In de afgelopen 150 jaar zijn tussen de 2.500 en 5.000 insectensoorten uitgestorven. Toch ligt de focus van natuurbescherming vooral op grotere, iconische soorten die tot minder bedreigde groepen behoren zoals de wolf en de ooievaar. Zonder verandering in de Vlaamse beschermingsplannen zullen deze belangrijke insectensoorten steeds rapper achteruitgaan.
Schonere ruiten
Nog maar enkele jaren geleden moest je na een lange autorit je ruiten goed schrobben door de vele insecten die er waren tegengevlogen. Maar is het je ook al opgevallen dat dit vandaag de dag niet meer het geval is? Helaas geven deze propere ruiten aan hoe slecht het met de Vlaamse insectenpopulatie gaat. Niet enkel sterven insectensoorten uit maar ook zijn de populaties veel kleiner. Er zijn dus minder individuen die tegen een auto aan kunnen vliegen. Een van de hoofredenen voor deze achteruitgang is klimaatsverandering.
Waarom willen we kriebelbeestjes?
Als bioloog geloof ik dat natuur een intrinsieke waarde heeft en daarom alleen dus al bescherming verdient. Maar de meesten hebben een extra duwtje nodig om deze kriebelbeestjes als waardevol te zien. Dus bij deze: dieren vervullen kleine taken in hun omgeving en dragen daarmee bij tot de grotere functies van een gebied, die vaak de levenskwaliteit van de mens bepaalt. Voorbeelden van deze grotere functies zijn het reinigen van lucht, voorziening van drinkwater en koolstofvastlegging. Insecten, en meer specifiek kevers, zijn heel divers en daardoor vervullen ze een breed gamma van deze kleine taakjes zoals composteren, bestuiving en het dienen als voedselbron. Een kever heeft dus niet alleen intrinsieke waarde maar is ook erg waardevol voor de mens.
Natura 2000
Het Natura 2000 netwerk is een netwerk van beschermde gebieden over heel Europa met als doel bedreigde en waardevolle dieren te beschermen. Gezien wat we al weten over kevers, zou je verwachten dat zij hier ook onder vallen. Helaas is dat niet het geval, bij het oprichten van dit netwerkt lag de focus zoals zo vaak op grotere dieren, hierdoor is het Vlaamse Natura 2000 netwerk niet in staat kevers te beschermen tegen de gevolgen van klimaatsverandering. Dit voorspelt een verdere achteruitgang van deze insecten in de toekomst.
Maar hoe wordt dit getest?
We hebben een computersimulatie gemaakt waarbij we verschillende virtuele keverpopulaties lieten bewegen over de Natura 2000 gebieden van Vlaanderen. Gedurende de simulaties konden kevers bewegen, nakomelingen krijgen en sterven. Deze acties zijn gebaseerd op echte data van Vlaamse kevers. Dit zorgde ervoor dat de uitkomsten van de simulaties realistisch waren. Verder werd er ook klimaatsverandering toegevoegd door een verhoging in temperatuur te simuleren. Nu resteert alleen nog het analyseren van hoeveel kevers er overleefden na een simulatie van 100 jaar om verdere conclusies te maken.
Het ziet er niet goed uit
Uit de simulatie bleek dat na 100 jaar meerdere keversoorten waren uitgestorven. Hoe hoger de temperatuur, hoe meer soorten we verloren. Voor de soorten die niet uitstierven zag het er helaas ook niet rooskleurig uit: bijna alle soorten ervaarden een daling in populatiegrootte. Dit betekent dat per soort er minder individuen aanwezig waren. Dit is zeer verontrustend want een daling in populatiegrootte maakt een soort veel gevoeliger voor klimaatsverandering en is vaak de voorbode van extinctie. We verwachten dan ook dat veel van de overlevende soorten binnen enkele jaren alsnog zullen uitsterven. Hiermee kunnen we dus concluderen dat de Vlaamse keverpopulatie zal blijven achteruit gaan binnen het huidige Natura 2000 gebied.
Connectiviteit
De vraag is natuurlijk hoe het Natura 2000 netwerk verbeterd kan worden om deze soorten te beschermen. En het antwoord hierop is ‘connectiviteit’. Connectiviteit van een landschap beschrijft hoe goed de elementen van een landschap verbonden zijn met elkaar. Deze eigenschap is soortafhankelijk; een vogel die ver kan vliegen, zal een gebied als meer geconnecteerd ervaren dan een kever die slechts kortere afstanden kan afleggen. Dit is dan ook het grootste probleem met het Natura 2000 netwerk. Doordat het netwerk oorspronkelijk voor grotere dieren dan insecten was aangemaakt, heeft deze in het algemeen een heel lage connectiviteit vanuit het perspectief van kevers.
Wanneer we aan onze simulatie meer beschermde landschappen toevoegen, en dus zo een landschap met hogere connectiviteit creëren, stierven er aanzienlijk minder kevers uit en waren populaties veel groter. Het Natura 2000 gebied uitbreiden en vooral connectiviteit voor kleinere dieren verbeteren zal kevers dus beter beschermen van extinctie.
Meer beschermde gebieden dus!
Helaas is het antwoord niet zo simpel. Want zelfs met meer connectiviteit zullen kevers blijven uitsterven. Toch is het belangrijk dat deze veranderingen in het netwerk worden doorgevoerd. Want door de connectiviteit te verbeteren, kunnen we de verwachte achteruitgang van kevers vertragen doordat we een stabielere keverpopulatie creëren. Het Natura 2000 gebied vergroten zal ons dus vooral extra tijd geven om het grotere probleem aan te pakken, klimaatsverandering.
De keverpopulatie gaat snel achteruit, en het huidige Natura 2000 gebied in Vlaanderen is niet in staat dit tegen te gaan. Er zijn dus dringende aanpassingen nodig om deze belangrijke dieren in leven te houden. De hoogste prioriteit moet hierbij liggen op het verbeteren van de connectiviteit van het netwerk. Dit zal zorgen voor een keverpopulatie die beter tegen klimaatsverandering kan.
Advani, N. K. (2023). Assessing species vulnerability to climate change, and implementing practical solutions. Biological Conservation, 286, 110284. https://doi.org/10.1016/j.biocon.2023.110284
Amarasekare, P. (2024). Temperature‐dependent dispersal and ectotherm species’ distributions in a warming world. Journal Of Animal Ecology, 93(4), 428–446. https://doi.org/10.1111/1365-2656.14054
Arellano-Rivas, A., De-Nova, J. A., & Munguía-Rosas, M. A. (2016). Patch isolation and shape predict plant functional diversity in a naturally fragmented forest. Journal Of Plant Ecology, rtw119. https://doi.org/10.1093/jpe/rtw119
Baeten, L., Vangansbeke, P., Hermy, M., Peterken, G., Vanhuyse, K., & Verheyen, K. (2012). Distinguishing between turnover and nestedness in the quantification of biotic homogenization. Biodiversity And Conservation, 21(6), 1399–1409. https://doi.org/10.1007/s10531-012-0251-0
Baselga, A. (2009). Partitioning the turnover and nestedness components of beta diversity. Global Ecology And Biogeography, 19(1), 134–143. https://doi.org/10.1111/j.1466-8238.2009.00490.x
Blomqvist, D., Pauliny, A., Larsson, M., & Flodin, L. (2010). Trapped in the extinction vortex? Strong genetic effects in a declining vertebrate population. BMC Evolutionary Biology, 10(1), 33. https://doi.org/10.1186/1471-2148-10-33
Bonte, D., Hovestadt, T., & Poethke, H. (2010). Evolution of dispersal polymorphism and local adaptation of dispersal distance in spatially structured landscapes. Oikos, 119(3), 560–566. https://doi.org/10.1111/j.1600-0706.2009.17943.x
Brodie, J. F., Giordano, A. J., Dickson, B., Hebblewhite, M., Bernard, H., Mohd‐Azlan, J., Anderson, J., & Ambu, L. (2014). Evaluating multispecies landscape connectivity in a threatened tropical mammal community. Conservation Biology, 29(1), 122–132. https://doi.org/10.1111/cobi.12337
Brown, A. M., Warton, D. I., Andrew, N. R., Binns, M., Cassis, G., & Gibb, H. (2014). The fourth‐corner solution – using predictive models to understand how species traits interact with the environment. Methods in Ecology And Evolution, 5(4), 344–352. https://doi.org/10.1111/2041-210x.12163
Brown, J. H., & Kodric-Brown, A. (1977). Turnover Rates in Insular Biogeography: Effect of Immigration on Extinction. Ecology, 58(2), 445–449. https://doi.org/10.2307/1935620
Buckley, L. B., Huey, R. B., & Kingsolver, J. G. (2022). Asymmetry of thermal sensitivity and the thermal risk of climate change. Global Ecology And Biogeography, 31(11), 2231–2244. https://doi.org/10.1111/geb.13570
Cardoso, P., Barton, P. S., Birkhofer, K., Chichorro, F., Deacon, C., Fartmann, T., Fukushima, C. S., Gaigher, R., Habel, J. C., Hallmann, C. A., Hill, M. J., Hochkirch, A., Kwak, M. L., Mammola, S., Noriega, J. A., Orfinger, A. B., Pedraza, F., Pryke, J. S., Roque, F. O., . . . Samways, M. J. (2020). Scientists’ warning to humanity on insect extinctions. Biological Conservation, 242, 108426. https://doi.org/10.1016/j.biocon.2020.108426
Chen, I., Hill, J. K., Ohlemüller, R., Roy, D. B., & Thomas, C. D. (2011). Rapid Range Shifts of Species Associated with High Levels of Climate Warming. Science, 333(6045), 1024–1026. https://doi.org/10.1126/science.1206432
Cheptou, P., Hargreaves, A. L., Bonte, D., & Jacquemyn, H. (2017). Adaptation to fragmentation: evolutionary dynamics driven by human influences. Philosophical Transactions - Royal Society. Biological Sciences, 372(1712), 20160037. https://doi.org/10.1098/rstb.2016.0037
Clobert, J., Ims, R. A., & Rousset, F. (2004). Causes, Mechanisms and Consequences of Dispersal. In Elsevier eBooks (pp. 307–335). https://doi.org/10.1016/b978-012323448-3/50015-5
Comte, L., Bertrand, R., Diamond, S., Lancaster, L. T., Pinsky, M. L., Scheffers, B. R., Baecher, J. A., Bandara, R. M. W. J., Chen, I., Lawlor, J. A., Moore, N. A., Oliveira, B. F., Murienne, J., Rolland, J., Rubenstein, M. A., Sunday, J., Thompson, L. M., Villalobos, F., Weiskopf, S. R., & Lenoir, J. (2024). Bringing traits back into the equation: A roadmap to understand species redistribution. Global Change Biology, 30(4). https://doi.org/10.1111/gcb.17271
D’Amen, M., Bombi, P., Campanaro, A., Zapponi, L., Bologna, M.A., Franco, M. (2013). Protected areas and insect conservation: questioning the effectiveness of Natura 2000 network for saproxylic beetles in Italy. Animal Conservation 16(4), 370-378, https://doi.org/10.1111/acv.12016
De Vega, C., Arista, M., Ortiz, P. L., Herrera, C. M., & Talavera, S. (2011). Endozoochory by beetles: a novel seed dispersal mechanism. Annals Of Botany, 107(4), 629–637. https://doi.org/10.1093/aob/mcr013
DeAngelis, D. L., & Grimm, V. (2014). Individual-based models in ecology after four decades. F1000 Prime Reports, 6. https://doi.org/10.12703/p6-39
Dewenter, B. S., Shah, A. A., Hughes, J., Poff, N. L., Thompson, R., & Kefford, B. J. (2024). The thermal breadth of temperate and tropical freshwater insects supports the climate variability hypothesis. Ecology And Evolution, 14(2). https://doi.org/10.1002/ece3.10937
Eisenhauer, N., Bonn, A., & Guerra, C. A. (2019). Recognizing the quiet extinction of invertebrates. Nature Communications, 10(1). https://doi.org/10.1038/s41467-018-07916-1
Eiserhardt, W. L., Svenning, J., Baker, W. J., Couvreur, T. L. P., & Balslev, H. (2013). Dispersal and niche evolution jointly shape the geographic turnover of phylogenetic clades across continents. Scientific Reports, 3(1). https://doi.org/10.1038/srep01164
Elek, Z., Drag, L., Pokluda, P., Čížek, L., & Bérces, S. (2014). Dispersal of individuals of the flightless grassland ground beetle, Carabus hungaricus (Coleoptera: Carabidae), in three populations and what they tell us about mobility estimates based on mark-recapture. European Journal Of Entomology, 111(5), 663–668. https://doi.org/10.14411/eje.2014.080
Fahrig, L. (2017). Ecological Responses to Habitat Fragmentation Per Se. Annual Review Of Ecology, Evolution, And Systematics, 48(1), 1–23. https://doi.org/10.1146/annurev-ecolsys-110316-022612
Fahrig, L., Arroyo-Rodríguez, V., Bennett, J. R., Boucher-Lalonde, V., Cazetta, E., Currie, D. J., Eigenbrod, F., Ford, A. T., Harrison, S. P., Jaeger, J. A., Koper, N., Martin, A. E., Martin, J., Metzger, J. P., Morrison, P., Rhodes, J. R., Saunders, D. A., Simberloff, D., Smith, A. C., . . . Watling, J. I. (2019). Is habitat fragmentation bad for biodiversity? Biological Conservation, 230, 179–186. https://doi.org/10.1016/j.biocon.2018.12.026
Fletcher, R. J., Didham, R. K., Banks-Leite, C., Barlow, J., Ewers, R. M., Rosindell, J., Holt, R. D., Gonzalez, A., Pardini, R., Damschen, E. I., Melo, F. P., Ries, L., Prevedello, J. A., Tscharntke, T., Laurance, W. F., Lovejoy, T., & Haddad, N. M. (2018). Is habitat fragmentation good for biodiversity? Biological Conservation, 226, 9–15. https://doi.org/10.1016/j.biocon.2018.07.022
Gagic, V., Bartomeus, I., Jonsson, T., Taylor, A., Winqvist, C., Fischer, C., Slade, E. M., Steffan-Dewenter, I., Emmerson, M., Potts, S. G., Tscharntke, T., Weisser, W., & Bommarco, R. (2015). Functional identity and diversity of animals predict ecosystem functioning better than species-based indices. Proceedings - Royal Society. Biological Sciences/Proceedings - Royal Society. Biological Sciences, 282(1801), 20142620. https://doi.org/10.1098/rspb.2014.2620
García, C., & Borda‐de‐Água, L. (2016). Extended dispersal kernels in a changing world: insights from statistics of extremes. Journal Of Ecology, 105(1), 63–74. https://doi.org/10.1111/1365-2745.12685
Gilpin, M. E., and M. E. Soulé. (1986). Minimum viable populations: processes of species extinction. Pages 19-34 in M. E. Soulé, editor. Conservation biology: the science of scarcity and diversity. Sinauer Associates, Sunderland, Massachusetts, USA.
Graco‐Roza, C., Aarnio, S., Abrego, N., Acosta, A. T. R., Alahuhta, J., Altman, J., Angiolini, C., Aroviita, J., Attorre, F., Baastrup‐Spohr, L., Barrera‐Alba, J. J., Belmaker, J., Biurrun, I., Bonari, G., Bruelheide, H., Burrascano, S., Carboni, M., Cardoso, P., Carvalho, J. C., . . . Soininen, J. (2022). Distance decay 2.0 – A global synthesis of taxonomic and functional turnover in ecological communities. Global Ecology And Biogeography, 31(7), 1399–1421. https://doi.org/10.1111/geb.13513
Green, S. J., Brookson, C. B., Hardy, N. A., & Crowder, L. B. (2022). Trait-based approaches to global change ecology: moving from description to prediction. Proceedings - Royal Society. Biological Sciences/Proceedings - Royal Society. Biological Sciences, 289(1971). https://doi.org/10.1098/rspb.2022.0071
Grimm, V., Ayllón, D., & Railsback, S. F. (2016). Next-Generation Individual-Based Models Integrate Biodiversity and Ecosystems: Yes We Can, and Yes We Must. Ecosystems, 20(2), 229–236. https://doi.org/10.1007/s10021-016-0071-2
Hernández‐manrique, O. L., Numa, C., Verdú, J. R., Galante, E., & Lobo, J. M. (2012). Current protected sites do not allow the representation of endangered invertebrates: the Spanish case. Insect Conservation And Diversity, 5(6), 414–421. https://doi.org/10.1111/j.1752-4598.2011.00175.x
Honěk, A. (1993). Intraspecific Variation in Body Size and Fecundity in Insects: A General Relationship. Oikos, 66(3), 483. https://doi.org/10.2307/3544943
Jeffries, D. L., Chapman, J., Roy, H. E., Humphries, S., Harrington, R., Brown, P. M. J., & Handley, L. L. (2013). Characteristics and Drivers of High-Altitude Ladybird Flight: Insights from Vertical-Looking Entomological Radar. PloS One, 8(12), e82278. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0082278
Jenkins, D. G., Brescacin, C. R., Duxbury, C. V., Elliott, J. A., Evans, J. A., Grablow, K. R., Hillegass, M., Lyon, B. N., Metzger, G. A., Olandese, M. L., Pepe, D., Silvers, G. A., Suresch, H. N., Thompson, T. N., Trexler, C. M., Williams, G. E., Williams, N. C., & Williams, S. E. (2007). Does size matter for dispersal distance? Global Ecology And Biogeography, 16(4), 415–425. https://doi.org/10.1111/j.1466-8238.2007.00312.x
Jiguet, F., Julliard, R., Thomas, C. D., Dehorter, O., Newson, S. E., & Couvet, D. (2006). Thermal range predicts bird population resilience to extreme high temperatures. Ecology Letters, 9(12), 1321–1330. https://doi.org/10.1111/j.1461-0248.2006.00986.x
Klok, C. J., & Harrison, J. F. (2013). The Temperature Size Rule in Arthropods: Independent of Macro-Environmental Variables but Size Dependent. Integrative And Comparative Biology, 53(4), 557–570. https://doi.org/10.1093/icb/ict075
Koch, M., Bowes, G., Ross, C., & Zhang, X. (2012). Climate change and ocean acidification effects on seagrasses and marine macroalgae. Global Change Biology, 19(1), 103–132. https://doi.org/10.1111/j.1365-2486.2012.02791.x
La Sorte, F. A., & Jetz, W. (2012). Tracking of climatic niche boundaries under recent climate change. Journal Of Animal Ecology, 81(4), 914–925. https://doi.org/10.1111/j.1365-2656.2012.01958.x
Lande, R., Engen, S., Sæther, B., & Saether, B. (1998). Extinction Times in Finite Metapopulation Models with Stochastic Local Dynamics. Oikos, 83(2), 383. https://doi.org/10.2307/3546853
Lehmann, P., Ammunét, T., Barton, M., Battisti, A., Eigenbrode, S.D., Jepsen, J.U., Kalinkat, G., Neuvonen, S., Niemelä, P., Terblanche, J.S., Økland, B., Björkman, C. (2020). Complex responses of global insect pests to climate warming, Frontiers in Ecology and the Environment 18(3), 141-150, https://doi.org/10.1002/fee.2160
Louette G., De Knijf G., Anselin A., Devos K., Vermeersch G., Pollet M., Van Hove M. & Paelinckx D(2015). Actualisatie van de Europese standaardgegevensformulieren voor Vlaanderen in uitvoering van de Europese Habitat- en Vogelrichtlijn. Rapporten van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek 2015 (INBO.R.2015.7125262). Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, Brussel.
MacArthur, R. H., & Wilson, E. O. (2001). The Theory of Island Biogeography. In Princeton University Press eBooks. https://doi.org/10.1515/9781400881376
Martín‐Devasa, R., Jiménez‐Valverde, A., Leprieur, F., Baselga, A., & Gómez‐Rodríguez, C. (2024). Dispersal limitation shapes distance‐decay patterns of European spiders at the continental scale. Global Ecology And Biogeography. https://doi.org/10.1111/geb.13810
Matuoka, M. A., Benchimol, M., De Almeida-Rocha, J. M., & Morante-Filho, J. C. (2020). Effects of anthropogenic disturbances on bird functional diversity: A global meta-analysis. Ecological Indicators, 116, 106471. https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2020.106471
McKenna, D. D., Shin, S., Ahrens, D., Balke, M., Beza-Beza, C., Clarke, D. J., Donath, A., Escalona, H. E., Friedrich, F., Letsch, H., Liu, S., Maddison, D., Mayer, C., Misof, B., Murin, P. J., Niehuis, O., Peters, R. S., Podsiadlowski, L., Pohl, H., . . . Beutel, R. G. (2019). The evolution and genomic basis of beetle diversity. Proceedings Of The National Academy Of Sciences Of The United States Of America, 116(49), 24729–24737. https://doi.org/10.1073/pnas.1909655116
Melbourne, B. A., & Hastings, A. (2008). Extinction risk depends strongly on factors contributing to stochasticity. Nature, 454(7200), 100–103. https://doi.org/10.1038/nature06922
Morlon, H., Chuyong, G. B., Condit, R. S., Hubbell, S. P., Kenfack, D., Thomas, D. W., Valencia, R., & Green, J. L. (2008). A general framework for the distance–decay of similarity in ecological communities. Ecology Letters, 11(9), 904–917. https://doi.org/10.1111/j.1461-0248.2008.01202.x
Mortier, F., Bafort, Q., Milosavljevic, S., Kauai, F., Boxoen, L. P., van de Peer, Y. and Bonte, D. (2024). Understanding polyploid establishment: temporary persistence or stable coexistence? Oikos, 2024 (5). https://doi.org/10.1111/oik.09929
Newbold, T. (2018). Future effects of climate and land-use change on terrestrial vertebrate community diversity under different scenarios. Proceedings - Royal Society. Biological Sciences/Proceedings - Royal Society. Biological Sciences, 285(1881), 20180792. https://doi.org/10.1098/rspb.2018.0792
Nichols, E., Spector, S., Louzada, J., Larsen, T., Amezquita, S., & Favila, M. (2008). Ecological functions and ecosystem services provided by Scarabaeinae dung beetles. Biological Conservation, 141(6), 1461–1474. https://doi.org/10.1016/j.biocon.2008.04.011
Ollerton, J., Winfree, R., & Tarrant, S. (2011). How many flowering plants are pollinated by animals? Oikos, 120(3), 321–326. https://doi.org/10.1111/j.1600-0706.2010.18644.x
Pacifici, M., Rondinini, C., Rhodes, J. R., Burbidge, A. A., Cristiano, A., Watson, J. E. M., Woinarski, J. C. Z., & Di Marco, M. (2020). Global correlates of range contractions and expansions in terrestrial mammals. Nature Communications, 11(1). https://doi.org/10.1038/s41467-020-16684-w
Pacifici, M., Visconti, P., Butchart, S. H. M., Watson, J. E. M., Cassola, F. M., & Rondinini, C. (2017). Species’ traits influenced their response to recent climate change. Nature Climate Change, 7(3), 205–208. https://doi.org/10.1038/nclimate3223
Parmesan, C., & Yohe, G. (2003). A globally coherent fingerprint of climate change impacts across natural systems. Nature, 421(6918), 37–42. https://doi.org/10.1038/nature01286
Petsch, D. K. (2016). Causes and consequences of biotic homogenization in freshwater ecosystems. International Review Of Hydrobiology, 101(3–4), 113–122. https://doi.org/10.1002/iroh.201601850
Qiao, H., Peterson, A. T., Campbell, L. P., Soberón, J., Ji, L., & Escobar, L. E. (2016). NicheA: creating virtual species and ecological niches in multivariate environmental scenarios. Ecography, 39(8), 805–813. https://doi.org/10.1111/ecog.01961
Richards, C., Cooke, R. S. C., & Bates, A. E. (2021). Biological traits of seabirds predict extinction risk and vulnerability to anthropogenic threats. Global Ecology And Biogeography, 30(5), 973–986. https://doi.org/10.1111/geb.13279
Roitberg, B. D., & Mangel, M. (2016). Cold snaps, heatwaves, and arthropod growth. Ecological Entomology, 41(6), 653–659. https://doi.org/10.1111/een.12324
Rubenstein, M. A., Weiskopf, S. R., Bertrand, R., Carter, S. L., Comte, L., Eaton, M. J., Johnson, C. G., Lenoir, J., Lynch, A. J., Miller, B. W., Morelli, T. L., Rodriguez, M. A., Terando, A., & Thompson, L. M. (2023). Climate change and the global redistribution of biodiversity: substantial variation in empirical support for expected range shifts. Environmental Evidence, 12(1). https://doi.org/10.1186/s13750-023-00296-0
Ruel, J. J., & Ayres, M. P. (1999). Jensen’s inequality predicts effects of environmental variation. Trends in Ecology & Evolution, 14(9), 361–366. https://doi.org/10.1016/s0169-5347(99)01664-x
Sanchey-Bayo, F., Wyckhuys, K. (2019). Worldwide decline of the entomofauna. Biological Conservation 232, 8-27, https://doi.org/10.1016/j.biocon.2019.01.020
Sandor, M. E., Elphick, C. S., & Tingley, M. W. (2022). Extinction of biotic interactions due to habitat loss could accelerate the current biodiversity crisis. Ecological Applications, 32(6). https://doi.org/10.1002/eap.2608
Santini, L., Cornulier, T., Bullock, J. M., Palmer, S. C. F., White, S. M., Hodgson, J. A., Bocedi, G., & Travis, J. M. J. (2016). A trait‐based approach for predicting species responses to environmental change from sparse data: how well might terrestrial mammals track climate change? Global Change Biology, 22(7), 2415–2424. https://doi.org/10.1111/gcb.13271
Saura, S., Bodin, Ö., & Fortin, M. (2013). EDITOR’S CHOICE: Stepping stones are crucial for species’ long‐distance dispersal and range expansion through habitat networks. Journal Of Applied Ecology, 51(1), 171–182. https://doi.org/10.1111/1365-2664.12179
Schlaepfer, D. R., Braschler, B., Rusterholz, H., & Baur, B. (2018). Genetic effects of anthropogenic habitat fragmentation on remnant animal and plant populations: a meta‐analysis. Ecosphere, 9(10). https://doi.org/10.1002/ecs2.2488
Seibold, S., Gossner, M. M., Simons, N. K., Blüthgen, N., Müller, J., Ambarlı, D., Ammer, C., Bauhus, J., Fischer, M., Habel, J. C., Linsenmair, K. E., Nauss, T., Penone, C., Prati, D., Schall, P., Schulze, E., Vogt, J., Wöllauer, S., & Weisser, W. W. (2019). Arthropod decline in grasslands and forests is associated with landscape-level drivers. Nature, 574(7780), 671–674. https://doi.org/10.1038/s41586-019-1684-3
Shelomi, M. (2012). Where are we now? Bergmann’s rule sensu lato in insects. The American Naturalist, 180(4), 511–519. https://doi.org/10.1086/667595
Sheridan, J. A., & Bickford, D. (2011). Shrinking body size as an ecological response to climate change. Nature Climate Change, 1(8), 401–406. https://doi.org/10.1038/nclimate1259
Short, F. T., Kosten, S., Morgan, P. A., Malone, S., & Moore, G. E. (2016). Impacts of climate change on submerged and emergent wetland plants. Aquatic Botany, 135, 3–17. https://doi.org/10.1016/j.aquabot.2016.06.006
Socolar, J. B., Gilroy, J. J., Kunin, W. E., & Edwards, D. P. (2016). How should Beta-Diversity inform biodiversity conservation? Trends in Ecology & Evolution, 31(1), 67–80. https://doi.org/10.1016/j.tree.2015.11.005
Stevens, V. M., Trochet, A., Blanchet, S., Moulherat, S., Clobert, J., & Baguette, M. (2013a). Dispersal syndromes and the use of life‐histories to predict dispersal. Evolutionary Applications, 6(4), 630–642. https://doi.org/10.1111/eva.12049
Terlau, J. F., Brose, U., Boy, T., Pawar, S., Pinsky, M., & Hirt, M. R. (2023). Predicting movement speed of beetles from body size and temperature. Movement Ecology, 11(1). https://doi.org/10.1186/s40462-023-00389-y
Terry, J. C. D., O’Sullivan, J. D., & Rossberg, A. G. (2024). Schrödinger’s Range-Shifting Cat: How Skewed Temperature Dependence Impacts Persistence with Climate Change. The American Naturalist, 203(2), 161–173. https://doi.org/10.1086/728002
The IUCN Red List of Threatened Species. (n.d.). IUCN Red List of Threatened Species. https://www.iucnredlist.org/
Travis, J. M. J., Delgado, M., Bocedi, G., Baguette, M., Bartoń, K., Bonte, D., Boulangeat, I., Hodgson, J. A., Kubisch, A., Penteriani, V., Saastamoinen, M., Stevens, V. M., & Bullock, J. M. (2013). Dispersal and species’ responses to climate change. Oikos, 122(11), 1532–1540. https://doi.org/10.1111/j.1600-0706.2013.00399.x
De Knijf G., Adams Y. & D. Paelinckx. (2010). Biologische Waarderingskaart, versie 2. Toelichting bij de kaartbladen 30-38 (Rapport en digitaal bestand).. Rapporten van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek 2010, (INBO.R.2010.6). Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, Brussel.
Vriens, L., Bosch, H., De Knijf, G., De Saeger, S., Guelinckx, R., Oosterlynck, P., Van Hove, M., Paelinckx, D. (2011). De Biologische Waarderingskaart. Biotopen en hun verspreiding in Vlaanderen en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Research Institute of Nature and Forest.
De Saeger S., Dhaluin P., Erens R., Guelinckx G., Hennebel D., Jacobs I., Kumpen M., Van Oost F., Spanhove T., Leyssen A., Oosterlynck P., Van Dam G., Van Hove M., Wils C. (red.) (2023). Biologische Waarderingskaart en Natura 2000 Habitatkaart, uitgave 2023. Rapporten van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek 2023 (31). Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, Brussel. DOI: doi.org/10.21436/inbor.96375305
IPCC, 2022: Climate Change 2022: Impacts, Adaptation, and Vulnerability. Contribution of Working Group II to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change [H.-O. Pörtner, D.C. Roberts, M. Tignor, E.S. Poloczanska, K. Mintenbeck, A. Alegría, M. Craig, S. Langsdorf, S. Löschke, V. Möller, A. Okem, B. Rama (eds.)]. Cambridge University Press. Cambridge University Press, Cambridge, UK and New York, NY, USA, 3056 pp., doi:10.1017/9781009325844.
Wickham H (2016). ggplot2: Elegant Graphics for Data Analysis. Springer-Verlag New York. ISBN 978-3-319-24277-4, https://ggplot2.tidyverse.org.
Wickham H (2023). forcats: Tools for Working with Categorical Variables (Factors). R package version 1.0.0, https://CRAN.R-project.org/package=forcats.
Baselga A, Orme D, Villeger S, De Bortoli J, Leprieur F, Logez M, Martinez-Santalla S, Martin-Devasa R, Gomez-Rodriguez C, Crujeiras R (2023). betapart: Partitioning Beta Diversity into Turnover and Nestedness Components. R package version 1.6, https://CRAN.R-project.org/package=betapart.
Oksanen J, Simpson G, Blanchet F, Kindt R, Legendre P, Minchin P, O'Hara R, Solymos P, Stevens M, Szoecs E, Wagner H, Barbour M, Bedward M, Bolker B, Borcard D, Carvalho G, Chirico M, De Caceres M, Durand S, Evangelista H, FitzJohn R, Friendly M, Furneaux B, Hannigan G, Hill M, Lahti L, McGlinn D, Ouellette M, Ribeiro Cunha E, Smith T, Stier A, Ter Braak C, Weedon J (2022). vegan: Community Ecology Package. R package version 2.6-4, https://CRAN.R-project.org/package=vegan.
Trotter, R. T., Ryan, J. K., Chandler, J. L., & Pfister, S. (2023). Tracking the push towards extinction: combining dispersal and management data to monitor Asian longhorned beetle eradication in the U.S. Frontiers in Insect Science, 3. https://doi.org/10.3389/finsc.2023.1286935
Troudet, J., Grandcolas, P., Blin, A., Vignes-Lebbe, R., & Legendre, F. (2017). Taxonomic bias in biodiversity data and societal preferences. Scientific Reports, 7(1). https://doi.org/10.1038/s41598-017-09084-6
Ulrich, W., & Almeida‐Neto, M. (2012). On the meanings of nestedness: back to the basics. Ecography, 35(10), 865–871. https://doi.org/10.1111/j.1600-0587.2012.07671.x
Valiente‐Banuet, A., Aizen, M. A., Alcántara, J. M., Arroyo, J., Cocucci, A., Galetti, M., García, M. B., García, D., Gómez, J. M., Jordano, P., Medel, R., Navarro, L., Obeso, J. R., Oviedo, R., Ramírez, N., Rey, P. J., Traveset, A., Verdú, M., & Zamora, R. (2014). Beyond species loss: the extinction of ecological interactions in a changing world. Functional Ecology, 29(3), 299–307. https://doi.org/10.1111/1365-2435.12356
Wagner, D. L., Grames, E. M., Forister, M. L., Berenbaum, M. R., & Stopak, D. (2021). Insect decline in the Anthropocene: Death by a thousand cuts. Proceedings Of The National Academy Of Sciences Of The United States Of America, 118(2). https://doi.org/10.1073/pnas.2023989118
Wang, S., & Loreau, M. (2016). Biodiversity and ecosystem stability across scales in metacommunities. Ecology Letters, 19(5), 510–518. https://doi.org/10.1111/ele.12582
Wang, S., Loreau, M., De Mazancourt, C., Isbell, F., Beierkuhnlein, C., Connolly, J., Deutschman, D. H., Doležal, J., Eisenhauer, N., Hector, A., Jentsch, A., Kreyling, J., Lanta, V., Lepš, J., Polley, H. W., Reich, P. B., Van Ruijven, J., Schmid, B., Tilman, D., . . . Craven, D. (2021). Biotic homogenization destabilizes ecosystem functioning by decreasing spatial asynchrony. Ecology, 102(6). https://doi.org/10.1002/ecy.3332
Woodward, G., Ebenman, B., Emmerson, M., Montoya, J., Olesen, J., Valido, A., & Warren, P. (2005). Body size in ecological networks. Trends in Ecology & Evolution, 20(7), 402–409. https://doi.org/10.1016/j.tree.2005.04.005
Yang, L. H., & Gratton, C. (2014). Insects as drivers of ecosystem processes. Current Opinion in Insect Science, 2, 26–32. https://doi.org/10.1016/j.cois.2014.06.004
Zhang, Z. (2011). Animal biodiversity: An introduction to higher-level classification and taxonomic richness. Zootaxa, 3148(1), 7. https://doi.org/10.11646/zootaxa.3148.1.3