Muzikale verhalen helpen kinderen ontspannen tijdens ziekenhuisbezoek

"Wauw... het lijkt wel alsof ik door de ruimte zweef!" - Hoe muziek en fantasie kinderen meer rust en controle doen ervaren in het ziekenhuis
     

 Ik hou niet van ziekenhuizen. Het is er koud, alles ruikt naar ontsmetting en overal hoor je piepjes en bliepjes van machines. Mensen in witte jassen lopen voorbij, en ik weet nooit precies wat ze gaan doen. Mijn buik voelt zwaar, alsof er een steen in ligt. Ik weet wat me vandaag te wachten staat: weer die onderzoekskamer. Mama zegt dat het maar een prikje is, maar ik denk terug aan de vorige keer. Toen kneep ik haar hand zo hard dat ze bijna “au” zei. Ik wou dat ik onzichtbaar was.
    
 Plots komt er een mevrouw naar me toe. Ze glimlacht naar me en vraagt: “In welk avontuur wil je graag stappen, het avontuur van een fee, een superheld of misschien wil je wel mee op ruimtereis met een astronaut?” Mijn ogen lichten op. Op ruimtereis gaan! Dat wil ik. 

De deur zwaait open. 
De muur is omgetoverd tot een sterrenstelsel vol planeten, glinsterende sterren en een zwevende raket. Het licht danst over de muren, spannende muziek vult de ruimte. Alsof ik zelf in de raket zit, zwevend door het heelal. Voor me liggen instrumenten: een xylofoon, triangel, belletjes… Ik mag er steeds eentje kiezen en ontdek dat elke klank het verhaal verder stuurt. “Wauw!” roep ik luid, terwijl ik de astronaut op zijn ruimtemissie begeleid.
    
 Ik tik nog eens zachtjes op de xylofoon. Plots voel ik iets aan mijn arm. Ik kijk verbaasd op.
“Is het al gebeurd?” vraag ik. De verpleegkundige knikt glimlachend. Mama buigt zich naar de mevrouw die het verhaal vertelt en fluistert: “Ik merk een enorm groot verschil met het vorige ziekenhuisbezoek, mijn zoon is veel minder gefocust op wat de verpleegster doet!”

Stel je voor: je bent 6 jaar, je moet een prik krijgen en je buik zit vol knopen. 

Je verstopt je achter je mama, maakt je zo klein mogelijk, hopend dat de verpleegkundige je niet kan zien. Maar dan stap je in een avontuur. De kleuren dansen over de muren, de muziek vult de ruimte, en je mag zelf instrumenten uitkiezen en bespelen. Elke klank die jij maakt, stuurt het avontuur verder. Langzaam smelt de spanning weg, angst maakt plaats voor rust, en onzekerheid voor een gevoel van controle.
    
Van angst naar avontuur

Dit idee kwam tot stand door het samenbrengen van inzichten uit kleuteronderwijs en orthopedagogie. Tijdens mijn stage op de pediatrie zocht ik een manier om kinderen meer vertrouwen te geven tijdens medische procedures. Muziek, die voor mij altijd een bron van troost was, bleek de sleutel. Om verder te gaan dan een persoonlijk gevoel, werd er grondig literatuuronderzoek uitgevoerd. Hieruit bleek dat muziek zowel lichaam als geest beïnvloedt: het activeert het limbisch systeem, stimuleert de afgifte van dopamine en verlaagt stress. Dit bevestigde het potentieel van de muzikale interventie en vormde het fundament voor mijn project.

Binnen het project kiezen kinderen zelf een verhaal – over bijvoorbeeld een fee, een superheld of een astronaut die op ruimtereis gaat – en sturen het verloop mee door instrumenten te bespelen. 

Elke klank brengt het verhaal verder, terwijl de kamer met projecties en achtergrondmuziek in de juiste sfeer wordt ondergedompeld. Op deze manier krijgen kinderen door de muzikale verhalen de kans om actief het avontuur vorm te geven, waardoor hun gevoel van autonomie en betrokkenheid wordt vergroot. Dit versterkt hun comfort, rust en vertrouwen tijdens medische procedures en sluit volledig aan bij de PROSA-methodiek (PROcedurele Sedatie en Analgesie), die gericht is op het bieden van comfort, afleiding en veiligheid voor kinderen tijdens ingrepen.

“Tijdens een bloedafname merkte ik hoe mijn zoon helemaal opging in het verhaal, waardoor de prik plots voorbij was,” getuigt een moeder. Ook verpleegkundigen zien dat kinderen rustiger en meer ontspannen reageren.
     

Duurzame verankering
    
Om het project blijvend in te zetten, werd er een verhalenbundel met twaalf avonturen, een draaiboek voor pedagogisch medewerkers en een folder voor ouders ontwikkeld. Zo kan de methodiek verder gebruikt en aangepast worden. Begeleider Tine Broux benadrukt het belang van dit soort praktijkgericht onderzoek: “Het toont hoe orthopedagogische en medische hulpverlening elkaar kunnen versterken ten voordele van de patiënt.”
     

De komende maanden krijgt de initiatiefneemster de kans om tijdelijk op de kinderafdeling te werken en de methode verder te verfijnen. In de toekomst zou ze het aanbod willen uitbreiden met digitale toepassingen en specifieke aanpassingen voor kinderen met extra ondersteuningsnoden, zoals autisme of traumatische ervaringen. Er zijn nog talloze mogelijkheden voor de toekomst.
     

Muziek als houvast

Wat begon als een idee vanuit mijn persoonlijke bron van kracht, muziek, groeide uit tot een project dat kinderen niet alleen afleiding biedt, maar ook een gevoel van controle en verbondenheid. Zo verandert een ziekenhuisbezoek van een bron van angst in een ervaring waarin vertrouwen en rust centraal staan.

“Ik zag hoe verhalen die woorden, muziek en geluiden combineren kinderen volledig konden meenemen. Ze kregen plezier, voelden zich sterker en konden even hun angst vergeten,” vertelt Kim Van Vlaenderen.