Van eiland naar brug: hoe een nieuwe handleiding PAV en praktijkvakken laat samenwerken

Van eiland naar brug: hoe een nieuwe handleiding PAV en praktijkvakken laat samenwerken 

“Waarom leren over poëzie in PAV als die kennis niet wordt toegepast in het houtatelier of woonzorgcentrum?” Met die vraag begon een zoektocht die leidde tot een verrassende oplossing voor een hardnekkig probleem: de kloof tussen algemene en praktijkgerichte vakken in secundair onderwijs. De oplossing? Een brug creëren tussen deze twee vakken.

Het probleem: PAV en praktijkvakken leven naast elkaar, en niet mét elkaar. 

In veel technische scholen en opleidingen leven vakken als project algemene vakken (PAV) en praktijkvakken nog te vaak op aparte eilanden. Terwijl PAV inzet op maatschappelijke vorming, wiskunde, democratie … ligt in de praktijkvakken de nadruk op de vaardigheden die nodig zijn op de arbeidsmarkt zoals houtbewerking, elektriciteit, lassen en mechanica. 

Waarom zit er geen brug tussen deze twee vakken? 

Aan de hand van bevraging, is het volgende naar voor gekomen: “Leerkrachten willen vaak samenwerken en vinden ook dat er een grote nood aan is; ze weten alleen niet goed hoe eraan te beginnen.” “Leerkrachten missen een leidraad, een overzicht van elkaars leerplandoelen die versterkend kunnen werken voor elkaar, maar vooral: een houvast om effectief aan de slag te gaan.” 

De oplossing? Begeleiding?? NEE, een effectieve handleiding! 

Daarom werd een tool ontwikkeld: een gebruiksvriendelijke, haalbare handleiding voor vakoverschrijdende samenwerking tussen PAV en praktijkvakken. 
De gids biedt: 
• Een stappenplan dat leerkrachten helpt om doelen te bepalen en activiteiten te ontwerpen. 
• Voorbeelden van projecten die meteen toepasbaar zijn in de klas. 
• Duidelijke koppeling tussen leerplandoelen PAV en diverse praktijkrichtingen. 
• Tips om van elk project een succesverhaal te maken. 

Deze handleiding is gebaseerd op een praktijkonderzoek dat is uitgevoerd op het Richtpunt Campus Hamme, waarbij leerkrachten uit beide domeinen werden bevraagd. “Wat ze vooral nodig hebben, is structuur om te starten, en vrijheid om het zelf verder in te vullen.” 

Vakoverschrijdend werken: meer dan een modewoord. 

De term “vakoverschrijdend” duikt al jaren op in het onderwijs, maar in de praktijk blijft het vaak steken bij goede bedoelingen. Praktische beslommeringen vormen vaak een valkuil: klassen worden samen gezet en leerkrachten hebben geen extra tijd om zelf samen een project uit te werken. 

“Een PAV-leerkracht denkt vaak in thema’s en wat maatschappelijk relevant is, terwijl een praktijkleerkracht vooral taak- en beroepsgericht werkt. Die kloof overbruggen vraag tijd, veel overleg en een gezamenlijke visie."

De handleiding kan als brug fungeren, dat laat zien hoe bijvoorbeeld een project rond duurzaamheid tegelijk communicatievaardigheden in PAV én technieken in de praktijk kan versterken. Of hoe een opdracht rond offertes maken en rekeningen die we moeten betalen perfect aansluiten bij het maatschappelijke luik en de praktijklessen. 

Wat levert het op voor de leerling? 

De grootste winnaars van deze aanpak zijn de leerlingen. Door leerstof in verschillende contexten aan te bieden, snappen ze beter waarom ze iets leren en hoe ze het kunnen gebruiken. “Dat verhoogt de betrokkenheid en de leerresultaten, vooral leerlingen uit arbeidsmarktgerichte finaliteit hebben baat bij herhaling, maar dan wel op een andere manier en in verschillende settingen.” 

Niet moeilijk, wél anders 

Vakoverschrijdend samenwerken hoeft niet moeilijk of ingewikkeld te zijn. De handleiding toont aan dat dit ook kan met kleine stappen: een gezamenlijk project, overlappende leerdoelen. “Het is geen extra werk, maar een andere manier van kijken en die kleine veranderingen kunnen een groot verschil maken.”

Wat nu? Toekomstplannen!! 

Alle leerkrachten uit de 3de graad a-finaliteit van Richtpunt Campus Hamme hebben de handleiding ontvangen. Het zou fantastisch zijn als de handleiding in de toekomst gebruikt wordt bij het opzetten van projecten in de verschillende graden. En nog beter: als de handleiding op die manier ook zijn weg vindt naar andere scholen. 

Frederix, S. (2025, 4 maart). Vakoverschrijdend lesgeven: “Can I help you with your French?” Klasse. https://www.klasse.be/164440/vakoverschrijdend-lesgeven-can-i-help-you-… french/ 

Van Looy, H. , Janssens, I. , Plackle, I. , De Smet, E., & De Mesmaeker, E. (2012). Expeditie PAV. Project Algemene Vakken in theorie en praktijk. ASP Academische en Wetenschappelijke Uitgevers. 

De Graef, X. (2025). Bachelorproef: Een brug tussen PAV en praktijkvakken: een praktische gids voor vakoverschrijdend samen te werken. Odisee Hogeschool.