Een verbindende of een gefragmenteerd samenwerking? Kwalitatief onderzoek naar het perspectief van ondersteuners op de samenwerking met andere actoren.

Jana
De Smet

We zijn allen aparte organisaties, die allen een verschillende interne werking hebben, maar wel naar één en hetzelfde doel werken, namelijk goed onderwijs. Wij werken allen naast elkaar voor hetzelfde, wat eigenlijk een beetje absurd is.

Bovenstaand citaat van een ondersteuner toont aan dat een kwaliteitsvolle samenwerking tussen verschillende actoren niet altijd evident is. Sinds de invoering van het nieuwe ondersteuningsmodel evolueren we steeds meer richting een samenwerkingsmodel. Niet alleen de ondersteuningsbehoeften van het kind worden in rekening gebracht, ook de ondersteuningsnoden van ouders, leerkrachten en schoolteams worden meegenomen. Inclusief aan de slag gaan met kinderen met specifieke onderwijsbehoeften is niet mogelijk wanneer deze partners elk apart op hun ‘eiland’ werken. Echter zien we dat dit in de praktijk vaak anders verloopt.

Vanuit het perspectief van ondersteuners onderzoekt deze masterproef hoe een ondersteuner zich positioneert en welke positieve elementen en obstakels zij ervaren binnen een samenwerkingsverband met andere partners. In een casestudy met zes ondersteuners van twee ondersteuningsteams werden zeventien videodagboeken en twee focusgroepen verzameld.

Onduidelijkheid omtrent elkaars verwachtingen, rollen en taken

 De resultaten laten zien dat er een kloof aanwezig is tussen hoe ondersteuners zichzelf zien en hoe ondersteuners gepositioneerd worden door andere partners. Terwijl een ondersteuner zichzelf ziet als een verbinder en een inclusiefiguur die handelt vanuit kleine stappen, worden ze door andere partners aanzien als een verlengde van de leerkracht, een procesbegeleider en als iemand die een leerling uit de klas neemt voor ondersteuning.

Deze kloof in verwachtingen en eisen betekent dat de partners weinig zicht hebben op elkaars doelen, rollen, taken en verantwoordelijkheden, waardoor er sprake is van een gefragmenteerde samenwerking. Beide tegenovergestelde werelden van verwachtingen dienen naar elkaar toe te groeien en dezelfde taal te leren spreken.

Gefragmenteerd of verbindend samenwerken?

Vijf essentiële en onlosmakelijke componenten dragen bij aan een kwaliteitsvol samenwerkingsverband: een gedeelde visie, een gedeelde doelgerichtheid, een gedeelde verantwoordelijkheid, verbinding en een kwaliteitsvolle communicatie. De resultaten tonen aan dat er een verschuiving nodig is van een expertenrol naar een rol als verbinder. De ondersteuners dienen op zoek te gaan naar een gemeenschappelijke bril en taal om over inclusie en diversiteit te spreken. Zowel in voorgaand onderzoek als in dit onderzoek verwijzen de ondersteuners naar een moeilijke samenwerking wanneer partners niet openstaan voor ondersteuning of voor het idee van inclusie. Wanneer het gedeelde doel niet rond inclusie draait, zal de samenwerking hoogstwaarschijnlijk fragmentatie in de hand werken.

Ook het zorgcontinuüm wordt te veel als een vast systeem met grenzen aanschouwd. Als gevolg van een opdeling in verschillende fasen van het zorgcontinuüm krijgen we ook een opdeling van kinderen en partners, waardoor er gefragmenteerd ondersteuning wordt geboden. Echter staat het individualiseren van verantwoordelijkheden een verbindende samenwerking en een gedeelde verantwoordelijkheid in de weg.  

Samenwerken als een netwerk

Inclusief aan de slag gaan met kinderen met specifieke onderwijsbehoeften is niet mogelijk wanneer partners elk apart op hun eiland werken. Bijgevolg dienen alle partners te fungeren als een netwerk, waarbij we afstappen van het werken op eilandjes. Een verschuiving van een fixed mindset naar een growth mindset is noodzakelijk wanneer we een gemeenschappelijke taal willen creëren.

Stap voor stap

‘Kleine stapjes’ en ‘kleine details’ verwijzen naar het belang van kleine en betekenisvolle stappen doorheen de samenwerking om richting inclusie te kunnen streven. Deze kleine stappen vormen de rode draad doorheen zowel de ondersteuningstrajecten met kinderen met specifieke onderwijsbehoeften alsook doorheen de samenwerking met alle partners. Zodoende dienen we richting een netwerk te evolueren, waarbij er een samen-verhaal wordt gerealiseerd met alle betrokkenen.

Een van de ondersteuners vat de essentie samen: “Ik denk dat het samen-verhaal heel belangrijk is, dat de leerkracht voelt van: ‘Ja, we gaan het samen doen en we gaan samen zaken verwezenlijken.’ Dat heeft te maken met die gedeelde verantwoordelijkheid.” Met andere woorden vereist inclusie een samen-verhaal en een netwerk van partners, waarbij we op zoek gaat naar een gemeenschappelijke bril en taal om over inclusie en diversiteit te spreken.

Bibliografie

Alagria2015. (2015, 11 oktober). Sta jij al met mij in verbinding? [Illustratie]. Geraadpleegd op 3 april 2021, van https://alagria.wordpress.com/2015/10/11/sta-jij-al-met-mij-in-verbindi…

Adriaensens, J., & Avonds, M. (2018). Het GOL(L)D-concept geïntegreerd in de bacheloropleiding orthopedagogie. In I. Van de Putte, & E. De Schauwer (Reds.), leren omgaan met diversiteit in de klas. Het GOL(L)D-concept in de praktijk (pp.295-314). Gent: Academia Press.

Baglieri, S., & Shapiro, A. (2012). Disability studies and the inclusive classroom: Critical practices for creating least restrictive attitudes. New York: Routledge.

Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using Thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77-101. https://doi.org/10.1191/1478088706qp063oa

Burlowski, J. (2020, 14 december). The Importance of Small Steps [Illustratie]. Geraadpleegd op 3 april 2021, van https://jeannieburlowski.com/2020/12/14/the-importance-of-small-steps/

Commissie Struyf. (2019). Evaluatie van het nieuwe ondersteuningsmodel. Geraadpleegd op 25 maart 2020, van https://onderwijs.vlaanderen.be/sites/default/files/atoms/files/Evaluat…

Daeleman, S., & De Schauwer, E. (z.d.). Verbindend samenwerking binnen het team van Alex. Een voortdurend bewegen naar inclusie. Artikel in voorbereiding.

De Boer, A., Pijl, S. J., & Minnaert, A. (2011). Regular primary schoolteachers’ attitudes towards inclusive education: A review of the literature. International journal of inclusive education, 15(3), 331-353. https://doi.org/10.1080/13603110903030089

De Schauwer, E. (2021). Collaboration between regular education teachers and special educators: how do they reinforce each other in achieving an inclusive learning environment for all students?. Artikel in voorbereiding.

De Schauwer, E., Vandekinderen, C., & Van de Putte, I. (2011). Voorbij de vraagtekens?! Perspectieven van leraren op inclusief onderwijs. Antwerpen: Garant.

De Schauwer, E., & Van de Putte, I. (2018). De violen gelijkstemmen: wat vraagt samenwerking binnen onderwijs? In I. Van de Putte, & E. De Schauwer (Reds.), leren omgaan met diversiteit in de klas. Het GOL(L)D-concept in de praktijk (pp.149-171). Gent: Academia Press.

Departement Onderwijs & Vorming. (2019). Ondersteuners over het nieuwe ondersteuningsmodel. Geraadpleegd op 2 februari 2021, van https://onderwijs.vlaanderen.be/sites/default/files/atoms/files/bevragi…

Departement Onderwijs & Vorming. (2017). Meta-evaluatie M-decreet. Geraadpleegd op 4 maart 2020, van https://onderwijs.vlaanderen.be/sites/default/files/atoms/files/Synthese%20tussentijdse%20evaluatie%20M-decreet.pdf

De Vroey, A., & Mortier, K. (2002). Polyfonie in de klas. Leuven: Acco.

DuFour, R. (2004). What is a ‘professional learning community’?. Educational leadership, 61(8), 6-11. Geraadpleegd op 8 februari 2021, van http://www.siprep.org/uploaded/ProfessionalDevelopment/Readings/PLC.pdf

Ferbuyt, N., De Schauwer, E., & Struyf, E. (2019). Samenwerking als wondermiddel voor inclusie?. In Vantieghem, W., & Van de Putte, I. (Reds.), Vol potentieel (pp. 125-138). Leuven: Acco.

Ghesquière, P., Maes, B., & Vandenberghe, R. (2007). The usefulness of qualitative case studies in research on special needs education. International Journal of Disability, development and education, 51(2), 171-184. https://doi.org/10.1080/10349120410001687382

Giangreco, M. F. (2003). Working with paraprofessionals. Educational Leadership, 61(2), 50-54. Geraadpleegd op 17 januari 2021, van https://www.iu17.org/wp-content/uploads/2012/12/working_with_paraprofes…

Gibson, B. E. (2005). Co-producing video diaries: The presence of the ’absent’ researcher. International Journal of Qualitative Methods, 4(4), 34-43. https://doi.org/10.1177/160940690500400403

Glesne, C. (2014). Prestudy Tasks: Doing What is Good for You. In G. Van Hove (Red.), Qualitative Research for Educational Sciences (pp. 55 - 91). Harlow: Pearson.

Goodley, D. (2011). Disability Studies: An Interdisciplinary Introduction. London: SAGE Publications.

Holliday, R. (2000). We've been framed: visualising methodology. The Sociological Review, 48(4): 503-522. https://doi.org/10.1111/1467-954X.00230

Hoppe, S., Schippers, A., & Kool, J. (2011). Disability studies in Nederland: verbinding in de context. Nederland: Disability Studies in Nederland.

Howitt, D. (2014a). Focus Groups. In G. Van Hove (Red.), Qualitative research for educational sciences. (pp. 163-184). Harlow: Pearson.

Howitt, D. (2014b). Thematic analysis. In G. Van Hove (Red.), Qualitative Research for educational Sciences Second Edition (pp. 233 - 256). Harlow: Pearson.

Keen, D. (2007). Parents, families, and partnerships: Issues and considerations. International Journal of Disability, Development and Education54(3), 339-349. https://doi.org/10.1080/10349120701488855

Laluvein, J. (2010). School inclusion and the ‘community of practice’. International Journal of Inclusive Education, 14(1), 35-48. https://doi.org/10.1080/13603110802500950

Lawrence-Brown, D., & Muschaweck, K. (2004). Getting started with collaborative teamwork for inclusion. Journal of Catholic Education, 8(2), 146-161. http://dx.doi.org/10.15365/joce.0802022013

Lichtman, M. (2006). Qualitative Research in Education: A User's Guide. Thousand Oaks: SAGE Publications.

Mortelmans, D. (2018). Handboek kwalitatieve onderzoeksmethoden. Leuven: Acco.

Mortier, K., Hunt, P., Leroy, M., Van de Putte, I., & Van Hove, G. (2010a). Communities of practice in inclusive education. Educational Studies, 36(3), 345-355. https://doi.org/10.1080/03055690903424816

Mortier, K., Van Hove, G., & De Schauwer, E. (2010b). Supports for children with disabilities in regular education classrooms: An account of different perspectives in Flanders. International Journal of Inclusive Education, 14(6), 543–561. https://doi.org/10.1080/13603110802504929

Nowell, L. S., Norris, J. M., White, D. E., & Moules, N. J. (2017). Thematic analysis: Striving to meet the trustworthiness criteria. International Journal of Qualitative Methods, 16(1), 1-13. https://doi.org/10.1177/1609406917733847

Pink, S. (2001). More visualising, more methodologies: on video, reflexivity and qualitative research. The Sociological Review49(4), 586-599. https://doi.org/10.1111/1467-954X.00349

Prodia. (2015a). Zorgcontinuüm in leerlingenbegeleiding. Geraadpleegd op 18 april 2020, van https://www.prodiagnostiek.be/materiaal/ADP_Zorgcontinuüm%20in%20de%20l…

Prodia. (2015b, 22 januari). Zorgcontinuüm in de leerlingenbegeleiding [Illustratie]. Geraadpleegd op 18 april 2020, van https://www.prodiagnostiek.be/materiaal/ADP_Zorgcontinuüm%20in%20de%20l…

Rekenhof. (2019). M-decreet en de zorg in het gewoon onderwijs. Geraadpleegd op 15 oktober 2020, van https://www.ccrek.be/NL/Publicaties/Fiche.html?id=3ba888c0-44c7-4ea3-a0…

Roose, I. (2019). Inclusie: zit het tussen je oren?. In Vantieghem, W., & Van de Putte, I. (Reds.), Vol potentieel (pp. 81-94). Leuven: Acco.

Roose, I., & Wilssens, M. (2019). Op weg naar inclusieve schoolculturen: zit het in de muren?. In Vantieghem, W., & Van de Putte, I. (Reds.), Vol potentieel (pp. 255-268). Leuven: Acco.

Sannen, J., De Maeyer, S., Struyf, E., De Schauwer, E., & Petry, K. (2021). Connecting teacher collaboration to inclusive practices using a social network approach. Teaching and teacher education, 97, 1-14. https://doi.org/10.1016/j.tate.2020.103182

Schalock, R. L., & Luckasson, R. (2004). American Association on Mental Retardation’s Definition, Classification, and System of Supports and Its Relation to International Trends and Issues in the Field of Intellectual Disabilities. Journal of Policy and Practice in Intellectual Disabilities, 1(3–4), 136–146. https://doi.org/10.1111/j.1741-1130.2004.04028.x

Simons, M., & Masschelein, J. (2017). De leerling centraal in het onderwijs? Grenzen van personalisering. Leuven: Acco.

Stoll, L., Bolam, R., McMahon, A., Wallace, M., & Thomas, S. (2006). Professional learning communities: A review of the literature. Journal of educational change, 7(4), 221-258. https://doi.org/10.1007/s10833-006-0001-8

Struyf, E., Bodvin, K., & Jacobs, K. (2016). Toeleiding naar het zorgaanbod. Een onderzoek naar bestaande praktijken en verklarende factoren op kind-, gezins-en schoolniveau in het gewoon en buitengewoon onderwijs in Vlaanderen. Geraadpleegd op 4 maart 2020, van https://data-onderwijs.vlaanderen.be/onderwijsonderzoek/project/187

Struyf, E., Verschueren, K., Bogaert, L. & Bodvin, K. (2019). De tevredenheid van leerlingen en hun ouders over de ondersteuning geboden door het ondersteuningsnetwerk: Een casestudieonderzoek. Geraadpleegd op 24 oktober 2020, van http://steunpuntsono.be/wp-content/uploads/2020/03/1.4vrijeruimte.pdf

Struyf, E., Verschueren, K., Verachtert, P., Adriaensens, S., Vermeersch, B., Van de Putte, I., & Stoffels, L. (2012). Zorgbeleid in het gewoon basisonderwijs en secundair onderwijs in Vlaanderen: kenmerken, predictoren en samenhang met taakopvatting en handelingsbekwaamheid van leerkrachten. Geraadpleegd op 4 maart 2020, van https://data-onderwijs.vlaanderen.be/documenten/bestand.ashx?nr=6228

Tracy, S.J. (2013). Qualitative research Methods: collecting evidence, crafting analysis, communicating impact. West Sussex: John Wiley & Sons.

Unia. (2016). Inclusief onderwijs in vlaanderen een tussentijdse analyse. Geraadpleegd op 6 maart 2020, van https://www.unia.be/files/Documenten/Tussentijdse_analyse_inclusief_onderwijs-CRPD.pdf

Van de Putte I., & Vandevelde S. (2012) Van hulpvraag naar leervraag: GOL(L)D: gericht ondersteunen van leraren in het leren omgaan met diversiteit. Welwijs, 23(2), 17-20. https://lib.ugent.be/nl/catalog/pug01:4091571

Van de Putte, I. (2018). Rethinking the position of the Special Educational Needs Coordinator in supporting teachers in Flemish primary education through a diffractive methodology (proefschrift). Gent: Universiteit Gent.

Van de Putte, I., & De Schauwer, E. (2015) Handelingsgericht werken: mag het een beetje meer zijn? Onderzoek naar het handelingsgericht werken in het Vlaams basisonderwijs. Vlaams tijdschrift voor orthopedagogiek, 34(3), 23-33. Geraadpleegd op 6 maart 2020, van https://biblio.ugent.be/publication/7027045

Van de Putte, I., & De Schauwer, E. (2016). Van participatief naar participerend onderzoek. In G. Van Hove, A. Schippers, M. Cardol & E. De Schauwer (Reds.), Disability Studies in de Lage Landen (pp. 277-295). Antwerpen: Garant.

Van de Putte, I., Roos, D., Vandevelde S., De Windt, E., De Wilde, J., Van Den Abbeele G. (2010). Klassewerk: het GOL(L)D-concept: het gericht ondersteunen van leraren in het leren omgaan met diversiteit in de klas. Gent: Academia Press.

Van de Putte, I., De Schauwer, E., & Van Landegem, G. (2018a). De positie van een ondersteuner. In I. Van de Putte, & E. De Schauwer (Reds.), leren omgaan met diversiteit in de klas. Het GOL(L)D-concept in de praktijk (pp.203-228). Gent: Academia Press.

Van de Putte, I., & De Schauwer, E. (2018). Leren omgaan met diversiteit in de klas. Het GOL(L)D-concept in de praktijk. Gent: Academia Press.

Van de Putte, I., David, R., Vandevelde, S., De Windt, E., De Wilde, J., & Van den Abbeele, G. (2018b). Het GOL(L)D-concept. In I. Van de Putte, & E. De Schauwer (Reds.), leren omgaan met diversiteit in de klas. Het GOL(L)D-concept in de praktijk (pp.23-34). Gent: Academia Press.

Van de Putte, I., & Griful-Freixenet, J. (2019). BKD, UDL, ZDT… Wat haal ik uit die lettersoep?. In Vantieghem, W., & Van de Putte, I. (Reds.), Vol potentieel (pp. 109-124). Leuven: Acco.

Vantieghem, W., & Van de Putte, I. (2021). De thermodynamische school: versterking van (toekomstige) leraren en lerarenopleiders rond het creëren van een inclusieve leeromgeving aan de hand van de netwerkthermometer. Pilootproject.

Vantieghem, W., Griful-Freixenet, J., & Van de Putte, I. (2019). Inclusie: welke lading dekt deze vlag?. In Vantieghem, W., & Van de Putte, I. (Reds.), Vol potentieel (pp. 33-44). Leuven: Acco.

Verbiest, E. (2003). Collectief leren, professionele ontwikkeling en schoolontwikkeling: facetten van professionele leergemeenschappen. In Creemers, B., Giesbers, J., Krüger, M. & van Vilsteren, C. (Reds.), Handboek schoolorganisatie en onderwijsmanagement: leiding geven in bestel, school en klas (pp. 1-24). Deventer: Kluwer.

Onderwijsinspectie. (2020). Onderwijsspiegel. Geraadpleegd op 15 oktober 2020, van https://www.onderwijsinspectie.be/nl/jaarverslag-onderwijsspiegel

Yin, R. K. (2014). Case study research: design and methods. Los Angeles: SAGE.

Zundel, M., MacIntosh, R., & Mackay, D. (2018). The utility of video diaries for organizational research. Organizational research methods21(2), 386-411. https://doi.org/10.1177/1094428116665463

 

 

Download scriptie (882.8 KB)
Universiteit of Hogeschool
Universiteit Gent
Thesis jaar
2021
Promotor(en)
Geert Van Hove
Thema('s)