Slachtofferschap waar niemand van ons aan kan ontsnappen
Wat met onze mentale gezondheid?
Soms komen er artikels in de krant gerelateerd aan het detentiewezen en gedetineerden. Vaak staan dan ook de gedetineerden in de spotlight van het artikel. Maar wat het met penitentiair personeel? Maar al te vaak kan er gelezen worden hoe slecht het penitentiair personeel en in het bijzonder de penitentiaire bewakingsassistenten worden behandeld. Echter komen enkel de meest ‘indrukwekkende’ conflicten in de media, zoals een gijzeling of een zwaar agressief conflict. Dit geeft een fout beeld. Het is namelijk zo dat penitentiaire bewakingsassistenten op een dagelijkse basis worden blootgesteld aan agressie, zowel verbaal als fysiek. Het herhaalde slachtofferschap van deze doelgroep heeft uiteraard een impact op het mentaal welzijn.
Eén van de respondenten stelde: “Voor de rest is dat dagelijkse kost, agressie naar het personeel”
Het is waarschijnlijk overbodig om te zeggen dat de penitentiaire bewakingsassistenten, ook wel gekend als cipiers, het hart zijn van het detentiewezen. Deze doelgroep zorgt voor het dagelijks functioneren van het gevangeniswezen en staan in constant contact met gedetineerden. Deze gedetineerden zijn op sommige momenten ook vijandig ten aanzien van de befaamde cipiers en zien hen als een medeoorzaak van hun opsluiting. Hierdoor worden penitentiaire bewakingsassistent vaak het slachtoffer van hun frustraties, met alle gevolgen van dien
Hoe kan deze doelgroep zo weinig aandacht krijgt?
De blinde vlek van onderzoek
Er wordt heel wat onderzoek gedaan naar het gevangeniswezen, ook hierbij ligt de focus op de gedetineerden en hun rechten. Er is slechts een kleine hoeveelheid onderzoek dat zich richt tot het penitentiair personeel en nog een kleinere hoeveelheid dat aandacht heeft voor het psychologisch welzijn van deze doelgroep. In België is er zelf geen onderzoek naar het psychologisch welzijn van het penitentiair personeel. Via dit onderzoek wordt er dus getracht in te spelen op een belangrijke blinde vlek binnen empirisch onderzoek.
Onderwijs als startpunt van alle problemen?
Laten we eerst een stap terugzetten, naar het begin van de carrière van een penitentiaire bewakingsassistent. De opleiding tot cipier wordt georganiseerd door de erkende opleidingscentra, echter kent deze opleiding geen stabiliteit. De opleiding veranderde namelijk op de tijd van één decennia maar liefst vier keer. Deze veranderingen betroffen voornamelijk de duur van de opleiding, maar betroffen ook de stagemomenten. Anno 2023 duurt de basisopleiding veertien dagen, zonder stage. Na het volgen van deze opleiding kunnen alle deelnemers tewerkgesteld worden in een penitentiaire inrichting, dit zonder het afnemen van een examen.
Uiteraard kan het slachtofferschap van penitentiaire bewakingsassistenten niet teruggebracht worden naar hun opleiding, maar kan de omgang met deze conflicten gedeeltelijke wel teruggebracht worden naar de opleiding?
Een echte mannenwereld
Het werd al snel duidelijk dat het gevangeniswezen een échte mannenwereld is, zowel in het gedrag van de gedetineerden maar ook in het gedrag van het personeel was dit duidelijk. Ook binnen de opleiding kwamen de ‘symptomen’ van de mannenwereld naar voor. De mentoren die de opleiding gaven, vertelde vaak over hun ervaring als cipier en welke conflicten ze allemaal meemaakte. Over hun omgang met deze conflicten en de emotionele impact ervan werd gezwegen. Een van de respondenten stelde: “De gevangenis is een mannenwereld en gevoelens in een mannenwereld gaat niet”
Dit kwam ook heel duidelijk naar voor tijdens de interviews met de penitentiaire bewakingsassistenten. Vaak vertelde ze over (zware, agressieve) conflicten dat ze meemaakte, toen er doorgevraagd werd naar hun gevoelens tijdens en na zo een conflict werd het stil of werd de vraag weggewimpeld. Slechts een minderheid van de respondenten vertelde over de emotionele impact van negatieve interacties met gedetineerden.
Wat nu?
Er kan dus gesteld worden dat er toch wat problemen zijn binnen het gevangeniswezen, niet enkel het slachtofferschap van het personeel, maar ook de omgang van dit slachtofferschap door de cipiers.
Het is van belang om vanaf het startpunt van de carrière open te babbelen over het uitdagende werkklimaat, maar ook over negatieve gevoelens tijdens of na een conflict en de befaamde taboe rond mentaal welzijn te verkleinen. Het mentaal welzijn van elk individu is enorm belangrijk, maar zeker van die individuen die dagelijks worden blootgesteld aan agressie en andere moeilijke situaties.
Het onderzoek focust zich dan ook op beide aspecten. Ten eerste het aanpassen van de opleiding, een opleiding waar er open kan gesproken worden over het psychologisch welzijn. Waar mentoren en studenten zich kwetsbaar kunnen opstellen. Ten tweede is er ook nood aan een mentaliteitsverandering op de werkvloer, waar de mannenwereld stuk voor stuk wordt afgebroken. Praten over gevoelens, zowel negatief als positief is enorm belangrijk, zeker binnen een uitdagend werkklimaat zoals detentie.
Pearl De Meulemeester
Bibliografie
ACV. (2023). Statutair of contractueel? https://www.hetacv.be/je-rechten/werken-in-de-openbare- sector/sollicitatie-aanwerving-openbare-sector/het-verschil-tussen-statutairen-en- contractuelen
Alshenqeeti, H. (2014). Interviewing as a data collection method: a critical review. English Linguistics Research, 3(1), 39-45. https://doi.org/doi: 10.5430/elr.v3nlp39
Amnesty International. (2019). België: mensenrechten in de gevangenis. https://www.amnesty- international.be/belgie-mensenrechten-in-de-gevangenis
Anseeuw, D. (2023a). Penitentiaire bewakingsassisenten, detentiebegeleiders en veiligheidsassistenten.
Anseeuw, D. (2023b). Uitleg over verschillende hulp- en dienstverlenig binnen detentie. Anseeuw, D. (2023c). Verschillende opleidingen OCPP en de gevangenis van Brugge. Anseeuw, D., & OCPP. (2023a). PowerPoint presentatie: appel.
Anseeuw, D., & OCPP. (2023b). PowerPoint presentatie: beweging.
Anseeuw, D., & OCPP. (2023c). PowerPoint presentatie: bezoek.
Audenaert, K. (2021a). Powerpoint: angststoornissen.
Audenaert, K. (2021b). Powerpoint: depressieve stoornis.
Bakker, H. (2008). Weerbaarhei in hoog-risico beroepen.
BELGA. (2022, 29 november). Raad van Europa kritisch voor overbevolking en personeelstekort in
Belgische gevangenissen. https://www.hln.be/gevangenissen/raad-van-europa-kritisch-voor-
overbevolking-en-personeelstekort-in-belgische-gevangenissen~a6182f91/
Benders, L. (2023, 16 januari). Vier soorten triangulatie toepassen in je scriptie / uitleg. Sribbr. Retrieved 20 maart 2023 from https://www.scribbr.nl/onderzoeksmethoden/triangulatie/
Bergsma, A., Commandeur, H., & Veenhoven, R. (2015). Welbevinden op het werk. Tijdschrift voor Management en Organisatie, 69(2/3), 3-14.
Beyens, K. (2019). Zal de tanker van het gevangeniswezen kunnen gekeerd worden? Panopticon, 40(1), 1-11.
Beyens, K., Breuls, L., Humblet, D., Robberechts, J., Snacken, S., & Vanhouche, A.-S. (2021). De penitentiair beambte van de toekomst: het belang van dynamische veiligheid. Fatik, 38(170), 5-17.http://www.mensenrechten.be/bestanden/uploads/tijdschriften/FATIK%20202…
BOSA. (n.d.). Deontologisch kader voor federale ambtenaren. Federale Overheid België Boslaugh, S. (2007). Secondary data sources for public health. Cambridge University Press
Bubaker, S. (2016). Qualitative and quantitative case study research method on social science: accounting perspective. International Journal of Economics and Management Engineering, 10(12), 3839-3843. https://doi.org/10.5281/zenodo.1127571
Casier, I. (2021). Bewoners' agency in een gevangenis en een verzorgingsinstelling. Een comparatief etnografisch onderzoek in twee types totale sociale organisaties Vrije Universiteit Brussel].
Council of Europe. (2022). Rapport au Gouvernement de Belgique relatif à la visite effectuée en Belgique
par le Comité européen pour la prévention de la torture et des peines ou traitements inhumains ou dégradants (CPT). https://www.coe.int/fr/web/cpt/belgium
Council of Europe. (n.d.). The CPT in brief. In.
Coyle, A. (2005). Understanding Prisons: Key Issues in policy and practice. Open University Press. Crawley, E. (2004). Doing Prison Work. Willan.
https://doi.org/https://doi.org/10.4324/9781843924432
Cultuurgeschiedenis.be. (2016). Hoe de gevangenis van een droom in een nachtmerrie veranderde.https://cultuurgeschiedenis.be/gevangenis/
De Jong, M. (2021). Omgevingsanalyse Penitentiair Complex Brugge. Departement WVG Retrieved from
https://departementwvg.be/sites/default/files/media/documenten/bijlage_…
e_2021_2023.pdf
De Milde, D. (2016, 24 september). Cipiers oefenen in simulatiegevangenis. Het Nieuwsblad.https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20160923_02483122
De Roo, A., Naert, I., & Rombaut, K. (2014). Een analyse van de opleiding van het penitentiair personeel in kader van integrale veiligheid. In Opleiden in Veiligheid Maklu https://books.google.be/books?hl=nl&lr=&id=TBSxAgAAQBAJ&oi=fnd&pg=PA113… entiaire+opleiding+belgie&ots=3lbpeur5JS&sig=XpzPfgCZ1HGRA8Tf6v9lTlyQ63s#v=onepage &q=penitentiaire%20opleiding%20belgie&f=false
De Vos, M. (2023). Informatie betreffende de verschillende soorten contracten binnen het OCPP. Decorte, T., & Zaitch, D. (2016). Kwalitatieve methoden en technieken in de criminologie. Acco. Defensie. (n.d.). Rosetta. https://www.mil.be/nl/werken-bij-defensie/rosetta/
Diet, I. (2019). Dynamische veiligheid in de gevangenis: kwalitatief onderzoek naar de percepties en
dilemma's van penitentiaire bewakingassistenten Ghent University].
Directoraat-generaal EPI Penitentiaire Inrichtingen. (n.d. ). Arbeidsregelement: overeenkomstig de wet
van 8 april 1965 tot instelling van de arbeidsregelementen.
Draucker, C., Martsolf, D., & Poole, C. (2009). Developing distress protocols for research on sensitive topics. Archives of Psychiatric Nursing, 23(5), 343-350. https://doi.org/doi: 10.1016/j.apnu.2008.10.008
Encyclo. (n.d.). machismo definities. Retrieved 10 april from https://www.encyclo.nl/begrip/machismo EPI SITE INTRANET. (n.d.). Het penitentiair complex Brugge. http://episite-ocpp.intra.just.fgov.be Federale Overheidsdienst Justitie. (n.d.-a). Belgische gevangenissen.
https://justitie.belgium.be/nl/themas_en_dossiers/gevangenissen/belgisc…
Federale Overheidsdienst Justitie. (n.d.-b). Meer info over het penitentiair complex van Brugge.https://justitie.belgium.be/nl/themas_en_dossiers/gevangenissen/belgisc… /gevangenissen/meer_info/brugge
Federale Overheidsdienst Justitie. (n.d.-c). Penitentiair complex van Brugge.https://justitie.belgium.be/nl/themas_en_dossiers/gevangenissen/belgisc… /gevangenissen/adres_gevangenis_brugge
Federale Overheidsdienst Justitie. (n.d.-d). Penitentiaire inrichtingen.https://justitie.belgium.be/nl/overheidsdienst_justitie/organisatie/dir…- generaal/penitentiaire_inrichtingen
Federale Overheidsdienst Justitie. (n.d.-e). Veroodelingen, interneringen, opschortingen.https://justitie.belgium.be/nl/statistieken/veroordelingen_interneringe…
Federale Overheidsdienst Justitie, & OCPP. (2022a). Fouille.
Federale Overheidsdienst Justitie, & OCPP. (2022b). Onthaalbrochure.
Federale Overheidsdienst Justitie, & OCPP. (2023a). Alarmcodes.
Federale Overheidsdienst Justitie, & OCPP. (2023b). Deontologie.
Federale Overheidsdienst Justitie, & OCPP. (n.d.-a). Functiebeschrijving: penitentiair
bewakingsassistent.
Federale Overheidsdienst Justitie, & OCPP. (n.d.-b). Het statuut van het rijkspersoneel.
Federale Overheidsdienst Justitie, & OCPP. (n.d.-c). Mensenrechten & basiswet.
Federale Overheidsdienst Justitie, & OCPP. (n.d.-d). Wat na een ingrijpende gebeurtenis op het werk? Federale Overheidsdienst Justitie, & OCPP. (n.d. ). De preventieadviseur, de vertrouwenspersoon en
van veiligheid en gezondheid naar welzijn op het werk
Fritscher, L. (2022). Tabula Rase (blank slate) in psychology. Verywell Mind. Retrieved 14 april from
https://www.verywellmind.com/blank-slate-definition-2671563
Gezond Leven. (2023). Waarom een beleid rond mentaal welbevinden en veerkracht op het werk?https://www.gezondleven.be/settings/gezond-werken/mentaal-welbevinden-e…- op-het-werk/waarom-een-beleid-rond-mentaal-welbevinden-en-veerkracht-op-het-werk
Gezond Leven. (n.d.). Wat is mentaal welbevinden? https://www.gezondleven.be/themas/mentaal- welbevinden/mentaal-welbevinden
Goffman, E. (1975). Totale Instituties. Universitaire Pers.
Goldberg, P., David, S., Landre, M., Goldberg, M., Dassa, S., & Fuhrer, R. (1996). Work conditions and
mental health among prison staff in France. Scandinavian Jourbnal of Work, Environment &
Health, 22(1), 45-54. https://doi.org/http://www.jstor.org/stable/40966500
Goodman, B. (2013). Erving Goffman and the totale institution. Nurse Education Today, 33(2).
https://doi.org/10.1016/j.nedt.2012.09.012
Harnois, G., & Gabriel, P. (2000). Mental health and work: impact, issues and good practices.https://ecommons.cornell.edu/bitstream/handle/1813/76479/no_49mhealth.p… =1&isAllowed=y
HM Prisonn & Probation Service. (n.d.). Life as a prison officer. https://prisonandprobationjobs.gov.uk/prison-officer/life-as-a-prison-o…
Hughes, H. (2007). Critical Inciddent Technique. In Exploring Methods in Information Literacy Research. Wagga Wagga.
Kessels&Smith. (n.d.). https://www.kessels-smit.com/files/Critical_Incidents_Methode4.pdf KLAS…. (2023). Gevangenisjargon. https://www.klasbak.net/educatie-
gevangenis/gevangenisjargon
Koenraadt, F. (2011). De penitentiaire inrichting als kwetsbare organisatie. Willem Pompe Instituut van de Universiteit Utrecht.
Liebling, A., Price, D., & Shefer, G. (2010). The Prison Officer. Willan Publishing.
Linda. (2022). Waarom zijin (sommige) mannen bang om over emoties te praten? Pabo Magazine.
https://mag.pabo.nl/waarom-zijn-mannen-bang-om-over-emoties-en-seksuali…-
praten/
Lukacs, S. (2023). Les omtrent kritische incidenten.
MacDonald, M. (2018). Overcrowding and its impact on prison conditions and health. International
Journal Of Prison Health, 14(2), 65-68. https://doi.org/DOI 10.1108/IJPH-04-2018-0014 Maltha. (2016). De kracht van herhaling. https://www.malthastudiecoaching.nl/blog-
onderwijs/2016/01/04/de-kracht-van-herhaling/
MarketingScriptie. (n.d.). Persbericht schrijven in 10 simpele stappen: met voorbeelden. Retrieved 12 mei from https://www.marketingscriptie.nl/persbericht-schrijven/
Mensura. (2021). Hoge Gezondheidsraad waarschuwt: "meer aandacht nodig voor mentaal welzijn".https://www.mensura.be/nl/klantenzone/nieuws/hoge-gezondheidsraad-meer-…- mentaal-welzijn
Merkus, J. (2021, 24 juni). Een introductie tot kwantitatief onderzoek / een uitleg en voorbeelden. Scribbr. Retrieved 21 maart 2023 from https://www.scribbr.nl/onderzoeksmethoden/kwantitatief-onderzoek/
Mind. (n.d.). Mental health problems: an introduction. https://www.mind.org.uk/information- support/types-of-mental-health-problems/mental-health-problems-introduction/difficult- feelings-behaviours/
Nijman, H., & Geurkink, M. (2004). Agressiie van gedetineerden met psychiatrische stoornissen. Tijdschrift voor Psychiatrie, 46(9), 609-618.
nvvp. (n.d.). Depressie - symptomen. Nederlandse Verenging Voor Psychiatrie. Retrieved 13 mei fromhttps://www.nvvp.net/website/patinten-informatie/aandoeningen-/depressi…
OCPP. (2011). Jaarverslag 2011.
OCPP. (2016). Jaarverslag 2016.
OCPP. (2018). Jaarverslag 2018.
OCPP. (2019). Jaarverslag 2019.
OCPP, & G4S. (n.d.). Conflict- en agressiehantering.
Pobos. (2023). PowerPoint presentatie: werking van Pobos.
Prince, M., Patel, V., Saxena, S., Maselko, J., Phillips, M., & Rahman, A. (2007). No health without
mental health. The Lancet, 370, 859-877. https://doi.org/10.1016/S0140-
6736(07)61238-0
Selor. (n.d.). Wie is Selor en waarvoor kan je bij ons terecht? Selor. https://www.selor.be/nl/over-selor/ Suliman, N., & Einat, T. (2018). Does work stress change personalities? Working in prison as a
personality-changing factor amonng correctional officers. Sage Journals, 45(4).
https://doi.org/https://doi.org/10.1177/0093854818758141
Testoni, I., Nencioni, I., Arbien, M., Lacone, E., Marrella, F., Gorzegno, V., Selmi, C., Vianello, F., Alfonsa, N., Adriano, Z., & Wieser, M. (2021). Mental health in prison: integrating the perspective of prison staff. International journal of Environmental Research and Public Health, 18(21), 2-14. https://doi.org/https://doi.org/10.3390/ ijerph182111254
Thurmond, V. (2004). The point of triangulation. Journal of Nursing Scholarship, 33(3), 253-258.https://doi.org/https://doi.org/10.1111/j.1547-5069.2001.00253.x
Tournel, H., Snacken, S., & Jehaes, E. (2017). De penitentiaire bewakingsassistent. In Straffen: een penologisch perspectief (pp. 561-582). Maklu.
Van Daele. (n.d.-a). Betekenis angst. Van Daele. (n.d.-b). Betekenis depressie.
Van Daele. (n.d.-c). Betekenis gevangenis. Retrieved 28 maart 2023 from https://www.vandale.nl/gratis-woordenboek/nederlands/betekenis/gevangen…- QmTd
Van Geystelen, K., De Pauw, E., & Bruggeman, W. (2014). Opleiden in veilighied. Malklu.
Van Maerrem, A. (2023). PSD en de gevolggen van opsluiting.
Vandecasteele, L., & OCPP. (2023). Leefklimaat in detentie.
Vergote, S. (2016). De protectieve rol van emotie-inzicht in stresserend politiewerk Universiteit Gennt]. World Health Organization. (2012). Risks to mental health: an overview of vulnerabilities and risk
factors.
World Health Organization. (2022). WHO highlights urgent need to transform mental health and
mental health care. https://www.who.int/news/item/17-06-2022-who-highlights-urgent-
need-to-transform-mental-health-and-mental-health-care
Yondu. (n.d.). Mental health in the workplace: why is it important?
Zainal, Z. (2007). Case study as research method. Journal of Kemanusiaan, 9.https://www.researchgate.net/publication/41822817_Case_study_as_a_resea…
