Geen toekomst zonder een verleden voor mijnbouw in Peru
“Hoort een vervuilende fabriek thuis in een woonwijk?” schreef De Standaard in de zomer van 2020 toen aan het licht kwam dat kinderen in de wijk rond Umicore Hoboken hoge gehaltes lood in hun bloed hadden. “Kinderen zouden hier beter niet wonen,” was de reactie van de bedrijfsleider.[1] Dit artikel bezorgde mij een déjà vu. Ik schreef op dat moment namelijk mijn thesis over Cerro de Pasco.
Cerro de Pasco is een stad in Peru, gelegen op 4380 meter hoogte in het Andesgebergte. De inwoners hebben er hetzelfde probleem als in Hoboken. Het loodgehalte in het bloed van de kinderen ligt te hoog. De oorzaak van die vervuiling is het mijnbedrijf Volcan. Dat bedrijf ontgint metalen zoals lood, zilver, zink en koper in een open mijngroeve vlak naast de stad. Daardoor lijkt de stad op een apocalyptisch landschap, een gigantische put met daarrond huizen en spelende kinderen.
Ook in Cerro de Pasco kunnen we ons dus de vraag stellen of een vervuilende mijn thuishoort in de stad. Om die vraag te beantwoorden is het belangrijk om naar de geschiedenis van de stad te kijken. De mijn maakt er namelijk al eeuwenlang deel uit van het stadsleven. In mijn thesisonderzoek ging ik op zoek naar het verleden van Cerro de Pasco en naar de manier waarop dat verleden vandaag nog steeds de visie op de toekomst van de stad bepaalt. Dat deed ik aan de hand van tijdschriften, informatiefolders en verslagen van een lokale middenveldorganisatie, het Peruaanse ministerie van mijnbouw en het mijnbedrijf.
Een geschiedenis van mijnbouw
Al eeuwenlang wordt er in Cerro de Pasco aan mijnbouw gedaan. Maar de vroegere mijnbouw was niet zo vervuilend en had niet zo’n negatieve impact op de stad. Vroeger creëerde de aanwezigheid van mijnbouw veel werkgelegenheid en maakte het van Cerro de Pasco een bloeiende stad. Maar alles liep mis aan het begin van de twintigste eeuw toen een Amerikaans mijnbedrijf de mijn overnam van de lokale mijneigenaars. Toen begon de grootschalige mijnbouw die de stad zou vernielen. Zeker toen het bedrijf van ondergrondse mijnbouw naar open mijnbouw overschakelde, sloeg de geschiedenis van de stad om van een positief naar een negatief verhaal. Dat alles werd nog verergerd door de overname door de nieuwe investeerder Volcan in de jaren 1990.
Althans, dat is het beeld dat het middenveld en de bevolking van de stad schetsen. Zij blikken met nostalgie terug op het verleden van de stad. Het bedrijf Volcan en de Peruaanse overheid schetsen een heel ander beeld van die geschiedenis. Voor hen was het verleden net een periode van onverantwoordelijke mijnbedrijven die geen aandacht hadden voor de omgeving van de mijn. Het moderne mijnbedrijf doet er daarentegen alles aan om goede relaties met de buurtbewoners te onderhouden en vervuiling tegen te gaan, onder het motto van maatschappelijk verantwoord ondernemen.
Een identiteit van mijnbouw
Hoewel de mijn altijd een belangrijke rol gespeeld heeft in de geschiedenis van de stad, bedreigt ze nu ook die geschiedenis van de stad. Cerro de Pasco is niet meer de bloeiende stad die ze ooit was. De steeds verdergaande mijnuitbreidingen zorgden voor de vernieling van historische gebouwen en een wildgroei aan nieuwe bebouwing. Enkele gebouwen van het oude stadscentrum staan nog recht maar bevinden zich in een penibele situatie. Aan de rand van de put ligt nu het marktplein met de oude kerk die ooit het middelpunt van het stadsleven vormden. Voor middenveldorganisaties maakt het plein deel uit van het erfgoed van de stad en is het zelfs onmisbaar voor de identiteit van de stad. Toen Volcan in 2006 plannen maakte om het plein af te breken voor een nieuwe mijnuitbreiding protesteerden zij hier dan ook tegen. Samen met het plein zouden de geschiedenis en de identiteit van de stad verdwijnen.
Volgens het bedrijf en de overheid zijn het niet zozeer die oude gebouwen die van belang zijn voor de identiteit van de lokale bevolking, maar wel de mijn zelf. Ook zij hechten belang aan de tradities en het cultureel erfgoed van Cerro de Pasco. Volgens hen is mijnbouw een onderdeel van de Peruaanse identiteit. Het ministerie van mijnbouw promoot de mijnbouwsector dan ook als een symbool van het land, naast lama’s en prachtige landschappen. Alleen door het verderzetten van de traditie van mijnbouw zal het land economische voorspoed kennen in de toekomst. Zonder mijnbouw zou Cerro de Pasco niet de stad zijn die het nu is en zonder mijnbouw kan Cerro de Pasco zichzelf niet zijn in de toekomst.
Een toekomst van mijnbouw
Enerzijds heeft de stad haar identiteit opgebouwd rond mijnbouw, anderzijds verliest de stad ook delen van die identiteit door voortdurende mijnbouw. Lokale organisaties en bevolking erkennen die tegenstelling. Zij zijn het erover eens dat de stad de mijn nodig heeft om te overleven in de toekomst. Maar zij zijn het niet eens met de manier waarop de overheid en het bedrijf de mijnbouw in Cerro de Pasco nu aanpakken. Voor hen is mijnbouw niet zo modern en duurzaam als het wordt voorgesteld. Dat zou het wel kunnen zijn. Als het bedrijf en de overheid meer aandacht en inspraak aan de bevolking van de stad geven, kan Cerro de Pasco in de toekomst weer een bloeiende stad worden die in harmonie met de mijn leeft.
Mijn onderzoek heeft uitgewezen dat de verschillende belangengroepen in Cerro de Pasco tegenstrijdige maar toch ook gelijkaardige antwoorden formuleren op de vraag of mijnbouw thuishoort in de stad. Door de lange geschiedenis van mijnbouw lijkt iedereen het erover eens dat mijnbouw ook in de toekomst deel zal uitmaken van de stad. Maar voor middenveldorganisaties kan dat alleen het geval zijn als de bevolking een stem krijgt en als het erfgoed en het bloeiende verleden van de stad erkend worden. Een mijn hoort dus thuis in Cerro de Pasco, een vervuilende mijn niet. Kinderen zouden er in de toekomst, net zoals in het verleden, moeten kunnen wonen zonder loodvergiftigingen op te lopen.
[1] Jesse Van Regenmortel, “Kinderen zouden hier beter niet wonen,” De Standaard, 07.07.2020.
Bibliografie
Bronnen
Asociación Civil Centro de Cultura Popular Labor https://www.laborpascoperu.org.pe/
Boletín Participación 2. Januari-februari 2006.
Boletín Participación 3. Maart-april 2006.
Boletín Participación 4. Mei 2006.
Boletín Participación 7. September 2006.
Boletín Participación 8. Januari 2007.
Boletín Participación 9. Maart 2007.
Boletín Participación 10. Mei 2007.
“Aporte voluntario.” Boletín Participación 13. November-december 2007.
“Canon y regalía minera en la gestión municipal.” Boletín Participación 14. Februari-maart-april 2008.
“Estudios de impacto ambiental.” Boletín Participación 15. Mei-juni 2008.
Boletín Participación 16. Juli 2008.
“Ley 29293.” Boletín Participación 19. Januari 2009.
“Canon y regalías mineras del departamento de Pasco 2005-2008.” Boletín Participación 20. Januari 2009.
“Calidad de aguas en la microcuenca del Río Tingo.” Boletín Participación 21. Juni 2009.
“Proceso de elaboración del reglamento.” Boletín Participación 22. September-oktober 2009.
“Decreto de urgencia, destrucción, recuerdos, propuestas e historias de vida.” Boletín Participación 23. November-december 2009.
“Defensa y recuperación del ecosistema.” Boletín Participación 24. Januari 2010.
“Análisis del Estudio de Impacto Ambiental del proyecto de ampliación del Tajo Abierto – Plan L.” Boletín Participación 25. April-mei 2010.
“Soberanía alimentaria.” Boletín Participación 26. Juni 2010.
Boletín Participación 27. Augustus 2010.
“Observaciones al Estudio de Impacto Ambiental del proyecto de ampliación de la mina El Pilar.” Boletín Participación 28. Oktober-november 2010.
“Observaciones al Estudio de Impacto Ambiental del proyecto planta complementaria para el beneficio de Minerales Oxidados.” Boletín Participación 29. Januari-februari 2011.
Boletín Participación 30. Maart 2011.
“Catastro de concesiones mineras en Pasco – 2010.” Boletín Participación 31. Juli 2011.
“Concesiones mineras y certificación ambiental en Pasco.” Boletín Participación 32. Augustus 2012.
“Situación económica-financiera de Volcan Compañía Minera S.A.A. 2007-2012.” Boletín Participación 33. April 2013.
“Cambio climático: precipitaciones en Cerro de Pasco.” Boletín Participación 34. Mei 2013.
“Santa Cruz de Andamarca y Atavillos Alto promueven el derecho al agua para las generaciones futuras.” Boletín Participación 35. Augustus 2013.
“Análisis participativo de la calidad de suelos en poblaciones afectadas por la actividad minera en Pasco.” Boletín Participación 36. Oktober 2013.
“Estudio hidrológico de la Laguna Mágica ‘Punrun’.” Boletín Participación 37. November 2014.
“Cambio climático: propuestas en el marco de la COP20.” Boletín Participación 38. December 2014.
“Agua, minería, cambio climático y acuerdo de gobernabilidad.” Boletín Participación 39. Juni 2015.
“La minería en el distrito de Yarusyacán.” Boletín Especial Participación 1. Juli 2006.
“Balance de la minería en Pasco.” Boletín Especial Participación 2. September 2006.
“Cerro de Pasco: ciudad y minería.” Boletín Especial Participación 3. Februari 2007.
“Concesiones mineras en la Provincia de Pasco.” Boletín Especial Participación 4. Juni 2009.
“Análisis del propuesto 2009 del gobierno regional de Pasco y de las municipalidades de la provincia de Pasco.” Boletín Especial Participación 5. Juli 2009.
Paragsha: historia, cultura, minería y medio ambiente. Concurso de narración. Jesús Maria: Asociación Civil Centro de Cultura Popular Labor, 2013.
Estudio en poblaciones afectadas por metales pesados en Pasco. Cerro de Pasco: Asociación Civil Centro de Cultura Popular Labor, 2018.
Ministerio de Energía y Minas – http://www.minem.gob.pe/
Presentatie door Henry Luna Córdova. Minería Peruana: fórum sobre estrategias para el desarrollo de la macro región Huancavelica, Junín, Pasco. Lima: Ministerio de Energía y Minas, 04.06.2009.
Presentatie door Henry Luna Córdova. Minería sostenible en el Perú. Lima: Ministerio de Energía y Minas, november 2009.
Presentatie door Henry Luna Córdova. Minería en el Perú: región Pasco. Lima: Ministerio de Energía y Minas, december 2009.
Presentatie door Henry Luna Córdova. Minería sostenible en el Perú. Lima: Ministerio de Energía y Minas, oktober 2010.
Presentatie door Henry Luna Córdova. Minería sostenible en el Perú. Lima: Ministerio de Energía y Minas, 2011.
Presentatie. Curso-taller: plantas de beneficio y plan de minado. Lima: Ministerio de Energía y Minas, 2013.
Presentatie door Guillermo Shinno Huamaní. Mining in Peru. Lima: Ministerio de Energía y Minas, maart 2014.
Presentatie. Actividad minera: aspectos a tener en cuenta. Lima: Ministerio de Energía y Minas.
Folleto informativo: Perú, país minero. Lima: Ministerio de Energía y Minas.
Folleto informativo: los minerales en nuestros vidas. Lima: Ministerio de Energía y Minas.
The golden book COP20. Lima: Ministerio de Energía y Minas, 2014.
Memoria, programa de integración minera. Lima: Ministerio de Energía y Minas, 2019.
Inventario Inicial de Pasivos Ambientales Mineros. Lima: Ministerio de Energía y Minas, 2019.
Visión de la minería en el Perú al 2030. Lima: Ministerio de Energía y Minas, 2019.
Material didáctico para niños. Lima: Ministerio de Energía y Minas.
“Las exportaciones mineras y su aporte a la economía del país.” Informativo Minero, nr. 03-2018. 07.02.2018.
“Los inversiones sociales en minería, un aporte para el desarrollo sostenible.” Informativo Minero, nr. 06-2018. 03.04.2018.
“Mitos sobre la minería moderna peruana.” Informativo Minero, nr. 08-2018. 15.06.2018.
“Las áreas restringidas a la actividad minera.” Informativo Minero, nr. 14-2018. 17.12.2018.
“El proceso de participación ciudadana en el subsector minero.” Informativo Minero, nr. 05-2019. 17.05.2019.
“El empleo minero en el Perú.” Informativo Minero, nr. 10-2019. Oktober 2019.
Volcan Compañía Minera S.A.A. – https://www.volcan.com.pe/
Volcan Corporate Presentation. Lima: Volcan Compañía Minera S.A.A., 12.11.2015.
Volcan Corporate Presentation. Lima: Volcan Compañía Minera S.A.A., 01.03.2016.
Volcan Corporate Presentation. Lima: Volcan Compañía Minera S.A.A., 10.05.2016.
Volcan Corporate Presentation. Lima: Volcan Compañía Minera S.A.A., 01.06.2016.
Volcan Corporate Presentation. Lima: Volcan Compañía Minera S.A.A., 19.09.2016.
Volcan Corporate Presentation. Lima: Volcan Compañía Minera S.A.A., 17.05.2017.
Volcan Corporate Presentation. Lima: Volcan Compañía Minera S.A.A., 02.06.2017.
Volcan Corporate Presentation. Lima: Volcan Compañía Minera S.A.A., 26.09.2017.
Volcan Corporate Presentation. Lima: Volcan Compañía Minera S.A.A., 2017.
BMO Capital Markets 28th Annual Global Metals & Mining Conference. Lima: Volcan Compañía Minera S.A.A., 25.02.2019.
Presentación JP Morgan Emerging Markets Conference. Lima: Volcan Compañía Minera S.A.A., 26.02.2019.
Presentación JP Morgan Emerging Markets Conference. Lima: Volcan Compañía Minera S.A.A., 2020.
Volcan Annual Report 2012. Lima: Volcan Compañía Minera S.A.A., 2013.
Volcan Annual Report 2017. Lima: Volcan Compañía Minera S.A.A., 2018.
Volcan Sustainability Report 2016. Lima: Volcan Compañía Minera S.A.A., 2017.
Código de Conducta. Lima: Volcan Compañía Minera S.A.A., 2018.
Panos Institute London
Bennett, Olivia. Mountain voices. Londen: Panos Oral Testimony Programme.
Interview met Félix Durand Campos (voormalig mijnwerker), Cerro de Pasco, 1995. Panos Oral Testimony Programme. http://mountainvoices.org/.
Interview met Juan Navarro Benito (student), Cerro de Pasco, 1995. Panos Oral Testimony Programme. http://mountainvoices.org/.
Interview met Victor Osorio Alania (bibliothecaris Centro Labor), Cerro de Pasco, 1995. Panos Oral Testimony Programme. http://mountainvoices.org/.
CooperAcción
Minería y comunidades: testimonios orales y gráficos. Lima: CooperAcción, 2000.
Red Muqui
Documental Historias de Agua. Lima: Red Muqui, 2017.
“Familias de niños intoxicados con plomo inician huelga de hambre frente a oficinas de Volcan en Lima.” Red Muqui. 13.02.2020. https://muqui.org/.
Krantenartikels
“If a city’s the pits.” The Economist, 29.01.2009. Geraadpleegd 07.07.2020. https://www.economist.com/.
McNeil, Donald. “Environment: mapping hot spots of lead contamination could safeguard children in mining towns.” The New York Times, 10.12.2012. Geraadpleegd 06.07.2020. https://www.nytimes.com/.
Boryga, Andrew. “A mine erodes an Andean city.” The New York Times, 13.01.2015. Geraadpleegd 07.07.2020. https://www.nytimes.com/.
Carmen Meza Ingar. “‘El Cóndor pasa,’ cien años después.” El Peruano, 26.02.2014. Geraadpleegd 29.07.2020. https://elperuano.pe/.
Van Puymbroeck, Rik. “Littekens in het landschap.” De Morgen, 01.07.2017. Geraadpleegd 07.07.2020. https://academic.gopress.be/.
Mogg, Snoop. “Peru fighting mining pollution with little green algae.” RTL, 14.03.2019. Geraadpleegd 08.07.2020. https://academic.gopress.be/.
Websites
Conflictos Mineros en América Latina, https://mapa.conflictosmineros.net/.
Environmental Justice Atlas, https://ejatlas.org/.
Mountain Voices, http://mountainvoices.org/.
Eigen notities
Telefoongesprek met Mattes Tempelmann (adviseur Red Muqui), Gent/Lima, 20.02.2020.
Mailconversatie met Edwin Alejandro (medewerker Red Muqui), Gent/Lima, februari-april 2020.
Literatuur
Bebbington, Anthony en Jeffrey Bury, eds. Subterranean struggles: new dynamics of mining, oil, and gas in Latin America. Austin: University of Texas Press, 2013.
Beeckaert, Esther, Sander Berghmans, Dieter Bruneel, Hanne Cottyn, Pieter De Reu, Marjolein Schepers, Tobit Vandamme en Sven Van Melkebeke. “The ‘societal turn’: historicizing future society.” Tijdschrift voor Sociale en Economische Geschiedenis 15, nr. 2-3 (2018).
Boeykens, Tessa en Eva Willems. “Herinnering in naoorlogs Peru en Guatemala: inzichten uit het veld.” Brood & Rozen 4 (2013): 4-21.
Boone, Marc. Historici en hun métier: een inleiding tot de historische kritiek. Gent: Academia Press, 2015.
Castillo Guzmán, Gerardo Manuel. “Transforming Andean space: local experiences of mining development in Peru.” PhD diss., The University of Queensland, 2015.
Dargent, Eduardo, José Carlos Orihuela, Maritza Paredes en María Eugenia Ulfe, eds. Resource booms and institutional pathways: the case of the extractive industry in Peru. Cham: Palgrave Macmillan, 2017.
De Echave, José. “Peruvian peasants confront the mining industry.” Socialism and Democracy 19, nr. 3 (2005): 117-27.
del Prado, Jorge. “Los mineros de la Sierra Central y la masacre de Malpaso.” Marxists Internet Archive. 2015. https://www.marxists.org/.
Engels, Bettina en Kristina Dietz, eds. Contested extractivism, society and the state: struggles over mining and land. Londen: Palgrave Macmillan, 2017.
Fairclough, Norman. Discourse and social change. Cambridge: Polity Press, 1992.
Flores Galindo, Alberto. In search of an Inca: identity and utopia in the Andes. Vertaald door Hiatt Willie, Charles F. Walker en Carlos Aguirre. New York: Cambridge University Press, 2010.
Gamu, Jonathan Kishen en Peter Dauvergne. “The slow violence of corporate social responsibility: the case of mining in Peru.” Third World Quarterly 39, nr. 5 (2018): 959-75.
Gustafsson, Maria-Therese. “Historic state-society relations and mobilisations surrounding extractive industries: lessons from Peru.” Canadian Journal of Development Studies 36, nr. 3 (2015): 313-29.
Helfgott, Federico. “Apuntes de historia de Pasco y su relación con la minería.” (2011): 1-9.
Himley, Matthew. “Mining history: mobilizing the past in struggles over mineral extraction in Peru.” Geographical Review 104, nr. 2 (2014): 174-91.
Keightley, Emily en Michael Pickering, eds. Research methods for memory studies. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2013.
Li, Fabiana. Unearthing conflict: corporate mining, activism, and expertise in Peru. Durham: Duke University Press, 2015.
Lossio Chávez, Jorge Luis. “Nación, ciencia y salud: investigación médica en los Andes y la construcción de una ‘patología de las alturas.’” Historica 33, nr. 1 (2009): 65-86.
Macassi Lavander, Sandro. “Rol de actores mediáticos y políticos en la representación de los conflictos socioambientales en el espacio público: estudio comparativo de dos conflictos.” Anuario Electrónico de Estudios en Comunicación Social Disertaciones 2 (2015): 60-78.
Overloop, Merel. “Peasants en hun agency. Een historisch methodologische studie over de Peruviaanse mijnbouw.” Bachelorproef, Universiteit Gent, 2019.
Rasmussen, Mattias Borg. “Paper works: contested resource histories in Peru’s Huascarán national park.” World Development 101 (2018): 429-440.
Santiago, Myrna. “Extracting histories: mining, workers, and environment.” RCC Perspectives 7 (2013): 81-8.
Schmidt, Matthias. “Review of Voices from the mountain series. Oral testimonies from India, Nepal, Pakistan, Kenya, Lesotho, Ethiopia, Peru, Mexico, China, Poland by the Panos Institute.” Mountain Research and Development 25, nr. 1 (2005): 88-90.
Soluri, John, Claudia Leal en José Augusto Pádua, eds. A living past: environmental histories of modern Latin America. New York: Berghahn, 2018.
Sulmont, Denis. “Impactos de la expansión minera en Cerro de Pasco.” Debates de Sociología 22 (1998): 1-35.
Vittor, Luis. “Cerro de Pasco y la expansión minera, un conflicto infinito.” América Latina en Movimiento. 07.06.2007. https://www.alainet.org/.
Vittor, Luis. “CONACAMI: 10 años tejiendo resistencias a la minería.” América Latina en movimiento. 19.05.2009. https://www.alainet.org/.
