Opleidingen voor jeugdadvocaten in Vlaanderen: een optie of een vereiste?
Kunnen opleidingen voor jeugdadvocaten in Vlaanderen nog beter tegemoet komen aan de nood aan bescherming van de rechtspositie van de minderjarige delinquent? Thesisonderzoek aan de Universiteit Gent kon hierop een antwoord formuleren. De resultaten van het onderzoek tonen namelijk aan dat op drie vlakken verbeteringen mogelijk zijn.
Waar knelt de schoen?
Opleidingen voor advocaten van minderjarigen zijn een hot topic binnen de Vlaamse advocatuur. Onderzoek wijst uit dat specialisatie binnen het jeugdrecht noodzakelijk is om de rechtspositie van minderjarige feitenplegers voldoende te beschermen omdat zij gedurende een gerechtelijke procedure volledig afhankelijk zijn van hun advocaat voor de uitoefening en bescherming van hun rechten. Bijgevolg hebben minderjarigen er alle belang bij bijgestaan te worden door een in het jeugdrecht opgeleide advocaat, ook wel een jeugdadvocaat genoemd. Om hieraan tegemoet te komen organiseren de Orde van Vlaamse Balies, de beroepsorganisatie voor alle Vlaamse advocaten, en hun partners opleidingen en bijscholingen in het jeugdrecht. Na het slagen voor ‘de bijzondere opleiding jeugdrecht’ krijgen deelnemende advocaten een certificaat als jeugdadvocaat. Ondanks dat deze opleidingen bestaan, zijn ze niet verplicht en zijn minderjarige delinquenten er dus lang niet zeker van bijgestaan en verdedigd te worden door een advocaat met voldoende kennis in het jeugdrecht. Hier knelt het schoentje aangezien wetenschappelijk onderzoek aantoont dat minderjarigen worden benadeeld wanneer hun advocaat niet gespecialiseerd is in deze rechtstak. Bijgevolg moeten wij, als maatschappij, allen de verantwoordelijkheid opnemen om tegemoet te komen aan deze kwestie door een kwaliteitsvolle opgeleide advocaat te garanderen voor de Vlaamse jeugd.
Drie punten van verbeteringen
Negen erkende jeugdadvocaten in Vlaanderen werden in kwalitatieve interviews bevraagt naar hun mening omtrent de huidige opleidingen binnen het jeugdrecht. Uit deze interviews kwamen drie belangrijke bevindingen naar boven. Ten eerste vinden ze dat, ondanks de bijzondere opleiding jeugdrecht goed in elkaar zit, tekortkomingen in de opleiding moeten worden aangepakt bij volgende edities van de opleidingen. Die tekortkomingen betreffen onder andere de kennis over minderjarigen met een psychiatrische problematiek met wie advocaten vaak in contact komen. Ten tweede moet de kwaliteit van erkende jeugdadvocaten beter worden bewaard en bewaakt aangezien de erkenning als jeugdadvocaat nu permanent wordt verworven na het eenmalig volgen van een opleiding. Uit het onderzoek blijkt dat het belangrijk is dat jeugdadvocaten up to date blijven van jeugdrecht, dat aan een razend tempo verandert. Dit kan door onder andere het verplichten van jaarlijkse bijscholingen in het jeugdrecht voor advocaten die hun erkenning als jeugdadvocaat wensen te behouden. Het vormingsaanbod moet hiervoor vervolgens wel worden opgekrikt aangezien dit aanbod nu ontoereikend is om deze vorm van controle te realiseren. Daarnaast lenen ook andere controlemechanismen, zoals intervisies en fora, de hand tot een betere jeugdadvocatuur. Ten derde zou het volledig verplichten van specialisatie en dus opleidingen voor advocaten van minderjarigen eveneens vooruitgang betekenen voor de minderjarige die in contact komt met het gerecht. Hiervoor dient de Vlaamse jeugdadvocatuur zich wel te reorganiseren, waarbij elke jongere die een jeugddelict heeft gepleegd of er van verdacht wordt, op elk moment van de dag, bijstand kan krijgen van een erkende jeugdadvocaat.
Onze gedeelde verantwoordelijkheid
Concluderend, tonen de resultaten aan dat verbeteringen aan de orde zijn in het belang van de minderjarige delinquent. Drie punten zijn besproken, namelijk inhoudelijke verbeteringen aan de opleiding, het bewaren en bewaken van de kwaliteit van erkende jeugdadvocaten en het verplichten van specialisatie voor advocaten van minderjarigen. Vervolgens moet worden onderzocht in welke mate die verbeteringen kunnen worden doorgevoerd om beter tegemoet te komen aan de nood aan bescherming van de rechtspositie van de minderjarige delinquent, want dit is als maatschappij onze gedeelde verantwoordelijkheid.
Bibliografie
Wetenschappelijke bronnen
A’Court, B., & Arthur, R. (2020). The role of lawyers in supporting young people in the criminal justice system: balancing economic survival and children’s rights. Journal of Social Welfare and Family Law, 42(4), 498–515. https://doi.org/10.1080/09649069.2020.1837517
Beyens, K., Kennes, P. & Tournel, H. (2018). Mijnwerkers of ontdekkingsreizigers? Het kwalitatieve interview. In: Decorte, T. & Zaitch, D. (Eds.). Kwalitatieve methoden en technieken in de criminologie (3rd editie). (pp 187-222). Acco.
Birnbaum, R., & Bala, N. (2009). Child's perspective on legal representation: Young adults report on their experiences with child lawyers. Canadian Journal of Family Law, 25(1), 11-72. https://heinonline.org/HOL/Page?handle=hein.journals/cajfl25&div=5&g_sent=1&casa_token=&collection=journals
Burruss, G. W., Peck, J. H., & Cameron, A. L. J. (2020). Fifty years post Gault: A meta-analysis of the impact of attorney representation on delinquency outcomes. Journal of Criminal Justice, 66, 101634. https://doi.org/10.1016/j.jcrimjus.2019.101634
Buss, E. (2000). The Role of Lawyers in Promoting Juveniles’ Competence as Defendants. In: Grisso, T., & Schwartz, R. G. (Eds.). Youth on trial : a developmental perspective on juvenile justice. (pp 243-265). University of Chicago press.
Campbell, K. M., & Covell, K. (2001). Children’s rights education at the university level: An effective means of promoting rights knowledge and rights-based attitudes. The International Journal of Children’s Rights, 9(2), 123–135. https://doi.org/10.1163/15718180120494883
Daly A., Rap S. (2019) Children’s Participation in the Justice System. In: Kilkelly U., Liefaard T. (Eds.) International Human Rights of Children. International Human Rights. (pp 299-319). Springer. https://doi.org/10.1007/978-981-10-4184-6_14
De Bondt, W. (2018). Jeugdcriminologie & Jeugdrecht (1ste editie). Universiteit Gent.
Decorte, T. (2018). Kwalitatieve data-analyse. In: Decorte, T. & Zaitch, D. (Eds.). Kwalitatieve methoden en technieken in de criminologie (3rd editie). (pp 463-512). Acco.
Duquette, D. N., & Darwall, J. (2012). Child representation in america: Progress report from the national quality improvement center. Family Law Quarterly, 46(1), 87-138. https://heinonline.org/HOL/Page?handle=hein.journals/famlq46&div=8&g_sent=1&casa_token=&collection=journals
Hardyns, W. (2020). Onderzoeksontwerp in de criminologie. Institute for International Research on Criminal Policy – UGent.
Glaser, B. & Strauss, A. (1967), The discovery of Grounded Theory. Strategies for qualitative research. Aldine.
Greene, C., Sprott, J. B., Madon, N. S., & Jung, M. (2010). Punishing Processes in Youth Court: Procedural Justice, Court Atmosphere and Youths’ Views of the Legitimacy of the Justice System. Canadian Journal of Criminology and Criminal Justice, 52(5), 527–544. https://doi.org/10.3138/cjccj.52.5.527
Harvey, W. S. (2011). Strategies for conducting elite interviews. Qualitative Research, 11(4), 431–441. https://doi.org/10.1177/1468794111404329
Hespel, S., & Put, J. (2014). Jeugdsanctierecht voorgesteld: naar een constructief jeugdsanctierecht. Larcier.
Kilkelly, U. (2010). Listening to children about justice: Report of the Council of Europe consultation with children on child-friendly justice. Group of specialists on child-friendly justice. CJ-S, 14. https://rm.coe.int/168045f81d
Moorhead, R. (2010). Lawyer Specialization-Managing the Professional Paradox. Law & Policy, 32(2), 226–259. https://doi.org/10.1111/j.1467-9930.2009.00315.x
Mortelmans, D. (2013). Handboek kwalitatieve onderzoeksmethoden. Acco.
Mortelmans, D. (2018). Het kwalitatief onderzoeksdesign. In: Decorte, T. & Zaitch, D. (Eds.). Kwalitatieve methoden en technieken in de criminologie (3rd editie). (pp 81-130). Acco.
NeMoyer, A., Kelley, S., Zelle, H., & Goldstein, N. E. S. (2018). Attorney perspectives on juvenile and adult clients’ competence to plead guilty. Psychology, Public Policy, and Law, 24(2), 171–179. https://doi.org/10.1037/law0000157
Parkinson, P., & Cashmore, J. (2007). What Responsibility Do Courts Have to Hear Children’s Voices? The International Journal of Children’s Rights, 15(1), 43–60. https://doi.org/10.1163/092755607x181694
Rap, S., & Weijers, I. (2013). The role of the lawyer and parents in the youth court: a pedagogical perspective. In XIX World Congress (Vol. 52, pp. 527-544). http://www.gangresearch.net/Archives/Legal/English%20Chronicle%202013%2…
Rap, S. (2013). The Participation of Juvenile Defendants in the Youth Court: A Comparative Study of Juvenile Justice Procedures in Europe. Pallas Publications.
Seidman, I. (2006). Interviewing as Qualitative Research: A Guide for Researchers in Education and the Social Sciences (3rd editie). Teachers College Press.
Sprott, J. B., & Greene, C. (2010). Trust and confidence in the courts: Does the quality of treatment young offenders receive affect their views of the courts? Crime & Delinquency, 56(2), 269-289. https://doi.org/10.1177/0011128707308176
Tijmstra, J., & Boeije, H. (2011). Wetenschapsfilosofie in de context van de sociale wetenschappen (1ste editie). Boom Lemma.
Tobey, A., Grisso T., & Schwartz, R. G. (2000). Youths’ Trial Participatien as Seen by Youths and Their Attorneys: An Exploration of Competence-Based Issues. In: Grisso, T., & Schwartz, R. G. (Eds.). Youth on trial : a developmental perspective on juvenile justice. (pp 225-242). University of Chicago press.
Turner, D., Wolf, A. J., Barra, S., Müller, M., Gregório Hertz, P., Huss, M., Tüscher, O., & Retz, W. (2020). The association between adverse childhood experiences and mental health problems in young offenders. European Child & Adolescent Psychiatry, 1–13. https://doi.org/10.1007/s00787-020-01608-2
Van Audenhove L., Donders K. (2019) Talking to People III: Expert Interviews and Elite Interviews. In: Van den Bulck H., Puppis M., Donders K., Van Audenhove L. (eds) The Palgrave Handbook of Methods for Media Policy Research. Palgrave Macmillan, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-16065-4_10
Rechtsleer
Boydens, E. (2016). Jeugdadvocaten en specialisatie binnen de OVB. In Van der Mussele, E. (eds.), Jeugdadvocaat in Vlaanderen, België en Europa : verslagboek studiedag van de Unie van Jeugdadvocaten, 29-4-16. (pp. 73-77). Larcier.
De Bondt, W. (2020). Ach kind, we bedoelen het goed: bekwame jongeren in een juridisch doolhof. In Vredeswijzer 3 (Vol. 3). Gompel&Svacina. http://hdl.handle.net/1854/LU-8647780
Robertson, C. B. (2020). How Should We License Lawyers? Fordham Law Review, 89(4), 1295. https://ir.lawnet.fordham.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=5805&context=flr
Van der Mussele, E. (2014). Advocaat voor minderjarigen: en wat vandaag? In V.C. Balie Antwerpen (Eds.), Het gezin 2.0 (pp. 211–256). Intersentia. https://www.jurisquare.be/en/book/9789400005433/advocaat-voor-minderjarigen-en-wat-vandaag/index.html#page/211/search/jeugdadvocaten
Van der Mussele, E. (2016). 30 jaar evolutie naar een kindvriendelijke justitie: Jeugdadvocaten voor minderjarigen. In: Van der Mussele, E. (eds.). Jeugdadvocaat in Vlaanderen, België en Europa : verslagboek studiedag van de Unie van Jeugdadvocaten, 29-4-16. (pp. 7-13). Larcier.
Vanden Bosch, Y. (2016). Op weg naar een kindvriendelijke justitie: recht op bijstand van een jeugdadvocaat, Raad van Europa en Europese Unie. In: Van der Mussele, E. (eds.). Jeugdadvocaat in Vlaanderen, België en Europa : verslagboek studiedag van de Unie van Jeugdadvocaten, 29-4-16. (pp. 37-55). Larcier.
Vandenhole, W. (2016). The invisible man – De jeugdadvocaat in het Kinderrechtenverdrag en het Klachtprotocol. In: Van der Mussele, E. (eds.), Jeugdadvocaat in Vlaanderen, België en Europa : verslagboek studiedag van de Unie van Jeugdadvocaten, 29-4-16. (pp. 27-35). Larcier.
Vanobbergen, B. (2018). Naar een (nog meer) kindvriendelijke justitie. Tijdschrift voor Familierecht, 146–147. https://www.jurisquare.be/external/pdf/article.pdf?pdf=DN300206383_TFAM.pdf&clientid=d0c101a507e5f74401080ea6c2df02f1&jura=true
Verhellen, E. (2000). Verdrag inzake de rechten van het kind. Garant.
Wald, E. (2010). Should judges regulate lawyers. McGeorge L. Rev., 42, 149. https://scholarlycommons.pacific.edu/mlr/vol42/iss1/9
Juridische instrumenten
Council of Europe. (2010). Guidelines of the Committee of Ministers of the Council of Europe on child-friendly justice. Geraadpleegd op 13 november 2020, via https://rm.coe.int/16804b2cf3
CRC Committee, Slotbeschouwingen gericht aan België, CRC/C/BEL/CO/3-4, 18 juni 2010, §26.
CRC Committee. General Comment No. 10 – Children’s Rights in Juvenile Justice. 2007.
Decreet van 15 februari 2019 betreffende het Jeugddelinquentierecht, BS 26 april 2019, 40.831.
Decreet van 15 maart houdende diverse wijzigingsbepalingen betreffende het decreet betreffende de rechtspositie van de minderjarige in de integrale jeugdhulp en het decreet betreffende de integrale jeugdhulp, BS 4 april 2019, 33.555.
Europees Verdrag van 4 november 1950 tot bescherming van de Rechten van de Mens en de fundamentele vrijheden, BS 19 augustus 1955, 50.29.
HvJ 14 mei 2020, C-667/18, ECLI:EU:C:2020:372, Orde van Vlaamse Balies/Ministerrraad.
Internationaal verdrag inzake de Rechten van het Kind van 20 november 1989, BS 17 januari 1992, 805.
Omzendbrief COL 11/2018 16 augustus 2018 – Addendum 2 aan de omzendbrief COL 8/2011 betreffende de organisatie van recht op toegang tot een advocaat – Situatie van de minderjarigen en de personen die ervan verdacht worden vóór de leeftijd van 18 jaar een als misdrijf omschreven feit gepleegd
te hebben, www.om-mp.be.
Orde van Vlaamse Balies, Aanbeveling aanstelling jeugdadvocaten, 7 december 2005.
Reglement van AVOCATS.BE van 14 maart 2011 "relatif à l’avocat qui intervient pour assurer la défense d’un mineur".
Resolutie 40/33 van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties (29 november 1985), UN Doc. A/RES/40/33 (1985)
Richtlijn (EU) 2016/800 van het Europees Parlement en de Raad van 11 mei 2016 betreffende procedurele waarborgen voor kinderen die verdachte of beklaagde zijn in een strafprocedure.
Verordening (EU) 2016/679 van het Europees Parlement en de Raad van 27 april 2016 betreffende de bescherming van natuurlijke personen in verband met de verwerking van persoonsgegevens en betreffende het vrije verkeer van die gegevens en tot intrekking van Richtlijn 95/46/EG.
Wet van 13 augustus 2011 tot wijziging van het Wetboek van strafvordering en van de wet van 20 juli 1990 betreffende de voorlopige hechtenis, om aan elkeen die wordt verhoord en aan elkeen wiens vrijheid wordt benomen rechten te verlenen, waaronder het recht om een advocaat te raadplegen en door hem te worden bijgestaan, BS 5 september 2011, 56.347
Wet van 2 februari 1994 tot wijziging van de wet van 8 april 1965 betreffende de jeugdbescherming, BS 17 september 1994, 23.629.
Wet van 21 november 2016 betreffende bepaalde rechten van personen die worden verhoord, BS 24 november 2016, 77.974.
Wet van 4 april 2014 betreffende de verzekeringen, BS 30 april 2014, 35.487.
Wet van 8 april 1965 betreffende de jeugdbescherming, het ten laste nemen van minderjarigen die een als misdrijf omschreven feit hebben gepleegd en het herstel van de door dit feit veroorzaakte schade, BS 15 april 1965, 40.14.
Beleidsrapporten
Child Rights International Network. (2016). Rights, Remedies & Representation: Global report on acces to justice for children. https://static1.squarespace.com/static/5afadb22e17ba3eddf90c02f/t/5f4e16666187926c047a91d8/1598953070078/crin_a2j_global_report_final_1.pdf
Defence for Children International – België. (2018). De rol van de advocaat van de minderjarige in de jeugdbeschermings- en strafrechtelijke procedures in België. Nationaal Rapport september 2016 - februari 2017. https://www.dei-belgique.be/index.php/nos-publications/rapports/send/37-rapports/149-rapport-mlmr-complet-nl.html
Defence for Children International - België. (2016). Procedurele rechten van minderjarige verdachten of beschuldigden in een strafprocedure/rechtsgeding in de Europese Unie (Pro-Jus): Nationaal Belgisch rapport. https://www.dei-belgique.be/index.php/nos-publications/rapports/send/37…
Kinderrechtencommissariaat. (2008). Recht op recht – Pleidooi voor een volwaardige rechtsbescherming voor minderjarigen. https://www.kinderrechtencommissariaat.be/sites/default/files/bestanden/dossier_recht_op_recht.pdf
National Juvenile Defender Center & United States of America. (2016). Defend Children: A Blueprint for Effective Juvenile Defender Services. https://njdc.info/wp-content/uploads/2016/11/Defend-Children-A-Blueprint-for-Effective-Juvenile-Defender-Services.pdf
Orde van Vlaamse Balies. (2020a). Jaarverslag 2019. https://advocaat.be/DipladWebsite/media/DipladMediaLibrary/Documenten/Nieuws/20200414-OVB-jaarverslag-2019.pdf
Andere bronnen
Jeugdhulp Vlaanderen. (z.d.). Kan een minderjarige veranderen van jeugdadvocaat?| Rechtspositie - Jeugdhulp. rechtspositie. https://www.rechtspositie.be/faq/kan-een-minderjarige-veranderen-van- jeugdadvocaat#:%7E:text=Ja.,of%20werking%20van%20zijn%20advocaat.
Orde van Vlaamse Balies. (2019). Handboek advocaat-stagiair: jeugdrecht. Wolters Kluwer.
Orde van Vlaamse Balies. (2020b). WEGWIJS AAN DE BALIE: Welkomstboek voor de advocaat-stagiair 2020-21. https://www.advocaat.be/DipladWebsite/media/DipladMediaLibrary/Documenten/Stage/Wegwijs-aan-de-balie-2020-2021.pdf
Orde van Vlaamse Balies. (2021). Advocaat.be - Een advocaat beter vroeg dan laat - home. Advocaat.be. https://www.advocaat.be/
Unie van Jeugdadvocaten. (z.d.). Vind een jeugdadvocaat in de buurt. Geraadpleegd december 1, 2020, van https://www.jeugdadvocaat.be/index.php/vind-je-advocaat-in-de-buurt
