijgen en kan er een halt worden geroepen aan moderne vormen van kolonisatie.
Het is een kwestie van politieke wil. Gewoon doen !
[1] Er wordt in principe beter gesproken over klimaatontheemden. Een ‘vluchteling’ is een zeer specifiek begrip binnen het recht en wijkt af van de gevulgariseerde term. Een klimaatvluchteling kan volgens het Vluchtelingenverdrag van 1951 niet bestaan. Vluchten omwille van klimaatsverandering staat niet in het verdrag als mogelijke vluchtreden.
[2] Het neologisme ‘ecocide’ komt van het Griekse οἶκος, dat ‘huis’ of ‘woning’ betekent, en van het Latijnse occidere, dat ‘doden’ betekent. Letter betekent het dus ‘het huis doden’.
Bibliografie
HARD LAW DOCUMENTEN
Verdragen, conventies, protocols en andere internationale akkoorden
Agreement on Conservation of Polar Bears, 15 november 1973, UNTS vol. 2898, 243.
Convention on Biological Diversity, 5 juni 1992, UNTS vol. 1760, 79.
- Nagoya Protocol on Access to Genetic Resources and the Fair and Equitable Sharing of Benefits Arising from their Utilization to the Convention on Biological Diversity, 29 oktober 2010.
Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide, 9 december, 1948, UNTS vol. 78, 277.
Rome Statute of the International Criminal Court, 17 juli 1998, UNTS vol. 2187, 3.
- Amendment to article 8 of the Rome Statute of the International Criminal Court, 10 juni 2010, UNTS vol. 2868.
United Nations Framework Convention on Climate Change, 9 mei 1992, UNTS vol. 1771, 107.
- Paris Agreement, 12 december 2015.
Vienna Convention for the Protection of the Ozone Layer, 22 maart 1985, UNTS vol. 1513, 293.
- Montreal Protocol on Substances that Deplete the Ozone Layer, 16 september 1987, UNTS vol. 1522, 3
Nationale Wetgeving
Nieuw Zeeland:
National Parks Act, No 66 Public Act, 17 december 1980. http://www.legislation.govt.nz/act/public/1980/0066/latest/whole.html
Resource Management, No 69 Public Act, 22 juli 1991.
http://www.legislation.govt.nz/act/public/1991/0069/latest/DLM230265.ht…
SOFT LAW DOCUMENTEN
CBD Documenten
Report of the Fifth Meeting of the Conference of the Parties to the Conference of the Parties to the Convention of Biological Diversity, 15–26 May 2000, Nairobi, UNEP/COP/5/23.
United Nations Documenten
Declaration of the United Nations Conference on the Human Environment, UN Doc. A/Conf.48/14/Rev. 1.
Rio Declaration on Environment and Development, U.N. Doc. A/Conf.151/26 (Vol. I).
International Law Commission (ILC)
UN Doc. A/CN.4/377 http://legal.un.org/docs/?path=../ilc/documentation/english/a_cn4_377.pdf&lang=EFS
UN Doc. ILC(XLVIII)/DC/CRD.3 http://legal.un.org/ilc/guide/7_4.shtml
UN Doc. A/CN.4/SER.A/1985/Add.1(Part2). Yearbook of the International Law Commission. 1985. Volume 2, part 2, Report of the Commission to the General Assembly on the work of its 37th session. http://legal.un.org/docs/?path=../ilc/publications/yearbooks/english/ilc_1985_v2_p2.pdf&lang=EFSA
UN Doc. A/CN.4/SER.A/1989/Add.1(Part1) . Yearbook of the International Law Commission 1989, Volume 2, part 1, Documents of the 41st session. http://legal.un.org/docs/?path=../ilc/publications/yearbooks/english/ilc_1989_v2_p1.pdf&lang=EFSRAC
UN Doc. A/CN.4/SER.A/1991/Add.1(Part2) . Yearbook of the International Law Commission 1991, vol. II (Part Two), Report of the Commission to the General Assembly on the work of its 43rd session. http://legal.un.org/docs/?path=../ilc/publications/yearbooks/english/ilc_1991_v2_p2.pdf&lang=EFSRAC
Sub-commission on Prevention of Discrimination and Protection of Minorities
UN Doc. E/CN.4/Sub.2/1985/6. https://digitallibrary.un.org/record/108352?ln=en
UN Doc. E/CN.4/Sub.2/1985/57. https://digitallibrary.un.org/record/116304?ln=en
UN Doc. E/CN.4/Sub.2/416. https://digitallibrary.un.org/record/663583 ;
UN Doc. E/CN.4/Sub.2/SR.658
United Nations Environment Programme (UNEP)
United Nations Environment Programme. (2012). Global Environment Outlook GEO 5: Environment for the Future We Want. http://wedocs.unep.org/handle/20.500.11822/8021
United Nations Environment Programme. (2017). The Status of Climate Change Litigation – A Global Review. https://wedocs.unep.org/handle/20.500.11822/20767
Leemans, R., & De Groot, R. S. (2003). Millennium Ecosystem Assessment: Ecosystems and human well-being: a framework for assessment. Island press. Washington DC. http://www.millenniumassessment.org/en/Framework.html
Millennium Ecosystem Assessment, M. E. A. (2005). Ecosystems and human well-being. Synthesis. Island press: DC. https://www.millenniumassessment.org/documents/document.356.aspx.pdf
IPBES
Decision IPBES-2/4, Conceptual framework for the Intergovernmental Science Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services. P 6. https://ipbes.net/document-library-catalogue/decision-ipbes-24
IPCC
IPCC (2007). Summary for Policymakers in IPCC Climate Change 2007: The Physical Science Basis, Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change, Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA.18p. https://www.ipcc.ch/report/ar4/wg1/
IPCC (2013): Summary for Policymakers in IPCC Climate Change 2007: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA. 29p. https://www.ipcc.ch/report/ar5/wg1/
IPCC (2018). Summary for Policymakers in Summary for Policymakers in: Global Warming of 1.5°C. An IPCC Special Report on the impacts of global warming of 1.5°C above pre-industrial levels and related global greenhouse gas emission pathways, in the context of strengthening the global response to the threat of climate change, sustainable development, and efforts to eradicate poverty, World Meteorological Organization, Genève, Zwitserland. 32p. https://www.ipcc.ch/sr15/chapter/spm/
RECHTSLEER
BOEKEN
Berry, T. (2006). Evening thoughts: reflecting on earth as a sacred community. Berkeley: Univiersity of California press. 173p.
Botkin, D. B. (1990). Discordant harmonies: a new ecology for the twenty-first century. New York: Oxford University Press. 241p.
Braeckman, J., Holemans, D., van de Ven, J. et al. (2011). Van vrijzinnig humanisme en terug. Brussel: De Mens. 142p.
Burdon, P. (Ed.). (2011). Exploring wild law: the philosophy of earth jurisprudence. Wakefield Press. 370p.
Dendoncker, N., Jacobs, S., & Keune, H. (2014). Ecosystem services : global issues, local practices. First edition. Amsterdam: Elsevier. 422p.
De Lucia, V., & UiT Norges arktiske universitet Det juridiske fakultet. (2015). The 'ecosystem Approach' in International Environmental Law : A Biopolitical Critique, X, 478 , XLIX.
De Pater, B. Cornelis (Ben), Béneker, T., & Buunk, W. (2004). Europa : ruimtelijke samenhang en verscheidenheid in de Europese Unie. Assen: Koninklijke Van Gorcum. 262p.
Higgins, P. (2015) Eradicating ecocide: Laws and governance to prevent the destruction of our planet. London: Shepheard-Walwyn. 202p.
Jacobs, S., Staes, J., De Meulenaer, B., Schneiders, A., Vrebos, D., Stragier, F., ... & De Vos, B. (2010). Ecosysteemdiensten in Vlaanderen: een verkennende inventarisatie van ecosysteemdiensten en potentiële ecosysteemwinsten. University of Antwerp, Ecosystem Management Research Group, ECOBE, 010-R127. Antwerpen. 305 p.
Katz, E. (2000). Beneath the surface : critical essays in the philosophy of deep ecology. Cambridge (Mass.): MIT press. 328p.
Koivurova, T. (2014). Introduction to international environmental law. Abingdon, Oxon: Routledge. 213p.
Kotzé, L. J. (2017). Environmental law and governance for the anthropocene. Oxford [UK]: Hart Publishing. 408p.
Kruithof, J. (1985). De Mens aan de grens. Antwerpen, Berchem: EPO. 220p.
Leopold, A. (1968). A Sand County Almanac, and Sketches Here and There Sketches Here and There. Oxford University Press. 226p.
McKibben, B. (1990). The end of nature. London: Penguin. 224p.
Moses, A. Dirk. (2008). Empire, colony, genocide : conquest, occupation, and subaltern resistance in world history. New York (N.Y.): Berghahn books. 491p.
Næss, A., & Rothenberg, D. (1990). Ecology, community, and lifestyle : outline of an ecosophy. Cambridge: Cambridge university press. 223p.
Philippopoulos-Mihalopoulos, A. (2011). Law and ecology : new environmental foundations. Abingdon: Routledge. 240p.
Sloterdijk, P., Davids, T., Driessen, H. (2013). Kritiek van de cynische rede. Amsterdam: Boom . 692p.
Spier, J., & Group Global Climate Obligations, E. (2015). Oslo Principles on global climate change. Eleven International publishing. Legal Perspectives for Global Challenges, No. 3, 89p.
Thomas, B. (1999). The Great Work: Our Way into the Future. New Yor. Bell Tower. 241p.
Vermeersch, E. (2019). De ogen van de panda : een kwart-eeuw later : een milieufilosofisch essay. Zevende druk. Antwerpen: Houtekiet. 159p.
United Nations. (2006). Handbook on restorative justice programmes. 105p. https://www.un.org/ruleoflaw/files/Handbook%20on%20Restorative%20Justice%20Programmes.pdf
ARTIKELS
Berat, Lynn. (1993). Defending the right to a healthy environment: Toward a crime of geocide in international law. Boston University International Law Journal, 11(2), 327-348;
Botkin, D. (1996). Adjusting law to nature's discordant harmonies.(Beyond the Balance of Nature: Environmental Law Faces the New Ecology). Duke Environmental Law & Policy Forum, 7(1), 25-38;
Bosselmann, K. (2010). Losing the forest for the trees: Environmental reductionism in the law. Sustainability, 2(8), 2424-2448;
Bisschop, L. & Jansen, J. (2016). Ecocide en milieu(on)veiligheid. Miskenning of erkenning? Orde van de Dag, Themanummer: Mileuveiligheid: Ongelimiteerde uitdagingen? December, 33-45;
Björk, T. (1996) ,The Emergence of Popular Participation in World Politics: United Nations Conference on Human Environment 1972, Stockholm, Department of Political Science, University of Stockholm, 1 -36;
Carpenter, S. R., Folke, C., Scheffer, M., & Westley, F. R. (2019). Dancing on the volcano: social exploration in times of discontent. Ecology and Society, 24(1);
Chakrabarty, D. (2009). The climate of history: Four theses. Critical inquiry, 35(2), 197-222;
Chazdon, R. L., Brancalion, P. H., Laestadius, L., Bennett-Curry, A., Buckingham, K., Kumar, C., ... & Wilson, S. J. (2016). When is a forest a forest? Forest concepts and definitions in the era of forest and landscape restoration. Ambio, 45(5), 538-550;
Conversi, D. (2007). Homogenisation, nationalism and war: Should we still read Ernest Gellner? *. Nations and Nationalism, 13(3), 371-394;
Cook, J., Nuccitelli, D., Green, S., Richardson, M., Winkler, B., Painting, R., Way, R., Jacobs, P., Skuce, A. (2013). Quantifying the consensus on anthropogenic global warming in the scientific literature. Environmental Research Letters, 8(2), 1-7;
Crook, M., & Short, D. (2014). Marx, Lemkin and the genocide–ecocide nexus. The International Journal of Human Rights, 18(3), 298-313;
Crutzen, P.(2002). Geology of mankind. Nature, 415(6867). https://www.nature.com/articles/415023a
De Lucia, V. (2018). A critical interrogation of the relation between the ecosystem approach and ecosystem services. Review of European, Comparative & International Environmental Law, 27(2), 104-114;
De Lucia, V. (2013). Towards an ecological philosophy of law: a comparative discussion. Journal of Human Rights and the Environment, 4(2), 167-190;
De Sadeleer, N., (2016) 'Climate Change, Uncertainties and the Precautionary Principle’, Jean Monnet Working Paper Series Environment and Internal Market, Vol. 2016/1. http://www.tradevenvironment.eu/working-papers/
Falk, R. (1973). Environmental warfare and ecocide. Facts, appraisal and proposals. Revue Belge De Droit International, 9(1), 1-27;
Gauger A. et al. (2012), The Ecocide Project – ‘Ecocide is the Missing 5th Crime Against Peace’, Human Rights Consortium at the School of Advanced Studies, University of London, 1- 12 https://sas-space.sas.ac.uk/4830/1/Ecocide_research_report_19_July_13.pdf;
Goodin, R. (1994). Selling Environmental Indulgences. Kyklos, 47(4), 573-596;
Gomez-Pompa, A., & Kaus, A. (1992). Taming the Wilderness Myth. BioScience, 42(4), 271-279;
Gray, M.A (.1996). The international crime of ecocide. California Western International Law Journal, 26(2), 215-271;
Higgins, P. (2012). Concept Paper: Closing the door to dangerous industrial activity, 1-21. https://eradicatingecocide.com/.../2012/.../Concept-Pape... ;
Higgins, P., Short, D., & South, N. (2013). Protecting the planet: a proposal for a law of ecocide. Crime, Law and Social Change, 59(3), 251-266;
Ide, T., Brzoska, M., Donges, J. F., & Schleussner, C. F. (2020). Multi-method evidence for when and how climate-related disasters contribute to armed conflict risk. Global Environmental Change, 62, 102063.
Kareiva, P., Lalasz, R., & Marvier, M. (2011). Conservation in the Anthropocene: beyond solitude and fragility. Breakthrough Journal, 2(Fall), 29-37;
Kimmins, J. P. (2003). Forest ecosystem management: an environmental necessity, but is it a practical reality or simply an ecotopian ideal. XII World Forestry Congr (Area B—Forest for the Planet), 21-28. http://www.fao.org/3/XII/MS18-E.htm
Kotzé, L. J. (2014). Rethinking global environmental law and governance in the Anthropocene. Journal of Energy & Natural Resources Law, 32(2), 121-156;
Lalander, R. (2016). The Ecuadorian resource dilemma: Sumak Kawsay or development?. Critical Sociology, 42(4-5), 623-642;
Lay, B., Neyret, L., Short, D., Baumgartner, M., & Oposa, A. (2015). Timely and necessary: Ecocide law as urgent and emerging. The Journal Jurisprudence, 28, 431-451;
Lazarus, Richard J. (2009). Super wicked problems and climate change: Restraining the present to liberate the future. Cornell Law Review, 94(5), 1153-1233;
Lemkin, R. (1944), Axis Rule in Occupied Europe: Laws of Occupation – Analysis of Government – Proposals for Redress , Carnegie Endowment for International Peace, Washington DC, 79-95;
Lenton, T. M., Rockström, J., Gaffney, O., Rahmstorf, S., Richardson, K., Steffen, W., & Schellnhuber, H. J. (2019). Climate tipping points—too risky to bet against. Nature 575(7784), 592-595;
Lewis, S. L., & Maslin, M. A. (2015). Defining the anthropocene. Nature, 519(7542), 171-180;
Lindgren, T. (2018). Ecocide, genocide and the disregard of alternative life-systems. The International Journal of Human Rights, 22(4), 525-549;
Marshall, T. F. (1996). The evolution of restorative justice in Britain. European Journal on Criminal Policy and Research, 4(4), 21-43;
Mcdonnell, M., & Moses, A. (2005). Raphael Lemkin as historian of genocide in the Americas. Journal of Genocide Research, 7(4), 501-529;
Pain, N., Pepper, R., McCreath, M., & Zorzetto, J. (2016). Restorative justice for environmental crime: an antipodean experience, International Union for Conservation of Nature Academy of Environmental Law Colloquium, Oslo, Norway, 20p;
Preston, B. (2011), The use of restorative justice for environmental crime, EPA Victoria,25p. http://www.lec.justice.nsw.gov.au/Documents/preston_use of restorative justice for environmental crime.pdf;
Rockström, J., Sachs, J. D., Öhman, M. C., & Schmidt-Traub, G. (2013). Sustainable Development and Planetary Boundaries. Background paper for the High-Level Panel of Eminent Persons on the Post-2015 Development Agenda. Sustainable Development Solutions Network. A global initiative for the United Nations. 45p. https://www.eesc.europa.eu/en/documents/thematic-session-3-managing-natural-resources-and-protecting-planets-ecosystems
Rockström, J., Steffen, W., Noone, K., Persson, Å., Chapin III, F. S., Lambin, E., ... & Nykvist, B. (2009). Planetary boundaries: exploring the safe operating space for humanity. Ecology and society, 14(2).
Sagoff, M. (2017). On the Definition of Ecology. Biological Theory, 12(2), 85-98;
Short, D. (2010). Australia: a continuing genocide?. Journal of genocide research, 12(1-2), 45-68;
Steffen, W., Richardson, K., Rockström, J., Cornell, S. E., Fetzer, I., Bennett, E. M., ... & Folke, C. (2015). Planetary boundaries: Guiding human development on a changing planet. Science, 347(6223). https://science.sciencemag.org/content/347/6223/1259855.full
Stone, C. D. (1972). Should Trees Have Standing--Toward Legal Rights for Natural Objects. S. CAl. l. rev., 45, 450-501;
Schoukens, H., & Soete, A. (2018). Climate change litigation against states after urgenda : the times they are a-changing? AMÉNAGEMENT, (4), 148–182;
Stoermer, E. F., Crutzen, P. J., & Stormer, E. F. (2000). The Anthropocene. Global Change Newsletter, 41, 17-18;
Teclaff, L. A. (1994). Beyond Restoration-The Case of Ecocide. Nat. Resources J., 34, 933-956;
Tomuschat, C. (1996). Crimes against environment. Environmental Policy and Law, 26(6), 242-247;
Vogel, S. (1998). Nature as origin and difference: On environmental philosophy and continental thought. Philosophy today, 42(Supplement), 169-181;
Westing, A.H. (1974). Arms Control and the Environment: Proscription of Ecocide, Bulletin of Atomic Scientists, Chicago, 30:1, 24-27;
Woolford, A., & Benvenuto, J. (2015). Canada and colonial genocide. Journal of Genocide Research, 17(4), 373-390.
Internet
https://archive.org/details/a592828200milluoft
www.britishecologicalsociety.org
