Artificiële intelligentie in het onderwijs: een nieuwe gids voor leerkrachten in de tweede graad.

Artificiële intelligentie in het onderwijs: een nieuwe gids voor leerkrachten in de tweede graad.

In een tijd waarin technologie ons dagelijks leven ingrijpend verandert, krijgen ook het onderwijs en de manier waarop we leren een nieuwe impuls door de opkomst van kunstmatige intelligentie (AI). Wat vroeger nog vooral de dromen van wetenschappers leek, ontwikkelt zich nu snel tot een praktische tool voor leerkrachten in het secundair onderwijs. Een recent onderzoek in kader van een bachelorproef in Odisee Hogeschool werpt licht op hoe AI niet enkel de leerkracht kan ondersteunen, maar ook nieuwe perspectieven kan openen voor gepersonaliseerd en effectief onderwijs.

Het onderzoek

De kernvraag van het onderzoek luidde: Hoe kan artificiële intelligentie leerkrachten uit de tweede graad secundair onderwijs ondersteunen om zo dicht mogelijk bij tutoring te komen? Leidinggevenden, beleidsmakers en leerkrachten in het onderwijsveld vragen zich steeds vaker af wat AI voor hen kan betekenen. Kan kunstmatige intelligentie helpen om de steeds voller wordende klaslokalen te verbeteren? En belangrijker nog: biedt AI mogelijkheden om de broodnodige persoonlijke aandacht en begeleiding in het onderwijs te versterken? Het antwoord lijkt ja, maar vereist ook een kritische blik.

Volgens de resultaten van het onderzoek biedt AI diverse kansen. Een grote kracht ligt in de mogelijkheid om data van leerlingen te analyseren en op basis hiervan gepersonaliseerde leertrajecten te ontwikkelen. Voor leerlingen betekent dit dat zij leren in een tempo en stijl die specifiek voor hen geschikt is. “AI kan via intelligente algoritmes inschatten waar de leerling moeite mee heeft en daarop inspelen met aangepaste oefeningen en feedback,” legt Zen Van Dessel uit. Zo kunnen leerkrachten sneller signalen krijgen over moeilijkheden zodat zij tijdig kunnen ingrijpen, zonder dat dit ten koste gaat van de onderwijskwaliteit.

Een ander aspect dat het onderzoek benadrukt, is de ondersteuning van de leerkracht zelf. Het gebruik van AI-tools kan repetitieve taken, zoals het corrigeren van toetsen of het opvolgen van leerling gegevens, aanzienlijk verlichten. Daardoor houden leerkrachten meer tijd over voor dat wat écht telt: leerlingen begeleiden en motiveren. “AI is geen vervanger, maar een versterker voor het menselijke contact,” benadrukt Van Dessel. Het vormt een soort digitale assistent die de pedagogische rol van de leerkracht versterkt.

AI in de praktijk

De praktische implementatie van AI in het onderwijs wordt momenteel al getest in scholen zoals Sint-Lucas in Antwerpen. Daar leeft een openheid voor experimenten met nieuwe technologieën, en een deel van het lerarenteam staat klaar om te investeren in de toekomst. Tijdens het onderzoek werden verschillende AI-toepassingen getest.

Toch waarschuwt het onderzoek ook voor de valkuilen. AI-systemen kunnen onnauwkeurig zijn, verkeerd interpreteren en afhankelijk maken. “AI kan enkel leren van data die het krijgt en is niet in staat om echt nieuwe inzichten te creëren of emoties te begrijpen,” waarschuwt Van Dessel. Het risico bestaat dat leerlingen te afhankelijk worden van algoritmes, of dat leerkrachten het menselijke contact uit het oog verliezen. Daarom pleit hij voor een zorgvuldige en bewuste integratie van AI binnen de onderwijspraktijk.

Wat nu in de toekomst?

Wat betekent dit voor de toekomst? Volgens de onderzoekers moeten onderwijsinstellingen investeren in scholing en begeleiding van leerkrachten, zodat zij AI-toepassingen correct kunnen gebruiken en begeleiden. Er ligt ook een maatschappelijke verantwoordelijkheid om ethische en privacy-aspecten goed te regelen, zodat gegevens van leerlingen veilig blijven.

Besluit

De grote conclusie uit het onderzoek is dat artificiële intelligentie geen vervanger is van de leerkracht, maar wel een krachtig hulpmiddel dat gepersonaliseerd leren dichterbij kan brengen. Via een praktijkgericht onderzoek binnen het Sint-Lucas kunstsecundair te Antwerpen werd aangetoond dat een goed opgebouwde online cursus leerkrachten kan helpen om basiscompetenties en vertrouwen op te bouwen in het gebruik van AI-tools. Leerkrachten die de cursus volgden, gaven aan zich nadien zekerder te voelen in het toepassen van AI in hun lessen, en konden ook concrete toepassingen benoemen die ze bruikbaar achtten in hun klaspraktijk.

AI biedt reële kansen om leerlingen op maat te begeleiden, onmiddellijk feedback te geven en repetitieve taken te verlichten. Maar de technologie vraagt om een bewuste en kritische aanpak. Uit het onderzoek bleek dat de grootste drempels voor leerkrachten het gebrek aan kennis, vertrouwen en tijd waren. Enkel wanneer deze drempels erkend en weggenomen worden via professionele ondersteuning, kan AI een meerwaarde zijn in het onderwijs.

Kortom, technologie en menselijke warmte hoeven elkaar niet uit te sluiten. Wanneer AI wordt ingezet met pedagogisch inzicht, versterkt het net de rol van de leerkracht in plaats van die te ondermijnen. Scholen en onderwijsteams krijgen zo de kans om innovatie niet als bedreiging te zien, maar als een kans om het onderwijs inclusiever, efficiënter en persoonlijker te maken. De uitdaging is nu om die tools op de juiste manier te gebruiken — zodat elke leerling zich niet alleen ondersteund, maar ook echt gezien voelt.
 

Bibliografie

Brake, J. (2024). De impact van AI op het onderwijs en de rol van leerkrachten.

Literatuurstudie over AI en onderwijs (geen specifieke auteur). Onderzoek naar AI-toepassingen, valkuilen en kansen in het onderwijs.

Auteur: Zen Van Dessel

Educatieve bachelor secundair onderwijs

Odisee hogeschool

Promotor: Stijn Van Lokeren

In co-creatie met: Sint-Lucas kunstsecundair Antwerpen

Onderwijsvakken: Aardrijkskunde - Informatica

Het volledige rapport of meer info? zen.vandessel@student.odisee.be

Persoonlijk mailadres: zenvandessel@gmail.com