Tussen data en emotie
Data is binnen onz
e samenleving alomtegenwoordig. Ook van scholen wordt hoe langer hoe meer verwacht dat zij hun onderwijs via data in kaart brengen en evalueren. Een data-gedreven aanpak, waarin men de invloed van emoties zo klein als mogelijk houdt, wordt als antwoord naar voren geschoven.
Toch zijn niet alle onderwijsprocessen in data te vatten; vragen cijfers om de gepaste nuance; blijft het belang van emoties een centraal thema en klinkt de kritiek of al deze dataverzameling wel noodzakelijk is… Terechte opmerkingen en bezorgdheden. Wij gingen in gesprek met verschillende schoolleiders over hoe zij met deze spanningen omgaan en toetsten hun beleid af met de ervaringen van het schoolpersoneel.
De druk op data
De data- gedreven samenleving is volop in ontwikkeling. Er is een gigantische toename van digitalisering, opslag en verwerking van gegevens. Landen proberen om hun onderwijssysteem aan te passen naar deze huidige maatschappelijke veranderingen en behoeften. Ze richten zich hierbij vaak tot schoolleiders, omdat zij als de tussenpersoon gezien worden van de klas, het schoolpersoneel, de individuele school en het bredere onderwijssysteem. Ook in Vlaanderen is éénzelfde trend terug te vinden. Vlaamse schoolleiders geven aan dat zij een toenemende druk ervaren om hun onderwijs datagericht vorm te geven. Ze worden geacht om zowel eigen verzamelde data als overheidsdata te gaan analyseren en interpreteren. Ook het bredere schoolpersoneel voelt deze toenemende druk. Van hen wordt in steeds grotere mate verwacht dat ze observaties en gegevens van de leerlingen (digitaal) bijhouden.
Het Leerlingvolgsysteem als datatool
Binnen zowat alle Vlaamse scholen wordt er gebruik gemaakt van een leerlingvolgsysteem (LVS). Dit zijn, tegenwoordig vaak gedigitaliseerde systemen die toelaten om een grote hoeveelheid van gegevens over de leerlingen te verzamelen. Denk aan: de thuistaal van de leerling, gezinssituatie, rapporten en resultaten, zorg, … Welke gegevens bijgehouden en geregistreerd worden, hangt af van school tot school en wordt vaak bepaald door de schoolleider (in overleg met het schoolpersoneel).
‘Ik heb soms het gevoel dat het dan zo is van: En nu vliegen we daarop. (…) Dan zijn we inderdaad lijstjes aan het maken om overzichten te hebben. Maar in hoeverre is dat mega efficiënt?’
Schoolleiders waarschuwen echter dat data relevant en toepasbaar moeten zijn voor het eigen onderwijs. Data mogen niet puur verzameld worden om te verzamelen. Het zoeken naar een balans hierin blijft volgens het schoolpersoneel echter een continu proces voor de schoolleider. Vooral het indelen van de tijd die besteed wordt aan dataverzameling ten opzichte van de tijd die men in de klas kan besteden, blijft een punt van discussie en overweging.
Data en emoties
Schoolleiders geven aan dat het voeren van een puur data-gedreven of puur emotie gestuurd beleid het onderwijs niet ten goede komt. Beide manieren van beleidsvorming hebben immers hun voor- en nadelen.
Zo laat het data-gedreven werken toe om vanuit een helikopterperspectief naar het eigen onderwijsbeleid te kijken. Op die manier kan er beter ingespeeld worden op resultaten en effecten en kunnen bepaalde trends in het onderwijs sneller opgemerkt worden. Schoolleiders kaarten echter aan dat niet alle data even objectief of representatief zijn voor de eigen onderwijscontext. De kans bestaat hierdoor dat een data-gedreven beleid ontwikkeld wordt in een vacuüm en niet aansluit bij het eigen onderwijs. Daarnaast kunnen data die niet juist geïnterpreteerd worden, leiden tot foutieve bevindingen.
Het belang van datageletterdheid
Het ontwikkelen van een datageletterdheid. Dit wil zeggen: het juist kunnen interpreteren, analyseren en toepassen van data, ligt vooral bij het initiatief van de schoolleiders zelf. Schoolleiders vinden dan ook dat de overheid meer moet inzetten op nascholingen, vormingen en adviseurs rond datageletterdheid. Inzetten op meer data-gedreven onderwijs heeft immers geen zin wanneer schoolleiders niet weten hoe ze de data op een juiste manier kunnen gebruiken. Ook het bredere schoolpersoneel geeft aan dat een goede datageletterdheid essentieel is.
Emoties geven richting
Schoolleiders benadrukken naast data ook het belang van emoties binnen besluitvormingsprocessen en beleidsvoering. Zo helpen emoties en buikgevoel te bepalen welke beleidsmatige zaken/onderwerpen prioritair verder bestudeerd en geanalyseerd dienen te worden: Welke zaken vallen op in de klaspraktijk en vragen om verdere analyse? Emoties helpen daarnaast om het beleid meer schoolspecifiek te maken en om een beleid te voeren dat aansluit bij de eigen onderwijscontext en het eigen leerlingenprofiel.
‘Als je enkel naar die resultaten kijkt, maar je neemt niet voor welk publiek dat je hebt. Wat is er aan de hand in die klas? (...) Er zijn zoveel dingen die meespelen die wij als school weten voor onze eigen groep, maar die je niet kunt weten als buitenstaander.’
Een nadeel binnen emotie-gestuurd werken, is de menselijke reflex om zo snel mogelijk te willen inspelen op bepaalde observaties. Hierdoor dreigt de valkuil om beleidsmatige keuzes te maken op basis van éénmalige observaties zonder deze te evalueren over langere termijn en zonder hierbij te gaan identificeren waar het probleem zich specifiek situeert.
Een complementair beleid
Een complementair beleid dat aandacht heeft voor zowel data als emoties wordt door schoolleiders naar voren geschoven. Men heeft hiervoor verschillende manieren van aanpak. Scholen die vertrekken vanuit een meer emotie-gestuurde cultuur, willen hun schoolbeleid versterken aan de hand van data. Emoties worden als een grote sterkte gezien en kunnen data gebruiken om tot nieuwe inzichten te komen en om de onderwijskwaliteit te verhogen. Scholen waarbij een sterk data-gedreven werking reeds geïmplementeerd is, vullen hun beleid dan weer aan met emoties. Emoties bieden nuance aan de data en zorgen ervoor dat het beleid niet ontkoppeld wordt van de realiteit. Elk van de scholen gaat, vertrekkende vanuit hun eigen onderwijscultuur een pedagogische overtuigingen, op zoek naar een gepaste balans tussen data en emoties. Het is een zoekproces dat elke school op hun eigen tempo aflegt en over de jaren heen telkens opnieuw zal evalueren.
Conclusie
Er is nood aan toegankelijke bijscholingen rond datageletterdheid en beleidsvoering in het onderwijs, zowel voor schoolleiders als voor het schoolpersoneel. Overheidsinstanties moeten daarnaast blijvend oog hebben voor het volledige scala waarop een onderwijsbeleid moet inspelen, namelijk: data, leerlingenprofiel, onderwijspraktijk, schoolpersoneel, welbevinden, … en zich niet verliezen in een te sterke focus op data alleen. Met elkaar in debat treden rond spanningen tussen data en emoties is, en blijft tenslotte essentieel.
Bibliografie
Anney, V. N. (2014). Ensuring the Quality of the Findings of Qualitative Research: Looking at Trustworthiness Criteria. Journal Of Emerging Trends in Educational Research And Policy Studies, 5(2), 272–281. https://196.44.162.10:8080/xmlui/handle/123456789/256
Ariffin, Y., Coicaud, J., & Popovski, V. (2015). Emotions in International Politics: Beyond Mainstream International Relations. Cambridge University Press.
Ashaari, M. A., Singh, K. S. D., Abbasi, G. A., Amran, A., & Liébana-Cabanillas, F. (2021). Big data analytics capability for improved performance of higher education institutions in the Era of IR 4.0: A multi-analytical SEM & ANN perspective. Technological Forecasting and Social Change, 173, 121119. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2021.121119
Barrett, L. F. (2017). How emotions are made: The secret life of the brain. Houghton Mifflin Harcourt.
Barsade, S. G., & Gibson, D. E. (2007). Why Does Affect Matter in Organizations? Academy of Management Perspectives, 21(1), 36–59. https://doi.org/10.5465/amp.2007.24286163
Berkovich, I., & Eyal, O. (2015). Educational Leaders and Emotions. Review of Educational Research, 85(1), 129–167. https://doi.org/10.3102/0034654314550046
Biesta, G. (2019). What Kind of Society Does the School Need? Redefining the Democratic Work of Education in Impatient Times. Studies in Philosophy and Education, 38(6), 657–668. https://doi.org/10.1007/s11217-019-09675-y
Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77–101. https://doi.org/10.1191/1478088706qp063oa
Coburn, C. E., & Turner, E. O. (2011). Research on Data Use: A Framework and Analysis. Measurement: Interdisciplinary Research And Perspectives, 9(4), 173–206. https://doi.org/10.1080/15366367.2011.626729
Cohen, D., & Crabtree, B. (2006, juli). Qualitative Research Guidelines Project. http://www.qualres.org/HomeTria-3692.html
Conn, C., Bohan, K. J., Bies-Hernandez, N. J., Powell, P. C., Sweeny, S. P., Persinger, L. L., & Persinger, J. D. (2022). Expected data literacy knowledge and skills for early career teachers: Perspectives from school and district personnel. Teaching And Teacher Education, 111, 103607. https://doi.org/10.1016/j.tate.2021.103607
D’Huys, V., Group Joos, Witsenburg, P., Belgium Cloud, & Cloud Makelaar. (2018). GDPR IN DE PRAKTIJK: DE NIEUWE EUROPESE PRIVACYWETGEVING (1ste editie). Group Joos in samenwerking met de Cloud Makelaar. https://cloudmakelaar.be/wp content/uploads/2018/10/Het-grote-GDPR-handboek.pdf
Datnow, A., & Park, V. M. (2018). Opening or closing doors for students? Equity and data use in schools. Journal of Educational Change, 19(2), 131–152. https://doi.org/10.1007/s10833-018-9323-6
Decety, J., & Cacioppo, S. (2012). The speed of morality: a high-density electrical neuroimaging study. Journal Of Neurophysiology, 108(11), 3068–3072. https://doi.org/10.1152/jn.00473.2012
Devos, G. (2020) Dertig jaar TORB, dertig jaar onderwijsbeleid en onderwijs: een terugblik en een blik vooruit. Tijdschrift voor Onderwijsrecht en Onderwijsbeleid, 1, 13-19.
Dodman, S. L., Swalwell, K., DeMulder, E. K., View, J. L., & Stribling, S. M. (2021). Critical data-driven decision making: A conceptual model of data use for equity. Teaching and Teacher Education, 99, 103272. https://doi.org/10.1016/j.tate.2020.103272
Dogan, E., & Demirbolat, A. O. (2021). Data-Driven Decision-Making in Schools Scale: A Study of Validity and Reliability. International Journal of Curriculum and Instruction, 13(1), 507–523. https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ1285547.pdf
European Commission. (z.d.). België-Vlaamse-Gemeenschap:Kwaliteitszorg in kinderopvang, basis- en (post-)secundair onderwijs. https://eurydice.eacea.ec.europa.eu/nl/national-education-systems/belgi… community/belgie-vlaamse-gemeenschapkwaliteitszorg-0
European Parliament. (2023). Big data: definition, benefits, challenges (infographics). https://www.europarl.europa.eu/topics/en/article/20210211STO97614/big-d… definition-benefits-challenges-infographics
Finucane, M. L., Alhakami, A., Slovic, P., & Johnson, S. M. (2000). The affect heuristic in judgments of risks and benefits. Journal Of Behavioral Decision Making, 13(1), 1–17. https://doi.org/10.1002/(sici)1099-0771(200001/03)13:1
Fredrickson, B. L., & Branigan, C. (2005). Positive emotions broaden the scope of attention and thought‐action repertoires. Cognition & Emotion, 19(3), 313–332. https://doi.org/10.1080/02699930441000238
Garner, B., Thorne, J. K., & Horn, I. S. (2017). Teachers interpreting data for instructional decisions: where does equity come in? Journal Of Educational Administration, 55(4), 407–426. https://doi.org/10.1108/jea-09-2016-0106
Gelderblom, G., Schildkamp, K., Pieters, J., & Ehren, M. (2016). Data-based decision making for instructional improvement in primary education. International Journal of Educational Research, 80, 1–14. https://doi.org/10.1016/j.ijer.2016.07.004
Gooty, J., Connelly, S., Griffith, J., & Gupta, A. (2010). Leadership, Affect and Emotions: A State of the Science review. The Leadership Quarterly, 21(6), 979–1004. https://doi.org/10.1016/j.leaqua.2010.10.005
Hallo, L., Nguyen, T., Gorod, A., & Tran, P. V. (2020). Effectiveness of Leadership 64 Decision-Making in Complex Systems. Systems, 8(1), 5. https://doi.org/10.3390/systems8010005
Hora, M. T., Bouwma-Gearhart, J., & Park, H. J. (2017). Data driven decision-making in the era of accountability: Fostering faculty data cultures for learning. Review Of Higher Education/˜ The œReview Of Higher Education, 40(3), 391–426. https://doi.org/10.1353/rhe.2017.0013
Howard, S. K., Swist, T., Gasevic, D., Bartimote, K., Knight, S., Gulson, K., Apps, T., Peloche, J., Hutchinson, N., & Selwyn, N. (2022). Educational data journeys: Where are we going, what are we taking and making for AI? Computers And Education: Artificial Intelligence, 3, 100073. https://doi.org/10.1016/j.caeai.2022.100073
Jackson, J. J., Watts, J., Henry, T. R., List, J., Forkel, R., Mucha, P. J., Greenhill, S. J., Gray, R. D., & Lindquist, K. A. (2019). Emotion semantics show both cultural variation and universal structure. Science, 366(6472), 1517–1522. https://doi.org/10.1126/science.aaw8160
Jafari, M., & Safa, M. S. (2022). Data use in language schools: The case of EFL teachers’ data-driven decision making. Journal of Educational Change. https://doi.org/10.1007/s10833-022-09468-0
Jimerson, J. B., Garry, V., Poortman, C. L., & Schildkamp, K. (2021). Implementation of a collaborative data use model in a United States context. Studies in Educational Evaluation, 69, 100866. https://doi.org/10.1016/j.stueduc.2020.100866
Kanne, M., & Grootoonk, E. (2014). Moresprudentie in de praktijk. Eburon Uitgeverij B.V.
Katholiekonderwijs.Vlaanderen. (z.d.). Leerlingen evalueren in het basisonderwijs. PRO. - Katholiekonderwijs.vlaanderen. https://pro.katholiekonderwijs.vlaanderen/leerlingen evalueren-in-het-basisonderwijs/systematisch-opvolgen-van-leerlingen
Keltner, D., & Haidt, J. (1999). Social Functions of Emotions at Four Levels of Analysis. Cognition And Emotion, 13(5), 505–521. https://doi.org/10.1080/026999399379168
Kenniscentrum Data & Maatschappij. (2022). Verslag Data-Date: Algoritmes in het onderwijs. https://data-en-maatschappij.ai/nieuws/verslag-data-date-algoritmes-in-…;
Lasater, K., Albiladi, W. S., Davis, W. C., & Bengtson, E. (2020). The Data Culture Continuum: An Examination of School Data Cultures. Educational Administration Quarterly, 56(4), 533–569. https://doi.org/10.1177/0013161x19873034
Lasater, K., Bengtson, E., & Albiladi, W. S. (2021). Data use for equity?: How data practices incite deficit thinking in schools. Studies in Educational Evaluation, 69, 100845. https://doi.org/10.1016/j.stueduc.2020.100845
Leithwood, K., Steinbach, R., & Jantzi, D. (2002). School Leadership and Teachers’ Motivation to Implement Accountability Policies. Educational Administration Quarterly, 38(1), 94–119. https://doi.org/10.1177/0013161x02381005
Lench, H. C. (2018). The Function of Emotions: When and Why Emotions Help Us. Springer.
Lerner, J. S., Li, Y., Valdesolo, P., & Kassam, K. S. (2015b). Emotion and Decision Making. Annual Review of Psychology, 66(1), 799–823. https://doi.org/10.1146/annurev-psych-010213-115043
Lincoln, Y. S., & Guba, E. G. (1985). Naturalistic inquiry. SAGE.
Mandinach, E. B., & Gummer, E. S. (2016). What does it mean for teachers to be data literate: Laying out the skills, knowledge, and dispositions. Teaching And Teacher Education, 60, 366–376. https://doi.org/10.1016/j.tate.2016.07.011
Marin Health and Human Services. (2019). Equity vs. Equality: What’s the Difference? https://www.marinhhs.org/. Geraadpleegd op 22 maart 2023, van https://www.marinhhs.org/sites/default/files/boards/general/equality_v… _2021.pdf
Marsh, J. A. (2012). Interventions Promoting Educators’ Use of Data: Research Insights and Gaps. Teachers College Record, 114(11), 1–48. https://doi.org/10.1177/016146811211401106
Marsh, J. A., Pane, J. F., & Hamilton, L. S. (2006). Making Sense of Data-Driven Decision Making in Education. RAND Education.
Martens, M., De Wolf, R., & Evens, T. (2021). Algoritmes in de onderwijscontext : een studie naar de perceptie, mening en houding van leerlingen en ouders in Vlaanderen. Kenniscentrum Data & Maatschappij.
MyResearchMentor. (2021, 23 april). Overdraagbaarheid in kwalitatief onderzoek. https://myresearchmentor.nl/overdraagbaarheid-in-kwalitatief-onderzoek/…;
Naz, N., Gulab, F., & Aslam, M. (2022). Development of Qualitative Semi-Structured Interview Guide for Case Study Research. Competitive Social Science Research Journal, 3(2), 42–52
Nederlands Herseninstituut. (2023, 26 januari). Spiegelneuronen - Nederlands Herseninstituut - KNAW | Master the mind. https://herseninstituut.nl/over-het-brein/spiegelneuronen/
Onderwijskennis. (2022). Onderwijsverbetering door data-geïnformeerd werken. https://www.onderwijskennis.nl/kennisbank/onderwijsverbetering-door-data geinformeerd-werken
Pfister, H. R., & Böhm, G. (2008). The multiplicity of emotions: A framework of emotional functions in decision making. Judgment and Decision Making, 3(1), 5 –17.
Plochg, T., & van Zwieten, M. C. B. (2006). Kwalitatief onderzoek. In Handboek gezondheidszorgonderzoek. Bohn Stafleu van Loghum.
Pont, B., Moorman, H., & Nusche, D. (2008). Improving School Leadership, Volume 1 Policy and Practice: Policy and Practice. OECD Publishing.
Rankin, J. G. (2017). Data System-Embedded Analysis Support’s Implications for Latino Students and Diverse Classrooms. In Advances in educational technologies and instructional design book series. IGI Global. https://doi.org/10.4018/978-1-5225-2520-2.ch019
Rohleder, P., & Lyons, A. C. (2015). Qualitative Research in Clinical and Health Psychology. https://doi.org/10.1007/978-1-137-29105-9
Rosenberger, C. A. (2020). Does Level of Education Make a Difference? An Examination in Emotion-based Decision-making. Journal of Articles in Support of the Null Hypothesis, 17(1), 3.
Schildkamp, K. (2019). Data-based decision-making for school improvement: Research insights and gaps. Educational Research, 61(3), 257–273. https://doi.org/10.1080/00131881.2019.1625716
Schildkamp, K., Poortman, C. L., Ebbeler, J., & Pieters, J. M. (2019). How school leaders can build effective data teams: Five building blocks for a new wave of data-informed decision making. Journal Of Educational Change, 20(3), 283–325. https://doi.org/10.1007/s10833-019-09345-3
Sipman, G., Thölke, J., Martens, R., & McKenney, S. (2019). The role of intuition in pedagogical tact: Educator views. British Educational Research Journal, 45(6), 1186 1202. https://doi.org/10.1002/berj.3557
Schwab, R. L., & Iwanicki, E. F. (1982). Perceived Role Conflict, Role Ambiguity, and Teacher Burnout. Educational Administration Quarterly, 18(1), 60–74. https://doi.org/10.1177/0013161x82018001005
Taylor, L. D. (2020). Neoliberal Consequence: Data-driven decision making and the 68 subversion of student success efforts. The Review Of Higher Education, 43(4), 1069 1097. https://doi.org/10.1353/rhe.2020.0031
Thiery, E. (z.d.). Emotionele stoornissen bij kinderen en adolescenten: De neuropsychologische en gedragsneurologische invalshoek voor het orthopedagogisch handelen [Presentatieslides]. Les 5: Prof. Dr. E. Thiery: het emotioneel brein. https://ufora.ugent.be/d2l/le/content/636839/viewContent/1591717/View&n…;
Van Gasse, R. (2015). INFORMATIEGEBRUIK DOOR SCHOOLLEIDERS EN LEERKRACHTEN: BELEIDSSAMENVATTING. Universiteit Antwerpen – Onderzoeksgroep Edubron. https://data-onderwijs.vlaanderen.be/documenten/bestand.ashx?nr=6301&nb…;
Van Hove, G. (2014). Qualitative Research for Educational Sciences: second edition. Pearson Education: Harlow.
Vander Laenen, F., & O’Gorman, A. (2016). Ethische aspecten van het kwalitatief onderzoek. In Kwalitatieve methoden en technieken in de criminologie (3de editie, pp. 555–586). Acco. http://hdl.handle.net/1854/LU-8520611
Vandevoort, L., Bakelants, H., & Nicaise, I. (2020). Compensatiefinanciering in het gewoon basis- en secundair onderwijs. Case studies naar de implementatie van compensatiefinanciering in Vlaanderen, Nederland, Engeland en Frankrijk, Leuven: HIVA/Gent: Steunpunt Onderwijsonderzoek
Verhaeghe, G., Schildkamp, K., Luyten, H., & Valcke, M. (2015). Diversity in school performance feedback systems. School Effectiveness and School Improvement, 26(4), 612–638. https://doi.org/10.1080/09243453.2015.1017506
Vlaamse overheid. (z.d.). Vlaamse toetsen: wat, waarom, wie, wanneer en hoe. 69 www.vlaanderen.be. https://www.vlaanderen.be/onderwijs-en-vorming/vlaamse toetsen/vlaamse-toetsen-wat-waarom-wie-wanneer-en-hoe
Wang, Y. (2019). Is Data-Driven Decision Making At Odds With Moral Decision Making? A Critical Review of School Leaders’ Decision Making In the Era of School Accountability. Values and Ethics in Educational Administration, 14(2).
Wang, Y. (2021a). What Is the Role of Emotions in Educational Leaders’ Decision Making? Proposing an Organizing Framework. Educational Administration Quarterly, 57(3), 372–402. https://doi.org/10.1177/0013161x20938856
Wang, Y. (2021b). When artificial intelligence meets educational leaders’ data-informed decision-making: A cautionary tale. Studies in Educational Evaluation, 69, 100872. https://doi.org/10.1016/j.stueduc.2020.100872
Williams, M., & Moser, T. (2019). The Art of Coding and Thematic Exploration in Qualitative Research. International Management Review, 15(1), 45. https://www.questia.com/library/journal/1P4-2210886420/the-art-of-codin… thematic-exploration-in-qualitative
Young, C., McNamara, G., Brown, M. M., & O’Hara, J. (2018). Adopting and adapting: school leaders in the age of data-informed decision making. Educational Assessment, Evaluation and Accountability, 30(2), 133–158. https://doi.org/10.1007/s11092-018-9278-4
Ysenbaert, J., Van Avermaet, P., & Van Houtte, M. (2018). Evaluatie & diversiteit in het basis- en secundair onderwijs : deelrapport : casestudieonderzoek. https://biblio.ugent.be/publication/8619007/file/8619011.pdf
Zilincik, S. (2022). Emotional and Rational Decision-Making in Strategic Studies: Moving 70 Beyond the False Dichotomy. Journal of Strategic Security, 15(1), 1–13. https://doi.org/10.5038/1944-0472.15.1.1974
