Stat-te-wat?-Inspiratiegids statistiek voor leerkrachten in de B-stroom
Stat-te-wat?! Statistiek tastbaar voor leerkrachten in de B-stroom
Statistiek wordt op school niet altijd als het leukste en meest eenvoudige lesonderwerp beschouwd door leerlingen én leerkrachten. De inspiratiegids ‘statistiek in de B-stroom’ geeft leerkrachten inspiratie om dit onderwerp op een leuke en interactieve manier tijdens de les te behandelen.
Statistiek is onmisbaar in de maatschappij. Denk maar aan de uitslagen van een voetbalmatch in de krant, de vele diagrammen over de coronacijfers in het nieuws of de honderdste enquête in je mailbox. Dat en veel meer behoort tot statistiek. Omdat je het overal in het dagelijks leven tegenkomt is het belangrijk om leerlingen in het secundair onderwijs vroeg genoeg wegwijs te maken in deze wereld. Maar hoe verwerk je statistiek nu leuk en drempelverlagend in je les?
Stat-te-wat – Inspiratiegids statistiek voor leerkrachten in de B-stroom
De bachelorproef ‘Stat-te-wat? – Inspiratiegids statistiek voor leerkrachten in de B-stroom’, in de volksmond ‘het beroepsonderwijs’ genoemd, gaat over de onderwijsvernieuwingen in de eerste graad B-stroom en specifiek voor het onderwerp statistiek. Voor de onderwijsvernieuwingen, die in september 2019 van start gingen in de eerste graad, werkte de B-stroom met door de overheid opgestelde ontwikkelingsdoelen. Dat zijn de minimumdoelen op het vlak van kennis, vaardigheden en attitudes die een school moet nastreven bij de leerlingen. Nu, na de onderwijsvernieuwingen van de eerste graad, werkt de B-stroom met eindtermen (te bereiken op populatieniveau), eindtermen basisgeletterdheid (te bereiken op individueel niveau) en uitbreidingsdoelen. Deze vernieuwingen zorgen in het werkveld voor enkele struikelblokken zoals het moeten presteren op een ‘hoger’ niveau, de leerstof voortbouwen op voorkennis die niet altijd aanwezig is en meer integratie van ICT. De focus van de nieuwe eindtermen statistiek is ook veranderd. Nu ligt de klemtoon op het gebruik van wetenschappelijke methoden, het gebruik van het juiste vakjargon en de verwijzing naar de maatschappij. Deze elementen en voornamelijk de verwijzing naar de maatschappij vormen de basis van het ontwerp: een inspiratiegids statistiek voor leerkrachten in de B-stroom.
Waarom (ver)koos ik de B-stroom als doelgroep?
Kiezen voor de B-stroom als doelgroep heb ik bewust gedaan op basis van twee aspecten. Allereerst vind ik dat de B-stroom onterecht in de schaduw staat van de A-stroom, in de volksmond het algemeen secundair onderwijs (ASO) genoemd. Deze leerlingen worden meestal positiever onder de aandacht gebracht dan de leerlingen uit de B-stroom, die vaak als lui en schoolmoe worden omschreven. De positieve aspecten van deze leerlingen zoals spontaniteit, impulsiviteit, eerlijkheid, innovativiteit, creativiteit enzovoort worden vaak vergeten. De ideeën uit de inspiratiegids zijn zo opgebouwd om deze eigenschappen van de leerlingen naar de voorgrond te brengen. Ten tweede is er voor de B‑stroom minder ondersteunend materiaal ter beschikking in vergelijking met andere onderwijsvormen. Met behulp van mijn inspiratiegids draag ik mijn steentje bij.
Proces van bachelorproef naar ontwerp
Aan de totstandkoming van mijn bachelorproef is een lange weg met opzoekwerk en bevragingen voorafgegaan. Allereerst heb ik de onderwijsvernieuwingen, algemeen en specifiek voor statistiek, onder de loep genomen. Hierna heb ik onderzocht waarom de B‑stroom wordt beschouwd als een groep met ‘lagere leerprestaties’. Vervolgens heb ik zowel leerkrachten als leerlingen bevraagd waaraan het materiaal dat ik zou gaan ontwikkelen moest voldoen. Dankzij deze nuttige informatie en in samenspraak met mijn begeleiders ontstond het idee om een inspiratiegids statistiek samen te stellen voor leerkrachten in de B-stroom.
Inspiratiegids statistiek voor leerkrachten in de B-stroom
Een logische en gestructureerde inspiratiegids statistiek met een kleurrijke, prikkelende cover, gemaakt door studente Ine Meers, is het eindresultaat geworden. De kleuren op de cover zijn tevens in de gids verwerkt om de gebruiker het zo overzichtelijk mogelijk te maken. In de gids is de koppeling met de nieuwe eindtermen gemaakt (in het rood), informatie voorzien voor leerkrachten (in het blauw) en mogelijke ideeën om de verschillende onderdelen te behandelen (in het groen).
Maar waarom nu net een inspiratiegids vol ideeën en geen uitgewerkte kant-en-klare bundel? Het antwoord is heel eenvoudig: omwille van de steeds veranderende maatschappij. Het laatste jaar heeft onze maatschappij aangetoond, concreet door de uitbraak van COVID‑19, dat ze erg veranderlijk en onvoorspelbaar is en dat gewoontes en tradities kunnen verdwijnen en veranderen. Een werkbundel, aangepast aan de vernieuwde eindtermen, zou dus weer snel verouderd zijn.
Wat u misschien ook is opgevallen, is dat er nergens gebruik is gemaakt van de term leerkracht ‘wiskunde’. Waarom? Wiskunde of statistiek wordt niet enkel gegeven door leerkrachten wiskunde. In sommige scholen wordt wiskunde gegeven binnen het vak PAV (Project Algemene Vorming), MAVO (Maatschappelijke Vorming) of een tussenvorm. Dat wil zeggen dat reken- en taalvaardigheden, natuurwetenschappen, maatschappelijke en digitale vaardigheden in geïntegreerde projecten aangeboden worden. Om ervoor te zorgen dat de koppeling naar de andere gebieden duidelijk is, wordt dit telkens aangegeven met vakgebonden symbolen met de daaraan gekoppelde sleutelcompetentie waaronder de eindtermen vallen. Op deze manier is de gids niet enkel bedoeld voor leerkrachten wiskunde, maar bereikt de gids een veel groter publiek.
Het einde.. of toch niet?
Wat dus begon als een kleinschalig project voor leerkrachten wiskunde in de B-stroom groeide uit tot een omvangrijke inspiratiegids voor een uitgebreide doelgroep. Geïnteresseerden kunnen in de maand oktober via Het Centrum Nascholing Onderwijs (CNO) Antwerpen terecht voor een nascholing met mij als gastspreker. Zelfs met statistiek was dit allemaal niet te voorspellen!
Statistiek integreren in je les of simpelweg benieuwd waar je statistiek overal in het dagelijks leven tegenkomt? Bezoek dan zeker de website gekoppeld aan de bachelorproef: stat-te-wat.weebly.com
Literatuurlijst
Digitale bronnen
Algemene uitgangspunten. (z.d.). Geraadpleegd op 26 april 2020, van https://onderwijsdoelen.be/uitgangspunten/4647
Cnudde, K. (2014). Meer denken bij/over functionele wiskunde. Geraadpleegd van https://associatie.kuleuven.be/schoolofeducation/projecten/MeerDenkenbijFunctioneleWiskunde_visietekst%20en%20modulemateriaal.pdf
Coert Visser. (2017, 14 november). Ed Deci legt de zelfdeterminatietheorie uit [Videobestand]. Geraadpleegd van https://www.youtube.com/watch?v=kvykdmBLVDk
Gemotiveerd verslag. (z.d.). Geraadpleegd van https://www.vrijclb.be/gemotiveerd-verslag
Ghesquière, L., & Declercq, I. (2019). Didactische taalondersteuning voor zaakvakleerkrachten met ex-OKAN-leerlingen in de klas. Geraadpleegd van https://limo.libis.be/primo-explore/fulldisplay?docid=LIRIAS2942956&context=L&vid=Lirias&search_scope=Lirias&tab=default_tab&lang=en_US&fromSitemap=1
Grote lijnen van het M-decreet. (z.d.). Geraadpleegd op 27 augustus 2020, van https://onderwijs.vlaanderen.be/nl/grote-lijnen-van-het-m-decreet#:~:text=Het%20M%2Ddecreet%20(decreet%20van,is%20nu%20de%20eerste%20optie.
Het buitengewoon basisonderwijs. (z.d.). Geraadpleegd op 24 november 2020, van https://onderwijs.vlaanderen.be/nl/het-buitengewoon-basisonderwijs
Het Rekenhof (2019). M-decreet en de zorg in het gewoon onderwijs. Aandeel leerlingen met gemotiveerd verslag over onderwijsvormen secundair onderwijs (schooljaar 2017-2018). P. 24
Hogeschool PXL. (2020, 19 april). PXL-Education Project Algemene Vakken (PAV) [Videobestand]. Geraadpleegd van https://www.youtube.com/watch?v=xWWvbpjSzCQ
Individueel aangepast curriculum (IAC) en studiebekrachtiging. (z.d.). Geraadpleegd op 27 augustus 2020, van https://www.onderwijsinspectie.be/nl/individueel-aangepast-curriculum-iac-en-studiebekrachtiging
Juwet, R. (z.d) Leerbegeleiding: van co-teachen naar zelfsturende teams in BSO. Geraadpleegd op 29 augustus 2020 via https://www.veranderwijs.nu/verhaal/leerbegeleiding-van-co-teachen-naar-zelfsturende-teams-bso
Kelchtermans, R. (2019). Klasmanagement. Motivatie. pp. 36-40
Laevers, F. (2019). Daarom welbevinden en betrokkenheid! Een kosteneffectieve strategie voor kwaliteitszorg in opvang en onderwijs. Leuven: CEGO Onderzoek & ontwikkeling. pp. 3-8. Geraadpleegd van http://expertisecentrum.cego.be/wp-content/uploads/2019/12/Een-beleidsgerichte-nota-Daarom-welbevinden-en-betrokkenheid.pdf
Modernisering secundair onderwijs. Geraadpleegd op 5 april 2020 via https://www.onderwijskiezer.be/v2/secundair/sec_modernisering.php
Rosius, H. (2014). Functionele rekenvaardigheden (Pav 1B) [Presentatieslides]. Geraadpleegd van https://hogeschoolpxl-my.sharepoint.com/personal/11802682_student_pxl_be/Documents/BACHELORPROEF/bachelor%202020-2021/Deelvraag%203/rekenvaardigheden-in-PAV.pptx?web=1
SAP, S., & Tuttens, M. (2019). Basisgeletterdheid in de eerste graad van het secundair onderwijs.
STEP. (2020). PEILING WISKUNDE IN DE 1STE GRAAD SECUNDAIR ONDERWIJS B-STROOM 2019. Geraadpleegd van https://peilingsonderzoek.be/wp-content/uploads/2018/11/Brochure_wisk_SO1B_2019.pdf
Steunpunt Toetsontwikkeling en Peilingen. (2020, 13 november). Webinar peiling wiskunde 1ste graad B-stroom (5/11): interview met prof. dr. Inge Placklé [Videobestand]. Geraadpleegd van https://www.youtube.com/watch?v=ju6Mr6nOU_s
Structuur en organisatie van het voltijds secundair onderwijs. (2020). Geraadpleegd op 13 april 2020 via https://data-onderwijs.vlaanderen.be/edulex/document.aspx?docid=9418#9-2-2
Uitgeverij Averbode. (z.d.). Wiskunde. Geraadpleegd op 5 april 2021, van https://www.uitgeverijaverbode.be/so_wiskunde
Uitgeverij die Keure. (z.d.). Die Keure - Wiskunde in het Secundair onderwijs. Geraadpleegd op 5 april 2021, van https://www.diekeure.be/nl-be/educatief/secundair-onderwijs/vak/wiskunde
Uitgeverij Pelckmans. (z.d.). Wiskunde - Schoolboeken Secundair onderwijs. Geraadpleegd op 5 april 2021, van https://www.pelckmans.be/onderwijsniveaus/secundair-onderwijs/wiskunde.html
Uitgeverij Plantyn. (z.d.). Uitgeverij Plantyn methodes voor Wiskunde. Geraadpleegd op 5 april 2021, van https://www.plantyn.com/secundair-onderwijs/wiskunde
Uitgeverij VAN IN. (z.d.). Methodes wiskunde - Uitgeverij VAN IN. Geraadpleegd op 5 april 2021, van https://www.vanin.be/nl/secundair-onderwijs/wiskunde
Vandepoel, V., Roosen, S., & Reynaerst, P. (2021). Sleutelcompetenties [Presentatieslides]. Geraadpleegd van https://learn-eu-central-1-prod-fleet01-xythos.learn.cloudflare.blackboardcdn.com/5ef7309ec5831/2882688?X-Blackboard-Expiration=1622829600000&X-Blackboard-Signature=hfGyCq3gXwVEEm3AuceJzdR0YNqcXRENGg%2FGU0jNJGc%3D&X-Blackboard-Client-Id=106719&response-cache-control=private%2C%20max-age%3D21600&response-content-disposition=inline%3B%20filename%2A%3DUTF-8%27%27presentatie%2520ABo%2520hogeschool%2520PXL%252029-03-2021.pdf&response-content-type=application%2Fpdf&X-Amz-Algorithm=AWS4-HMAC-SHA256&X-Amz-Date=20210604T120000Z&X-Amz-SignedHeaders=host&X-Amz-Expires=21600&X-Amz-Credential=AKIAZH6WM4PL5M5HI5WH%2F20210604%2Feu-central-1%2Fs3%2Faws4_request&X-Amz-Signature=854f22fbaec7c185c43eda0a781a54d90af158c493ff227201785e8f28b03752
Vermeeren, L. (z.d) B-stroom onderwijs op sterrenniveau. Geraadpleegd op 15 april 2020 via https://www.veranderwijs.nu/verhaal/b-stroom-onderwijs-op-sterrenniveau
Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming. (2020). Inschrijvingen voltijds gewoon secundair onderwijs. Geraadpleegd op 16 mei 2021, van https://dataloep-publiek.vlaanderen.be/QvAJAXZfc/notoolbar.htm?document=LP-Publiek%2FPubliek_Inschrijvingen_leerplicht.qvw&host=PubliekQVS%40cwv100163&anonymous=true
Vlaanderen is onderwijs & vorming. (z.d.). Onthaalonderwijs voor anderstalige kinderen (OKAN). Geraadpleegd van https://www.vlaanderen.be/onderwijs-en-vorming/ondersteuning/onderwijs-voor-leerlingen-met-specifieke-noden/onthaalonderwijs-voor-anderstalige-kinderen-okan
Vlaanderen. (2019). Onderwijsdoelen. Geraadpleegd op 2 mei 2020 van https://onderwijsdoelen.be/modernisering
Wellicht geen getuigschrift bereikte doelen op het einde van het lager onderwijs. (2018). Geraadpleegd op 13 april 2020 via https://katholiekonderwijs.vlaanderen/nieuws/wellicht-geen-getuigschrift-bereikte-doelen-op-het-einde-van-het-lager-onderwijs
Weyns, T. (2018, 14 maart). Schoolse betrokkenheid, klasgenoten en de leerkracht: Hoe beïnvloeden ze elkaar? Geraadpleegd van https://www.eoswetenschap.eu/psyche-brein/schoolse-betrokkenheid-klasgenoten-en-de-leerkracht-hoe-beinvloeden-ze-elkaar
Niet-digitale bronnen
Packlé, I., & Van Cauteren, C. (2020). Vakdidactiek PAV. Leren in samenhang. Leuven, België: Acco.
Bronnen van de databank
Autonomie. (z.d.). In Van Dale. Geraadpleegd van https://hogeschoolpxl.vandale.nl/zoeken/zoeken.do
Betrokkenheid. (z.d.). In Van Dale. Geraadpleegd van https://hogeschoolpxl.vandale.nl/zoeken/zoeken.do
Motivatie. (z.d.). In Van Dale. Geraadpleegd van https://hogeschoolpxl.vandale.nl/zoeken/zoeken.do
Statistiek. (z.d.). In Van Dale. Geraadpleegd van https://hogeschoolpxl.vandale.nl/zoeken/zoeken.do
van Rijn, D. (2015). Motivatie en onderwijsbehoeften. Geraadpleegd van http://eds.a.ebscohost.com/eds/detail/detail?vid=9&sid=0f00cde8-ee88-4f9e-8f9f-58cb73e1b46b%40sessionmgr4006&bdata=Jmxhbmc9bmwmc2l0ZT1lZHMtbGl2ZQ%3d%3d#AN=edshbo.sharekit.fontys.oai.surfsharekit.nl.4f84a70a.3598.4d6b.accb.4bb323de31f6&db=edshbo
Welbevinden. (z.d.). In Van Dale. Geraadpleegd van https://hogeschoolpxl.vandale.nl/zoeken/zoeken.do
Geraadpleegde werken
De Beucker, M., & Rosius, H. (2017). PAVaardig - praktisch inspiratieboek voor leerkrachten PAV. Wommelgem, België: VAN IN.
Dierckx, L. , Geunes, A., Hamal, L., Kelchtermans, R., Quetin, AC. (2019.) Eindtermen (ET) en ontwikkelingsdoelen (OD). Hoofdstuk 4: Onderwijslandschap Vlaanderen: netten, koepels, eindtermen en leerplannen. Hasselt, België: PXL Eduction.
Lietaert, S. (z.d.) Observatie van betrokkenheid. Geraadpleegd van https://www.procrustes.be/assets/175
Pollefliet, L. (2018). Schrijven: van verslag tot eindwerk - do’s & don’ts. Gent, België: Academia Press.
Steunpunt Toetsontwikkeling en Peilingen. (2020, 18 november). Webinar peiling wiskunde 1ste graad B-stroom (1/11): welkomswoord Rianne [Videobestand]. Geraadpleegd van https://www.youtube.com/watch?v=Cgsty9v_IR8
Steunpunt Toetsontwikkeling en Peilingen. (2020, 18 november). Webinar peiling wiskunde 1ste graad B-stroom (2/11): Het belang van de peilingen en deze studiedag [Videobestand]. Geraadpleegd van https://www.youtube.com/watch?v=M3_JMmDbBug
Steunpunt Toetsontwikkeling en Peilingen. (2020, 18 november). Webinar peiling wiskunde 1ste graad B-stroom (3/11): presentatie van de peilingsresultaten [Videobestand]. Geraadpleegd van https://www.youtube.com/watch?v=ucFlZ5kP4qw
Steunpunt Toetsontwikkeling en Peilingen. (2020, 18 november). Webinar peiling wiskunde 1ste graad B-stroom (4/11): nagesprek presentatie van de peilingsresultaten [Videobestand]. Geraadpleegd van https://www.youtube.com/watch?v=j_C4CS9wftU
Steunpunt Toetsontwikkeling en Peilingen. (2020, 18 november). Webinar peiling wiskunde 1ste graad B-stroom (6/11): nagesprek interview met prof. dr. Inge Placklé [Videobestand]. Geraadpleegd van https://www.youtube.com/watch?v=TBpMudyFM5Q
Steunpunt Toetsontwikkeling en Peilingen. (2020, 18 november). Webinar peiling wiskunde 1ste graad B-stroom (7/11): reflecties vanwege de onderwijsinspectie [Videobestand]. Geraadpleegd van https://www.youtube.com/watch?v=Y4KC1xJNrBE
Steunpunt Toetsontwikkeling en Peilingen. (2020, 18 november). Webinar peiling wiskunde 1ste graad B-stroom (8/11): nagesprek reflecties vanwege de onderwijsinspectie [Videobestand]. Geraadpleegd van https://www.youtube.com/watch?v=_w6vsl1knao
Steunpunt Toetsontwikkeling en Peilingen. (2020, 18 november). Webinar peiling wiskunde 1ste graad B-stroom (9/11): kadering in een internationaal perspectief [Videobestand]. Geraadpleegd van https://www.youtube.com/watch?v=nkX6J3NeBwc
Steunpunt Toetsontwikkeling en Peilingen. (2020, 18 november). Webinar peiling wiskunde 1ste graad B-stroom (10/11): nagesprek kadering in een internationaal perspectief [Videobestand]. Geraadpleegd van https://www.youtube.com/watch?v=wVhEnP_zrIM
Steunpunt Toetsontwikkeling en Peilingen. (2020, 18 november). Webinar peiling wiskunde 1ste graad B-stroom (11/11): afronding webinar en vooruitblik [Videobestand]. Geraadpleegd van https://www.youtube.com/watch?v=JjLmb09ZTUU
van der Donk, C., & van Lanen, B. (2016). Praktijkonderzoek in de school. Bussum, Nederland: Coutinho.
Vanhoof, J., Van de Broek, M., Penninckx, M., Donche, V. & Van Petegem, P. (2012). Leerbereidheid van leerlingen aanwakkeren : principes die motiveren, inspireren én werken. Acco: Leuven/Antwerpen. (Samenvatting) Geraadpleegd van http://www.edubronblogt.be/onderzoek/leerbereidheid/