Hout als bouwmateriaal in een land van regen en baksteen?

Tomas
De Landsheer

De bouwsector is wereldwijd verantwoordelijk voor bijna 40% van de CO₂-uitstoot. Duurzamer bouwen is dus geen optie meer, maar een noodzaak. In landen als Zweden en Canada wordt hout steeds vaker ingezet als voornaamste structureel bouwmateriaal. Ook in België wint houtbouw aan terrein, met Cross-Laminated Timber (CLT) als veelbelovend materiaal. Dit ‘houtmassief’ bestaat uit planken die kruislings worden verlijmd tot stevige panelen. Het resultaat: een volwaardig alternatief voor beton- en metselwerkconstructies, maar met een aanzienlijk lagere klimaatimpact. Toch klinkt in België vooral twijfel: kunnen moderne en massieve houtproducten als CLT wel overleven in een nat klimaat waar vocht en regen schering en inslag zijn?

Hout als het nieuwe goud

CLT is internationaal uitgegroeid tot een volwaardig alternatief voor beton en baksteen. Dankzij de kruislings verlijmde lagen is het sterker en stabieler dan de klassieke houtskeletbouw en kan het dus ook grotere gebouwtypologieën (zoals kantoren, ziekenhuizen of appartementen) mogelijk maken. Dit alles wordt geprefabriceerd in droge en gecontroleerde omstandigheden, waardoor panelen tot een tiende van een millimeter nauwkeurig zijn. Bovendien hoeft men op de bouwplaats niet te wachten op het uitharden van beton of mortel en wordt er zo met minder arbeiders toch sneller en preciezer gebouwd. In theorie lijkt CLT dus hét materiaal van de toekomst: duurzaam, veelzijdig en performant. Toch kijken er in België veel bouwpartners met argusogen naar.

Opbouw van een CLT-paneel uit individuele planken

Goud dat in België wegrot? 

Ons land staat bekend om zijn vochtige en regenrijke klimaat. Dat is net de grootste vijand van CLT: het kan leiden tot houtrot en dus een kortere levensduur. Voor vele bouwactoren lijken de risico’s te groot en verkiest men vaak voor de ervaring met beton of metselwerk. Het gevolg? Een veelbelovende maar vooral duurzame bouwmethode strandt al te vaak nog voor ze echt een kans krijgt om zich te bewijzen, wat internationaal wel meer en meer gebeurt. 

Probleemstelling in het Belgische bouwklimaat

"Veel architecten en bouwpartners wagen zich één of twee keer aan een houten gebouw, om er dan de rug naar te keren. Moet houtmassiefbouw zich tevredenstellen met een label van kortstondige hype?" 

De echte achilleshiel

Misschien is het klimaat niet de enige boosdoener — dus onderzocht ik deze kwestie objectief. Met NASA-satellietdata berekende ik de Scheffers Climate Index (SCI), een maatstaf die het risico op houtrot in kaart brengt. 

 

 

België scoort hoog, maar wel opvallend gelijklopend met zones in Canada, Zweden, Denemarken en sommige kustgebieden in de VS – regio’s waar houtmassiefbouw niet enkel overleeft, maar bloeit. Een belangrijke deelconclusie was duidelijk: het probleem zit niet zuiver in het klimaat, maar evenveel in de manier waarop we met CLT omgaan. In België blijft men te vaak redeneren vanuit onze traditionele en reeds bewezen bouwmethoden. In veel opzichten wijken deze af van de internationale Best-Practices voor houtmassiefbouw en bevestigen ze voor mij het aloude gezegde: ‘Een Vlaming leeft met een baksteen in de maag’.

Leren van de pioniers

In mijn onderzoek vergeleek ik de aanpak van deze ‘pionierslanden’ met deze Belgische realiteit. Wetenschappelijke publicaties, internationale richtlijnen, bouwnormen en handleidingen werden gespiegeld aan interviews met erkende Vlaamse (hout)bouwprofessionals én aan mijn opvolging van een grootschalig CLT-project: de nieuwe vleugel van het Design Museum in Gent. Het resultaat is geen hoogtechnologisch meetresultaat, maar een praktisch handboek met aansluitend een compacte pocket-vochtbeheersingsgids: een Belgische Best-Practice voor het ontwerpen en bouwen met CLT. 

Luchtbeeld door Michiel De Cleene (CC)

Vochtbeheersing zonder te verdrinken

Centraal in mijn scriptie staat het concept van een Vocht-Beheersings-Plan (VBP). Dit plan helpt architecten, ingenieurs en aannemers om vanaf de tekentafel tot op de werf een strategie uit te werken die vochtproblemen voorkomt. In samenspraak met experten en vanuit internationaal onderzoek ontwikkelde ik daarnaast een risicotool waarmee ontwerpers hun bouwdetails kunnen aftoetsen: hoe gevoelig is dit detail voor vocht? De tool stelt vervolgens verbeteringen voor: 

Ook de werffase kreeg veel aandacht in de scriptie, want net dan is CLT in ons klimaat het meest kwetsbaar. Van transport tot montage, van een protocol voor een waardevolle vochtmeting tot methodes om vochtig hout zonder schade te drogen: met het VBP geef ik praktische vuistregels en handvaten mee om CLT veilig door het hele bouwproces, maar ook de voorziene levensduur te loodsen.

Niet het klimaat, maar de kennis

Mijn onderzoek toont dat CLT ook in België een duurzame en tegelijk haalbare bouwmethode kan zijn. Niet de regen, maar het gebrek aan kennis vormt de echte achilleshiel. Door inzichten van internationale pioniers te bundelen, spiegelen en vertalen naar de Belgische context, lever ik tools en behapbare info aan die de professionalisering van onze houtbouwsector kunnen versnellen. Zo hoeft houtbouw in België niet te blijven wegrotten, en komen we uiteindelijk tot échte duurzame gebouwen.

Bibliografie

  • Alsmarker, T., & Arkemi, A. (2024). Guide to CLT in the early stages. Swedish Wood. www.swedishwood.com.
  • ASBP. (2018). Case Study - Highpoint Terrase. The Alliance for Sustainable Building Projects. https://asbp.org.uk/case-studies/highpoint-terrace
  • ASHRAE/ANSI. (2021). ANSI/ASHRAE Standard 160-2021: Criteria for moisture-control design analysis in buildings.
  • Azhar, S. (2011). Building Information Modeling (BIM): Trends, Benefits, Risks, and
    Challenges for the AEC Industry (Vol. 11, Nummer 3).
  • Binderholz. (2024). Binderholz CLT BBS - Products. https://www.binderholz.com/enus/products/clt-bbs/
  • Blocken, B., & Carmeliet, J. (2004). A review of wind-driven rain research in building science. Journal of Wind Engineering and Industrial Aerodynamics, 92(13), 1079– 1130. https://doi.org/10.1016/j.jweia.2004.06.003
  • Blommaert, A., Steeman, M., & Van Den Bossche, N. (2025). Modeling Moisture
    Accumulation and Decay Potential in Cross-Laminated Timber Wall Assemblies
    Exposed During the Construction Phase. Buildings, 15(7). https://doi.org/10.3390/buildings15071075
  • Bolmsvik, A., Eriksson, O., Tengberg, C. S., & Johansson, P. (2023). Weather protection at the construction site: Work environment and conditions for moisture and mould growth on massive timber. Journal of Physics: Conference Series, 2654(1).
    https://doi.org/10.1088/1742-6596/2654/1/012042
  • Brandner, R., Flatscher, G., Ringhofer, A., Schickhofer G, & Thiel, A. (2016). Cross
    Laminated Timber (CLT): Overview and Development. (Vol. 74). European Journal of Wood and Wood Products.
  • Brimblecombe, P., & Richards, J. (2023). Köppen climates and Scheffer index as indicators of timber risk in Europe (1901–2020). Heritage Science, 11(1).
    https://doi.org/10.1186/s40494-023-00992-7
  • Brischke, C., Niklewski, J., & van Niekerk, P. B. (2021). Estimating the service life of timber structures concerning risk and influence of fungal decay—A review of existing theory and modelling approaches. In Forests (Vol. 12, Nummer 5). MDPI AG.
    https://doi.org/10.3390/f12050588
  • Buildwise. (2022). CLT-constructies: essentiële punten om in acht te nemen (Buildwise contact september-oktober 2022). Buildwise contact.
  • Buildwise. (2023). Fasering in de bouw.
  • Caldwell, M. (2024). Moisture management during construction.
    www.timberdevelopment.uk
  • Caldwell, M. (2025, april 2). Moisture Management During Construction: as viewed from a designers’ perspective. University of Bath.
  • Cappellazzi, J., Konkler, M. J., Sinha, A., & Morrell, J. J. (2020). Potential for decay in mass timber elements: A review of the risks and identifying possible solutions. In Wood Material Science and Engineering (Vol. 15, Nummer 6, pp. 351–360). Taylor and Francis Ltd. https://doi.org/10.1080/17480272.2020.1720804
  • Carll, C. G. (2009). Decay Hazard (Scheffer) Index Values Calculated from 1971-2000 Climate Normal Data. www.fpl.fs.fed.us.
  • CEN. (2002a). EN 13183-2:2002, Moisture content of a piece of sawn timber - Part 2: Estimation by electrical resistance method.
  • CEN. (2002b). EN1990:2002: Basis of structural design.
  • CEN. (2005). EN 13183-3:2005, Moisture content of a piece of sawn timber - Part 3: Estimation by capacitance method.
  • Chiniforush, A. A., Valipour, H., & Akbarnezhad, A. (2019). Water vapor diffusivity of engineered wood: Effect of temperature and moisture content. Construction and Building Materials, 224, 1040–1055. https://doi.org/10.1016/j.conbuildmat.2019.08.013
  • Clausen, C. A., & Yang, V. (2007). Protecting wood from mould, decay, and termites with multi-component biocide systems. International Biodeterioration and Biodegradation, 59(1), 20–24. https://doi.org/10.1016/j.ibiod.2005.07.005
  • Clifford, N. (2025a). Ways to simplify moisture-mitigation for key risk-areas in CLT Buildings.
  • Clifford, N. (2025b, maart 10). Mass Timber Construction Challenges and Insurance Perspectives. Mass Timber Moisture Club.
  • Clifford, N. (2025c, april 2). Mass Timber & Moisture: Managing & Monitoring Moisture for CLT Projects. TIAS(UK).
  • Cornick, S., & Alan Dalgliesh, W. (2003). A moisture Index to Characterize Climates for Building Envelope Design. Journal of Thermal Envelope and Building Science, 27(2), 151–178. https://doi.org/10.1177/109719603036210
  • De Ligne, L. (2021). Fungal susceptibility of Bio-based Building materials. Ghent
    University.
  • De Schutter, G. (2023). Betontechnologie. Universiteit Gent.
  • De Vos, J., Blommaert, A., & Van Den Bossche, N. (2020). Current Topics and Trends on Durability of Building Materials and Components.
  • De Vree, J. (2017). Dampdiffusie en dampdiffusieweerstand.
    https://www.joostdevree.nl/shtmls/dampdiffusie.shtml
  • De Vree, J. (2019). Dampopen bouwen.
    https://www.joostdevree.nl/shtmls/dampopen_bouwen.shtml
  • De Vree, J. (2025). warmtegeleidingscoëfficiënt λ.
    https://www.joostdevree.nl/shtmls/warmtegeleidingscoefficient.shtml
  • Deloz, M., & Casteleyn, L. (2022). STL Standaard Taken Lijst (NL) Toelichting.
    Dietsch, P., Franke, S., Franke, B., Gamper, A., & Winter, S. (2016). Methods to determine wood moisture content and their applicability in monitoring concepts.
  • Dillen, M., Masschelein, H., Bosschem, J., & Baetens, K. (2016). Werken in Bouwteam: een innovatief bouwproces.
  • Douglas, B., & Karacabeyli, E. (2013). CLT: Cross Laminated Handbook, US edition (US Edition). www.awc.org
  • Eastman, C. M. . (2012). BIM Handbook : a Guide to Building Information Modeling for Owners, Managers, Designers, Engineers, and Contractors. Wiley.
  • EcoTraject. (2016). Isolatatiematerialen algemeen.
  • ETA Danmark A/S. (2014). Europäische Technische Bewertung ETA-14/0160.
  • Eurban. (2018). Highpoint Terrace. https://www.eurban.co.uk/project/highpoint-terrace/
  • Eurban. (2025). Timber Engineering and BIM – Benefits of BIM .
    https://www.eurban.co.uk/industry-insights/timber-engineering-and-bim-2/
  • European Waterproofing Association AISBL. (2021). Review of Durability of Bitumen Waterproofing.
  • Federale Overheidsdienst Binnenlandse zaken. (1994). Koninklijk besluit van 7 juli 1994 tot vaststelling van de basisnormen voor de preventie van brand en ontploffing waaraan de gebouwen moeten voldoen.
  • Finch, G. (2022, april 5). Mass Timber Moisture Management Planning. RDH.
  • Flexeder, N., & Schenk, M. (2022). Moisture Monitoring Techniques for the Protection of Timber Structures. https://doi.org/10.14459/2022md1687361
  • Forest & Wood Products Australia. (2022, juli 21). Advocating The Environmental Benefits of Timber in Construction [Broadcast]. https://fwpa.com.au/podcast/ep-05-advocating-the-environmental-benefits…
  • Forsén, H., & Tarvainen, V. (2000). Accuracy and functionality of hand held wood moisture content meters.
  • Gagnon, S., & Karacabeyli, E. (2019). Canadian CLT Handbook - 2019 Edition (Karacabeyli Erol & Gagnon Sylvain, Red.; Vols. 1 & 2). FPInnovations.
    https://web.fpinnovations.ca/clt/
  • Gard, W. F., Ehmcke, G., & van de Kuilen, J.-W. (2024). Lecture on Durability of timber (and timber structures).
  • Gaspari, A., Giongo, I., & Piazza, M. (2020). A Risk-Based Approach for Quantifying Durability and Life-Expectancy of the Wall-Foundation Construction Detail in Timber Buildings. Current Topics and Trends on Durability of Building Materials and Components - Proceedings of the 15th International Conference on Durability of Building Materials and Components, DBMC 2020, 1877–1884. https://doi.org/10.23967/dbmc.2020.004
  • Gaspari, A., Giongo, I., & Piazza, M. (2021). A risk-based approach for timber building decay prediction. Procedia Structural Integrity, 37(C), 811–819.
    https://doi.org/10.1016/j.prostr.2022.02.013
  • Geodiode. (2025). The Köppen-Geiger Climate Classification System.
    https://360.org/koppen-classification/
  • Gustafsson, A. (2019). The CLT Handbook - CLT structures, facts and planning. Swedish Wood. www.traguiden.se,
  • Habtie, K. (2022). Hygrothermal behaviour of CLT: investigation of moisture tolerance through experiments and simulations. Ghent University.
  • Hall, S. (2020, juli 6). Cross Laminated Timber (CLT) for Passive Houses. Renew.
    Hansen, E., Fernando, S., Schwarzmann, G., Rainer, J., Abdouli, M., De Amicis, R., Geisel,
  • J., Gitt, N., Igarashi, T., Jahan, M., Orskaug, T., Riggio, M., & Muszynski, L. (2017).
    Insights into the Global Cross-Laminated Timber Industry.
    https://doi.org/10.22382/bpb-2017-008
  • Hazleden, D. G., & Morris, P. I. (1999). Designing for Durable Wood Construction: the 4Ds.
  • Hershfield, M. (1992). Moisture in Canadian Wood Frame House Construction.
  • Hershield, M. (1994). A study of the rainscreen concept applied to cladding systems on wood frame walls.
  • HoutInfoBois. (2022). Toestand van de Houtbouw in België 2011-2022.
  • HoutInfoBois. (2024). Toestand van de houtbouw in België 2011-2024. 13–14.
    Hovde, P. J. (2002). The Factor Method For Service Life Prediction From Theoretical Evaluation To Practical Implementation.
  • Hukka, A., & Viitanen, H. A. (1999). A mathematical model of mould growth on wooden material. In Wood Science and Technology (Vol. 33). Springer-Verlag.
  • Hurmekoski, E. (2017). How can wood construction reduce environmental degradation?
  • Hyams, A., Watts, S., & Sweet, J. (2020, juli 30). Cost model: CLT frame buildings. Building. https://www.building.co.uk/cost-model-clt-frame-buildings/5107248.artic…
  • Imamura, F. B. T., Chen, Y., Deng, L., & Chui, Y. H. (2024). Moisture and mould growth risk of cross-laminated timber basement walls: Laboratory and field investigation. Construction and Building Materials, 428.
    https://doi.org/10.1016/j.conbuildmat.2024.136150
  • INBO. (2021). Cross Laminated Timber - Handleiding voor Architecten en Bouwkundigen. INBO. www.inbo.com
  • ISO. (2011). ISO15686-1:2011: Buildings and constructed assets - Service Life Planning - Part 1: General principles and Framework.
  • IStructE. (2017). Construction Innovation: TallWood House, Winner for the award of Construction Innovation. https://www.istructe.org/structuralawards/
    projects/2017/tallwood-house-at-brock-commons/
  • Jabre, L. (2024). A partir de quand les bâtiments publics devront-ils intégrer des
    matériaux biosourcés ou bas carbone? La Gazette.
    https://www.lagazettedescommunes.com/918268/a-partir-de-quand-lesbatime…
  • Janssens, A. (2022a). Vochtbeheersing in Gebouwen: transport van waterdamp.
  • Janssens, A. (2022b, september 30). Stationaire Warmtegeleiding en de Wetten van Fourrier. Universiteit Gent.
  • Janssens, A. (2022c, november 18). Vochtbeheersing in gebouwen: Vocht- en
    ventilatiebalans; Beheersing van oppervlaktecondensatie en schimmel.
  • Johns, D., Richman, R., & Lawrence, C. (2024). Assessing the effectiveness of crosslaminated timber (CLT) roof assembly moisture control and mitigation strategies: A field laboratory. Construction and Building Materials, 457.
    https://doi.org/10.1016/j.conbuildmat.2024.139409
  • Kalbe, K., Kalamees, T., Kukk, V., Ruus, A., & Annuk, A. (2022a). Wetting circumstances, expected moisture content, and drying performance of CLT end-grain edges based on field measurements and laboratory analysis. Building and Environment, 221. https://doi.org/10.1016/j.buildenv.2022.109245
  • Kalbe, K., Kalamees, T., Kukk, V., Ruus, A., & Annuk, A. (2022b). Wetting circumstances, expected moisture content, and drying performance of CLT end-grain edges based on field measurements and laboratory analysis. Building and Environment, 221. https://doi.org/10.1016/j.buildenv.2022.109245
  • Kalbe, K., Kukk, V., & Kalamees, T. (2020). Identification and improvement of critical joints in CLT construction without weather protection. https://doi.org/10.1051/e3sconf/2020172
  • Kalbe, K., Kukk, V., & Kalamees, T. (2023). Influence of CLT Wetting During the
    Construction Phase on the Crack Formation and Air Leakages in the CLT. AIP
    Conference Proceedings, 2918(1). https://doi.org/10.1063/5.0171342
  • Kalbe, K., Pärn, R., Ruus, A., & Kalamees, T. (2024). Enhancing CLT construction –
    Hygrothermal modelling, novel performance criterion, and strategies for end-grain moisture safety. Journal of Building Engineering, 98.
    https://doi.org/10.1016/j.jobe.2024.111411
  • Karacabeyli, E., & Lum, C. (2022). Technical Guide for the Design and Construction of Tall Wood Buildings in Canada Special Publication SP-543E.
  • Kellgren, L. V., Seeberg, A. C., Hagle, D., Øvregård, J., & Rasmussen, J. (2023). A moisture management strategy for CLT using sensor technology to createa a robust Norwegian school. 13th World Conference on Timber Engineering, WCTE 2023, 6, 3868–3873. https://doi.org/10.52202/069179-0503
  • Kiiski, V. (2023). Moisture control in mass timber construction projects. Aalto University.
  • KLH. (2024). Protective Coatings and Surface Refinement. KLH.
  • Koch & Schulte. (2022). LignoPro 851 CLT-Varnish UV.
  • Koninklijk Meteorologisch Instituut (KMI). (2024). Het Belgisch klimaat.
    https://www.meteo.be/nl/klimaat/klimaat-van-belgie/het-belgische klimaat-maandna-maand/algemeen
  • Kukk, V., Bella, A., Kers, J., & Kalamees, T. (2021). Airtightness of cross-laminated timber envelopes: Influence of moisture content, indoor humidity, orientation, and assembly. Journal of Building Engineering, 44.
    https://doi.org/10.1016/j.jobe.2021.102610
  • Kukk, V., Kalamees, T., & Kers, J. (2019). The effects of production technologies on the air permeability and crack development of cross-laminated timber. Journal of Building Physics, 43(3), 171–186. https://doi.org/10.1177/1744259119866869
  • Kukk, V., Kaljula, L., Kers, J., & Kalamees, T. (2022). Designing highly insulated crosslaminated timber external walls in terms of hygrothermal performance: Field measurements and simulations. Building and Environment, 212.
    https://doi.org/10.1016/j.buildenv.2022.108805
  • Kwak, S. G., & Kim, J. H. (2017). Central limit theorem: The cornerstone of modern
    statistics. Korean Journal of Anesthesiology, 70(2), 144–156.
    https://doi.org/10.4097/kjae.2017.70.2.144
  • Laminated Timber Solutions. (2019). Ontwerpen met CLT.
    www.laminatedtimbersolutions.be
  • Laminated Timber Solutions. (2024). Hoe sterk is CLT?
    https://www.laminatedtimbersolutions.be/nl/veelgestelde-vragen/hoe-ster…
  • Laporte, K. (2023). De Nieuwe Vleugel: DING. https://www.designmuseumgent.be/ding
  • Laverge, J. (2024). De Architectenwet.
  • Lepage, R. (2012). Moisture responses of wall assemblies of cross-laminated timber construction in cold climates. University of Waterloo.
  • Lima, D. F., Duarte, S., Branco, J. M., & Nunes, L. (2024). Mass Timber Buildings: The associated risks of rainwater exposure during construction in the Portuguese climate. Journal of Building Engineering. https://doi.org/10.1016/j.jobe.2024.111110
  • Liu, J., Yue, K., Xu, L., Wu, J., Chen, Z., Wang, L., Liu, W., & Lu, W. (2020). Bonding
    performance of melamine-urea–formaldehyde and phenol-resorcinol–
    formaldehyde adhesive glulams at elevated temperatures. International Journal of Adhesion and Adhesives, 98. https://doi.org/10.1016/j.ijadhadh.2019.102500
  • Loss, C., Hossain, A., & Tannert, T. (2018). Simple cross-laminated timber shear
    connections with spatially arranged screws. Engineering Structures, 173, 340–356. https://doi.org/10.1016/j.engstruct.2018.07.004
  • Lstiburek, J. (2010). The perfect wall.
  • Lund University of Technology. (2013). Industry standard-ByggaF 1 (translation).
  • MacLeamy, P. (2004). Collaboration, Integrated Information and the Project Lifecycle in Building Design, Construction and Operation.
  • Maeyaert, S. (2025, mei 7). Het bouwteam: Samen bouwen aan iets moois. Furnibo NV.
  • Marranzini, D., Iovane, G., Cascini, L., Landolfo, R., Nicolella, M., & Faggiano, B. (2023). A methodology for the service life estimation of timber structures. Life-Cycle of Structures and Infrastructure Systems - Proceedings of the 8th International Symposium on Life-Cycle Civil Engineering, IALCCE 2023, 3793–3799. https://doi.org/10.1201/9781003323020-465
  • McClung, R., Ge, H., Straube, J., & Wang, J. (2014). Hygrothermal performance of crosslaminated timber wall assemblies with built-in moisture: Field measurements and simulations. Building and Environment, 71, 95–110.
    https://doi.org/10.1016/j.buildenv.2013.09.008
  • McClung, V. R. (z.d.). Digital Commons @ Ryerson Field Study of Hygrothermal
    Performance of Cross-Laminated Timber Wall Assemblies with Built-In Moisture. http://digitalcommons.ryerson.ca/dissertations
  • Michaux, B. (2022). CLT-constructies: essentiële punten om in acht te nemen. WTCB Contact.
  • Michiels, J., & Debie, W. (2024). Vochtgehaltes in CLT-constructies tijdens werffase: Casestudie naar de identificatie en analyse van kritische punten. Ghent University.
  • Mjörnell, K., & Gustavsson, T. (2019). ByggaF - A Method to Include Moisture Safety in the Construction Process.
  • Mjörnell, K., & Olsson, L. (2019). Moisture Safety of Wooden Buildings-Design,
    Construction and Operation. Journal of Sustainable Architecture and Civil
    Engineering, 1(24), 29–35. https://doi.org/10.5755/j01.sace.24.1.22341
    Morris, P. I. (2000). Understanding Biodeterioration of Wood in Structures.
    National Research Council of Canada. (2021). Characterization of hygrothermal properties of CLT: Report to FPInnovations.
  • Netwerk Architecten Vlaanderen. (2024, november 8). De toekomst van de
    architectenwet.
  • Nguyen, L. (2022). Digital optimisation workflow in early project phases and what it can bring when looking at the MacLeamy curve.
  • Oliveira, G. L., De Oliveira, F. L., & Brazolin, S. (2018). Wood preservation for preventing biodeterioration of Cross Laminated Timber (CLT) panels assembled in tropical locations. Procedia Structural Integrity, 11, 242–249.
    https://doi.org/10.1016/j.prostr.2018.11.032
  • Olsson, L. (2020). Moisture safety in CLT construction without weather protection-Case studies, literature review and interviews. https://doi.org/10.1051/e3sconf/2020172
  • Olsson, L. (2021). CLT construction without weather protection requires extensive moisture control. Journal of Building Physics, 45(1), 5–35.
    https://doi.org/10.1177/1744259121996388
  • Optoppen.org. (2024). Germany Policies: City Policies for wood construction.
    https://www.optoppen.org/countrypolicies/
    germany#:~:text=400km%20from%20Freiburg. ,Hamburg,new%2C%20non%2Dresidential%20buildings.
  • Passive House Institute. (2024). Passive House Requirements.
    https://passiv.de/en/02_informations/02_passive-house-requirements/02_p…
  • Peel, M. C., Finlayson, B. L., & McMahon, T. A. (2007). Updated world map of the Köppen-Geiger climate classification. Hydrology and Earth System Sciences, 11(5), 1633–1644. https://doi.org/10.5194/hess-11-1633-2007
  • Peralta, P. N. (2001). Wood: Diffusion and Permeability. In Encyclopedia of Materials: Science and Technology (Second Edition, pp. 9622–9626). North Caroline State University.
  • Polspoel, W., Bylemans, H., Jacobs, I., & Geerts, F. (2024, augustus 19). Houtconnect | Bouwen met hout: waarom en waarop moet je letten? .
    https://www.circubuild.be/nl/podcasts/bouwen-met-hout-waarom-en-waaropm…
  • Present, P. (2022, oktober 7). BIM Intro and Revit Basics. University Ghent.
  • Pro Clima. (2025a). Solitex Adhero 3000 Technical Data Sheet.
  • Pro Clima. (2025b). Verwerkingsaanwijzingen Solitex Adhero 3000.
  • Pröbel, J., & Alsmarker, T. (2022). Moisture-proof CLT construction without a full temporary shelter. www.traguiden.se,
  • Ranefjärd, O. (2024). Investigating Bio-Based Insulation. Lund University.
  • RDH Building Science. (2021a). Mass Timber Building Enclosure Best Practice Design Guide - A guide for designers, construction professionals, and building developers.
  • RDH Building Science. (2021b). Moisture Risk Managment Strategies for Mass Timber Buildings - A guide for designers, construction professionals, and building developers.
  • Rijksoverheid Nederland. (2024). CO2-heffing voor industrie .
    https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/klimaatverandering/co2-heffing…
  • Rothoblaas. (2025). VGU 45° Washer for VGS | Technical Sheet.
    https://www.rothoblaas.com/products/fastening/screws/vgu
  • Rubel, F., & Kottek, M. (2010). Observed and projected climate shifts 1901-2100 depicted by world maps of the Köppen-Geiger climate classification. University of Veterinary Medicine Vienna. https://doi.org/10.1127/0941-2948/2010/0430.
  • Sanna, F. (2018). Timber modern methods of construction: a comparative study.
  • Scheffer, T. (1971). A Climate Index for Estimating Potential for Decay in Wood Structures Above Ground. In FOREST PRODUCTS JOURNAL (Vol. 21, Nummer 10).
  • Schmidt, E. L., Riggio, M., Barbosa, A. R., & Mugabo, I. (2019). Environmental response of a CLT floor panel: Lessons for moisture management and monitoring of mass timber buildings. In Building and Environment. Elsevier Ltd.
    https://doi.org/10.1016/j.buildenv.2018.11.038
  • Schmidt, E., & Riggio, M. (2019). Monitoring moisture performance of cross-laminated timber building elements during construction. Buildings, 9(6).
    https://doi.org/10.3390/BUILDINGS9060144
  • SDG21. (2024). Hamburg Timber Constrution Subsidy Increased.
    https://sdg21.eu/en/blog/hamburger-holzbaufoerderung-erhoeht
  • Setliff, E. C. (1987). Wood Decay Hazard in Canada Based on Scheffer’s Climate Index Formula.
  • Shane, C. (2024, juli). Mass Timber Moisture Management. RDH.
  • Siau, J. F. (1984). Transport processes in wood. Springer-Verlag.
  • SIGA. (2025). SIGA Wetguard Technical Data Sheet.
  • Siga Swiss. (2020a). SIGA Swiss: Airtightness Checklist.
  • Siga Swiss. (2020b, januari 21). The Ultimate Guide to Nearly Zero Energy Buildings.
  • SIGA Swiss. (2024). Technical Guide: Weatherproofing and Airtightness for Mass Timber - Protect building materials from the weather and deliver an airtight construction.
  • Sihga. (2016, januari 29). Sihga Pick [Broadcast].
    https://www.youtube.com/watch?v=TAesz3iuxpA
  • Sihga. (2022). Sihga Pick Technical Data Sheet.
  • Sihga. (2023). IdeFix ® DWD TECHNISCHES DATENBLATT. www.sihga.com
  • Silva, A., & Prieto, A. J. (2021). Modelling the service life of timber claddings using the factor method (Vol. 37, Nummer 102137). Build. Eng. .
  • Skaar, C. (1988). Wood-water relations. Springer-Verlag.
  • Skogstad, H. B., Gullbrekken, L., & Nore, K. (2011). Air leakages through cross laminated timber (CLT) constructions.
  • Stabilame. (2017). Houten bouwsystemen.
  • Stamm, A. J. (1964). Wood and cellulose science. Ronald Press.
  • Stora Enso. (2020). CLT by Stora Enso: Construction.
  • Stora Enso. (2024). Stora Enso Locations. https://www.storaenso.com/en/about-storaenso/stora-enso-locations
  • Structural Timber Association. (2017). Robustness of CLT structures - Key principles for moisture durability.
  • Structural Timber Association. (2022). Moisture management strategy: Process guidance for structural timber building.
  • Svensson Tengberg, C., & Hagentoft, C.-E. (2020). Relying on reference cases when evaluating new technical solutions? Evaluation of technical documentation in a case study; Relying on reference cases when evaluating new technical solutions? Evaluation of technical documentation in a case study.
    https://doi.org/10.1051/e3sconf/2020172
  • Technical University of Graz. (2014). Air Permeability Test on a Test Object in Accordance with ÖNORM EN 10026 and ONORM EN 12114. Technical University of Graz.
  • Tector. (2024). Detect Moisture to protect buildings & budgets:Tested and proven sensor created for long battery life.
    Tector. (2025). Proactive moisture detection for sustainable, durable buildings. https://www.tector.com/solution
  • Tengberg, C. S., & Bolmsvik. (2021). Impact on a CLT structure concerning moisture and mould growth using weather protection. Journal of Physics: Conference Series, 2069. https://doi.org/10.1088/1742-6596/2069/1/012017
  • Tengberg, C. S., & Hagentoft, C. E. (2021). Risk assessment framework to avoid serial failure for new technical solutions applied to the construction of a clt structure resilient to climate. Buildings, 11(6). https://doi.org/10.3390/buildings11060247
  • Time, B. (2020). Climate adaptation of wooden Buildings - Risk reduction by moisture control.
  • Time, B., Andenæs, E., Karlsen, T., Geving, S., & Kvande, T. (2023). Moisture safety strategy for construction of CLT structures in a coastal Nordic climate. Journal of Physics: Conference Series, 2654(1). https://doi.org/10.1088/1742-6596/2654/1/012041
  • TNO. (2024, juni 27). TNO en The Urban Woods zetten met primeur belangrijke stap richting bouwen met circulaire materialen.
    https://www.tno.nl/nl/newsroom/insights/2024/06/circulaire-bouwmaterial…
  • Udele, K., Ayanleye, S., Nasir, V., Zhang, X., & Militz, H. (2022). Durability and protection of mass timber structures: A review. Build. Eng., 46.
  • University of British Columbia. (2018). Case Study: Brock Commons Tallwood House— Design and Preconstruction Overview.
  • University of British Columbia. (2024). Case Study: Brock Commons Tallwood House— Construction Overview.
  • US Department of Agriculture. (2010). Wood Handbook: Wood as an Engineering Material (Centennial Edition). www.fpl.fs.fed.us.
  • Van Acker, J., Xiuping, J., Durimel, M., De Ligne, L., & Van den Bulcke, J. (2021). Combing wood protection options to enhance resistance against decay and improve fire safety of Engineered wood products like CLT. In PloS One (Vol. 136, Nummer 3).
  • Van De Kuilen, J.-W., & Gard, W. (2023, mei 26). Lecture on Service Life Prediction Models for Timber Structures. Technische Universität München, TU Delft.
  • Van de Kuilen, J.-W., Gard, W. F., & Ehmcke, G. (2024, juni 10). Timber in Construction: Lecture on Durability Durability of timber (and timber structures). TU München, TU Delft.
  • Viitanen, H., & Ritschkoff, A.-C. (1991). Mould Growth in Pine and Spruce Sapwood in Relation to Air Humidity and Temperature. Swedish University of Agricultural Sciences, Department of Forest Products.
  • Viitanen, H., Toratti, T., Makkonen, L., Peuhkuri, R., Ojanen, T., Ruokolainen, L., & Räisänen, J. (2010). Towards modelling of decay risk of wooden materials. European Journal of Wood and Wood Products, 68(3), 303–313. https://doi.org/10.1007/s00107-010-0450-x
  • Vlaamse Overheid. (2025). Luchtdichtheid: geldend voor alle bouwaanvragen. EPDpedia. https://www.vlaanderen.be/epb-pedia/gebouw/luchtdichtheid
    Vlaamse overheid. (2025). Luchtdichtheid, geldig voor alle bouwaanvragen.
    https://www.vlaanderen.be/epb-pedia/gebouw/luchtdichtheid
  • Wang, J. (2016a). Guide for On-site Moisture Management of Wood Construction. www.fpinnovations.ca.
  • Wang, J. (2016b). On-Site Moisture Management of Wood Construction.
  • Wang, J., & Morris, P. I. (2008). Effect of Climate Change on Above-Ground Decay Hazard for Wood Product According to the Scheffer Index. Wang Jieying. (2020). Construction Moisture Management - Cross Laminated Timber. www.fpinnovations.ca
  • Waugh Thistleton Architects. (2018). UK CLT Handbook.
  • WoodWorks, & Wood Products Council. (2022). US Mass Timber Construction Manual (First Edition). https://www.woodworks.org/mt-construction-
  • WTCB. (2006). TV 229 Groendaken.
  • WTCB. (2014). ETICS op houtskeletbouw. WTCB Contact 2014/4.
  • WTCB. (2015). TV 255 Luchtdichtheid van gebouwen.
  • WTCB. (2022). TV 280 Het platte dak (herziening van de TV 215).
  • Yoo, J., Chang, S. J., Yang, S., Wi, S., Kim, Y. U., & Kim, S. (2021). Performance of the
    hygrothermal behavior of the CLT wall using different types of insulation; XPS, PF board and glass wool. Case Studies in Thermal Engineering, 24.
    https://doi.org/10.1016/j.csite.2021.100846
Download scriptie (65.96 MB)
Universiteit of Hogeschool
Universiteit Gent
Thesis jaar
2025
Promotor(en)
Nathan Van Den Bossche
Thema('s)
Architectuur,
Bouw,
Industriële wetenschappen en technologie
Kernwoorden
duurzaam bouwen,
hout,
klimaat,
houttechnologie