Genetica in de consultatieruimte: zijn de toekomstige artsen voorbereid?
Genetica schuift steeds vaker mee aan de consultatietafel, van erfelijke kankerrisico’s tot medicatie op maat. Toch voelen veel geneeskundestudenten zich onzeker over hun genetische kennis. In mijn masteronderzoek ontwikkelde ik een vragenlijst voor laatstejaarsstudenten geneeskunde in Vlaanderen die niet alleen hun kennis, maar ook hun zelfinschatting, motivatie en zelfeffectiviteit in kaart brengt. Zo krijgen opleidingen een spiegel voor hun geneticaonderwijs en wordt duidelijk hoe goed toekomstige artsen voorbereid zijn op de realiteit van het genetische tijdperk.
“Dokter, wat betekent dit gendefect voor mijn toekomstig kind?” Die vraag klinkt steeds vaker in de spreekkamer van de huisarts. Van erfelijke kankerrisico’s tot preconceptionele dragerschapsscreening: genetica bereikt razendsnel de eerste lijn. Maar voelen onze toekomstige artsen zich klaar om die vragen te beantwoorden?
Internationale studies tonen aan dat veel geneeskundestudenten zich onzeker voelen over hun genetische kennis. Toch zal het net hun generatie zijn die straks in de praktijk het verschil moet maken, in consultaties waar genetica geen uitzondering meer vormt maar dagelijkse realiteit wordt. De vraag dringt zich dan op: bereiden we onze toekomstige artsen hier wel voldoende op voor?
Met dat uitgangspunt ontwierp ik een vragenlijst die het mogelijk maakt de genetische bagage van laatstejaarsstudenten geneeskunde in Vlaanderen te onderzoeken. Deze vragenlijst peilt niet alleen naar hun feitelijke en zelfgepercipieerde kennis, maar ook naar hun inschattingsvermogen, zelfeffectiviteit en motivatie.
Genetica in de huisartsenpraktijk
Genetica haalt regelmatig het nieuws. In België wil de regering een wettelijk kader uitwerken voor draagmoederschap. De Universiteit Twente transformeert spermacellen tot magnetisch bestuurbare microrobots. In Californië proberen wetenschappers wolven te fokken met DNA-kenmerken van de uitgestorven ‘dire wolf’, bekend uit Game of Thrones.
“Wat sciencefiction lijkt, is morgen misschien al dagelijkse geneeskunde.”
Voor wetenschappers zijn dit intrigerende headlines, maar voor patiënten gaan ze over levensvragen: Kan ik op een natuurlijke manier kinderen krijgen? Wat is het overervingsrisico? Welke medicatie werkt het best voor mij? Wat betekent een mutatie voor mijn familieleden? Zulke ontwikkelingen maken duidelijk dat genetica steeds vaker een plaats krijgt in de dagelijkse praktijk van de arts. Ben je daar straks klaar voor, als huisarts of arts in opleiding?
Precies met die vragen staat de huisarts in de frontlinie. Of het nu gaat om preconceptionele dragerschapsscreening, farmacogenetica of het inschatten van erfelijk kankerrisico: de huisarts moet accuraat kunnen uitleggen, patiënten geruststellen en indien nodig gericht doorverwijzen.
Onderzoek toont dat veel (toekomstige) artsen het belang van genetica wel erkennen, maar zich niet altijd voldoende voorbereid voelen. In Vlaanderen komt genetica aan bod in de opleiding geneeskunde, maar de vraag blijft: wordt er genoeg aandacht besteed aan wat studenten écht weten, en aan wat ze denken te weten?
Een vragenlijst als spiegel
In mijn masterpraktijkproef ontwikkelde ik een vragenlijst die genetische competentie breed in kaart wil brengen bij laatstejaarsstudenten geneeskunde. Niet alleen de feitelijke kennis komt aan bod, maar ook zelfgepercipieerde kennis (hoe goed studenten dénken dat ze iets kennen), zekerheidsinschatting, motivatie en zelfeffectiviteit (hoe bekwaam ze zich voelen in de praktijk).
De vragenlijst bestaat uit zeven blokken, in het Nederlands (en beschikbaar in het Engels), met onder andere meerkeuzevragen over dragerschapsscreening, overerving, farmacogenetica, epigenetica en ethiek. Na elke kennisvraag volgt een mini-check-in: “Hoe zeker ben je van dit antwoord?”
Die zelfinschatting is geen detail. Wie zijn kennis overschat, communiceert anders dan wie correct of net te bescheiden inschat. En wie zich bekwaam voelt, durft vaker het gesprek aan met de patiënt, ook als het complexer wordt.
De vragenlijst is opgebouwd op basis van bekende kaders uit de onderwijskunde en psychologie: de gereviseerde taxonomie van Bloom, de zelfdeterminatietheorie (voor motivatie) en de General Self-Efficacy Scale (voor zelfvertrouwen in handelen). Studenten krijgen na afloop feedback over hun totaalscore én de correcte antwoorden.
Kennis alleen is niet genoeg
Kennis is onmisbaar, maar niet voldoende. Artsen moeten ook empathie tonen, onzekerheid durven benoemen en complexe boodschappen duidelijk kunnen overbrengen, zeker bij genetische thema's waar ethiek en emoties vaak een rol spelen.
Daarom is het belangrijk dat studenten leren stilstaan bij hun eigen kennis en dat opleidingen zicht krijgen op mogelijke kennistekorten. De vragenlijst die ik ontwikkelde biedt daarvoor een waardevol vertrekpunt.
Van meten naar versterken
De vragenlijst biedt een meerwaarde op verschillende niveaus. Studenten krijgen meer zicht op hun eigen kennis en motivatie en kunnen zo gerichter bijleren. Opleidingen krijgen aanknopingspunten om hun geneticaonderwijs beter af te stemmen op de noden van studenten. Ook op beleidsniveau kan de vragenlijst helpen om curricula en eindcompetenties scherper in beeld te brengen en bij te sturen.
Zo wordt de vragenlijst niet alleen een meetinstrument maar ook een hefboom voor sterker onderwijs.
Wat we leren uit het buitenland
Internationale studies tonen dat theorie alleen niet volstaat. Aanbevolen zijn praktijkcases waarin studenten leren via concrete patiëntensituaties, samenwerking met klinisch genetici om klinische besluitvorming te oefenen, en digitale leermodules die kennis toegankelijk en actueel houden. Zulke aanpakken versterken niet alleen inzicht en motivatie, maar geven toekomstige artsen ook meer vertrouwen om hun genetische kennis in de praktijk toe te passen.
Voor Vlaanderen biedt dit waardevolle inspiratie. Genetica verandert snel, waardoor het curriculum studenten niet enkel een basis moet bieden, maar hen ook moet voorbereiden op blijvende bijscholing. Eén ding staat vast: wie arts wordt, kiest automatisch voor levenslang leren.
Klaar voor de genetische realiteit
Als België nadenkt over draagmoederschap, onderzoekers werken aan magnetisch geleide spermacellen en DNA opnieuw de krantenkoppen haalt, dan moeten ook onze opleidingen mee evolueren. Met de vragenlijst zetten we een eerste cruciale stap: nagaan wat Vlaamse studenten geneeskunde weten, wat ze denken te weten en wat ze durven uitleggen. Want goede zorg in het genetisch tijdperk vraagt meer dan feitenkennis alleen. Ze vraagt zekerheid, empathie en een taal die iedereen begrijpt.
Bibliografie
Anderson, L. W., Krathwohl Peter W Airasian, D. R., Cruikshank, K. A., Mayer, R. E., Pintrich, P. R., Raths, J., & Wittrock, M. C. (2001). Taxonomy for_ Assessing a Revision 0F Bl00M’S Tax0N0My 0F Educati0Nal Objectives. https://openlibrary.org/works/OL16641840W/A_taxonomy_for_learning_teach…
Bandura, A. (1977). Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84(2), 191–215. https://doi.org/10.1037//0033-295X.84.2.191
Bedford, D. S., & Speklé, R. F. (2017). Construct Validity in Survey‐Based Management Accounting and Control Research. SSRN Electronic Journal. https://doi.org/10.2139/SSRN.3011357
beleidsplan onderwijs faculteit geneeskunde. (n.d.).
Bloom, B. (1956). Taxonomy of Educational Objectives, Handbook The Cognitive Domain. David McKay, New York. https://www.scirp.org/reference/ReferencesPapers?ReferenceID=1506705
Bloom’s Digital Taxonomy Verbs – Planning Instructional Variety for Online Teaching – UMBC. (n.d.). https://pivot.umbc.edu/course-design/blooms-digital-taxonomy-verbs/
Bowling, B. V., Acra, E. E., Wang, L., Myers, M. F., Dean, G. E., Markle, G. C., Moskalik, C. L., & Huether, C. A. (2008). Development and evaluation of a genetics literacy assessment instrument for undergraduates. Genetics, 178(1), 15–22. https://doi.org/10.1534/GENETICS.107.079533,
Brown, T. A. . (2025). INTRODUCTION TO GENETICS : a molecular approach. https://www.bruna.nlhttps://www.bruna.nl/engelse-boeken/introduction-to…
Carroll, J. C., Morrison, S., Miller, F. A., Wilson, B. J., Permaul, J. A., & Allanson, J. (2021). Anticipating the primary care role in genomic medicine: expectations of genetics health professionals. Journal of Community Genetics, 12(4), 559. https://doi.org/10.1007/S12687-021-00544-1
Chapman, R., Likhanov, M., Selita, F., Zakharov, I., Smith-Woolley, E., & Kovas, Y. (2017). Genetic Literacy and Attitudes Survey (iGLAS): International Population-Wide Assessment Instrument. 45–66. https://doi.org/10.15405/EPSBS.2017.12.6
Craig Venter, J., Adams, M. D., Myers, E. W., Li, P. W., Mural, R. J., Sutton, G. G., Smith, H. O., Yandell, M., Evans, C. A., Holt, R. A., Gocayne, J. D., Amanatides, P., Ballew, R. M., Huson, D. H., Wortman, J. R., Zhang, Q., Kodira, C. D., Zheng, X. H., Chen, L., … Zhu, X. (2001). The sequence of the human genome. Science, 291(5507), 1304–1351. https://doi.org/10.1126/SCIENCE.1058040/SUPPL_FILE/1058040S3-6_MED.GIF
DeVellis, R. F. . (2012). Scale development : theory and applications. 205. https://books.google.com/books/about/Scale_Development.html?id=vmwBHYuc…
DNA Structure: Image Details - NCI Visuals Online. (n.d.). https://visualsonline.cancer.gov/details.cfm?imageid=10062
Dunning, D. (2011). The Dunning–Kruger Effect: On Being Ignorant of One’s Own Ignorance. Advances in Experimental Social Psychology, 44, 247–296. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-385522-0.00005-6
Eva, K. W., & Regehr, G. (2005). Self-assessment in the health professions: A reformulation and research agenda. Academic Medicine, 80(10 SUPPL.). https://doi.org/10.1097/00001888-200510001-00015,
Falah, N., Umer, A., Warnick, E., Vallejo, M., & Lefeber, T. (2022). Genetics education in primary care residency training: satisfaction and current barriers. BMC Primary Care, 23(1), 1–7. https://doi.org/10.1186/S12875-022-01765-0/TABLES/2
G., J.-M., & Gardner, E. J. (1961). Principles of Genetics. Population (French Edition), 16(2), 346. https://doi.org/10.2307/1526541
Genetische centra – Fapa. (n.d.). https://belgianfapa.be/nl/genetische-centra/
Gignac, G. E., & Zajenkowski, M. (2020). The Dunning-Kruger effect is (mostly) a statistical artefact: Valid approaches to testing the hypothesis with individual differences data. Intelligence, 80, 101449. https://doi.org/10.1016/J.INTELL.2020.101449
Haga, S. B., Barry, W. T., Mills, R., Ginsburg, G. S., Svetkey, L., Sullivan, J., & Willard, H. F. (2013). Public knowledge of and attitudes toward genetics and genetic testing. Genetic Testing and Molecular Biomarkers, 17(4), 327–335. https://doi.org/10.1089/GTMB.2012.0350,
Hermanto, I., Chandra, C. K., Utari, A., Winarni, T. I., & Cayami, F. K. (2024). Knowledge of genetics and attitudes toward genetic testing among university students in Indonesia. Journal of Community Genetics, 15(4), 433–447. https://doi.org/10.1007/S12687-024-00711-0,
Houwink, E. J., Van Luijk, S. J., Henneman, L., Van Der Vleuten, C., Jan Dinant, G., & Cornel, M. C. (2011). Genetic educational needs and the role of genetics in primary care: A focus group study with multiple perspectives. BMC Family Practice, 12. https://doi.org/10.1186/1471-2296-12-5,
International Human Genome Sequencing Consortium- Describes Finished Human Genome Sequence. (n.d.). https://www.genome.gov/12513430/2004-release-ihgsc-describes-finished-h…
Jaramillo-Aguilar, D. S., & Simbaña-Rivera, K. (2024). Genetic knowledge and attitudes towards genetic testing among final-year medical students at a public university in Ecuador. Frontiers in Medicine, 11. https://doi.org/10.3389/FMED.2024.1363552/PDF
Kelley, K., Clark, B., Brown, V., & Sitzia, J. (2003). Good practice in the conduct and reporting of survey research. International Journal for Quality in Health Care, 15(3), 261–266. https://doi.org/10.1093/INTQHC/MZG031,
Kosnina, R., Hasanb, H., & Ahmadc, I. (2019). Perceived Knowledge, Anxiety and Relative Advantage as Antecedence of Attitude towards Gold Dinar Acceptance.
Milo Rasouly, H., Cuneo, N., Marasa, M., DeMaria, N., Chatterjee, D., Thompson, J. J., Fasel, D. A., Wynn, J., Chung, W. K., Appelbaum, P., Weng, C., Bakken, S., & Gharavi, A. G. (2021). GeneLiFT: A novel test to facilitate rapid screening of genetic literacy in a diverse population undergoing genetic testing. Journal of Genetic Counseling, 30(3), 742–754. https://doi.org/10.1002/JGC4.1364,
Molster, C., Charles, T., Samanek, A., & O’Leary, P. (2009). Australian study on public knowledge of human genetics and health. Public Health Genomics, 12(2), 84–91. https://doi.org/10.1159/000164684,
Morales-Rios, L. C., Ramírez-Aranda, J. M., Martínez de Villarreal, L. E., & Ibarra-Ramírez, M. (2025). Knowledge and perception of medical students on genetics in the genomic era. Journal of Community Genetics, 16(1), 29–35. https://doi.org/10.1007/S12687-024-00748-1,
Niermeijer, M. (1997). Essential Medical Genetics. Journal of Medical Genetics, 34(11), 879–879. https://doi.org/10.7326/0003-4819-127-11-199712010-00037
Olwi, D., Merdad, L., & Ramadan, E. (2016). Knowledge of genetics and attitudes toward genetic testing among college students in Saudi Arabia. Public Health Genomics, 19(5), 260–268. https://doi.org/10.1159/000446511,
Ong, C. S. Bin, Fok, R. W. Y., Tan, R. C. A., Fung, S. M., Sun, S., & Ngeow, J. Y. Y. (2022). General practitioners’ (GPs) experience, attitudes and needs on clinical genetic services: a systematic review. Family Medicine and Community Health, 10(4), e001515. https://doi.org/10.1136/FMCH-2021-001515
Opdecam, E., Everaert, P., Van Keer, H., & Buysschaert, F. (2014). Preferences for Team Learning and Lecture-Based Learning Among First-Year Undergraduate Accounting Students. Research in Higher Education, 55(4), 400–432. https://doi.org/10.1007/S11162-013-9315-6
Overerving - Centrum voor Medische Genetica - UZB Website. (n.d.). https://www.uzbrussel.be/web/centrum-voor-medische-genetica/overerving
Page, M. J., McKenzie, J. E., Bossuyt, P. M., Boutron, I., Hoffmann, T. C., Mulrow, C. D., Shamseer, L., Tetzlaff, J. M., Akl, E. A., Brennan, S. E., Chou, R., Glanville, J., Grimshaw, J. M., Hróbjartsson, A., Lalu, M. M., Li, T., Loder, E. W., Mayo-Wilson, E., McDonald, S., … Moher, D. (2021). The PRISMA 2020 statement: an updated guideline for reporting systematic reviews. BMJ, 372. https://doi.org/10.1136/BMJ.N71
Rickards, G., Magee, C., & Artino, A. R. (2012). You Can’t Fix by Analysis What You’ve Spoiled by Design: Developing Survey Instruments and Collecting Validity Evidence. Journal of Graduate Medical Education, 4(4), 407–410. https://doi.org/10.4300/JGME-D-12-00239.1,
Rubanovich, C. K., Cheung, C., Mandel, J., & Bloss, C. S. (2018). Physician preparedness for big genomic data: A review of genomic medicine education initiatives in the United States. Human Molecular Genetics, 27(R2), R250–R258. https://doi.org/10.1093/HMG/DDY170,
Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well-being. American Psychologist, 55(1), 68–78. https://doi.org/10.1037/0003-066X.55.1.68
Sawicki, M. P., Samara, G., Hurwitz, M., & Passaro, E. (1993). Human Genome Project. American Journal of Surgery, 165 2(2), 258–264. https://doi.org/10.1016/S0002-9610(05)80522-7
Soraya, G. V., Astari, D. E., Natzir, R., Yustisia, I., Kadir, S., Hardjo, M., Nurhadi, A. A., Ulhaq, Z. S., Rasyid, H., & Budu, B. (2022). Benefits and challenges in the implementation of virtual laboratory simulations (vLABs) for medical biochemistry in Indonesia. Biochemistry and Molecular Biology Education, 50(2), 261–272. https://doi.org/10.1002/BMB.21613
Stringer, J. K., Santen, S. A., Lee, E., Rawls, M., Bailey, J., Richards, A., Perera, R. A., & Biskobing, D. (2021). Examining Bloom’s Taxonomy in Multiple Choice Questions: Students’ Approach to Questions. Medical Science Educator, 31(4), 1311–1317. https://doi.org/10.1007/S40670-021-01305-Y,
Syed, D., & Kan, M. A. (2016). (PDF) Stress and Coping Strategies of Achievers and Underachievers - A Comparative Study. https://www.researchgate.net/publication/326878201_Stress_and_Coping_St…
Tack, H., & Vanderlinde, R. (2019). Capturing the relations between teacher educators’ opportunities for professional growth, work pressure, work related basic needs satisfaction, and teacher educators’ researcherly disposition. European Journal of Teacher Education, 42(4), 459–477. https://doi.org/10.1080/02619768.2019.1628212
The Human Genome Project. (n.d.). https://www.genome.gov/human-genome-project
Universiteit Gent: Bachelor of Science in de geneeskunde. (n.d.). https://studiekiezer.ugent.be/2025/bachelor-of-science-in-de-geneeskunde
Valcke, M. (2023). Krachtig voor de klas : je onderwijs succesvol afstemmen op diverse doelgroepen. Published in 2023 in Gent by Owl Press. https://lib.ugent.be/catalog/rug01:003149212
Valcke, M., & Craene, B. De. (2024). Leerkracht in actie : word manager van je klas in je school. Published in 2024 in Gent by Owl Press. https://lib.ugent.be/catalog/rug01:003174919
Vansteenkiste, M., & Ryan, R. M. (2013). On psychological growth and vulnerability: Basic psychological need satisfaction and need frustration as a unifying principle. Journal of Psychotherapy Integration, 23(3), 263–280. https://doi.org/10.1037/A0032359
Verenna, A. M. A., Noble, K. A., Pearson, H. E., & Miller, S. M. (2018). Role of comprehension on performance at higher levels of Bloom’s taxonomy: Findings from assessments of healthcare professional students. Anatomical Sciences Education, 11(5), 433–444. https://doi.org/10.1002/ASE.1768,
Walliman, D. (n.d.). Domain of Science - Dominic Walliman | Flickr. https://www.flickr.com/photos/95869671@N08/with/49522762108
Yu, M. W. C., Fung, J. L. F., Ng, A. P. P., Li, Z., Lan, W., Chung, C. C. Y., Li, Y., Liu, Y., Chung, B. H. Y., & Wong, W. C. W. (2021). Preparing genomic revolution: Attitudes, clinical practice, and training needs in delivering genetic counseling in primary care in Hong Kong and Shenzhen, China. Molecular Genetics and Genomic Medicine, 9(7). https://doi.org/10.1002/MGG3.1702,
Zakariyah, A. F., Alamri, S. A., Alzahrani, M. M., Alamri, A. A., Khan, M. A., & Hanbazazh, M. A. (2024). Identifying knowledge deficiencies in genetics education among medical students and interns in Saudi Arabia- A cross-sectional study. BMC Medical Education, 24(1). https://doi.org/10.1186/S12909-024-05782-8,
Zimani, A. N., Peterlin, B., & Kovanda, A. (2021). Increasing Genomic Literacy Through National Genomic Projects. Frontiers in Genetics, 12. https://doi.org/10.3389/FGENE.2021.693253,
