Pleidooi voor broedruimte
- AstridBerlengé
PLEIDOOI VOOR BROEDRUIMTE:
Waar kunnen we vandaag de dag nog samenkomen? Welke plek in de stad is niet gericht op consumptie? Buiten een aantal parken en misschien hier en daar een plein is alle publieke ruimte in de stad gecommercialiseerd. Waar kunnen we simpelweg gewoon nog samen zijn? In een continu veranderende en gepolariseerde maatschappij, lijkt een verlies van gemeenschapsgevoel op te treden. De huidige maatschappelijke infrastructuur lijkt er niet in te slagen mensen samen te brengen, of een concreet antwoord te bieden op lokale vragen in een wijk of stad. En toch?
In het Maria-Magdalenaklooster, een oud gebouw verscholen achter een hoge muur naast de Kerk op het Spiegelplein in Jette, bevindt zich nu een broedplek, ook wel ‘Mona’ genoemd. Georganiseerd door de organisatie Toestand worden er vandaag buurtfeesten, open-deur dagen, filmvertoningen, brei-clubs, voedselbedelingen, en allerlei sport activiteiten georganiseerd. Het is een tijdelijke bezetting van het klooster, waar iedereen welkom is om iets te organiseren. Een plek waar alles mogelijk is, waar men kan broeden. “Een broedplek?” hoor ik u vragen. Jawel, een broedplek niet voor vogels maar voor mensen.
Wat is een Broedplek?
Mona is één van de vele gelijksoortige broedplekken die we zien opkomen in de steden. Maar wat is dat precies, een broedplek? Die vraag probeerde we in het eerste deel van ons onderzoek te beantwoorden. We analyseerden verschillende specifieke cases uit Gent en Brussel. Dit grafisch onderzoek bundelden we in een “Atlas van Broedplekken”. Waar dan ook een definitie bij hoorde. Die luidt:
Broedplekken zijn stedelijke laboratoria, die zowel sociale als ruimtelijke weefsels verdichten door maatschappelijke uitdagingen te concretiseren op een plek. Ze stellen de ontwikkeling van sociaal kapitaal voorop en zijn constant in evolutie. Ze hebben een adaptief karakter waardoor ze kort op de bal kunnen speken bij veranderingen in de maatschappij.
Het zijn dus concreet sociale of culturele organisaties die vaak puur uit activistisch initiatief beslissen om allerlei activiteiten te organiseren, activiteiten die gericht zijn op hun directe omgeving, op de buurt. Enthousiastelingen komen samen en er wordt gebroed, van kookavonden tot creatieve workshops, of jeugdwerk, alles is er mogelijk. Maar waarom zijn deze broedplekken belangrijk in onze huidige maatschappij.
Het belang van nieuwe maatschappelijke infrastructuur.
Vandaag de dag is er een gebrek aan gemeenschapsinfrastructuur. Het plaatselijke jeugdhuis of gemeenschapscentrum zijn vaak verouderd en trekken maar een klein specifiek publiek aan. Er is nood aan inclusieve en toegankelijke gemeenschapsinfrastructuur vandaag in de stad. Waar mensen vrij zijn om te experimenteren met kunst, cultuur, of waar men simpelweg een plek kan vinden om te zijn, en daar geven broedplekken een antwoord op.
Broedplekken kunnen echter kwetsbare organisaties zijn; Het zijn vaak tijdelijke bezettingen in leegstaande gebouwen, zijn afhankelijk van vrijwilligerswerk of een paar gemotiveerde enthousiastelingen en hebben vaak niet veel middelen om de werking van hun broedplek langdurig voort te zetten. Daarom is het belangrijk om ook deze problematieken bloot te leggen. Waar worstelen broedplekken mee en hoe kunnen we ervoor zorgen dat broedplekken in de toekomst meer duurzame ondersteuning vinden?
Mona: een plek voor en door iedereen.
Dat brengt ons bij het Maria-Magdalenaklooster, een bruisende broedplek in Jette, ook wel ‘Mona’ genoemd. We nemen deze broedplek onder de loep opdat het als voorbeeld kan dienen om deze grotere problematieken bloot te leggen. Door grafisch en ontwerpend onderzoek, alsook door participatie bij opendeurdagen proberen we de huidige werking van Mona beter te begrijpen. Mona is een tijdelijke bezetting en huist vandaag een 40-tal collectieven en kleine organisaties in het oude klooster. Deze tijdelijkheid zorgt ervoor dat men volledig kan focussen op buurtontwikkeling. Maar het zorgt er ook voor dat het bruisende engagement dat op dit moment zich ontwikkelt in dit klooster, zomaar ineens afgebroken kan worden. Daarom stellen wij in het tweede deel van ons onderzoek de hoofdvraag: Hoe kunnen we een toekomstvisie voor deze broedplek maken? De huidige broedplek biedt enorm veel opportuniteiten voor zowel de partners van Mona zelf alsook voor de buurt. Kunnen we een ontwikkelingsstrategie voor Mona maken die de potentie van de tijdelijke invulling kan omzetten naar een duurzame stabiele toekomst?
Een verbeelding van de mogelijke toekomst.
We exploreren de verschillende mogelijkheden voor het klooster aan de hand van drie toekomstscenario’s. Door drie fictieve ontwerpen te maken kunnen we de kansen en potenties van deze plek verbeelden. We trekken lessen uit de huidige werking van het klooster en vertrekken vanuit de partners die er al zijn. Met actoren-schema’s proberen we ook de organisatorische werking van de broedplek vorm te geven zodat alle belangen van elke betrokkene gehoord kan worden. Alles wordt structureel vormgegeven in een tijdlijn die de nodige stappen in de herontwikkeling van het klooster dient weer te geven. Zo proberen we de nodige criteria aan te reiken die nodig zijn voor een meer duurzame broedplek.
Een pleidooi:
Met ons onderzoek willen we aantonen dat een broedplek in dit klooster voor alle betrokkenen waardevol kan zijn. Zowel voor de partners, de buurt, de gemeente en stad, alsook voor de eigenaar zelf, het bisdom. We pleiten voor een duurzame herontwikkeling van het klooster dat ook de belangen van de huidige partners meeneemt in haar toekomst. Daarnaast pleiten we ook voor de duurzame herontwikkeling van al het leegstaand patrimonium in de stad. Vele gebouwen staan vandaag leeg, en worden verloederd. Deze broedplek kan aantonen dat ons erfgoed nog steeds kwaliteiten biedt en het potentieel bezit om omgevormd te worden naar waardevolle gemeenschapsplaatsen in de stad. We pleiten ook voor tijdelijke invullingen, die de kracht hebben om gebouwen maar ook een buurt tot leven te wekken. Ze kunnen antwoord bieden op de nood aan betaalbare ruimte in de stad zowel voor artiesten als sociale initiatieven als de gewone buurtbewoner.
Ten slotte pleiten we voor broedruimte in de stad. Broedplekken ontstaan vaak bottom-up, en door hun adaptief en flexibel karakter vallen ze soms tussen sectoren in. Waardoor subsidiëring moeilijk blijkt te zijn. Desalniettemin hebben we nood aan dit soort plaatsen in de stedelijke omgeving. Ze bieden een antwoord op maatschappelijke noden. Het zijn plaatsen van rust, spel, experiment, kennisuitwisseling, solidariteit, ontmoeting en gemeenschappelijkheid. Ze maken bruggen tussen mensen daar waar er anders muren staan en bieden agency aan zij die anders niets te zeggen hebben. Laat dit onderzoek daarom ook een oproep zijn om te investeren in broedplekken, want zij durven dromen over de gemeenschapsruimtes van de toekomst.
Bibliografie
BOEK
Dirkx, Lola, Pepijn Kennis, Lucas Destrijcker, Leegstond - handlei
ding voor gebruik van leegstaande ruimte. Brussel: Toestand vzw,
2018.
Gijsels, Tom, Bie Vancraeynest, Tine Declerck, Céline Gaza, Isabelle
N’diaye, Andrea Urbina Padin, Gaëlle Tardé, Allée Du Kaai. Brussel:
Leefmilieu Brussel en Toestand vzw, 2023.
Jacobs, Jane. The Death and Life of Great American Cities (New York:
Random House, 1961), p. 369
Miss Miyagi, Draaiboek alternatieve ontwikkelings- en financieringsmo-
dellen voor moeilijk herbestemmen erfgoed. Leuven: stad Leuven, 2019,
https://issuu.com/missmiyagi.eu/docs/20230828-alternatieve-ontwik-
keling
Putnam, Robert. Bowling Alone: the collapse and revival of American
community. New York: Simon and Schuster, 2000.
THESIS
Benoot, Toon. De Nog-Niet-Stad: De betekenis van tijdelijke invullin-
gen als samenlevingsopbouwpraktijk. Master Thesis, Universiteit Gent,
2016.
Berlengé, Astrid, Una Buseyne, Wynand Jonckheere, Ella Ooms, Jef
Potargent, and Boris Van Belle. Atlas Broedplekken. Master thesis, Uni-
versiteit Gent, 2024.
Driesen, Anton. Temporary use in Brussels: Assessing an expanding field.
Master Thesis, Vrije Universiteit Brussel, 2023.
Nelissen, Mathis. The Occupied City: Pathways and Deadlocks for a
Social Just Brussels. Master Thesis, KU Leuven, 2022.
Van Tilborgh, Lotte. Tijdelijke invulling. Een vaste waarde? Master The-
sis, Universiteit Gent, 2019.
ARTIKEL
Marchal, Elsa. “Tijdelijk gebruik geeft inzicht.” A+ 304 (2023): 45-48.
Silvrants-Barclay, Els. “Over tijdelijkheid en permanentie: De archipe-
lago van de nomadische kunstenaar,” Ruimte 46 (2020): 24-27.
Gario, Quinsy, Sofie Joye, Chris Keulemans, Lara Staal, “Ruimte (ma-
ken) voor stedelijke creatie,” Kunstenmagazine (2020): 8-96.
242ONLINE ARTIKEL
Bauwens, Lietje, en Els Silvrants-Barclay. “Ruimte voor kunst (en an-
dere stedelijke fantasieën).” Rekto:Verso, 2020. 18 mei, 2020. https://
www.kunsten.be/nu-in-de-kunsten/ruimte-voor-kunst-en-andere-ste-
delijke-fantasieen/.
Boie, Gideon. “De hoofdstad is geen shoppingmall,” De Standaard,
17 augustus, 2023, https://www.standaard.be/cnt/dmf20230816-
96066505.
Goethal, Maarten. “Wanneer het terras aan het plein vreet: ‘Zitten?
Dat is dan vijf euro’,” Bruzz, 7 juni, 2023, https://www.bruzz.be/eco-
nomie/wanneer-het-terras-aan-het-plein-vreet-zitten-dat-dan-vijf-eu-
ro-2023-06-07.
“Huurprijzen in Brussel stegen nooit zo snel,” Bruzz, 7 februari, 2024,
https://www.bruzz.be/actua/economie/huurprijzen-brussel-stegen-
nooit-zo-snel-2024-02-07.
Kelepouris, Stavros. “19 organisaties vechten voorrangsregels kin-
deropvang aan bij Grondwettelijk Hof,” DeMorgen, 20 maart, 2024,
https://www.demorgen.be/nieuws/19-organisaties-vechten-voorrangs-
regels-kinderopvang-aan-bij-grondwettelijk-hof-bca18a12/?refer-
Lelong, Jorn. “‘Zo ontneem je hen alle ontwikkelingskansen’: nieu-
we regels voor werkende ouders veroorzaken chaos in crèches,”
DeMorgen, 3 april, 2024, https://www.demorgen.be/nieuws/zo-ont-
neem-je-hen-alle-ontwikkelingskansen-nieuwe-regels-voor-werken-
de-ouders-veroorzaken-chaos-in-creches-b24cd81c/?referrer=https://
Lenaerts, Johny. “Henri Lefebvre en Het Recht Op De Stad,” Globalin-
fo, 6 november, 2015, https://www.globalinfo.nl/Achtergrond/henri-
lefebvre-en-het-recht-op-de-stad/.
Mayda, Kubra, Kristof Vadino, “Van wie is het stadscentrum?
‘We zijn vergeten wat inwoners zelf belangrijk vinden’,” De
Standaard, 12 augustus, 2023, https://www.standaard.be/cnt/
dmf20230811_95794196?&articlehash=UBT1R20GtFj5RZuEy-
7cDfXFa7HkGo%2F4M9kuUHtaaGdKIfgOgddHlNnzUC%2Fvc%-
2BxFjmLVrjTsfYtGF%2Bwo9EMbZ%2FK5r31cF8TfW8FykGf5fCH-
PQsrDac4hNZioTMzRNxSI%2FYGa3wtXfmbTIEAet61gQ32ob-
1ZbSh3YXp2xU2ofUkErtWjf97p%2F7ZUibw5Joxeb89Nd2RMkN-
GitM1e6jVvscZngpD8l%2FahQlEsP1%2BmLDKa3ABF1BAetmoIT-
CZtnN2XCqaXtW2rSAJTJ8XCHccJukzii9PG6x0rFK%2Fho88xOp-
GK6QeYb2DajhobK8bpEPJ33%2FOz0SwRGm5hRb4b%2FNoG4C-
Jg%3D%3D.
“Prijzen woonzorgcentra gestegen met 4 procent: “Gemiddelde bewo-
ner moet elke maand 542 euro bovenop pensioen leggen”,” VRTnws,
29 april, 2024, https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2024/04/29/woonzorg-
centra-barometer/#:-:text=De%20gemiddelde%20prijs%20voor%20een,is%20dan%20ook%20groter%20geworden.
Romans, Stéphanie. “Brusselse nieuwbouwwoning moet balkon of
terras hebben,” DeTijd, 20 december 2024, https://www.tijd.be/poli-
tiek-economie/belgie/brussel/brusselse-nieuwbouwwoning-moet-bal-
kon-of-terras-hebben/10514343.html#:-:text=Een%20nieuwbouwpro-
ject%20langs%20het%20kanaal%20in%20Anderlecht.&text=Elke%20
Brusselse%20nieuwbouwwoning%20moet%20verplicht,deze%20legis-
latuur%20definitief%20wil%20goedkeuren.
Sacco, Muriel, Wendy Smits, Dimo Kavadias, Bram Spruyt, Caroline
d’Andrimont, “De Brusselse jeugd: tussen diversiteit en kwetsbaar-
heid,” Brussels Studies, 25 april, 2016. https://journals.openedition.
org/brussels/1344.
“Toestand zoekt nieuwe invulling voor leegstaand klooster in centrum
Jette.” Bruzz, 23 november, 2024. https://www.bruzz.be/samenleving/
toestand-zoekt-nieuwe-invulling-voor-leegstaand-klooster-cen-
trum-jette-2022-11-23.
Torfs, Michaël, Sandra Cardoen, “Prijzen rusthuizen blijven maar stij-
gen: worden onze woonzorgcentra onbetaalbaar?” VRTnws, 2 oktober,
2023, https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2023/09/30/rusthuizen-duurder/.
Van Nieuwhove, Job. “Allee Du Kaai viert achtste verjaardag met
tijdelijk museum,” Bruzz, 12 januari, 2022. https://www.bruzz.be/
videoreeks/woensdag-12-januari-2022/video-allee-du-kaai-viert-acht-
ste-verjaardag-met-tijdelijk.
Van Renterghem, Bram. “Indirah Osumba: ‘Jette is een soort schat-
kist’.” Bruzz, 14 november 2017. https://www.bruzz.be/samenleving/
indirah-osumba-jette-een-soort-schatkist-2017-11-14.
Verhaege, Olaf, Dieter Dujardin, Thomas Roelens, Raphael Cockx,
“Waar vloeit uw belastinggeld naartoe?” Multimedia.tijd, 12 februari,
2024, https://multimedia.tijd.be/begroting/.
INTERVIEW
Leontien, Michiel, Wiebe, “De Koer is pas succesvol als common als
niet éénstemmigheid (consensus), maar meerstemmigheid (consent)
mogelijk blijft.” Interview by CommonsLab, 15 april, 2022. https://
commonslab.be/commoner-in-de-kijker/2022/4/15/de-koer-gent.
WEBSITE
Anagramproject, “Anagram aslb, à propos,” geraadpleegd op 12 maart,
2024, https://www.anagramproject.org/.
Bisa.brussels, “Ruimtelijke Ordening en Vastgoed,” geraadpleegd op 2
mei, 2024, https://bisa.brussels/themas/ruimtelijke-ordening-en-vast-
goed/sociale-woningen.
244Bredeschool, “Coördinatie en Samenwerking,” geraadpleegd op 1 juni,
2024, http://www.bredeschool.org/themas/organistatie-van-een-bre-
de-school/co%C3%B6rdinatie-en-samenwerking.
Cejette, “Centre d’Entraide de Jette,” geraadpleegd op 12 maart, 2024,
Collectifatta, “Espace flotant,” geraadpleegd op 16 mei, 2024, https://
collectifatta.wordpress.com/.
DanielDzidzonu, “About Dzidzonu,” 29 maart, 2018, https://danield-
zidzonu.com/2018/03/29/about-us/.
Dekoer, “Verhuur,” geraadpleegd op 2 februari, 2024, https://dekoer.
be/verhuur/.
Facebook, “Les Atelier Combinés,” geraadpleegd op 14 maart, 2024,
https://www.facebook.com/lesatelierscombines/?paipv=0&eav=AfbD-
LGiAnjOK0WO29Mc4o4oRtc3nukhkRtbS0AFHHaTYXYcMmB-
w7uUhZVXLpt-qg-SM&-rdr.
Facebook, “Pouce Pousse,” geraadpleegd op 12, maart, 2024, https://
www.facebook.com/soulglow.be/.
Facebook, “Viva Vittoria Bruxelles,” 28 september, 2023, htt-
ps://www.facebook.com/photo.php?fbid=274300362170901&
id=100087728170489&set=a.274300565504214&locale=nl-NL.
Febiovzw, “LOCKING-OUT-effect. Uitsluiting van kwetsbare Brussel-
se jongeren op de arbeidsmarkt,” 11 december 2023, https://febiovzw.
org/2023/12/11/locking-out-effect-uitsluiting-van-kwetsbare-brussel-
se-jongeren-op-de-arbeidsmarkt/.
Gardens.brussels, “Westparc,” geraadpleegd op 3 april, 2024, https://
gardens.brussels/nl/groene-ruimten/westparc.
“Infrastructuur,” Abc-web, geraadpleegd op 6 juni, 2024, https://www.
abc-web.be/abc-huis-brussel/infrastructuur/.
Inlimbo.brussels, “In-Limbo,” geraadpleegd op 10 maart, 2024 https://
www.inlimbo.brussels/dash/dist/index.html#/home.
Instagram, “lajeteemona,” geraadpleegd op 12 maart, 2024, https://
www.instagram.com/lajeteemona/.
Kbs-frb, “Betlehem voor sociale huisvesting (Fonds),” geraadpleegd op
22 maart, 2024, https://kbs-frb.be/nl/betlehem-voor-sociale-huisves-
ting-fonds.
Kerknet, “Broeders van Sint Jan verlaten priorij van Jette,” 5 januari,
2022, https://www.kerknet.be/aartsbisdom-mechelen-brussel/artikel/
broeders-van-sint-jan-verlaten-priorij-van-jette. Labolobo, “Labolobo, solidarity between generations,” geraadpleegd
op 15 mei, 2024, https://labolobo.eu/nl/
Leegbeek.brussels, “6 500 000 m2 LEEGSTAND : de 20ste gemeen-
te van Brussel,” geraadpleegd op 2 april, 2024, https://nl.leegbeek.
brussels/.
Microsondesyak, “Fabrication d’ateliers et de pièces radiophoniques,”
geraadpleegd op 20 april, 2024, https://microsondesyak.com/.
MindfulnessbyCeline, “Reconnecting with our true essence,” geraad-
pleegd op 12 maart, 2024, https://www.mindfulnessbyceline.com/.
Missmiyagi, “Wie is Miss Miyagi?” geraadpleegd op 19 maart, 2024,
https://www.missmiyagi.eu/nl/missie.
Monument.heritage.brussels, “Inventaris van Bouwkundig Erfgoed,”
geraadpleegd op 27 april, 2024, https://monument.heritage.brussels/
nl/buildings/24782.
Norwest, “Club Norwest,” geraadpleegd op 15 mei, 2024, https://www.
norwest.be/nl/netwerk-norwest/club-norwest.
Onze Werking,” vriendevanhethuizeke, geraadpleegd op 4 mei, 2024,
https://www.vriendenvanhethuizeke.be/nl/over-ons/onze-werking.
PLOEF, “Kalaripayat,” geraadpleegd op 2 mei, 2024, https://www.
ploef.eu/kalaripayat/.
Samusocial, “De belangrijkste eisen van de Brusselse daklozensector
in de aanloop van de verkiezingen 2024,” 11 maart, 2024, https://
samusocial.be/de-belangrijkste-eisen-van-de-brusselse-daklozensec-
tor-in-de-aanloop-naar-de-verkiezingen-van-2024/.
Samusocial, “SOS : Social Sector Out Of Service, Dakloosheidscrisis
in Brussel : noodkreet van een uitgeputte sector of uitgeputte sector
roept om hulp,” 13 maart, 2024, https://samusocial.be/sos-social-sec-
tor-out-of-service-dakloosheidscrisis-in-brussel-noodkreet-van-een-
uitgeputte-sector-of-uitgeputte-sector-roept-om-hulp/.
Sint-Goedele.brussels, “Goed onderwijs Goede kinderopvang,” ge-
raadpleegd 13 mei, 2024, https://sint-goedele.brussels/.
Soulglow, “Soul Glow, Notre but,” geraadpleegd op 12 maart, 2024,
Statbel.fgov, “Vastgoedprijzen,” geraadpleegd 2 mei, 2024, https://stat-
bel.fgov.be/nl/themas/bouwen-wonen/vastgoedprijzen#panel-15.
Studyspaces.brik, “StudySpaces,” geraadpleegd op 15 mei, 2024, htt-
ps://studyspaces.brik.be/.
Taijibxl, “Groupe de Tai Chi Chuan Style Yang Traditionnel de Belgi-
246que,” geraadpleegd op 22 april, 2024, https://www.taijibxl.be/.
Toestand, “Mona,” geraadpleegd op 24 februari, 2024, https://toestand.
be/projecten/Monast%C3%A8reJette .
Track.brussels, “About,” geraadpleegd op 6 april, 2024, https://www.
track.brussels/nl-be/about.
VGC, “Plan Atelier,” geraadpleegd op 26 april, 2024, https://www.vgc.
be/wat-biedt-n-brussel/cultuur/plan-atelier.
Waka-up. “Women’s Activities Kids Around-Uniting People,” geraad-
pleegd op 12 april, 2024, https://www.waka-up.be/.
Wikipedia, “Lijst van beschermd onroerend erfgoed in Jette,” geraad-
pleegd op 27 april, 2024, https://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_be-
schermd-onroerend-erfgoed-in-Jette.
Youtube, “Projet Bethlehem - 10ANS -,” 26 november, 2016, https://
www.youtube.com/watch?v=BfTYIyLCRCc.
Zones-sensibles, “Manifesto,” geraadpleegd op 2 maart, 2024, http://
www.zones-sensibles.org/manifesto/.
RAPPORT
Aartsbisdom Mechelen-Brussel, Project Betlehem Activiteitenverslag
2021 – 2022. Brussel: Patrick du Bois, 2022, http://www.bethleem.
be/1-project-betlehem.html.
Betlehem Sociale Huisvesting, Presentatiemap. Brussel: Katholieke
Coördinatie voor Sociale Huisvesting, 2017, http://www.bethleem.be/
documents/tijdeloze-presentatiemap-b-2017.pdf.
Brede School de Verrekijker, presentatie-werking-de-verrekijker. 2019,
https://ondersteuningstoolbredeschool.be/content/4-praktijkvoorbeel-
den/6-jaar-brede-school-de-verrekijker/presentatie-werking-de-verre-
kijker.pdf.
Brussels Instituut voor Statistiek en Analyse en Observatorium voor
Gezondheid en Welzijn van Brussel-Hoofdstad. Zoom op de gemeen-
ten: Jette. Brussels Hoofdstedelijk Gewest en Vivalis.Brussels. Brussels
Hoofdstedelijk Gewest, 2024.
Community Land Trust Brussels, Ecores, Communa, Equal Partners,
Participatieve studie over de brussels Commons. Brussel: Leefmilieu
Brussel, Brussel Economie en Werkgelegenheid, 2023,
Confederatie van ImmobiliënBeroepen, Huurbarometer Brussel:
‘Brusselse huurprijzen stegen in 2023 stuk feller dan in Vlaanderen en
Wallonië’. 7 februari, 2024, https://www.cib.be/actua/df02c9ed-932c-
4f59-8bd4-fd042f481025/huurbarometer-brussel-brusselse-huurprij-
zen-stegen-in-2023-stuk-feller-dan-in-vlaanderen-en-wallonie. De Blander, Rembert, Anneloes Vandenbroucke, Pierre Marissal, and
Benjamin Wayens. Analyse van de haalbaarheid en de operationali-
teit van een inventarisatie van de leegstaande woningen in het Brussels
Hoofdstedelijk Gewest: Synthese. Brussels: BSI.brussels, 2024.
De Koer, Jaarverslag 2017. Vzw De Vergunning, 2017, https://dekoer.
be/wp-content/uploads/2018/04/Jaarverslag-DeKoer-2017-paginas-1.
pdf.
De Koer, Jaarverslag 2019. Vzw De Vergunning, 2019, https://dekoer.
be/wp-content/uploads/2020/12/deKoer-jaarverslag-2019.pdf.
De Koer, Jaarverslag 2020. Vzw De Vergunning, 2020, https://dekoer.
be/wp-content/uploads/2021/12/deKoer-jaarverslag-2020.pdf.
De Koer, Jaarverslag 2021. Vzw De Vergunning, 2021, https://dekoer.
be/wp-content/uploads/2022/09/DEKOER-JAARVERSLAG-2021-DI-
GITAAL.pdf.
De Koer, Jaarverslag 2022. Vzw De Vergunning, 2022, https://dekoer.
be/wp-content/uploads/2023/08/DEKOER-JAARVERSLAG-2022-DI-
GITAAL-5.pdf.
De Koer, Jaarverslag 2023. Vzw De Vergunning, 2023, https://dekoer.
be/wp-content/uploads/2024/04/DE-KOER-JAARVERSLAG-2024.
pdf.
Inclusief Brussel, Kwetsbaarheid en veerkracht in Brussel: Brusselse
gezinnen met kinderen in precaire leefomstandigheden. Brussel Platform
Armoede, CAW Brussel, Samenlevingsopbouw Brussel, Kenniscen-
trum WWZ, 2020, https://www.kenniscentrumwwz.be/sites/default/
files/bijlagen/onderzoeksrapport%20precaire%20gezinnen.pdf.
Ministerie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Besluit van de
Brusselse regereing tot inschrijving op de bewaarlijst van de sintmagdale-
nakerk en het redemptoristenklooster. Brussel. https://doc.patrimoine.
brussels/REGISTRE/AG/026-023.pdf.
Ondersteuningstool Brede School, Maatschappelijke participatie en
talentontwikkeling. 2019, https://ondersteuningstoolbredeschool.be/
content/4-praktijkvoorbeelden/6-jaar-brede-school-de-verrekijker/
presentatie-verrekijker-talentontwikkeling-naar-maatschappelijke-par-
ticipatie-1-1.pdf.
Onderwijscentrum Brussel, Visietekst ‘Brede School’. Brussel: Vlaamse
GemeenschapsCommissie, 2022, https://www.onderwijscentrumbrus-
sel.be/sites/onderwijscentrumbrussel/files/2022-05/Visietekst%20
BredeSchool%20%28LO%29.pdf.
Samusocial.brussels, 2023 activiteitenverslag. Brussel: Sébastien Roy,
New Samusocial asbl, 2023, https://samusocial.be/wp-content/up-
loads/2024/07/01-RA-SAMUSOCIAL-2023-NL-interactief.pdf
248Stad Brussel, Strategie ter Bestruiding van leegstaand en verwaarloosd
vastgoed – verslag 2021. Brussel: Destad, 2021, https://www.brussel.be/
sites/default/files/bxl/workflow/28-06-2021/28%2006%202021%20
OJ%20point-punt%20(027)/027-Verslag%202021%20-%20Bijlage%20
(NL).pdf.
Steunpunt Diversiteit & Leren, Wat is een Brede School? Een referentie-
kader. Gent, Steunpunt Diversiteit & Leren, 2010, http://www.brede-
school.org/sites/default/files/2010-Wat%20is%20een%20Brede%20
School-deel%201.pdf.
Toestand, Marie Moskou. 2018, https://toestand.be/assets/pdf/14-
april-2018-keyelements-nl.compressed.pdf.
Verhuurgerust, Sociaal Verhuren doe je met een gerust hart, Informarie-
brochure. Provincie Oost Vlaanderen, 2022, https://verhuurgerust.be/
wp-content/uploads/2022/09/Informatiebrochure-kandidaat-verhuur-
ders.pdf.
