Trippen als alternatieve behandeling voor depressie
Drugs als behandeling voor depressie, is dat wel verantwoord? Dat vragen wel meer mensen zich af wanneer ze voor het eerst horen over het gebruik van ketamine voor de behandeling van depressie. Toch is er in België al de mogelijkheid om een dergelijke behandeling te ondergaan. Verschillende bekende Vlamingen waaronder televisiepresentator Otto-Jan Ham en singer-songwriter Selah Sue probeerden een psychedelische behandeling voor angst en depressie al uit. Maar zijn er nog niet genoeg behandelingen op de markt voor depressie?
Bijna de helft is therapieresistent
1 tot 1.7 miljoen van de Belgen wordt op een bepaald moment in zijn leven depressief. Ondanks het overvloedige aanbod aan medicatie voor deze patiënten is 40% van hen therapieresistent. Dit houdt in dat bij een behoorlijk aantal van de patiënten de behandeling niet of onvoldoende aanslaat. Bovendien hebben deze behandelingen heel wat beperkingen: ze werken niet in op alle klachten, patiënten ervaren een terugval na het stoppen van de medicatie, ze kennen een heel aantal (ernstige) bijwerkingen, ze kunnen verslavend zijn en het kan wel eens lang duren voor ze effectief werken. Het enthousiasme rond de opkomst van psychedelica in de strijd tegen depressie is daarom ook zeker te begrijpen.
Psyche… wat?
Wat zijn die psychedelica nu eigenlijk precies? Psychedelica zijn middelen die ervoor kunnen zorgen dat mensen na inname trippen. Dit houdt in dat ze anders kunnen gaan denken, voelen en ruiken. Typisch voor het trippen zijn zogenaamde hallucinaties. Als gevolg hiervan zijn deze producten sinds de jaren 70 illegaal voor recreatief gebruik in België. Ondanks deze nare gewaarwordingen werd er in de afgelopen jaren weer meer onderzoek gedaan naar het therapeutisch gebruik van deze middelen in de geestelijke gezondheidszorg. De bijwerkingen van psychedelica lijken voorlopig beperkt, ze werken snel (soms al na enkele uren) en de meeste middelen zijn niet verslavend wanneer ze correct gebruikt worden.
Een ‘tripje’ naar het ziekenhuis
In België wordt er al ketamine toegediend bij mensen met een therapieresistente depressie op bijvoorbeeld psychiatrische afdelingen van algemene ziekenhuizen. Dat gebeurt in de vorm van een neusspray. Aangezien ketamine een dissociatie kan veroorzaken, wordt het ook wel een dissociatief psychedelicum genoemd. Een dissociatie is een ervaring die best moeilijk te omschrijven is omdat het een subjectief en erg individueel gevoel is. Een patiënt kan tijdens een dissociatie dingen anders zien, horen of voelen. Zo kunnen bijvoorbeeld geluiden harder lijken of kleuren feller gezien worden. Verder is het losraken van jezelf of je omgeving heel typerend voor een dissociatie.
Het is vanzelfsprekend dat deze ervaringen angstgevoelens kunnen opwekken bij de patiënt. Daarom zijn goede begeleiding door een verpleegkundige en toediening in een professionele context essentieel! Om die reden moeten patiënten voor de eerste sessies opgenomen worden in het ziekenhuis ter observatie. Echter wordt er in het onderzoek naar psychedelica heel erg weinig ingezoomd op wat de verpleegkundige dan juist moet doen tijdens de begeleiding van deze patiënten. Vanuit de praktijk blijkt ook dat verpleegkundigen tegen dit probleem aanlopen. In deze scriptie werd er dan ook gezocht naar concrete hulpmiddelen voor de begeleiding van deze patiënten.
Meer dan een bijwerking
Verschillende studies hebben de antidepressieve werking van ketamine in verband gebracht met haar dissociatieve effect. Met andere woorden zouden dissociaties er dus voor kunnen zorgen dat mensen minder depressief worden. Deze dissociaties zouden daarom ook niet mogen gezien worden als een bijwerking, maar wel als een gewenst effect. Vanuit die insteek zouden de patiënten in feite moeten worden begeleid. De beleving van de patiënt is dus ook een belangrijk onderdeel van de therapiesessies. Daarom zijn de behandelomgeving (de setting) en persoonsafhankelijke factoren (de set) dus belangrijke zaken waarmee rekening gehouden moet worden.
De dissociatiebox
Er is binnen het werkveld nog nood aan concrete hulpmiddelen bij de begeleiding van patiënten die een behandeling met ketamine ondergaan. Daarom werd een dissociatiebox ontwikkeld met allerhande materialen die verpleegkundigen kunnen gebruiken. In de box zijn ook verschillende zaken toegevoegd om de set en setting van de behandeling positief te beïnvloeden, zoals een ontspannende lamp, een dekentje, oordopjes, een muziekbox, een afspeellijst met muziek, een flowchart en nog verschillende tips voor verpleegkundigen. Met deze box worden dus heel wat instrumenten aangereikt om de therapie gunstig te beïnvloeden.
Trippen als therapie
Omwille van de vele beperkingen van de bestaande medicatie voor depressie, is de opkomst van psychedelica in de geestelijke gezondheidszorg zeker te begrijpen. Toch brengt deze vernieuwende therapie veel vragen met zich mee, ook binnen het werkveld. Wat is de rol van de verpleegkundige in dit verhaal? En hoe moeten deze patiënten juist worden begeleid? De dissociatiebox is alvast een concreet hulpmiddel dat verpleegkundigen kan helpen bij de begeleiding van patiënten die een behandeling met ketamine ondergaan. Bovendien maakt deze box de dissociatie voor de patiënt een stuk aangenamer. Hoewel het onderzoek naar het gebruik van psychedelica in de geestelijke gezondheidszorg nog in zijn kinderschoenen staat, lijkt trippen als therapie binnen een medische context voorlopig veelbelovend.
Bibliografie
Alexander, L., Jelen, L. A., Mehta, M. A., & Young, A. H. (2021). The anterior cingulate cortex as a key locus of ketamine's antidepressant action. Neurosci Biobehav Rev, 127, 531-554. https://doi.org/10.1016/j.neubiorev.2021.05.003
American Psychiatric Association. (2022). Handboek voor de classificatie van psychische stoornissen (DSM-5 TR). Nederlandse vertaling van Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition, Text Revision. Boom.
BCFI. (2022). Belgisch Centrum voor Farmatherapeutische Informatie. Belgisch Centrum voor Farmatherapeutische Informatie. Retrieved 15/12/2022 from https://www.bcfi.be/nl/
Breeksema, J. J., Niemeijer, A., Kuin, B., Veraart, J., Kamphuis, J., Schimmel, N., ... Schoevers, R. (2022). Holding on or letting go? Patient experiences of control, context, and care in oral esketamine treatment for treatment-resistant depression: A qualitative study. Front Psychiatry, 13, 948115. https://doi.org/10.3389/fpsyt.2022.948115
Breeksema, J., van den Brink, W., Veraart, J., Smith-Apeldoorn, S., Vermetten, E., & Schoevers, R. (2020). Psychedelica bij de behandeling van depressie, angst en obsessieve-compulsieve stoornis. Tijdschrift voor psychiatrie (2020/8), 618-628.
Bryant, R. L., & Forman, H. L. (2019). “Junkies” and “Addicts”: Criminals in a War on Drugs or Casualties in an Opioid Epidemic? In H. L. Forman (Ed.), (pp. 117-128).
Collins Fantasia, H. (2020). Esketamine Nasal Spray for Treatment-Resistant Depression. Nursing for Women's Health, 24(3), 228-232. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.nwh.2020.03.004
Davis, A. K., Barrett, F. S., May, D. G., Cosimano, M. P., Sepeda, N. D., Johnson, M. W., . . . Griffiths, R. R. (2021). Effects of Psilocybin-Assisted Therapy on Major Depressive Disorder: A Randomized Clinical Trial. JAMA Psychiatry, 78(5), 481-489. https://doi.org/10.1001/jamapsychiatry.2020.3285
Daws, R. E., Timmermann, C., Giribaldi, B., Sexton, J. D., Wall, M. B., Erritzoe, D., . . . Carhart-Harris, R. (2022). Increased global integration in the brain after psilocybin therapy for depression. Nature Medicine, 28(4), 844-851. https://doi.org/10.1038/s41591-022-01744-z
De Gregorio, D., Aguilar-Valles, A., Preller, K. H., Heifets, B. D., Hibicke, M., Mitchell, J., & Gobbi, G. (2021). Hallucinogens in Mental Health: Preclinical and Clinical Studies on LSD, Psilocybin, MDMA, and Ketamine. J Neurosci, 41(5), 891-900. https://doi.org/10.1523/jneurosci.1659-20.2020
Druglijn. (z.d.). Ketamine. Druglijn. Retrieved 31 januari 2023 from https://www.druglijn.be/drugs-abc/ketamine
Drugsinfo. (z.d.). Wat zijn psychedelica of tripmiddelen? Retrieved 8 april from https://www.drugsinfo.nl/
Eurostat. (2022). Persons reporting a chronic disease, by disease, sex, age and broad group of citizenship.
Fantasia, H. C. (2020). Esketamine Nasal Spray for Treatment-Resistant Depression. Nursing for Women's Health, 24(3), 228-232. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.nwh.2020.03.004
Friesen, P. (2022). Psychosis and psychedelics: Historical entanglements and contemporary contrasts. Transcult Psychiatry, 59(5), 592-609. https://doi.org/10.1177/13634615221129116
Gashi, L., Sandberg, S., & Pedersen, W. (2021). Making “bad trips” good: How users of psychedelics narratively transform challenging trips into valuable experiences. International Journal of Drug Policy, 87, 102997. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.drugpo.2020.102997
Gezond België. (2021). Angst en depressie. Gezond België. Retrieved 26 april from https://www.gezondbelgie.be/nl/gezondheidstoestand/geestelijke-gezondhe…
Gisle, L., Driesken, S., Demarest, S., & Van der Heyden, J. (2020). Geestelijke Gezondheid: gezondheidsenquête 2018. Brussel, België: Sciensano; Rapportnummer: D/2020/14.440/4. Retrieved 16 november from www.gezondheidsenquete.be
Hartogsohn, I., & Petranker, R. (2022). Set and setting in microdosing: an oft-overlooked principle. Psychopharmacology (Berl), 239(12), 3771-3777. https://doi.org/10.1007/s00213-022-06249-8
Janssen Pharmaceutica NV. (2021). Spravato (esketamine) neusspray: brochure voor professionele zorgverleners. In [Brochure].
Janssen-Cilag International NV. (2019). Spravato epar product information. In [bijsluiter].
Kaelen, M., Giribaldi, B., Raine, J., Evans, L., Timmerman, C., Rodriguez, N., . . . Carhart-Harris, R. (2018). The hidden therapist: evidence for a central role of music in psychedelic therapy. Psychopharmacology (Berl), 235(2), 505-519. https://doi.org/10.1007/s00213-017-4820-5
Khoodoruth, M. A. S., Estudillo-Guerra, M. A., Pacheco-Barrios, K., Nyundo, A., Chapa-Koloffon, G., & Ouanes, S. (2022). Glutamatergic System in Depression and Its Role in Neuromodulatory Techniques Optimization. Front Psychiatry, 13, 886918. https://doi.org/10.3389/fpsyt.2022.886918
McIntyre, R. S., Rosenblat, J. D., Nemeroff, C. B., Sanacora, G., Murrough, J. W., Berk, M., . . . Stahl, S. (2021). Synthesizing the Evidence for Ketamine and Esketamine in Treatment-Resistant Depression: An International Expert Opinion on the Available Evidence and Implementation. Am J Psychiatry, 178(5), 383-399. https://doi.org/10.1176/appi.ajp.2020.20081251
Messell, C., Summer, L., Bonde, L. O., Beck, B. D., & Stenbæk, D. S. (2022). Music programming for psilocybin-assisted therapy: Guided Imagery and Music-informed perspectives. Front Psychol, 13, 873455. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2022.873455
Muscat, S. A., Hartelius, G., Crouch, C. R., & Morin, K. W. (2021). An Integrative Approach to Ketamine Therapy May Enhance Multiple Dimensions of Efficacy: Improving Therapeutic Outcomes With Treatment Resistant Depression. Front Psychiatry, 12, 710338. https://doi.org/10.3389/fpsyt.2021.710338
NICE. (2022). Esketamine nasal spray or treatment-resistant depression. National Institute for Health and Care Excellence. https://www.nice.org.uk/guidance/ta854/chapter/1-Recommendations
Penn, A., Dorsen, C. G., Hope, S., & Rosa, W. E. (2021). Psychedelic-Assisted Therapy: Emerging Treatments in Mental Health Disorders. Am J Nurs, 121(6), 34-40. https://doi.org/10.1097/01.naj.0000753464.35523.29
Pereira, S., Brennan, E., Patel, A., Moran, M., Wallier, J., & Liebowitz, M. R. (2020). Managing dissociative symptoms following the use of esketamine nasal spray: a case report. In Int Clin Psychopharmacol (Vol. 36, pp. 54-57). https://doi.org/10.1097/yic.0000000000000327
Prévot, P. (2022). Gebruik van ketamine voor de behandeling van depressies. Strada Lex. Retrieved 30 april from https://www.stradalex.com/nl/sl_src_publ_div_be_chambre/document/SVbkv_55-b083-1186-1332-2021202214415
Radio 1 (z.d.). Selah Sue: “Psychedelische truffels helpen me om focus en peace of mind te hebben”. https://radio1.be/luister/select/touche/selah-sue-psychedelische-truffels-helpen-me-om-focus-en-peace-of-mind-te-hebben
Reiff, C. M., Richman, E. E., Nemeroff, C. B., Carpenter, L. L., Widge, A. S., Rodriguez, C. I., . . . McDonald, W. M. (2020). Psychedelics and Psychedelic-Assisted Psychotherapy. Am J Psychiatry, 177(5), 391-410. https://doi.org/10.1176/appi.ajp.2019.19010035
Roobrouck, J., De Wolf, J., Van Nuffel, R. (2020). We moeten af van het verbod op psychedelica. vrtnws.be. https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/01/29/psychedelica/
Rootman, J. M., Kryskow, P., Harvey, K., Stamets, P., Santos-Brault, E., Kuypers, K. P. C., . Walsh, Z. (2021). Adults who microdose psychedelics report health related motivations and lower levels of anxiety and depression compared to non-microdosers. Scientific Reports, 11(1), 22479. https://doi.org/10.1038/s41598-021-01811-4
Shukuroglou, M., Roseman, L., Wall, M., Nutt, D., Kaelen, M., & Carhart-Harris, R. (2023). Changes in music-evoked emotion and ventral striatal functional connectivity after psilocybin therapy for depression. J Psychopharmacol, 37(1), 70-79. https://doi.org/10.1177/02698811221125354
van den Brink, W., Schoevers, R., Vermetten, E., Van, R., & Breeksema, J. (2020). Effectiviteit van psychedelica bij de behandeling van psychiatrische aandoeningen: inleiding. Tijdschrift voor Psychiatrie, 62(8), 613-617.
Vermeulen, H., & Tiemens, B. (2015). Implementatie van evidence based practice: praktische tips voor een complexe verandering. Bohn Stafleu van Loghum.
Vlaams Expertisecentrum Alcohol en andere Drugs, V. (2023). Vlaams Expertisecentrum Alcohol en andere Drugs. https://www.vad.be/
Winkelman, M. J. (2021). The Evolved Psychology of Psychedelic Set and Setting: Inferences Regarding the Roles of Shamanism and Entheogenic Ecopsychology. Front Pharmacol, 12, 619890. https://doi.org/10.3389/fphar.2021.619890
